Popularyzatorski opis rezultatów projektu Zachodzące w

Nr wniosku: 220274, nr raportu: 18721. Kierownik (z rap.): prof. dr hab. Janusz Marian Bilski
Popularyzatorski opis rezultatów projektu
Zachodzące w gospodarce światowej procesy globalizacji, w tym globalizacji rynków finansowych,
stawiają kraje wobec nowych wyzwań i problemów związanych m.in. z ich rosnącą otwartością na
przepływy kapitałowe. Znoszenie ograniczeń wobec przepływu środków finansowych rodzi
konsekwencje zarówno o charakterze pozytywnym, jak i negatywnym [por. Janicka, 2010, str. 144173]. Jedną z podstawowych korzyści, którą kraje chcą odnieść z włączenia w międzynarodowy obieg
kapitału, jest zdynamizowanie ich wzrostu gospodarczego. Zrealizowany projekt i prowadzone w jego
zakresie badania przyczyniły się do wzbogacenia wiedzy odnośnie do teoretycznych i praktycznych
uwarunkowań skutków napływu kapitału do gospodarek krajów rozwijających się (na przykładzie
Polski). Analiza teoretyczna wykazała, że na gruncie teorii ekonomii nie sposób jednoznacznie
wykazać korzystnego oddziaływania importu kapitału na gospodarkę kapitałobiorcy. W zależności od
struktury transakcji finansowych (inwestycje bezpośrednie, inwestycje portfelowe, kredyty i pożyczki)
napływ kapitału z różną intensywnością oddziałuje na wzrost gospodarczy (PKB) kraju poprzez różne
kanały absorpcji. Z punktu widzenia obecnej i przyszłej sytuacji gospodarczej Polski za kluczowy
problem przyjęto analizę skutków oddziaływania napływającego kapitału brutto/netto na wzrost
gospodarczy. Polska jest krajem rozwijającym się, który szeroko korzysta z zagranicznych zasobów
finansowych. Rosnące uzależnienie od kapitału zagranicznego rodzi jednak bardzo poważne
zagrożenia dla gospodarki krajowej – niebezpieczeństwo destabilizacji krajowego systemu
finansowego, bądź w skrajnym przypadku – zagrożenie wybuchem kryzysu walutowego w sytuacji
nagłego odwrotu inwestorów zagranicznych. Ujemne bądź dodatnie saldo na rachunku obrotów
bieżących bilansu płatniczego jest najpowszechniej spotykanym miernikiem udziału kraju w
międzynarodowych przepływach finansowych jako importera/eksportera kapitału netto w skali
globalnej. Jeśli konkurencyjność kraju na rynku międzynarodowym jest niewystarczająca import
przewyższa eksport co oznacza, że kraj musi albo skorzystać z zagranicznych źródeł finansowania,
albo uszczuplić posiadane rezerwy walutowe. Ponieważ rezerwy walutowe stanowią dla krajów „bufor
bezpieczeństwa” wybierana jest zwykle opcja pierwsza, przy czym napływający kapitał może mieć
charakter publiczny lub prywatny.
W gospodarce otwartej oszczędności zwykle nie bilansują się z inwestycjami. Jeśli chodzi o kierunki
przepływu kapitału wśród krajów Europy Środkowo-Wschodniej, w tym Polski, to są one biorcami
kapitału netto. Próba odpowiedzi na pytanie, czy zwiększanie inwestycji ponad zgromadzone
oszczędności krajowe jest korzystne dla polskiej gospodarki i przyczynia się do zdynamizowania
wzrostu gospodarczego jest także pochodną sytuacji na rachunku obrotów bieżących i stanowi ważny
punkt przeprowadzonych badań. Zbadano, które transakcje finansowe najsilniej oddziałują na
wybrane kanały i czy oddziaływanie to ma charakter prowzrostowy. Zgodnie z wnioskami płynącymi z
przeprowadzonych badań, bezpośrednie inwestycje zagraniczne i inwestycje portfelowe wydają się
wywierać pozytywny wpływ na wzrost gospodarczy poprzez realny kurs walutowy.
Naszym zdaniem z punktu widzenia sytuacji gospodarczej kraju analiza efektywności działania
wskazanych kanałów absorpcji oraz zależności, które między nimi występują ma charakter kluczowy
dla sformułowania zaleceń odnośnie do polityki kraju względem napływającego kapitału
zagranicznego. Okazało się, że rosnący udział kapitału zagranicznego ma per saldo pozytywny wpływ
na naszą gospodarkę, tj. np. wysokie ujemne saldo na rachunku obrotów bieżących działa
prowzrostowo i w gruncie rzeczy nie ma ekonomicznych argumentów na rzecz jego zmniejszenia. Z
drugiej strony – rosnący udział kapitału zagranicznego nie przyczynia się do zdynamizowania wzrostu
gospodarczego, a niewątpliwie powoduje wzrost ryzyka destabilizacji gospodarki krajowej wobec
zmiennego sentymentu inwestorów zagranicznych. Zauważono, iż może wystąpić problem
nadmiernego napływu kapitału do gospodarki. Stanowi to dla nas podstawę do kontynuacji badań ze
względu na negatywne konsekwencje, które wiążą się z tym dla prowadzenia bieżącej polityki
gospodarczej, z punktu widzenia np. nadmiernej aprecjacji waluty krajowej skutkującej malejącą
konkurencyjnością kraju na rynkach międzynarodowych czy trudności z prowadzeniem polityki
pieniężnej, itp. Projekt istotnie poszerza zakres wiedzy odnośnie do problematyki międzynarodowych
przepływów kapitałów. Rezultaty projektu mają bardzo istotne znaczenie dla polityki gospodarczej
Polski, a także grupy krajów rozwijających się.
Literatura:
1. Bilski J., (2006), Międzynarodowy system walutowy, PWE, Warszawa.
2. Janicka M. (2010), Liberalizacja przepływów kapitałowych w gospodarce światowej. Przypadek
Polski, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
3. Maciejczyk-Bujnowicz I. (2015), Kapitał finansowy a wzrost gospodarczy w Polsce, Wydawnictwo
Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.