Colostrum

Do w
WARTO WIEDZIEĆ
WETERYNARIA W PRAKTYCE
dr n. med. Maria Serdyńska
POSŁUC
EKSTRA TEKST
Colostrum
m
– pierwszy pokarm, najstarszy lek. Cz. III
m
Zastosowanie colostrum bovinum
w profilaktyce i terapii – podsumowanie i wskazania
EKSTRA TEKST
Colostrum – the first food, the oldest medication. Part III
The use of colostrum bovinum in prophylaxis and therapy
Streszczenie
W poprzednich artykułach z serii omówiono skład i rolę poszczególnych składników colostrum. Wiele uwagi poświęcono
znaczeniu siary w kształtowaniu układu
odpornościowego jako klucza do dobrostanu organizmu ssaków. Jak dowodzą
badania, suplementowanie siary obcogatunkowej u zwierząt domowych, także
poza okresem noworodkowym przynosi
wymierne korzyści w ogólnej ocenie ich
kondycji. Trzeci z serii artykułów na temat colostrum bovinum poświęcony jest
zagadnieniom istotnym z praktycznego
punktu widzenia zarówno dla opiekunów
zwierząt, jak i lekarzy weterynarii.
Słowa kluczowe
colostrum bovinum, profilaktyka, terapia
Abstract
The colostrum components and their
function were discussed in the previous papers in the series. The problem of
the significance of colostrum in the development of the immunologic system
and, in consequence, preservation of animal welfare was adequately described.
Colostrum (derived from other animal
species) supplementation in domestic
animals is reported to have a favourable influence on their overall body condition in the neonatal period and later.
This third instalment in the cycle discusses practical aspects of colostrum bovinum use, important for animal keepers
and veterinarians.
Keywords
colostrum bovinum, prophylaxis, therapy
Zastosowanie
colostrum bovinum
w supelemntacji osesków
Immunomodulacja i immunoprotekcja
siary wynika ze specyficznego i unikalnego składu, którego nie można odtworzyć w żadnym preparacie mlekozastępczym. Odstawienie noworodków
od matki nazywane jest osieroceniem
i niekoniecznie musi być związane z jej
śmiercią. Może wynikać również np.
z odrzucenia miotu, stanu hypogalactii,
czyli wytwarzania nieodpowiedniej ilości
i jakości pokarmu (np. duży miot, stany
przebiegające z utratą apetytu u matki)
lub przeciwwskazań do karmienia naturalnego.
Jedną z sytuacji, w których konieczne
jest odstawienie od karmienia, jest konflikt serologiczny, wywołujący u kotów
jednostkę chorobową nazwaną izoerytrolizą. W kilka godzin po pierwszym
karmieniu rozwija się groźna w skutkach żółtaczka hemolityczna. Konflikt
grupowy krwi wywołujący niedokrwistość hemolityczną może wystąpić także u psów, chociaż to rzadkie schorzenie dotyka najczęściej koty. Jedynym
sposobem na odsunięcie ryzyka rozwoju tego stanu jest odstawienie na około
3-4 doby od karmienia naturalnego. Przeciwwskazaniami do karmienia ze strony
matki mogą być z kolei: podawanie matce leków, których toksyczne metabolity
przechodzą do pokarmu, mastitis, czyli
zapalenie gruczołów mlecznych, zapalenie pochwy, poporodowe zapalenie macicy, zatrzymanie lochii, inne infekcje
grożące posocznicą. W tych sytuacjach
może wystąpić tzw. zespół toksyczne-
DO O
go mleka, czyli stan przenikania endotoksyn do pokarmu, co może doprowadzić do rozwoju zespołu słabnięcia
szczeniąt/kociąt (fading puppy and kitten syndrome).
Na rozwoju szczeniąt/kociąt szczególnie odbija się niedobór białka i energii.
Linkowanie
Jeżeli matka w ciąży karmiona
była niewewnętrzne
właściwie (np. długo składowaną karmą
bytową), chorowała na schorzenia przewodu pokarmowego lub leczona była
antybiotykami, to możliwe jest wystąpienie powikłań krwotocznych zarówno
u niej, jak i u młodych. Wynika to z niedoboru witaminy K, która bierze udział
w procesach krzepnięcia krwi. Witamina K syntetyzowana jest w przewodzie
pokarmowym przez bytującą tam mikroflorę bakteryjną. Antybiotyki znacząco
zaburzają skład jakościowy i ilościowy
bakterii jelitowych, dlatego szczególnie
istotne jest stymulowanie zasiedlenia
przewodu pokarmowego przez bakterie probiotyczne.
m
m
Lin
zew
Zastosowanie colostrum
bovinum w podtrzymaniu
statusu immunologicznego
i kształtowaniu odpowiedzi
poszczepiennej
W randomizowanym projekcie badawczym autorstwa Satyaraj i wsp. obserwowano 24 psy, ulokowane w 2 grupach
równoważnych pod kątem płci, wieku
i ilości przeciwciał klasy IgA zawartych
w kale. Ocenie poddawano wpływ suplementacji colostrum bovinum vs. dieta komercyjna na liczbę przeciwciał IgA
w stolcu (marker statusu immunologicznego) i poszczepienną odpowiedź
MARZEC • 3/2016
www.weterynaria.elamed.pl
99
WARTO WIEDZIEĆ
układu odpornościowego. Obserwacja, podzielona na fazę wstępną i testową, trwała łącznie 48 tygodni. W czasie pierwszych 8 tygodni fazy wstępnej
wszystkim zwierzętom podawano karmę
komercyjną. Następnie wszystkie psy zaszczepiono szczepionką CDV (Canine
Distemper Virus) zgodnie z rutynowym
kalendarzem szczepień. Po zaszczepieniu psy z grupy badanej otrzymywały
karmę komercyjną wzbogaconą o preparat colostrum bovinum, psy w drugiej
grupie – kontrolnej, karmiono jak w fazie
wstępnej (bez suplementacji colostrum
bovinum). Do oceny statusu immunologicznego i odpowiedzi poszczepiennej
posłużono się badaniami krwi żylnej,
oceniając liczbę przeciwciał w surowicy
oraz poziom białka C-reaktywnego. Analizowano również liczbę przeciwciał klasy IgA w stolcu zwierząt. Badania poziomu przeciwciał klasy IgG dokonywano
co 8 tygodni od podania szczepionki.
Maksymalny poziom przeciwciał notowano w 8. tygodniu fazy zasadniczej. Następnie zauważono, że pomiędzy 8. a 16.
tyg. obserwacji dochodzi do szybkiego spadku liczby przeciwciał w grupie
kontrolnej, natomiast w grupie badanej
nie opisano takiego zjawiska. Do końca trwania badania poziom przeciwciał
w grupie badanej utrzymywał się na stale wysokim poziomie, zbliżonym do najwyższej zanotowanej wartości. Również
w grupie badanej znacząco wzrosła ilość
wydzielniczego IgA w kale.
Zastosowanie colostrum
w niedoborach żywieniowych
i specjalne wymagania
dietetyczne
Lekarze weterynarii często spotykają
się z pytaniami ze strony opiekunów
zwierząt dotyczącymi żywienia ich podopiecznych. Równie często pacjenci wymagają szczególnego podejścia dietetycznego związanego nie tyle z chorobą
podstawową, ale ze stosowanym leczeniem. Także zdrowe zwierzęta łatwo narazić na powikłania zdrowotne wynikające z niedostosowanego do ich potrzeb
pożywienia, co uwarunkowane jest głównie czynnikami ekonomicznymi. Tańsza,
komercyjna karma dla zwierząt jest często w wysokim stopniu niedostosowana
do potrzeb organizmu zwierzęcia. Substancją, która w wielu aspektach spełnia
wymagania zdrowego nutraceutyku, jest
colostrum. Profil biochemiczny i unikalne
100
MARZEC • 3/2016
www.weterynaria.elamed.pl
WETERYNARIA W PRAKTYCE
właściwości fizykochemiczne sprawiają,
że wchłanianie i wykorzystanie składników siary nie wymaga dodatkowych
kofaktorów. Jako substancja naturalna,
z którą kontakt powinny mieć wszystkie
ssaki tuż po urodzeniu, jest łatwo przyswajalna, przy czym nie jest niebezpieczna, nawet gdy jest obcogatunkowa. W dostępnym piśmiennictwie nie spotkano
informacji o szkodliwości czy reakcjach
niepożądanych po podaniu preparatów
siarowych w diecie zwierząt. Ponadto colostrum bovinum stanowi źródło immunoglobulin zawartych w karmach weterynaryjnych znanych marek przeznaczonych
zwłaszcza dla zwierząt z problemami żołądkowo-jelitowymi (preparaty z grup gastrointestinal).
Biegunka u młodych osobników jest
częstą przypadłością, z którą do lekarzy
weterynarii zgłaszają się opiekunowie
zwierząt. Oceny wpływu diety na procesy adaptacji przewodu pokarmowego do zmieniających się warunków życia dokonali Giffard oraz Seino i wsp.
Badacze dowodzą, że podawanie colostrum bovinum szczeniętom odsadzanym od matki i tym, które radykalnie
zmieniają środowisko życia podczas adopcji przez nowych opiekunów, przyczynia się do zdecydowanego zmniejszenia się liczby epizodów biegunkowych.
W randomizowanym badaniu z grupą
placebo, w którym 10-dniowej obserwacji poddawano 70 szczeniąt, do oceny jakości stolca posłużono się skalą
WALTHAM. Wyniki wskazują, że doustna suplementacja siary bydlęcej stanowi pomoc w zmniejszaniu epizodów
nawracającego zapalenia żołądka i jelit
i poprawia witalność szczeniąt we wczesnym okresie życia.
O ile dużym problemem szczeniąt
są biegunki, o tyle kocięta częściej
zmagają się z niedoborami tauryny.
W przypadku zwierząt rozwijających
się jej niedostatki mogą doprowadzić
do rozwoju retinopatii taurynozależnej,
u zwierząt starszych natomiast do powstania kardiomiopatii, zaburzeń narządów zmysłów i problemów z rozrodem.
Świadomość, że wszelkie procesy przygotowywania posiłków dla kota związane
z obróbką termiczną wypłukują taurynę
z pożywienia, oraz fakt, że karmy gotowe
z racji niestabilności aminokwasów i procesów racemizacji są de facto karmami
niskobiałkowymi, wskazują na potrzebę
ciągłego suplementowania kotów. Mimo
że w diecie zdrowych kotów zawartość
włókien jest niewielka, to diety specjalne, np. cukrzycowa czy niskokaloryczna,
prowadzą do hipotaurynemii na skutek
tworzenia się nieprzyswajalnych związków tauryny z kwasami żółciowymi i rozpuszczalną frakcją włókien. Sprawia to,
że kotom leczonym z powodu chorób
metabolicznych zagraża kolejne groźne powikłanie, jakim jest hipotaurynemia wynikająca z diety weterynaryjnej.
Na niedobory tauryny w diecie wrażliwe są także pewne rasy psów, zwłaszcza: golden retrievery, beagle i american
cocker spaniele. Ostatnio wykazano występowanie taurynozależnej kardiomiopatii rozstrzeniowej u tych psów utrzymywanych na karmie z niską zawartością
białka (np. dieta w chorobach nerek).
Fascetti i wsp. w swoim badaniu dotyczącym kardiomiopatii rozstrzeniowej
u psów wykazali, że psy, u których wystąpiło to schorzenie, powinny być badane
na zawartość tauryny we krwi. Ten sam
zespół badaczy stwierdził, że także psy
rasy nowofundland mają niskie stężenie
tauryny we krwi, co sugeruje konieczność wzbogacania ich pożywienia (także
preparatów mlekozastępczych) o aminokwasy egzogenne, w tym taurynę. Tauryna powinna być również uzupełniana u psów żywionych karmą bazującą
na jagnięcinie i ryżu. Paradoksalnie diety wysokobiałkowe u kotów mogą także
prowadzić do rozwoju hipotaurynemii,
sytuacja ta ma miejsce głównie w przypadku żywienia kotów karmą mokrą
poddawaną autoklawowaniu. W trakcie
sterylizowania puszek z karmą wilgotną w pożywieniu zachodzą procesy chemiczne (reakcja Maillarda), efektem których są nieprzyswajalne związki białek
z cukrami. Nie dość, że produkty tych
reakcji są w sensie biologicznym bezużyteczne, to promują także rozwój niekorzystnej flory jelitowej, która dodatkowo
rozkłada wolną postać tauryny.
Innym ciekawym spostrzeżeniem jest
wniosek wysnuty z badań Della Corte dotyczący progresji zmian miażdżycowych u suk i kotek po owariektomii.
U zwierząt po usunięciu gonad dochodzi do przyspieszonego rozwoju nadwagi, ta prowadzi z kolei do zmian aterogennych w naczyniach. Podawanie tauryny
do wody pitnej ograniczało rozwój arterosklerozy u kotek, u suk dodatkowo należało podawać glicynę. Zarówno psy, jak
i koty przed niedoborami tauryny zabez-
WARTO WIEDZIEĆ
pieczyć mogą suplementy dostarczające
aminokwasy siarkowe, ale przede wszystkim zawierające wysoce wartościowe biologicznie białka, w tym taurynę w formie
przyswajalnej. Źródłem takich właśnie
aminokwasów są produkty mleczarskie.
Jak wynika z badań na zawartość tauryny przeprowadzonych w Nowej Zelandii
przez Woollarda i wsp., najbogatszym
źródłem tauryny wśród produktów mleczarskich są serwatka – 19,0 mg/100 g
suchego produktu – oraz siara krowia
– od 2,2 do 2,4 mg/100 g suchego produktu.
Colostrum bovinum a zespół
nieszczelnego jelita
i powikłania z niego wynikające
Ostatnio często powtarzaną tezą tłumaczącą istotny wzrost zachorowań
na choroby z kręgu autoagresji, alergii
i schorzeń onkologicznych jest teoria
„nieszczelnego jelita”. Stan ten określany jest również jako „przeciekanie
jelit” lub „zaburzenia bariery jelitowej”. Zmiany ekosystemu, w tym: zanieczyszczenie środowiska, stopień
przetworzenia żywności i zastosowania w procesie produkcyjnym konserwantów i antybiotyków, a także stres,
prowadzą do dysfunkcji bariery jelitowej. Umożliwia to przenikanie przez
barierę krew – jelito czynników, które
mogą stymulować układ odpornościowy w stronę nadwrażliwości czy nawet
autoagresji (zjawisko podobieństw antygenowych). Innymi obserwacjami
związanymi z wpływem stanu przewodu pokarmowego organizmu są doniesienia o związkach ryzyka zakażeń
skóry i atopii skórnych. Zmiany skórne
są często rewelatorem chorób systemowych, najczęściej związanych z przewodem pokarmowym (w tym procesów nowotworzenia).
W świetle dotychczasowych badań
można stwierdzić, że zastosowanie colostrum bovinum w codziennej suplementacji zwierząt, jak i w procesach terapeutycznych ma swoje kluczowe znaczenie
dla poprawy jakości ich życia, wzrostu
skuteczności leczenia i poziomu satysfakcji opiekunów.
Podsumowując, należy stwierdzić,
że wskazaniami do kompleksowego
suplementowania zwierząt domowych
preparatami zawierającymi colostrum
bovinum, o których powinien pamiętać
lekarz weterynarii, są:
1) żywienie zastępcze/dokarmianie
szczeniąt i kociąt,
2) suplementowanie zwierząt w szczególnych sytuacjach zdrowotnych (np.:
ciąża/laktacja, przewlekła farmakoterapia, zwłaszcza antybiotykowa,
także chemio- i sterydoterapia),
3) modulowanie odporności w trakcie
leczenia immunosupresyjnego,
4) stymulowanie poszczepiennej
odpowiedzi immunologicznej oraz
podtrzymywanie statusu immunologicznego zwierząt z deficytami
odporności, np. kotów zarażonych
FIV,
5) wspomaganie procesów gojenia
i rekonwalescencji po operacjach,
urazach, złamaniach, w stanach niedożywienia, wspomaganie zwierząt
z problemami onkologicznymi,
6) leczenie adjuwantowe i profilaktyka
chorób przewodu pokarmowego,
zwłaszcza przebiegających z biegunką, zaburzeniami wchłaniania,
nietolerancją pokarmową,
7) wsparcie kotki/suki z zaburzeniami
w rozrodzie; poprawa jakości nasienia reproduktorów,
8) wspomaganie zwierząt narażonych
na skutki stresu emocjonalnego
oraz stresu w sensie biochemicznym
(oksydacyjnego), np. zwierzęta intensywnie pracujące, przebywające
w dużych skupiskach (schroniska),
zwierzęta starsze,
9) suplementowanie zwierząt wystawowych i hodowlanych, także w kontekście utrzymania dobrego stanu
okrywy włosowej,
10)suplementowanie zwierząt ze schorzeniami dermatologicznymi, zwłaszcza o podłożu infekcyjnym i atopowym,
11)suplementowanie zwierząt karmionych karmami bytowymi i karmami
o zwiększonej zawartości włókien
pokarmowych (dieta cukrzycowa,
dieta w otyłości), karmami opartymi
o jagnięcinę i ryż,
12)suplementowanie kotek i suk po owariektomii, zwierząt z tendencją
do nadwagi i zmian aterogennych,
13)suplementowanie psów ras szczególnie zagrożonych poważnymi skutkami niedoborów tauryny – cocker spaniel, golden retriever, nowofundland,
beagle.
q
r e k l a m a
WETERYNARIA W PRAKTYCE
dr n. med. Maria Serdyńska
MARZEC • 3/2016
www.weterynaria.elamed.pl
101