docSprawozdanie ogólne za 2013 r. - Frontex
download 
Reklamacja Transkrypt
Sprawozdanie ogólne za 2013 r. - Frontex
Sprawozdanie ogólne za 2013 r. 1 2 Spis treści 1. Wprowadzenie ............................................................................ 7 2. Sytuacja na płaszczyźnie politycznej .................................................. 8 3. Sytuacja na poziomie Agencji......................................................... 14 4. EUROSUR ................................................................................. 20 5. Budowanie zdolności ................................................................... 22 6. Przejrzystość i dostęp do informacji................................................. 33 7. Prawa podstawowe ..................................................................... 35 8. Komunikacja wewnętrzna, etyka i uczciwość ...................................... 37 9. Podsumowanie kwestii budżetowych i kwestii związanych z zasobami ludzkimi w 2013 r. ...................................................................................... 38 10. Załączniki ................................................................................ 42 Załącznik A – Lista członków zarządu ..................................................... 42 Załącznik B – Wykaz decyzji zarządu podjętych w 2013 r. ............................. 45 Załącznik C – Sytuacja na granicach zewnętrznych w 2013 r. ......................... 47 Załącznik D – Wykaz wspólnych działań operacyjnych w 2013 r....................... 50 Załącznik E – Analiza porównawcza wspólnych działań operacyjnych ................ 62 Załącznik F – Wykaz projektów badawczo-rozwojowych ............................... 64 Załącznik G – Sprawozdanie z postępu prac w obszarze praw podstawowych ...... 67 Załącznik H – Sprawozdanie roczne dotyczące dostępu do dokumentów ............ 72 Załącznik I – Środki w 2013 r. .............................................................. 73 Załącznik J – Podział pracowników według jednostek – stan na dzień 31 grudnia 2013 r. ......................................................................................... 74 Załącznik K – Podział personelu zatrudnionego na czas określony – stan na dzień 31 grudnia 2013 r. ............................................................................... 76 Wykaz skrótów stosowanych w sprawozdaniu ogólnym za 2013 r. ................... 77 3 Przedmowa przewodniczącego zarządu W 2013 r. sytuacja straży granicznej na granicach zewnętrznych Unii w dużym stopniu wiązała się z niepewną sytuacją uchodźców w Syrii oraz z rosnącą liczbą migrantów napływających przez południową część regionu śródziemnomorskiego. Zmusiło to Wspólnotę Europejską do zmierzenia się z wyzwaniami, w szczególności po tragicznych wydarzeniach na Lampedusie, których nie można pokonać jedynie poprzez działania straży granicznej. EUROSUR, europejski system nadzorowania granic, którego skuteczne wdrażanie rozpoczęto w 2013 r., ma na celu umożliwienie wnoszenia wkładu operacyjnego w przyszłości. Szybka wymiana informacji oraz korzystanie z dodatkowej technologii wykrywania mają na celu wsparcie zdolności operacyjnej państw członkowskich UE oraz poprawę ich skuteczności. EUROSUR umożliwi właściwym organom i Frontexowi poprawę orientacji sytuacyjnej oraz wsparcie w przypadku sytuacji z zakresu poszukiwania i ratownictwa na morzu. W 2013 r. w ramach operacji ochrony granic morskich koordynowanych przez Agencję uratowano ponad 37 000 osób. Należy jednak pamiętać, że służby graniczne i agencja UE Frontex mają jedynie ograniczone możliwości zapobiegania przyszłym tragediom. Trzeba jednak wykorzystywać wszystkie dostępne środki, aby minimalizować zagrożenia. Osoby, które potrzebują ochrony, można zidentyfikować i objąć uporządkowaną procedurą przyjmowania, tylko jeżeli granice zewnętrzne UE są intensywnie nadzorowane. Ta sama zasada ma zastosowanie do zwalczania przemytu ludzi jako złożonej, nieuczciwej, zorganizowanej działalności o charakterze międzynarodowym. Aby trwale poprawić sytuację uchodźców oraz zwalczać wszelkie aspekty przestępczości transgranicznej, konieczne jest zintensyfikowanie i skoordynowanie współpracy ze stosownymi państwami pochodzenia, migracji tranzytowej oraz przestępczości transgranicznej. Organy straży granicznej państw członkowskich oraz Agencja pomagają państwom trzecim w budowaniu zdolności, dzieląc się swoją wiedzą fachową. Trzeba podejmować dalsze starania w tym obszarze, aby w możliwie najlepszy sposób wykorzystywać dostępne zasoby. W 2013 r. rozpoczęto przegląd zewnętrzny mający na celu ocenę stosowania rozporządzenia ustanawiającego Frontex, zmienionego w 2011 r., zbadanie skuteczności Agencji oraz ocenę wartości dodanej i metod pracy. Przegląd ma również na celu ustalenie zakresu, w jakim podczas stosowania rozporządzenia przestrzegano Karty praw podstawowych Unii Europejskiej. Wspomnianemu przeglądowi towarzyszy niezależne badanie prowadzone przez Komisję Europejską. Jego wyniki mają być znane w późniejszym okresie 2014 r. W pierwszym roku po podjęciu prac przez Forum Konsultacyjne ds. Praw Podstawowych oraz urzędnika Frontexu ds. praw podstawowych nastąpiła intensywna wymiana informacji między tymi zainteresowanymi stronami. W wyniku konsultacji opracowane konstruktywne zalecenia dotyczące sposobu, w jaki Agencja może wykonywać swoje zadania, z których część została już zrealizowana. Oprócz funkcji monitorowania, którą pełni urzędnik ds. praw podstawowych, ustanowiono wiążący kodeks postępowania dotyczący działań dotyczących powrotu koordynowanych przez Frontex oraz rozwinięto działania szkoleniowe z zakresu praw podstawowych Obie instytucje potwierdzają, że działania koordynowane przez Frontex są w pełni zgodne z normami z zakresu praw podstawowych. Zaangażowanie 4 Agencji oraz wynikająca z niego obecność zaproszonych funkcjonariuszy UE sprawiają, że przestrzega się przedmiotowych wartości i że są one szanowane. Elastyczna pomoc w zakresie ochrony granic udzielana państwom członkowskim UE znajdującym się pod szczególną presją stanowi jasny sygnał europejskiej solidarności oraz kluczowy element europejskiego zarządzania granicami. W szczególności pragnę podziękować członkom zarządu Frontexu, którzy zawsze udzielali mi konstruktywnego wsparcia. Ponadto pragnę również podziękować wszystkim pracownikom Agencji. Z wielkim oddaniem i znaczną wiedzą fachową pomagali nam oni pokonywać wyzwania, z którymi musieliśmy się zmierzyć w zeszłym roku. Kolejny raz wnieśli oni cenny wkład w ochronę granic zewnętrznych Unii Europejskiej. Kadencja Ilkki Laitinena, pierwszego dyrektora wykonawczego Frontexu, niedawno dobiegła końca. Patrząc wstecz na dziewięć obfitujących w wydarzenia i sukcesy lat, można stwierdzić, że wniósł on znaczący wkład w rozwój Frontexu od momentu jego ustanowienia. Udało mu się ukształtować Frontex w taki sposób, że stał się on niezbędnym elementem europejskiej architektury bezpieczeństwa. W imieniu zarządu pragnę wyrazić wdzięczność i uznanie wobec niego za wszystkie jego osiągnięcia. Ralf Göbel Przewodniczący zarządu 5 Przedmowa dyrektora wykonawczego Po roku ograniczania wydatków i racjonalizacji priorytetów Agencji, rok 2013 dowiódł, że konieczne jest zapewnienie elastyczności. Z uwagi na fakt, że od 2012 r. trwał okres konsolidacji i zerowego wzrostu, ponownie potwierdziło się, że ochrona granic ma płynny charakter, co wymaga ukierunkowanych reakcji. Zmiana szlaków zorganizowanej nielegalnej migracji, zmienny charakter mieszanych przepływów migracyjnych, nowe zadania i obowiązki Agencji oraz oczywiście nieprzewidywalne zdarzenia – wszystko to złożyło się na bardzo zróżnicowany rok. Wojna w Syrii w dalszym ciągu kładła się cieniem na Bliskim Wschodzie, państwach sąsiadujących i krajach partnerskich oraz na samej UE. Wyzwanie dotyczące zwiększonych przepływów migracyjnych, często osób znajdujących się w sytuacji zagrożenia, wymagało wspólnego wsparcia na rzecz państw członkowskich, które musiały zmierzyć się z niespotykanymi sytuacjami na granicach. Szybkiego wsparcia udzielono Bułgarii, która jest jednym z bardziej aktywnych państw członkowskich w ramach wspólnych operacji. Wzmocnienie i przesunięcie środków w ramach wspólnej operacji „Poseidon Land” stanowi przykład europejskiej solidarności w praktyce. Węgry, Grecja i Włochy również musiały zmierzyć się z sytuacjami nadzwyczajnymi i otrzymały wsparcie Frontexu. W tym roku miały również miejsce katastrofy. Jedną z nich była katastrofa u wybrzeży Lampedusy, w której zginęło ponad 360 osób i która ukazała obywatelom Europy ponurą rzeczywistość migracji drogą morską. Reakcja opinii publicznej oraz odpowiedź Komisji po raz kolejny uwydatniły potrzebę dostosowywania się do okoliczności i szybkiego reagowania. Frontex wspierał Śródziemnomorską Grupą Zadaniową i doradzał jej, namawiał do zmian istniejących operacji morskich i rozpoczął prace mające na celu udoskonalenie i wzmocnienie europejskiej sieci patroli, aby poprawić patrolowanie Morza Śródziemnego. Z dala od granicy Frontex także angażował się na rzecz ciągłej poprawy. Kluczowa zmiana w tym zakresie dotyczyła EUROSUR-u. Ta supernowoczesna platforma wymiany informacji, opracowywana przez Frontex przez ostatnie lata, stała się w pełni funkcjonalna na pierwszym etapie działania i w nadchodzącym roku jej zakres będzie w dalszym ciągu rozszerzany w całej Europie. Większa odpowiedzialność Agencji w kontekście oceny Schengen oraz jej zaangażowanie w kluczowe procesy takie, jak wspólny europejski system azylowy, wymagały wiedzy fachowej i skoncentrowanej uwagi Frontexu. Przegląd zasad operacji morskich, powstający pakiet na rzecz inteligentnych granic oraz działania ukierunkowane na przyszłość obszaru wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych również wymagały wkładu na poziomie eksperckim oraz zaangażowania specjalistów. Oprócz ochrony granic i zarządzania nimi jako takimi, Frontex rozwijał także stosunki z organizacjami międzynarodowymi i społeczeństwem obywatelskim, między innymi za pośrednictwem Forum Konsultacyjnego ds. Praw Podstawowych. Ta grupa doradców ds. praw człowieka zakończyła pierwszy pełny rok swojej działalności, podobnie jak urzędnik ds. praw podstawowych Agencji. Zrealizowano nowe cele pośrednie i zamierzenia ustalone w tym istotnym obszarze, ponieważ Frontex dążył do wypełnienia swoich nowych zobowiązań i sprostania nowym i ambitnym rolom. Ilkka Laitinen Dyrektor wykonawczy 6 1. Wprowadzenie Misja Frontex wspiera, koordynuje i rozwija zarządzanie granicami europejskimi zgodnie z Kartą praw podstawowych Unii Europejskiej. Agencja wspiera państwa członkowskie 1 w osiągnięciu efektywnej kontroli granicznej na wysokim i jednolitym poziomie. Frontex koordynuje środki operacyjne i unijne, aby wspólnie reagować na wyjątkowe sytuacje na granicach zewnętrznych. Frontex buduje potencjał na szczeblu państw członkowskich i na szczeblu europejskim jako połączone instrumenty, które służą radzeniu sobie z wyzwaniami związanymi z przepływami migracyjnymi oraz z poważną zorganizowaną przestępczością i terroryzmem na granicach zewnętrznych. Europejska Agencja Zarządzania Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw Członkowskich Unii Europejskiej została ustanowiona na mocy rozporządzenia Rady (WE) nr 2007/2004. Wizja Frontex jest niezawodną europejską Agencją do spraw granic, wzmacniającą europejską przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości poprzez wspieranie państw członkowskich w wypełnianiu ich obowiązków. Frontex realizuje koncepcję zintegrowanego zarządzania granicami i promuje europejską kulturę straży granicznej w oparciu o pełne poszanowanie praw podstawowych UE. Profesjonalizm pracowników Agencji oraz zdolności operacyjne i administracyjne sprawiają, że Frontex zwiększa wartość dodaną Unii Europejskiej. Wartości Ukierunkowanie na pracę zespołową możliwą dzięki otwartej komunikacji powoduje, że pracownicy Frontexu wyznają wspólne wartości korporacyjne i żyją zgodnie z nimi. W efekcie wykonują swoje zadania w sposób wysoce profesjonalny. Humanitaryzm łączy działalność Agencji z promowaniem i poszanowaniem praw podstawowych jako bezwarunkowego i integralnego elementu skutecznego zintegrowanego zarządzania granicami, co sprawia, że Frontex cieszy się powszechnym zaufaniem. Cel sprawozdania W sprawozdaniu ogólnym Frontexu za 2013 r. traktuje się program prac na 2013 r. jako punkt odniesienia, ale jego zadaniem nie jest odniesienie się do każdego kolejnego celu zawartego w tym programie. Sprawozdanie da czytelnikowi szeroki obraz działań przeprowadzonych w 2013 r., a dodatkowo wyszczególniono w nim działania operacyjne oraz sukcesy. Informacje te zostały następnie wzbogacone o ogólne informacje finansowe i załączniki zawierające wykazy różnych rodzajów działań, analizy porównawcze wspólnych operacji, a także podsumowania dotyczące zasobów budżetowych i ludzkich. Niektóre informacje są powtarzane w różnych rozdziałach dla zapewnienia kontekstu. Struktura tegorocznego sprawozdania ogólnego różni się nieco od sprawozdań z poprzednich lat, ponieważ sekcję pt. „Sytuacja na granicach zewnętrznych” przeniesiono do załączników, dodano odrębną sekcję poświęconą EUROSUR-owi oraz, podobnie jak w zeszłym roku, dodano podrozdziały na temat praw podstawowych i publicznego dostępu do dokumentów. Ponadto sukcesy przedstawiono w postaci pól tekstowych umieszczonych w całym sprawozdaniu. Termin „państwo członkowskie” obejmuje państwa członkowskie Unii Europejskiej oraz państwa stowarzyszone w ramach Schengen. 1 7 2. Sytuacja na płaszczyźnie politycznej Rok 2013 obfitował w wydarzenia na płaszczyźnie politycznej i prawnej wpływające na Frontex. Komisja Europejska przedłożyła nowe propozycje i pewne akty legislacyjne zostały przyjęte, natomiast inne będą wymagały dalszych negocjacji w 2014 r. W 2013 r. w większym stopniu skoncentrowano się na działaniach Frontexu oraz ogólnie na kwestiach dotyczących migracji w UE. Jedną z przyczyn takiego ukierunkowania była tragedia u wybrzeży włoskiej wyspy Lampedusa, gdzie 364 migrantów utonęło, próbując dostać się na terytorium UE. W rezultacie wzrosła presja na przyjęcie ustawodawstwa mającego na celu ograniczenie lub wyeliminowanie występowania takich katastrof. Natychmiastowa reakcja polityczna nastąpiła po posiedzeniu Rady ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych w dniach 7–8 października 2013 r., na którym ustanowiono Śródziemnomorską Grupę Zadaniową mającą na celu opracowanie i zaproponowanie rozwiązań. Dnia 4 grudnia 2013 r. opublikowano komunikat Komisji Europejskiej, w którym zaproponowano różne natychmiastowe i praktyczne rozwiązania mające na celu uzupełnienie trwających działań na Morzu Śródziemnym. Ustanowiono pięć głównych obszarów działań, mianowicie: działania prowadzone we współpracy z państwami trzecimi; ochrona regionalna, kwestie przesiedleń i wzmocnienie dróg legalnego wjazdu do Europy; zintensyfikowanie zwalczania nielegalnego handlu ludźmi, przemytu i przestępczości zorganizowanej; wzmocnienie ochrony granic przyczyniające się do poszerzenia obrazu sytuacji na morzu oraz do ochrony i ratowania życia migrantów w regionie Morza Śródziemnego; oraz udzielanie pomocy państwom członkowskim poddanym silnej presji migracyjnej i zapewnienie solidarności z nimi. W grudniu Rada Europejska z zadowoleniem przyjęła zalecenia grupy zadaniowej. EUROSUR Główną zmianą dotyczącą Frontexu, jaka zaszła w 2013 r. na płaszczyźnie politycznej, było przyjęcie rozporządzenia ustanawiającego europejski system nadzorowania granic (EUROSUR) (UE nr 1052/2013) oraz jego wejście w życie dnia 2 grudnia 2013 r., co zapewniło ramy prawne dla systemu, który pomoże państwom członkowskim w ochronie granic oraz zwiększy ich orientację sytuacyjną na granicach zewnętrznych UE. Na mocy rozporządzenia ustanawiającego EUROSUR utworzono wspólne ramy dla organów państw członkowskich umożliwiające im wymianę informacji między sobą oraz z Frontexem mającą na celu poprawę orientacji sytuacyjnej na granicach zewnętrznych państw członkowskich oraz zwiększenie ich zdolności reagowania w zakresie kontroli granicznej i walki z przestępczością transgraniczną. Zasady nadzoru morskiego Kolejnym aktem legislacyjnym, w stosunku do którego w 2013 r. poczyniono znaczne postępy, był nowy wniosek rozporządzenia ustanawiającego zasady ochrony zewnętrznych granic morskich w kontekście współpracy operacyjnej koordynowanej przez Frontex. Wniosek był przedmiotem szeroko zakrojonych negocjacji toczących się przez cały rok w odpowiednich komitetach Parlamentu Europejskiego oraz w grupach roboczych Rady. Wspomniane rozporządzenie ma zastąpić decyzję Rady 2010/252/UE anulowaną we wrześniu 2012 r. przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który stwierdził, że zasady te wymagają rozważenia i zatwierdzenia przez Parlament Europejski. Zarówno Rada, jak i Parlament uzgodniły wersje, chociaż różnice między nimi pozostały. Dyskusje w dalszym ciągu będą się toczyć w ramach posiedzeń z udziałem Rady i Parlamentu Europejskiego, a ich celem będzie wypracowanie kompromisowego stanowiska i dojście do porozumienia do końca kwietnia 2014 r. Nowe rozporządzenie ma na celu rozwianie niejasności dotyczących rozbieżnych krajowych interpretacji międzynarodowych przepisów dotyczących nadzoru morskiego oraz zastąpienie tych przepisów jednym zestawem jasno określonych zasad, których należy przestrzegać w ramach wszystkich wspólnych operacji koordynowanych przez Frontex. 8 Oczekuje się, że nowe zasady, które mają być przyjęte w 2014 r., przyczynią się do wzmocnienia zasady non-refoulement przy jednoczesnym podkreśleniu zobowiązania prawnego do prowadzenia działań poszukiwawczo-ratowniczych. Zastąpią one również zasady względnie wiążące zasadami prawnie wiążącymi, w których określi się jasne zadania i obowiązki, a sprawozdania roczne z ich realizacji będą przedkładane Parlamentowi Europejskiemu. Pakiet na rzecz inteligentnych granic Dnia 28 lutego 2013 r. Komisja Europejska zaproponowała pakiet na rzecz inteligentnych granic mający na celu wykorzystanie nowych technologii do celów przyśpieszenia i uproszczenia, a także zwiększenia skuteczności odpraw granicznych osób przekraczających granice zewnętrzne UE. Wspomniany pakiet składa się w rzeczywistości z dwóch odrębnych wniosków ustawodawczych przedłożonych wspólnie przez Komisję. Pierwszy z nich, dotyczący programu rejestrowania podróżnych, umożliwi osobom odbywającym częste podróże, niebędącym obywatelami Unii, omijanie długich kolejek do kontroli paszportowej po przybyciu. Pakiet ten obejmuje także wniosek dotyczący systemu wjazdu/wyjazdu. W tej potencjalnej bazie danych rejestrowano by czas i miejsce wjazdu i wyjazdu obywateli państw trzecich podróżujących do UE. Zastąpiłaby ona również obecny ręczny system wstawiania pieczątek do paszportów, umożliwiając obliczanie długości dozwolonego pobytu danej osoby za pomocą uproszczonego systemu elektronicznego. Dane te byłyby następnie udostępniane organom ds. kontroli granicznej i imigracji. Pakiet na rzecz inteligentnych granic ma na celu przyczynić się do stworzenia bardziej otwartej i bezpiecznej Europy w oparciu o najnowocześniejsze technologie. Postępy w tej dziedzinie ograniczyły się do badań przeprowadzonych przez Komisję Europejską oraz przez Parlament Europejski. Z uwagi na fakt, że Parlamentowi ani Radzie nie udało się omówić wniosków przed końcem roku, oczekuje się, że dyskusje te odbędą się dopiero po wyborach do Parlamentu Europejskiego w maju 2014 r. Przyjęcie wspólnego europejskiego systemu azylowego, etap II Od 1999 r. UE dąży do stworzenia wspólnego europejskiego systemu azylowego oraz do poprawy istniejących ram prawnych. W 2013 r. zakończono drugi etap przyjmowania wspólnego europejskiego systemu azylowego. W połowie 2013 r. Parlament Europejski wyraził zgodę na przyjęcie zmienionych zasad dotyczących pakietu azylowego – zestawu rozporządzeń i dyrektyw mających na celu poprawę istniejących ram prawnych. Wspomniane ramy obejmują obecnie zmienioną dyrektywę w sprawie procedur azylowych 2, dyrektywę w sprawie warunków przyjmowania 3 , dyrektywę w sprawie kwalifikowania 4 , zmienione rozporządzenie Dublin II5 oraz nowe zmienione rozporządzenie Eurodac6. Nowe rozporządzenia mają na celu wyjaśnienie i znormalizowanie zasad dotyczących przyjmowania osób ubiegających się o azyl w UE. Ukończenie wspomnianych ram prawnych stanowi znaczący sukces, którego osiągnięcie trwało ponad dziesięć lat. Klauzula ochronna dotycząca wiz W 2013 r. przyjęto również ważne rozporządzenie zmieniające dotyczące unijnych przepisów wizowych. Zmieniono rozporządzenie Rady 7 wymieniające państwa trzecie, 2 Dyrektywa Rady 2005/85/WE w sprawie ustanowienia minimalnych norm dotyczących procedur nadawania i cofania statusu uchodźcy w Państwach Członkowskich. 3 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/33/UE w sprawie ustanowienia norm dotyczących przyjmowania wnioskodawców ubiegających się o ochronę międzynarodową (wersja przekształcona). 4 Dyrektywa Rady 2004/83/WE w sprawie minimalnych norm dla kwalifikacji i statusu obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców jako uchodźców lub jako osoby, które z innych względów potrzebują międzynarodowej ochrony oraz zawartości przyznawanej ochrony. 5 Rozporządzenie Rady (WE) nr 343/2003 ustanawiające kryteria i mechanizmy określania Państwa Członkowskiego właściwego dla rozpatrywania wniosku o azyl, wniesionego w jednym z Państw Członkowskich przez obywatela państwa trzeciego. 6 Rozporządzenie Rady (WE) nr 2725/2000 dotyczące ustanowienia systemu Eurodac do porównywania odcisków palców w celu skutecznego stosowania konwencji dublińskiej. 7 Rozporządzenie Rady (WE) nr 539/2001 wymieniające państwa trzecie, których obywatele muszą posiadać wizy podczas przekraczania granic zewnętrznych, oraz te, których obywatele są zwolnieni z tego wymogu. 9 których obywatele muszą posiadać wizy podczas przekraczania granic zewnętrznych, oraz te, których obywatele są zwolnieni z tego wymogu (PE-CONS 65/13), aby umożliwić czasowe ponowne wprowadzenie obowiązku wizowego w określonych okolicznościach. W przyszłości umożliwi to państwom członkowskim, które w okresie sześciu miesięcy znajdą się „w obliczu jednej lub większej liczby jasno określonych okoliczności dotyczących obywateli państwa trzeciego powodujących sytuację nadzwyczajną, z którą nie są sobie w stanie poradzić samodzielnie”, zwrócenie się do Komisji o zawieszenie na krótki czas zniesienia wiz dla obywateli tego państwa. Przedmiotową klauzulę wyraźnie zdefiniowano jednak jako środek tymczasowy stosowany w ostateczności. Mechanizm oceny Schengen Zmieniony mechanizm oceny Schengen oparto na nowym prawodawstwie 8 , które zatwierdzono pod koniec 2013 r. Po raz pierwszy przewidziano w nim rolę, jaką mają odgrywać agencje UE, a w szczególności Frontex. Prawodawca Unii uznał to, w jaki sposób wiedza fachowa i informacje, którymi dysponuje Agencja, mogą przyczynić się do skuteczniejszego wdrażania dorobku Schengen. Co roku Frontex musi dostarczać dwie analizy ryzyka: jedną dla Komisji Europejskiej i państw członkowskich, zawierającą priorytety oceny na kolejny rok, oraz jedną dla Komisji Europejskiej, zawierającą tylko priorytety dotyczące realizacji niezapowiedzianych wizyt (eksperci Frontexu także mogą uczestniczyć w wizytach oceniających). Agencja w dalszym ciągu będzie również wspierać szkolenie z zakresu oceny Schengen. Główne wydarzenia w ramach cyklu polityki unijnej W 2013 r. rozpoczął się nowy cykl polityki unijnej dotyczącej zwalczania poważnej i zorganizowanej przestępczości. Poprzedni cykl polityki – pełny proces, począwszy od ustalenia priorytetów, a skończywszy na realizacji nowych planów działania – Rada ustanowiła na posiedzeniu w dniach 9-10 czerwca 2011 r. Z uwagi na fakt, że rok 2013 był ostatnim rokiem pierwszego cyklu polityki, nowy czteroletni cykl ze zmienionymi priorytetami będzie realizowany w latach 2014–2017. Ten czteroletni plan na rzecz ogólnounijnej walki z poważną i zorganizowaną przestępczością zasadniczo opiera się na przygotowanej przez Europol ocenie zagrożenia poważną i zorganizowaną przestępczością (SOCTA) 9, na podstawie której Rada ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych w dniach 6 i 7 czerwca 2013 r. ustaliła dziewięć priorytetów obejmujących rozbicie grup przestępczości zorganizowanej zaangażowanych w przemyt ludzi, handel ludźmi, nielegalny obrót środkami odurzającymi i dystrybucję podrobionych towarów. Każdy obszar priorytetowy ujęto w odrębnym operacyjnym planie działania. Aby osiągnąć wspomniane cele, cykl polityki unijnej wymaga pełnego wsparcia operacyjnego ze strony instytucji UE, organów i agencji ds. wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, a także państw członkowskich oraz ich stosownych organizacji krajowych. Przyszłość obszaru wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych Z perspektywy szerszej polityki UE rozpoczęły się również dyskusje dotyczące przyszłego kierunku w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych (WSiSW) państw członkowskich Unii Europejskiej. Rozmowy toczą się w kontekście zbliżającego się zakończenia programu sztokholmskiego, który obejmuje okres od 2010 r. do końca 2014 r. W ramach istniejącego programu położono nacisk na wypracowanie wspólnych podejść i rozwiązań w zakresie odnoszenia się do kwestii migracji do UE. Negocjacje dotyczące tego, na czym należy się skoncentrować w ramach kolejnego pięcioletniego planu, który odpowiada długości mandatu posłów do Parlamentu Europejskiego i członków Komisji, będą Rozporządzenie Rady (UE) nr 1053/2013 w sprawie ustanowienia mechanizmu oceny i monitorowania w celu weryfikacji stosowania dorobku Schengen oraz uchylenia decyzji komitetu wykonawczego z dnia 16 września 1998 r. dotyczącej utworzenia Stałego Komitetu ds. Oceny i Wprowadzania w Życie Dorobku Schengen. 9 Unijna ocena zagrożenia poważną i zorganizowaną przestępczością (SOCTA) jest wynikiem systematycznej analizy informacji związanych z egzekwowaniem prawa w zakresie działalności przestępczej i grup przestępczych wpływających na UE. Nowe sprawozdanie jest publikowane co cztery lata i aktualizowane co dwa lata. 8 10 kontynuowane w 2014 r. i będą miały duże znaczenie dla Frontexu oraz strategii mających na wpływ na Agencję przez kolejne pięć lat. Jednym z aspektów dotyczących przyszłości obszaru WSiSW związanych z zarządzaniem granicami i migracją, mającym kluczowe znaczenie dla Frontexu, jest ewentualny przyszły rozwój europejskiego systemu straży granicznych. W celu promowania dyskusji na ten temat wśród szerszego kręgu praktyków z zakresu zarządzania granicami Frontex zorganizował w Warszawie w dniach 28–29 października 2013 r. konferencję poświęconą tej kwestii z udziałem wszystkich agencji WSiSW, Komisji Europejskiej, prezydencji Rady, Parlamentu Europejskiego oraz przedstawicieli środowiska naukowego. Celem tego wydarzenia była identyfikacja przyszłych potrzeb w zakresie współpracy i koordynacji między krajowymi systemami zarządzania granicami w dziedzinie operacji, zdolności i współpracy międzyagencyjnej oraz określenie ewentualnej roli Frontexu w realizacji tych potrzeb. Współpraca z państwami trzecimi, agencjami UE i organizacjami międzynarodowymi W 2013 r. zacieśniono partnerstwa i współpracę z właściwymi organami państw trzecich. Ponadto w kwietniu 2013 r. rozszerzono zakres współpracy strukturalnej poprzez zawarcie porozumienia roboczego z państwową służbą graniczną Republiki Azerbejdżanu. Frontexowi udało się stopniowo nawiązywać trwałe partnerstwa poza granicami zewnętrznymi UE. Wymierne rezultaty osiągnięto w dziedzinie wymiany informacji, szkolenia, wspólnych działań operacyjnych oraz badań i rozwoju. Podjęto dalsze kroki mające na celu wdrożenie protokołu ustaleń z Ministerstwem Spraw Zagranicznych Republiki Turcji. Poczyniono postępy w zakresie realizacji szeregu działań wspólnie z właściwymi organami tureckimi, głównie w dziedzinie analizy ryzyka, wymiany informacji, szkolenia i wspólnych operacji. Zacieśniono współpracę w zakresie analizy ryzyka na szczeblu regionalnym między Frontexem a partnerami z państw trzecich, w szczególności w ramach zachodniobałkańskiej sieci ds. analizy ryzyka (WB-RAN). W następstwie wydarzeń na płaszczyźnie politycznej w tym regionie oraz w wyniku konsultacji przeprowadzonych w ciągu roku Frontex nawiązał kontakty z kosowską 10 strażą graniczną w celu rozszerzenia zakresu sieci WB-RAN oraz poprawy działań analitycznych dotyczącej zjawisk migracji w przedmiotowym regionie. W dalszym ciągu rozszerzała się Wspólnota Wywiadowcza Afryka-Frontex (AFIC) – jej członkami zostały Kamerun, Demokratyczna Republika Konga i Mauretania, a Libia również brała udział w konferencji – przy jednoczesnym wzmacnianiu jej roli jako unikalnej platformy rozwoju i wspólnej analizy między UE a afrykańskimi ekspertami. W 2013 r. opublikowano drugie sprawozdanie analityczne AFIC. Jeżeli chodzi o region Bałkanów Zachodnich, Frontex nadal odgrywał rolę w ramach mechanizmu monitorowania sytuacji po liberalizacji reżimu wizowego, wykonując działania z zakresu analizy ryzyka na żądanie Komisji Europejskiej. Utrzymywano kontakty w zakresie powrotów z niektórymi kluczowymi państwami trzecimi, w tym z Nigerią. Najlepsze praktyki w zakresie organizacji wspólnych operacji powrotowych mających na celu odesłanie migrantów do Nigerii mające na celu zharmonizowanie procedur efektywnego zarządzania działaniami dotyczącymi powrotu zostały uzgodnione i sformalizowane podpisaniem zaświadczenia w grudniu 2013 r., co jeszcze bardziej scementowało współpracę Nigerii z Frontexem. Szczególną i stałą uwagę poświęcano państwom trzecim graniczącym z Morzem Śródziemnym, uwzględniając przede wszystkim kwestie humanitarne odnoszące się do nielegalnej migracji szlakami morskimi. Frontex uczestniczył inicjatywach prowadzonych przez Komisję Europejską w ramach unijnego dialogu na temat migracji, mobilności i bezpieczeństwa z Tunezją i Marokiem, w ten sposób nawiązując i utrzymując bezpośrednie kontakty z właściwymi organami tych Użycie tej nazwy nie wpływa na stanowiska w sprawie statusu Kosowa i jest zgodne z rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ 1244/99 oraz z opinią Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Deklaracji niepodległości Kosowa. 10 11 państw oraz analizując możliwość rozpoczęcia formalnych negocjacji dotyczących zawarcia porozumienia roboczego, w oparciu o stosowne mandaty negocjacyjne przyjęte przez zarząd Frontexu. Ponadto Frontex wniósł wkład w działania przygotowawcze podejmowane i koordynowane przez Europejską Służbę Działań Zewnętrznych (ESDZ), mające na celu zainicjowanie cywilnej misji do Libii w dziedzinie wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony (WPBiO) w odniesieniu do bezpieczeństwa granic. W tym kontekście Agencja brała udział w misji w sprawie oceny niezbędnej pomocy technicznej do Libii prowadzonej przez ESDZ/Komórkę Planowania i Prowadzenia Operacji Cywilnych mającej na celu określenie głównych działań, jakie należy podjąć w ramach misji w dziedzinie WPBiO, oraz opracowanie propozycji działań z zakresu budowania zdolności, które Frontex powinien realizować w ramach tej misji. W ramach działań następczych libijska delegacja wysokiego szczebla odbyła wizytę w siedzibie głównej Frontexu, a libijscy eksperci uczestniczyli w dwóch wydarzeniach organizowanych przez Agencję: Międzynarodowej Konferencji Policji Granicznej (IBPC) oraz posiedzeniu AFIC. W 2013 r. Frontex koncentrował się również na nawiązywaniu bezpośrednich kontaktów z organami państw trzecich, w których znajdują się ważne węzły lotnicze z bezpośrednimi połączeniami do Europy, w tym z organami Zjednoczonych Emiratów Arabskich, Chin i Tajlandii oraz Hongkongu, w celu zbadania konkretnych dróg współpracy w dziedzinie wymiany informacji, analizy ryzyka i zarządzania granicami powietrznymi. W szerszej perspektywie Frontex był zaangażowany w kluczowe inicjatywy europejskie związane z migracją i zarządzaniem granicami oraz w dialogi polityczne, takie jak partnerstwa na rzecz mobilności, proces rabacki, Partnerstwo Wschodnie, proces praski oraz proces budapeszteński. Ponadto Frontex był zaangażowany w JAIEX (stosunki zewnętrzne w dziedzinie WSiSW) oraz inne posiedzenia na szczeblu UE dotyczące współpracy w wymiarze zewnętrznym, np. ze Stanami Zjednoczonymi, Federacją Rosyjską i regionem Bałkanów Zachodnich. Utrzymywano także kontakty i wsparto unijne regionalne programy, projekty i misje w państwach trzecich, w tym partnerstwa EUROMED Migration, misja pomocy granicznej Unii Europejskiej (EU BAM), misja Unii Europejskiej w zakresie praworządności (EULEX), Współpraca Służb Granicznych Państw Regionu Morza Bałtyckiego (BSRBCC) oraz forum współpracy czarnomorskiej (BSCF). Frontex przyczynił się do realizacji finansowanych przez UE projektów na rzecz państw trzecich dotyczących budowania zdolności w odniesieniu do bezpieczeństwa granic, które były wdrażane przez stosowne organizacje międzynarodowe, które zawarły porozumienia robocze z Frontexem. W szczególności Frontex prowadził szkolenia na temat przeciwdziałania handlowi ludźmi w Gruzji i na Ukrainie skierowane do urzędników straży granicznej w państwach Partnerstwach Wschodniego w ramach projektu Partnerstwa Wschodniego w zakresie szkolenia dotyczącego zintegrowanego zarządzania granicami realizowanego przez Międzynarodowy Ośrodek Rozwoju Polityki Migracyjnej. W kontekście inicjatyw z zakresu pomocy technicznej Dyrekcja Generalna Komisji Europejskiej ds. Współpracy Międzynarodowej i Rozwoju (DG DEVCO) przyznała Frontexowi bezpośrednio dotację w wysokości 4,5 mln EUR w celu zainicjowania projektu Partnerstwa Wschodniego w zakresie budowania zdolności w dziedzinie zintegrowanego zarządzania granicami. Głównym celem wspomnianego projektu jest umożliwienie zwiększenia bezpieczeństwa granic oraz ułatwienie legalnego przepływu osób i towarów w regionie, przy jednoczesnym zapewnieniu poświęcania należytej uwagi poszanowaniu praw człowieka i walce z korupcją przez cały okres trwania projektu. Partnerami projektu oraz współbeneficjentami są Światowa Organizacja Celna i Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji (IOM), a także Międzynarodowy Ośrodek Rozwoju Polityki Migracyjnej. W trzyletnim projekcie przewidziano również zaangażowanie innych podmiotów, w tym agencji europejskich oraz agencji ONZ, w realizację konkretnych działań. Aby promować wzmacnianie pozycji międzynarodowej wspólnoty straży granicznej oraz aby zapewnić możliwość dzielenia się najlepszymi praktykami na całym świecie, w listopadzie 2013 r. Frontex zorganizował 21. Międzynarodową Konferencję Policji Granicznej (IBPC). W wydarzeniu tym wzięli udział uczestnicy najwyższego szczebla z 60 państw. W ramach IBPC 2013 skoncentrowano się na globalnych wyzwaniach dla przyszłego bezpieczeństwa granic w 12 odniesieniu do kluczowych kwestii pod względem społeczeństwa, migracji i przestępczości międzynarodowej. Frontex organizował takie wydarzenie po raz pierwszy, przejmując je od węgierskiej policji. Podjęto strategiczną decyzję o ożywieniu konferencji poprzez zwiększenie jej przydatności i atrakcyjności dla uczestników z państw trzecich. Tematy dyskusji dotyczyły globalnych wyzwań w sposób bardziej całościowy, a nie koncentrujący się na kwestiach szczególnie istotnych dla Europy. Prelegenci natomiast stanowili odzwierciedlenie międzynarodowego charakteru konferencji oraz szerokiego zakresu zainteresowań. Frontex wraz z Europejskim Urzędem Wsparcia w dziedzinie Azylu (EASO) zaangażował się w projekt w zakresie pomocy technicznej mający na celu zapoznanie Tunezji i Maroka z działaniami obu agencji. Trwający 18 miesięcy projekt pt. „Promowanie uczestnictwa Jordanii w pracach EASO oraz uczestnictwa Maroka i Tunezji w pracach EASO i Frontexu” jest finansowany przez DG DEVCO. Frontex skoncentruje się na realizacji działań z zakresu podnoszenia świadomości w Maroku i Tunezji, kładąc podwaliny przyszłej zorganizowanej współpracy. Plan współpracy podpisany z EASO w 2013 r. dotyczył innych ważnych kwestii, takich jak operacje i budowanie zdolności. Pierwszym konkretnym krokiem w kierunku jego realizacji było ćwiczenie Frontexu z zakresu szybkiej interwencji (REX 2013), w ramach którego EASO uczestniczył w operacji w terenie. Dwóch ekspertów EASO brało udział w spotkaniach koordynacyjnych przez cały czas trwania działania. Przedstawiciele EASO uczestniczyli również w posiedzeniach sieci analiz ryzyka Frontexu. Przez cały rok rozwijano współpracę z innymi agencjami WSiSW, instytucjami i organami UE oraz z organizacjami międzynarodowymi. W 2013 r. w ramach koordynacji między Frontexem a innymi agencjami UE w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych skoncentrowano się na wymianie informacji, szkoleniach i stosunkach z partnerami z państw trzecich. W szczególności Frontex i Eurojust podpisały w grudniu protokół ustaleń w celu zacieśnienia współpracy w zakresie walki z poważną przestępczością transgraniczną, taką jak przemyt i handel ludźmi. Kontynuowano współpracę z Europolem poprzez wspólne operacje, analizę ryzyka oraz realizację strategii UE w zakresie zarządzania informacjami. Frontex aktywnie przyczyniał się do realizacji operacyjnego planu działania „Nielegalna imigracja” zarządzanego przez Stały Komitet Współpracy Operacyjnej w zakresie Bezpieczeństwa Wewnętrznego (COSI). Agencja w dalszym ciągu aktywnie wspierała prowadzone przez Europejskie Kolegium Policyjne (CEPOL) szkolenie dotyczące głównie wdrażania LETS – systemu szkoleń w zakresie egzekwowania prawa. Ponadto Frontex współpracował z Europejską Agencją Bezpieczeństwa Morskiego (EMSA) w zakresie kompetencji EUROSUR w celu zapewnienia europejskiego obrazu sytuacji oraz wspólnego stosowania narzędzi nadzoru. W 2013 r. zakończono również z sukcesem negocjacje dotyczące porozumienia roboczego prowadzone z Europejską Agencją ds. Zarządzania Operacyjnego Wielkoskalowymi Systemami Informatycznymi w Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości (euLISA). Porozumienie ma być podpisane na początku 2014 r. Współpraca z Interpolem, Biurem UNHCR oraz IOM, oprócz dzielenia się wiedzą fachową, obejmowała intensywną współpracę operacyjną i wymianę informacji. W ostatnim kwartale 2013 r. Frontex wznowił negocjacje dotyczące porozumienia roboczego z Organizacją Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO). 13 3. Sytuacja na poziomie Agencji Wzmocnienie elastycznego wsparcia operacyjnego w regionie Morza Śródziemnego Z uwagi na zwiększoną aktywność na szlakach migracyjnych w regionie Morza Śródziemnego Frontex opracował dodatkowe działania z zakresu reagowania operacyjnego oraz udzielił Włochom i Grecji wsparcia dostosowanego do potrzeb poprzez rozszerzenie i wzmocnienie wspólnych operacji morskich. W szczególności po tragedii u wybrzeży Lampedusy dnia 3 października 2013 r., w której zginęła duża liczba migrantów, wprowadzono zintensyfikowaną ochronę granic oraz wniesiono wkład na rzecz zdolności poszukiwawczoratowniczych w środkowym i wschodnim regionie Morza Śródziemnego. W tym celu Agencja otrzymała od Komisji dodatkowe środki budżetowe, dokonano wewnętrznych przesunięć środków oraz ustalono nową hierarchię działań. Frontex aktywnie działał w ramach Śródziemnomorskiej Grupy Zadaniowej, ustanowionej przez Komisję, wnosząc wkład w odniesieniu do wniosku dotyczącego wzmocnienia istniejącej europejskiej sieci patroli w celu rozszerzenia jej zasięgu poza zakres granicy na Morzu Śródziemnym, aby lepiej kontrolować nielegalną migrację i przyczyniać się do realizacji działań poszukiwawczo-ratowniczych koordynowanych przez państwa członkowskie na Morzu Śródziemnym. W 2013 r. wzrosła liczba przypadków nielegalnego przekraczania granic morskich, a liczba śmiertelnych ofiar wypadków z udziałem nadmiernie przeciążonych i nienadających się do żeglugi łodzi, w szczególności w środkowym regionie Morza Śródziemnego, była niespotykanie wysoka. W obszarach operacyjnych w ramach wspólnych operacji koordynowanych przez Frontex miały miejsce 683 zdarzenia wymagające działań poszukiwawczo-ratowniczych koordynowanych przez państwa członkowskie, w wyniku których uratowano ponad 37 000 osób. Ukierunkowana reakcja na „statki bazy” Odkryto nowy sposób działania osób dokonujących przerzutu migrantów przez granicę w środkowym regionie Morza Śródziemnego, mianowicie: wykorzystywanie tak zwanych „statków baz” oraz dokonywanie przeładunków. Duże statki, które wychodzą z portów w Egipcie i holują mniejsze łodzie wykorzystywane później do zejścia na ląd, kierują się w stronę Włoch, a gdy znajdują się jeszcze na wodach międzynarodowych, migrantów przesadza się na mniejsze łodzie, które – nadmiernie obciążone i w pojedynkę, stanowiąc większe zagrożenie dla życia migrantów – kierują się do kraju docelowego, podczas gdy „statek baza” wraca do z powrotem do miejsca rozpoczęcia podróży. Dzięki skoordynowaniu działań organów ścigania i innych agencji możliwe było wykrycie, śledzenie i przechwycenie co najmniej trzech takich „statków baz” oraz zatrzymanie osób podejrzanych o dokonywanie przerzutu przez granicę, a także zebranie i zarejestrowanie wszystkich niezbędnych dowodów dla organów krajowych pozwalających na wszczęcie stosownych procesów karnych. Przestępczość transgraniczna Oprócz wykrywania przemytu migrantów, w ramach operacji morskich koordynowanych przez Frontex w 2013 r. wykryto inne rodzaje nielegalnej działalności transgranicznej, w tym nielegalny obrót środkami odurzającymi. W odniesieniu do każdej wspólnej operacji nawiązano współpracę z odpowiednimi agencjami UE, jej organami i organizacjami międzynarodowymi (np. z Europolem, EFCA, EMSA, CeCLAD(M), MAOC-N, Interpolem, UNODC), co doprowadziło do płynnego przepływu informacji i wymiany najlepszych praktyk między partnerami odpowiedzialnymi za walkę z przestępczością transgraniczną. W rezultacie zatrzymano 458 osób podejrzanych o nielegalny obrót środkami odurzającymi; skonfiskowano prawie 50 ton narkotyków, których wartość przekraczała 115 mln EUR. 14 Większość skonfiskowanych narkotyków stanowił haszysz – ponad 43 tony o wartości 65,8 mln EUR. Zabezpieczono również znaczną ilość kokainy i heroiny – łącznie 700 kg o wartość prawie 42 mln EUR. Ponadto skonfiskowano również pięć ton marihuany o wartości około 7,5 mln EUR. Większość narkotyków skonfiskowano w zachodnim regionie Morza Śródziemnego. Działania związane z powrotami W ciągu roku wzmocniono procedurę „aktualizowanego na bieżąco planu operacyjnego”, aby zapewnić państwom członkowskim niezbędne wsparcie operacyjne i uporządkować ich potrzeby w zakresie pomocy. W 2013 r. utrzymano stabilny poziom wspólnych operacji powrotowych, których liczba wyniosła 39. Liczba osób powracających zwiększyła się nieco z 2 059 w 2011 r. i 2 110 w 2012 r. do 2 152 w 2013 r. W 2013 r. Islandia po raz pierwszy pełniła funkcję państwa organizującego operację, a mianowicie wspólną operację powrotową mającą na celu odesłanie migrantów do Albanii. Ten tak zwany „nowy sposób powrotu”, w ramach którego państwo trzecie organizuje lot czarterowy w celu przetransportowania swoich obywateli z terytorium UE (wcześniej wypróbowano tę metodę jedynie w przypadku Gruzji), zyskuje akceptację, ponieważ daje dobre rezultaty i jest racjonalny pod względem kosztów. W celu organizowania takich lotów powrotnych standardy zawodowe eskort z państw trzecich oraz ich procedury harmonizuje się z normami UE. Frontex utworzył sieć bezpośrednich punktów kontaktowych w zakresie powrotów dostępną do celów sieci EURINT – projektu finansowanego przez UE służącego wymianie doświadczeń i poprawie rezultatów w dziedzinie uzyskiwania dokumentów podróży. Kodeks postępowania w ramach wspólnych operacji powrotowych Agencja przyjęła Kodeks postępowania w ramach wspólnych operacji powrotowych koordynowanych przez Frontex, w którym określono najwyższe standardy w odniesieniu do tego delikatnego obszaru działalności Frontexu. Wspomniany kodeks postępowania, jako wytyczne z zakresu etycznego zachowania dla osób biorących udział we wspólnych operacjach powrotowych, stanowi zbiór zasad i najlepszych praktyk dotyczących lotów powrotnych i ma na celu zapewnienie przeprowadzania powrotów w sposób humanitarny i z pełnym poszanowaniem praw podstawowych osób powracających. Jeden z rozdziałów poświęcono monitorowaniu praw człowieka i określono, że osoby prowadzące monitorowanie muszą mieć dostęp do osób powracających oraz do wszystkich istotnych informacji, w tym dokumentów podróży oraz informacji na temat wszelkich szczególnych okoliczności takich, jak ciąża lub choroba. Kodeks stanowi również, że podczas każdego lotu wymagana jest obecność personelu medycznego oraz, jeżeli funkcjonariusze eskortujący nie są w stanie komunikować się z osobami powracającymi, na pokładzie powinni się znajdować także tłumacze. W kodeksie podkreślono też, że należy unikać stosowania środków przymusu lub ograniczać je do minimum. Wszyscy uczestnicy wspólnych operacji Frontexu są zobowiązani do zgłaszania wszelkich zauważonych przypadków naruszenia nowego kodeksu. Określono w nim również jasne procedury dotyczące oceny działań dotyczących powrotu. 15 Zwielokrotnienie lądowych rozmieszczenia na granicach Wtórne ruchy migracyjne z Grecji miały znaczący wpływ na liczbę przypadków nielegalnego przekraczania granicy na zewnętrznych granicach lądowych UE z państwami Bałkanów Zachodnich w 2013 r. Ta sytuacja, zwłaszcza na granicy węgiersko-serbskiej od początku roku, wymagała większej elastyczności i zdolności koordynacji, gdy znaczna liczba migrantów zaczęła kierować się na Węgry i ubiegać się o przyznanie azylu po znalezieniu się na terytorium tego państwa. W związku z tym węgierskie punkty kontaktowe wzmocniono, kierując tam dodatkowych zaproszonych funkcjonariuszy oraz sprzęt służący do odpraw granicznych, a także do ochrony zielonej granicy. Platformę punktów kontaktowych wykorzystywano również w celu realizacji różnych operacji regionalnych oraz krótkoterminowych działań operacyjnych, w tym wspólnej operacji „Poseidon Land 2013” (Grecja, Bułgaria), wspólnej operacji „Neptune 2013” (Słowenia), wspólnej operacji „Jupiter 2013” (Finlandia, Estonia, Łotwa, Litwa, Polska, Słowacja, Węgry, Rumunia), a także w celu ułatwienia współpracy z państwami spoza UE. Ponadto istnieje związek między wspólną operacją „Focal Points 2013 Land” a projektem „Coordination Points 2013” (oddelegowanie europejskich zespołów straży granicznej na przejścia graniczne między dwoma państwami nienależącymi do UE). Państwa trzecie także oddelegowały funkcjonariuszy do punktów kontaktowych jako obserwatorów w celu późniejszego wykorzystania ich podczas tworzenia punktów koordynacji w państwach trzecich. W 2013 r. utworzono pięć nowych punktów kontaktowych, głównie w regionie Bałkanów Zachodnich, zwiększając ich łączną liczbę do 36. Ponadto w 2013 r. uruchomiono sześć punktów koordynacji, podwajając ich liczbę z 2012 r. Co więcej, rok 2013 był ostatnim rokiem, w którym realizowano dwie wspólne operacje na granicach lądowych – operacje „Jupiter” i „Neptune”. Obie operacje przez wiele lat przyczyniały się do zapewniania ogólnego bezpieczeństwa granic i koordynacji operacyjnej na wschodnich granicach lądowych oraz na granicach z państwami Bałkanów Zachodnich. Zmiany przepływów migracyjnych wymagają jednak bardziej elastycznego rozmieszczania w celu utrzymania tego samego stopnia skuteczności. Wspólne operacje „Jupiter” i „Neptune” zapewniały przestrzeń do opracowania i wypróbowania koncepcji wspólnych zespołów kontroli granicznej, która będzie stanowiła podstawę działań operacyjnych w nadchodzących latach i jako elastyczny mechanizm rozmieszczenia i ponownego rozmieszczenia zostanie połączona z uruchomieniem punktów kontaktowych. Punkty kontaktowe: Przyjmujące państwo członkowskie we współpracy z Frontexem ustanawia punkt kontaktowy do celów koordynowania działań operacyjnych. Obszarami operacyjnymi w ramach tej wspólnej operacji są przejścia graniczne znajdujące się na szlaku połączeń drogowych lub kolejowych na zewnętrznych granicach lądowych państw członkowskich oraz w niektórych przypadkach także w różnych punktach na zielonej granicy między przejściami granicznymi. Każdemu punktowi kontaktowemu można nadać konkretny profil (stały lub tymczasowy) w celu zachowania funkcjonalności rozmieszczenia: w obszarach zidentyfikowanych jako punkty zapalne na granicach zewnętrznych znajdują się stałe punkty kontaktowe, natomiast tymczasowe punkty kontaktowe wchodzą w zakres reagowania operacyjnego w okresach szczytu. W oparciu o ustalenia i prognozy w ramach rocznej analizy ryzyka, zidentyfikowane stopnie narażenia w połączeniu z wnioskami państw członkowskich doprowadziły do utworzenia punktów kontaktowych nie tylko w ramach reagowania operacyjnego na presję nielegalnej migracji, lecz także jako narzędzie koordynowania i monitorowania, przyczyniające się do wsparcia innych działań operacyjnych Frontexu i państw członkowskich. Punkty koordynacji: Punkty koordynacji są podobne do punktów kontaktowych, ale prowadzone są na przejściach granicznych między państwami trzecimi, do których oddelegowano ekspertów UE jako obserwatorów. Celem projektu „Coordination Points 2013” było stworzenie systemu wymiany informacji służącego do dostarczania Frontexowi, państwom członkowskim i państwom trzecim stosownych informacji operacyjnych dotyczących wczesnego wykrycia niedawnych, obecnych i przyszłych tendencji w zakresie nielegalnej migracji skierowanej do UE poprzez terytorium państwa trzeciego. Większa elastyczność i wsparcie na rzecz operacji na granicach lądowych 16 Elastyczność operacyjna i szybkie reagowanie operacyjne stanowiły reakcję na szybko zmieniającą się sytuację migracyjną na południowo-wschodnich zewnętrznych granicach lądowych UE z Turcją. Państwa członkowskie znajdujące się na granicy, poddane większej i utrzymującej się presji migracyjnej (Grecja i Bułgaria), wprowadziły zakrojone na szeroką skalę środki krajowe, które spowodowały serię zmian w obszarach, na których występuje napływ nielegalnych migrantów. W szczególności rosnąca liczba migrantów na bułgarskotureckich granicach lądowych, mimo wprowadzenia w Bułgarii środków krajowych, doprowadziła do wewnętrznego przeniesienia 60% środków operacyjnych w ramach wspólnej operacji „Poseidon Land” na bułgarsko-turecką granicę lądową oraz do przeniesienia międzynarodowego centrum koordynacyjnego z Aten do Sofii. Elastyczne moduły operacyjne na granicach powietrznych Jako część wspólnej operacji „Flexi Force 2013” w terminie od dnia 4 kwietnia do dnia 3 lipca 2013 r. w różnych portach lotniczych prowadzono działania w ramach dwóch modułów operacyjnych, obejmujące oddelegowanie 62 funkcjonariuszy: w ramach pierwszego modułu „Mizar I” skoncentrowano się na oszustwach dotyczących dokumentów i wiz popełnianych w odniesieniu do 12 konkretnych narodowości, natomiast w ramach drugiego modułu, Mizar II”, skupiono się na wszystkich obywatelach państw trzecich objętych kontrolą graniczną, którzy wjeżdżają lub wyjeżdżają przez zewnętrzne granice powietrzne UE/strefy Schengen i popełniają oszustwa dotyczące dokumentów, stosując szeroki zakres zarówno unijnych, jak i pozaunijnych dokumentów. Celem operacji „Flexi Force” jest zwiększenie skuteczności reagowania operacyjnego poprzez wdrażanie jej w sposób elastyczny w formie kilku modułów – wspólnych operacji i projektów pilotażowych – realizowanych jeden po drugim, przy jednoczesnym korzystaniu z elastycznego charakteru oddelegowania oddelegowanych zaproszonych funkcjonariuszy. Ogółem w realizacji wspólnej operacji „Flexi Force 2013” brały udział 23 państwa członkowskie, 26 uczestniczących portów lotniczych, siedem państw nienależących do UE oraz Europol, dzięki czemu udało się osiągnąć cel polegający na zwiększeniu skuteczności odpraw granicznych w portach lotniczych UE. 17 W centrum uwagi Wspólne działanie „Lusitania” Wspólne działanie „Lusitania” przeprowadzone we wrześniu w porcie lotniczym Lizbona-Portela było wyjątkową inicjatywą w kontekście wspólnej operacji „Meteor 2013”, ponieważ wiązało się ono z systematycznym korzystaniem z Podręcznika referencyjnego Frontexu dotyczącego dokumentów podróży poprzez uwzględnienie szkolenia z zakresu podrobionych dokumentów podróży, badania technologii udoskonalonego wykrywania sfałszowanych dokumentów oraz innych środków wsparcia, w tym promowania współpracy międzyagencyjnej. Przyjmując podejście całościowe, władze portugalskie, Frontex, Europol i Interpol połączyły siły, aby organizować jednoczesne i służące wielu celom działania prowadzone w Portugalii w celu zapewnienia koordynacji i poprawy zdolności w zakresie wykrywania i identyfikowania oszustw dotyczących dokumentów oraz przeprowadzania oceny ryzyka. W ramach tego działania Frontex we współpracy z portugalską służbą imigracyjną (SEF), krajową jednostką Zjednoczonego Królestwa ds. fałszowania dokumentów, niderlandzką Royal Marechaussee oraz niemiecką policją kryminalną, przeprowadził dwutygodniowe ćwiczenia z weryfikacji dokumentów „Document Challenge II”, w ramach których 42 funkcjonariuszy oraz siedem automatycznych systemów miało za zadanie rozróżnić prawdziwe i sfałszowane dokumenty, korzystając z zestawu danych zawierającego prawdziwe dokumenty podróży. Celem tego działania było zidentyfikowanie słabych punktów w systemach sprawdzania dokumentów oraz w ramach kontroli granicznej pierwszej linii. We wstępnej analizie wyników wskazano istotne słabości w działaniu sprzętu i podkreślono konieczność wzmocnienia zdolności w zakresie kontroli dokumentów (przeprowadzanych zarówno przez ludzi, jak i z wykorzystaniem technologii) w ramach pierwszej linii kontroli. Wspólna operacja „Meteor 2013” Wspólną operację „Meteor 2013” przeprowadzono w porcie lotniczym Lizbona-Portela w Portugalii w październiku 2013 r., koncentrując się w jej ramach na lotach zidentyfikowanych jako stwarzające duże ryzyko związane z oszustwami dotyczącymi dokumentów, mianowicie na lotach z Akry (Ghana), Bamako (Mali), Bissau (Gwinea Bissau) oraz z Dakaru (Senegal). W ramach wspólnej operacji dążono nie tylko do zidentyfikowania nielegalnych migrantów wjeżdżających do UE, lecz także migrantów opuszczających terytorium danego państwa w drodze do tych samych krajów docelowych, którzy przekroczyli dozwolony okres pobytu określony w ich warunkach wjazdu lub którzy przebywali na terytorium UE nielegalnie, nie posiadając żadnego dowodu legalnego wjazdu lub pobytu. Korzystanie z systemu danych pasażera przekazywanych przed podróżą we współpracy z przewoźnikami lotniczymi w znacznym stopniu przyczyniło się do wzmocnienia zdolności państw członkowskich. W celu zaspokojenia zidentyfikowanych potrzeb w zakresie wsparcia walki z różnymi formami przestępczości transgranicznej oddelegowano zasoby dostosowane do potrzeb (w działaniu uczestniczyło 10 funkcjonariuszy europejskiego zespołu straży granicznej). Mechanizm monitorowania sytuacji po liberalizacji reżimu wizowego Frontex wspierał Komisję Europejską, dostarczając regularnie aktualizowane informacje analityczne w kontekście mechanizmu monitorowania sytuacji po liberalizacji reżimu wizowego. W sumie w 2013 r. sporządzono 12 sprawozdań (a 36 od momentu rozpoczęcia ich sporządzania w 2011 r.). Przy kilku okazjach Komisja Europejska stwierdziła, że wspomniane sprawozdania miały kluczowe znaczenie dla mechanizmów monitorowania oraz stanowiły doskonały przegląd istotnych zmian, umożliwiając podejmowanie decyzji w 18 większym stopniu na podstawie sytuacji faktycznej. Formalnie zwrócono się do Frontexu o dalsze świadczenie tej usługi w 2014 r. Systemy informacji geograficznej zwiększają zdolności analityczne Istotne postępy w zakresie zwiększania zdolności technicznych w dziedzinie analizy ryzyka poczyniono dzięki udostępnieniu i personalizacji geoportalu Jednostka ds. Analizy Ryzyka Frontexu. Portal ten zapewnia użytkownikom scentralizowaną platformę oceny, zarządzania, tworzenia i wymiany treści geoprzestrzennych w bezpiecznym i prywatnym otoczeniu. Geoportal umożliwia analitykom dokonywanie oceny treści związanych z geografią, takich jak mapy sieci, usługi mapowania, narzędzia i aplikacje do mapowania stron. Daje on możliwości tworzenia map i aplikacji związanych z mapami sieci dla pracowników niemających żadnego doświadczenia ani wykształcenia w dziedzinie systemów informacji geograficznej. Wspomniany portal oferuje dynamiczne mapy, które można współdzielić z określonymi grupami współpracujących użytkowników w celu wizualizacji danych, analizy, udoskonalania lub przedstawiania informacji zwrotnych. 19 4. EUROSUR Przez cały 2013 r. rozwój i wdrażanie zdolności związanych z europejskim systemem nadzorowania granic EUROSUR znajdowało się wysoko na liście priorytetów Frontexu. Ta ogólnoeuropejska platforma wymiany informacji zaczęła funkcjonować wraz z wejściem w życie rozporządzenia ustanawiającego EUROSUR dnia 2 grudnia 2013 r., co oznacza dla Frontexu kilka nowych obowiązków. Na pierwszym etapie wdrażania przedmiotowy system przyjęło 19 państw strefy Schengen, w których znajdują się zewnętrzne granice lądowe lub morskie. Rozwój sieci przebiegał zgodnie z harmonogramem przy aktywnym udziale wszystkich członków. Sama sieć jest najbardziej widoczną częścią EUROSUR i stanowi interfejs między europejskimi organami straży granicznej. Państwa członkowskie aktywnie korzystające z systemu utworzyły krajowe ośrodki koordynacji, stanowiące podstawę systemu, w skład których wchodzą organy kontroli granicznej każdego państwa oraz sprzymierzone służby. Każdy krajowy ośrodek koordynacji odpowiada za gromadzenie wszelkich istotnych danych, ich analizowanie i interpretowanie, podejmowanie decyzji dotyczących tego, jakimi informacjami się podzielić oraz z kim, a także co najważniejsze za tworzenie spójnego krajowego obrazu sytuacji dla danego państwa członkowskiego. Frontex odpowiada za wzbogacanie ogólnego obrazu sytuacji o dodatkowe informacje, w którym to celu Agencja opracowała usługi mające zwiększyć użyteczność systemu, w tym interaktywne usługi meteorologiczne obejmujące zarówno bezpośredni przekaz, jak i prognozy, a także inne informacje dotyczące środowiska, takie jak warunki morskie i natężenie ruchu statków handlowych, poprzez współpracę z innymi agencjami UE. Stanowi to działanie dodatkowe w odniesieniu do dostarczania danych ze wspólnych operacji koordynowanych przez Agencję. Frontex gromadzi dane sytuacyjne wszystkich państw członkowskich i tworzy europejski obraz sytuacji (ESP) oraz wspólnego przedgranicznego obrazu sytuacji (CPIP), z których mogą korzystać wszyscy członkowie. Aby podejść do tworzenia europejskiego obrazu sytuacji i wspólnego przedgranicznego obrazu sytuacji w sposób skuteczny i w możliwie w dużym stopniu skoordynowany, Frontex utworzył ramy zwane „połączonymi usługami Frontexu” umożliwiające świadczenie rozszerzonych i spersonalizowanych usług z zakresu wymiany informacji na rzecz państw członkowskich/państw stowarzyszonych w ramach Schengen i Frontexu w oparciu o ich potrzeby w zakresie informacji dotyczących ochrony granic. Usługi te polegają na nabywaniu i łączeniu niezależnych usług z różnych źródeł w jedną, połączoną i spersonalizowaną usługę, którą można zwizualizować w interaktywnym systemie informacji geograficznej i przekazać do sieci komunikacyjnej EUROSUR w postaci warstwy informacji. Dodatkowo Frontex zawarł z Europejską Agencją Bezpieczeństwa Morskiego umowę o gwarantowanym poziomie usług w celu opracowania dostosowanych do potrzeb usług z zakresu monitorowania, produktów i narzędzi informacyjnych. Dane ze „zintegrowanego środowiska danych morskich” Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Morskiego, w tym sprawozdania dotyczące pozycji statków oraz zdjęcia satelitarne, będą dostarczane Frontexowi w kontekście EUROSUR w celu zwiększenia zakresu działań na europejskich granicach morskich. W rozporządzeniu ustanawiającym EUROSUR wymieniono wiele produktów i usług, które powinny stanowić warstwę analityczną w europejskim obrazie sytuacji/wspólnym przedgranicznym obrazie sytuacji. Przez cały 2013 r. Frontex opracował i udostępnił w ramach działań operacyjnych lub w ramach projektu pilotażowego ponad 320 produktów w postaci: notatek informacyjnych i obserwacji dotyczących regionu; profilów migrantów i opisów szlaków migracyjnych; analiz dotyczących ułatwienia bezprawnego wjazdu i pobytu i informacji na temat kluczowych zmian; obrazów referencyjnych i sprawozdań z obserwacji Ziemi. 20 Jednym z kluczowych elementów EUROSUR jest podział granic na odcinki sklasyfikowane na podstawie „poziomu ryzyka” (stopnia zagrożenia danego odcinka pod względem nielegalnej migracji, przemytu towarów oraz innych rodzajów przestępczości transgranicznej), który można określić jako „niski”, „średni” lub „wysoki”. Jednym z zadań Frontexu jest zidentyfikowanie i sklasyfikowanie tych odcinków granic, z zastosowaniem specjalnej metodyki i w porozumieniu z danym państwem członkowskim. Głównym celem jest określenie odpowiedniej intensywności reakcji operacyjnej danego państwa członkowskiego. Koncepcje i elementy metodyki zdefiniowane w 2013 r. w ramach grupy użytkowników warstwy analitycznej zapewniają środowisko umożliwiające analitykom o różnym wykształceniu i pracującym w różnych sytuacjach podejście do wspomnianego zadania w sposób zharmonizowany. Metodyka ta ma również służyć jako wsparcie dla krajowych decydentów oraz ma przyczyniać się do identyfikacji potrzeb w zakresie wsparcia ze strony Frontexu. W 2013 r. Frontex opracował również dodatkowe narzędzia analityczne dla EUROSUR, przewidziane w rozporządzeniu ustanawiającym EUROSUR, wymagane przez użytkowników i niezbędne do celów wykorzystywania danych dostępnych w ramach sieci EUROSUR, a konkretnie w ramach europejskiego obrazu sytuacji i wspólnego przedgranicznego obrazu sytuacji. Dwa najważniejsze etapy zakończono w 2013 r., mianowicie analizę wymagań i studium wykonalności w ramach działań następczych. Ponadto zakończono postępowanie o udzielenie zamówienia na nową umowę ramową dotyczącą utrzymania, dalszego rozbudowywania i rozszerzania sieci komunikacyjnej EUROSUR w latach 2013–2017. Udoskonalono również elementy dotyczące bezpieczeństwa i funkcjonowania sieci komunikacyjnej EUROSUR. 21 5. Budowanie zdolności W 2013 r. działania Frontexu w zakresie budowania zdolności stanowiły konsolidację i rozwinięcie zeszłorocznych starań na rzecz zapewnienia spójności i zwiększenia wartości dodanej zarządzania granicami europejskimi zgodnie z mandatem Agencji. Cele działań wyznaczono w oparciu o analizę potrzeb i zgodnie z ogólnymi kluczowymi celami, oczekiwanymi rezultatami i współzależnościami przyjętymi przez Frontex w ramach jego strategii i wieloletniego planu działania na lata 2007–2013. W 2013 r. odnotowano znaczące zmiany, w ramach których zwiększono rolę Frontexu w analizowaniu przyszłych potrzeb pod względem zdolności kontroli zewnętrznych granic UE, a także we wspieraniu państw członkowskich w rozwoju ich zdolności spełniania tych wymagań. W 2013 r. w ramach trzech programów obejmujących 17 projektów Frontex, zgodnie ze swoim mandatem w dziedzinie szkolenia, zorganizował 205 szkoleń i powiązanych działań z udziałem 3 253 osób. Zainteresowane strony zainwestowały 12 457 osobodni w działania szkoleniowe Frontexu, co przyczyniło się do opracowania i wdrożenia europejskich norm i narzędzi szkoleniowych do celów kształcenia funkcjonariuszy straży granicznej. Ponadto zgodnie z mandatem przyznanym zarówno Frontexowi, jak i CEPOL w ramach programu sztokholmskiego w celu opracowania i wdrażania europejskiego systemu szkoleń w zakresie egzekwowania prawa (LETS), Agencja nadal wspierała opracowywanie i wdrażanie LETS dla funkcjonariuszy organów ścigania pełniących funkcje funkcjonariuszy straży granicznej. Frontex przyczynił się także do rozwoju LETS w innych dziedzinach egzekwowania prawa we współpracy z innymi agencjami, dzieląc się stosownymi informacjami na temat sektorowych ram kwalifikacji (SQF) dla straży granicznej i wnosząc swoją wiedzę w proces rozwoju innych agencji (np. Europejskiej Agencji Obrony, CEPOL, EASO). Sektorowe ramy kwalifikacji dla straży granicznej W 2013 r. Frontex uruchomił europejskie sektorowe ramy kwalifikacji (SQF) dla straży granicznej. Wspomniane ramy umożliwiają powiązanie potrzeb operacyjnych z kształceniem i szkoleniem funkcjonariuszy straży granicznej, zapewniając kompleksową i elastyczną platformę dla opracowywania programów nauczania opartych na kompetencjach, mających zastosowanie do wszystkich systemów kształcenia i szkolenia funkcjonariuszy straży granicznej. Jako zestaw wspólnych norm sektorowe ramy kwalifikacji mają służyć wspieraniu krajowej integracji wspólnych programów nauczania, odgrywając rolę „narzędzia przekładu” dla różnych krajowych programów szkoleniowych i kwalifikacji funkcjonariuszy straży granicznej. Ułatwi to mobilność i rozwój programów wymiany dla funkcjonariuszy straży granicznej, co przyczyni się do zwiększenia interoperacyjności wspólnych operacji i promowania wspólnej europejskiej kultury straży granicznej. Kluczową koncepcją sektorowych ram kwalifikacji jest „kształcenie zawodowe”, co oznacza, że w ramach rozwijania szkoleń kładzie się nacisk przede wszystkim na wymogi danego miejsca pracy i określa się wiedzę, umiejętności i kompetencje, które są odpowiednie i właściwe dla tego miejsca pracy. Wymiany studentów w stylu programu Erasmus W celu wspierania zharmonizowanego wdrażania wspólnych norm, Frontex kontynuował realizację działań z zakresu wymiany w stylu programu Erasmus jako rozwiązanie służące promowaniu współpracy nauczycieli i studentów, możliwości współdziałania i wymiany informacji. Po zakończeniu pierwszego etapu i opracowaniu elementu dotyczącego „mobilności nauczycieli”, w 2013 r. koncepcję dotyczącą wymiany rozszerzono o wymianę (mobilność) studentów. W ramach wspólnego podstawowego programu szkoleń (CCC) dla szkolenia 22 podstawowego szczebla funkcjonariuszy straży granicznej UE jako działanie pilotażowe zorganizowano ćwiczenie polegające na wymianie studentów. W tym nowym elemencie z zakresu mobilności brali udział studenci kształcący się, aby zostać funkcjonariuszami straży granicznej. W centrum uwagi Programy wspierania mobilności i programy wymiany realizowane w ramach CCC Proces opracowywania i wdrażania wspólnego podstawowego programu szkoleń w 2008 r. oraz jego aktualizacja w 2012 r. doprowadziły do przełomu, jeżeli chodzi o standaryzację i harmonizację w tym obszarze, w rezultacie którego przystąpiono do realizacji innego wartościowego projektu – działania na rzecz mobilności nauczycieli – w 2010 r. W konsekwencji w 2013 r. Frontex wdrożył pilotażowy projekt dotyczący programu wymiany studentów. Ten program wymiany został opracowany w celu wspierania korzystania z CCC, utrzymania jego zrównoważonego charakteru i promowania współpracy międzynarodowej, wzajemnego zrozumienia, pracy zespołowej i interoperacyjności wśród przyszłych funkcjonariuszy straży granicznej. Dzięki takim działaniom osoby prowadzące szkolenia dla funkcjonariuszy straży granicznej zatrudniane przez akademie europejskie uzyskały możliwość spotkania się ze swoimi odpowiednikami z innych państw, wymienienia się posiadaną wiedzą fachową oraz omówienia najlepszych praktyk w obszarze szkolenia, nauczania i uczenia się. Jednocześnie mają oni możliwość obserwowania wspólnych operacji Frontexu oraz działań prowadzonych w punktach kontaktowych. Dzięki temu mogą oni zdobyć doświadczenie w konkretnych sytuacjach, okolicznościach i środowiskach operacyjnych w zakresie zapobiegania, przeciwdziałania i zwalczania przestępczości transgranicznej, doświadczając bezpośrednio poczucia przynależności do wspólnoty europejskiej. Projekt pilotażowy składał się z dwóch ćwiczeń, które odbyły się w dwóch miejscach – w Eschwege, w Niemczech (w ośrodku szkolenia podstawowego i doskonalenia zawodowego funkcjonariuszy policji federalnej) i w Oradei, w Rumunii (w szkole funkcjonariuszy policji granicznej). Dzięki zastosowaniu dokumentu Europass-Mobilność wartość dodaną zarówno w odniesieniu do studentów, jak i do uczestniczących instytucji uznano w całej Europie. Program wymiany zapewnił studentom możliwość spojrzenia na pracę funkcjonariusza straży granicznej z innej perspektywy i poszerzył ich horyzonty. Nauczyli się oni doceniać inne kultury i alternatywne podejścia. Program przyczynił się również do zwieszenia ich pewności siebie i otwartości w radzeniu sobie z sytuacjami związanymi z pracą w kontekście międzynarodowym. Przyczynił się on do zwiększenia kompetencji zawodowych przyszłych funkcjonariuszy w obszarze praw podstawowych oraz do rozwinięcia ich umiejętności językowych i komunikacyjnych. Nadał on także kierunek rozwoju i zwiększył ich motywację w odniesieniu do doskonalenia zawodowego oraz umożliwił nawiązanie cennych i trwałych kontaktów i stosunków zawodowych. Oczekuje się, że nowe pokolenia studentów i nauczycieli przyłączą się do projektu i w dłuższej perspektywie dzięki swojej wiedzy i nabytym umiejętnościom przyczynią się do stworzenia bardziej zharmonizowanej wspólnoty europejskiej straży granicznej oraz do realizacji celu interoperacyjności, który leży u podstaw wszystkich działań Frontexu. Europejskie wspólne studia magisterskie w dziedzinie strategicznego zarządzania granicami W 2013 r. Frontex zakończył opracowywanie programu wspólnych studiów magisterskich, aby w pierwszej połowie 2014 r. rozpocząć proces akredytacji. Europejskie wspólne studia 23 magisterskie stworzono jako program, w ramach którego uczenie się ma praktyczne zastosowanie w organizacjach straży granicznej państw członkowskich. Przyczyniając się jednocześnie do ściślejszej współpracy państw członkowskich na szczeblu zarówno operacyjnym, jak i naukowym, opracowanie programu studiów magisterskich ma na celu wypełnienie luki w kształceniu funkcjonariuszy straży granicznej w całej UE, ponieważ obecnie nie istnieje żaden program kształcenia wyższego skoncentrowany na strategicznym zarządzaniu granicami przeznaczony dla konkretnej grupy złożonej z funkcjonariuszy straży granicznej średniego i wysokiego szczebla. Aby maksymalnie zwiększyć liczbę przeszkolonych funkcjonariuszy straży granicznej oraz z uwagi na konieczność zaoferowania państwom członkowskim możliwości korzystania z opracowania europejskiego produktu, przewiduje się, że wszystkie moduły w ramach programu studiów magisterskich będą oferowane jako odrębne kursy we wszystkich państwach członkowskich w celu krajowej integracji. 24 W centrum uwagi Szkolenie w zakresie praw podstawowych Szkolenia w zakresie praw podstawowych zawsze stanowiły integralną część wspólnego podstawowego programu szkoleń (CCC). W 2013 r. dzięki aktywnemu udziałowi wielodyscyplinarnego zespołu obejmującego ekspertów z państw członkowskich i ekspertów z innych agencji UE oraz z organizacji międzynarodowych opracowano podręcznik dla osób prowadzących szkolenia dotyczący prowadzenia szkoleń dla funkcjonariuszy straży granicznej poświęconych problematyce praw podstawowych. Wspomniany podręcznik ma wspierać osoby prowadzące szkolenia przygotowujące funkcjonariuszy straży granicznej w zakresie sposobu, w jaki powinni wywiązywać się ze spoczywających na nich zobowiązań dotyczących praw podstawowych. W podręczniku wzięto pod uwagę złożoność czynności podejmowanych przez funkcjonariuszy straży granicznej i wykazano, w jaki sposób problematyka praw podstawowych przenika ich życie zawodowe i przyczynia się do jego rozwoju. Podczas opracowywania podręcznika szczególną uwagę poświecono zapewnieniu, aby jego treść stanowiła odzwierciedlenie ostatnich europejskich praktyk w zakresie kształcenia i była dostosowana do sektorowych ram kwalifikacji dla straży granicznej. Szczególną uwagę zwrócono na grupy potrzebujące szczególnej ochrony, takie jak osoby uciekające przed prześladowaniami, osoby, które przeżyły tortury, ofiary handlu ludźmi, osoby w podeszłym wieku, kobiety w ciąży oraz dzieci. Struktura pakietu szkoleniowego odpowiada kluczowym funkcjom straży granicznej i obejmuje wszystkie zagadnienia poruszone w CCC. Z uwagi na fakt, że Frontex opracował już odrębny podręcznik dotyczący przeciwdziałania handlowi ludźmi, zachęca się osoby prowadzące szkolenia, aby korzystały z innych podręczników w celu uzupełnienia dowolnych szkoleń z zakresu praw podstawowych. Podręcznik dla osób prowadzących szkolenia jest nowoczesnym i łatwym w użyciu pakietem szkoleniowym składającym się z pięciu modułów szkoleniowych. Moduły te można wykorzystywać jako kompletny program lub można korzystać z nich wybiórczo, według potrzeb. W odniesieniu do każdego modułu określono konkretne efekty uczenia się, materiały szkoleniowe, materiały referencyjne i narzędzia. Zapewniono także odrębny zestaw narzędzi. Zawiera on materiały uzupełniające takie, jak filmy wideo i gotowe narzędzia szkoleniowe, w tym prezentacje PowerPoint, scenariusze i analizy przykładów, które można wykorzystać podczas szkolenia. Zawiera on również proponowane metody oceny efektów uczenia się w odniesieniu do każdego modułu. Zgodnie z uznanymi najlepszymi praktykami w podręczniku zastosowano podejście zorientowane na osobę uczącą się, aby zachęcić do zespołowego i aktywnego uczenia się, zaangażowania w dany temat i proces uczenia się, zwiększania kreatywności i poczucia własnej wartości. W tym celu w podręczniku zaproponowano analizę orzecznictwa, międzynarodowych i regionalnych instrumentów prawnych, analizy przykładów i scenariuszy opartych na rzeczywistych doświadczeniach funkcjonariuszy straży granicznej. Mimo że podręcznik został opracowany w taki sposób, by zapewnić osobie prowadzącej szkolenie niezbędne kluczowe materiały, osoby prowadzące szkolenia na szczeblu krajowym będą musiały dostosować go do odpowiednich przepisów i warunków krajowych, konkretnych potrzeb związanych z programem szkoleniowym oraz do poziomu doświadczenia uczestników szkolenia. Kolejny krok Frontexu będzie polegał na ułatwianiu wdrażania szkolenia na szczeblu krajowym poprzez zapewnienie wsparcia eksperckiego oraz szkolenia osób prowadzących szkolenia na szczeblu krajowym w oparciu o podręcznik przetłumaczony na ich języki krajowe. 25 Szkolenia w zakresie przeciwdziałania handlowi ludźmi Frontex w dalszym ciągu realizował program „szkoleń dla osób prowadzących szkolenia” w obszarze handlu ludźmi i zorganizował trzy sesje szkoleniowe dla osób prowadzących szkolenia z państw członkowskich poświęcone korzystaniu z podręcznika szkoleniowego Frontexu dotyczącego handlu ludźmi, a także jedną sesję oceniającą. Podręczniki szkoleniowe zostały przetłumaczone na 25 języków w celu usprawnienia procesu szkolenia na szczeblu lokalnym. Podręcznik był również wykorzystywany do szkolenia osób prowadzących szkolenia i funkcjonariuszy straży granicznej z państw trzecich. Frontex opracował aktualizację podręcznika dotyczącego profili ryzyka w obszarze handlu ludźmi obejmującą siedem profili priorytetowych państw trzecich. 26 E-uczenie się Opracowanie nowych elementów e-uczenia się rozpoczęto, aby udostępnić pewne elementy szkolenia Frontexu w nowoczesny i oszczędny sposób. Ostatecznie funkcjonariusze straży granicznej będą mogli korzystać z kursów i narzędzi szkoleniowych za pośrednictwem Internetu przed kursem, w jego trakcie, po nim lub nawet zamiast fizycznego udziału w takim szkoleniu. Pierwszym kursem, który ma być udostępniony w ramach euczenia się, będzie szkolenie w zakresie przeciwdziałania handlowi ludźmi, którego rozpoczęcie zaplanowano na 2014 r. Poczyniono także wysiłki w celu opracowania narzędzia e-uczenia się dotyczącego stosowania kodeksu granicznego Schengen, aby umożliwić wszystkim funkcjonariuszom straży granicznej w Europie ćwiczenie odprawy granicznej w kontekście symulacji w środowisku wirtualnym. Jego rozpoczęcie również zaplanowano na 2014 r. Szkolenia dla konsularnego członków personelu Oddelegowany zaproszony funkcjonariusz Oddelegowani zaproszeni funkcjonariusze (Seconded Guest Officers, SGO) są funkcjonariuszami straży granicznej z państw członkowskich oddelegowanymi do Frontexu na okres maksymalnie sześciu miesięcy na każde 12 miesięcy i są włączani do rezerwy europejskich zespołów straży granicznej. W przeciwieństwie do zwykłych zaproszonych funkcjonariuszy, oddelegowanych zaproszonych funkcjonariuszy można oddelegować w wiele miejsc i do wielu operacji podczas ich sześciomiesięcznego okresu oddelegowania, co nie wymaga wyraźnej zgody ich krajowego organu. Mechanizm delegowania zaproszonych funkcjonariuszy oficjalnie ustanowiono decyzją zarządu nr 25/2012 w następstwie szeroko zakrojonych dyskusji prowadzonych zarówno wewnątrz Frontexu, jak i z państwami członkowskimi dotyczących najwłaściwszych sposobów praktycznego zastosowania przepisów zmienionego rozporządzenia ustanawiającego Frontex, które weszło w życie w listopadzie 2011 r. Pierwsze zaproszenie do oddelegowania zaproszonych funkcjonariuszy wydano w 2013 r. i Frontex zgodnie z podstawą prawną oraz jasnymi kryteriami wyboru zaangażował 69 oddelegowanych zaproszonych funkcjonariuszy. Niektórych z nich oddelegowano następnie w ramach operacji. Frontex opracował i prowadził kursy dotyczące wykrywania sfałszowanych dokumentów dla personelu konsularnego ambasad i konsulatów państw członkowskich UE i państw stowarzyszonych w ramach Schengen znajdujących się w państwach trzecich. W 2013 r. przeprowadzono kursy dla członków personelu konsularnego w Gruzji i Maroku. Europejskie zespoły straży granicznej i rezerwa wyposażenia technicznego Skuteczne zarządzanie rezerwami zasobów ludzkich i technicznych jest kluczowe dla zdolności państw członkowskich do udostępniania wymaganej liczby i jakości zasobów w ramach wspólnych operacji. W 2013 r. skoncentrowano się na poprawie jakości zarówno europejskich zespołów straży granicznej, jak i rezerwy wyposażenia technicznego, tworząc odpowiednie aplikacje do zarządzania nimi i dodatkowo opracowując mechanizm delegowania zaproszonych funkcjonariuszy. W 2013 r. rezerwa europejskiego zespołu straży granicznej zwiększyła się z 1 700 do około 2 500 zarejestrowanych funkcjonariuszy straży granicznej, co odpowiada co najmniej jednemu z 13 zdefiniowanych profili. Zarząd określił, że minimalna liczba wymaganych zaproszonych funkcjonariuszy wynosi 1 850, więc liczba zarejestrowanych członków rezerwy europejskiego zespołu straży granicznej była więcej niż wystarczająca do zaspokojenia wymogów operacyjnych. Aby zwiększyć rezerwę europejskiego zespołu straży granicznej, a przede wszystkim jego zdolność reagowania, Frontex wniósł wkład w postaci 69 oddelegowanych zaproszonych funkcjonariuszy wybranych w ramach procedury wyboru w oparciu o zidentyfikowane profile i potrzeby operacyjne. Zwycięskich kandydatów, wybranych przez Frontex z propozycji przedłożonych przez państwa członkowskie, oddelegowano na początku maja, zapewniając zdolność zaspokajania rosnących potrzeb operacyjnych w sposób terminowy i elastyczny. 27 Dodatkowo na prośbę Węgier i Rumunii w lecie zorganizowano miesięczne ćwiczenie z zakresu szybkiego rozmieszczania – REX 2013. Podstawowym celem REX 2013 była symulacja oddelegowania, aby przećwiczyć wykorzystywane do niego mechanizmy. Na początku 2013 r. utworzono rezerwę wyposażenia technicznego. Informacje zawarte w bazie danych rezerwy wyposażenia technicznego dotyczą dostępności, rozmieszczalności, parametrów technicznych i statusu własnościowego zarejestrowanych zasobów oddanych przez państwa członkowskie do dyspozycji Agencji do celów prowadzenia wspólnych operacji. W ramach rezerwy skoncentrowano się głównie na utrzymaniu i wykorzystywaniu minimalnej ilości wyposażenia technicznego ogółem (OMNTE), a także na zapewnieniu dostępności danych w celu terminowego zgłaszania rozmieszczenia zasobów. Przez cały 2013 r. głównym celem związanym z rezerwą wyposażenia technicznego było zapewnienie faktycznego udostępniania państwom członkowskim wymaganych kategorii i ilości wyposażenia technicznego przewidzianego w ramach minimalnej ilości wyposażenia technicznego ogółem na 2013 r. do wykorzystania we wspólnych operacjach. Biorąc pod uwagę przyjęte przez zarząd kryteria i wszechstronne wymagania techniczne opracowane w oparciu o doświadczenia operacyjne, wyboru dokonano efektywnie i przyczynił się on do ogólnego cyklu planowania działań operacyjnych. Potwierdzone wyniki wskazują na pokrycie 87% potrzeb oszacowanych w ramach minimalnej ilości wyposażenia technicznego ogółem. W 2013 r. poczyniono pierwszy krok w kierunku opracowania rezerwy wyposażenia technicznego z „własnymi zasobami”, rozpoczynając procedurę ustanawiania nowej formy nabywania wyposażenia. Jako część projektu pilotażowego Frontex przeprowadził postępowanie o udzielenie zamówienia na usługi z zakresu nadzoru lotniczego wzdłuż zewnętrznych granic lądowych UE. Projekt pilotażowy miał na celu zapewnienie usług z zakresu nadzoru, ale umożliwi zarządowi Frontexu także ocenę efektywności operacyjnej wyposażenia i oszczędności kosztowej świadczonej usługi. W ramach tego projektu zaproponowane zostanie również podejście, jakie można przyjąć w odniesieniu do dalszego rozwoju własnej zdolności operacyjnej Frontexu poprzez nabywanie zasobów technicznych i usług z zakresu nadzoru. Wykorzystywanie oddelegowanych zaproszonych funkcjonariuszy do odprawy Osoby przeprowadzające odprawy są specjalistami w dziedzinie przeprowadzania przesłuchań, przeszkolonymi w zakresie gromadzenia informacji na temat szlaków przemytu oraz sposobów działania osób organizujących przekraczanie granicy wbrew przepisom. Przez kilka lat głównym zidentyfikowanym słabym punktem negatywnie wpływającym na jakość danych wywiadowczych gromadzonych w ramach odpraw był brak wiedzy i doświadczonych funkcjonariuszy przeprowadzających odprawy dostępnych do działań w ramach wspólnych operacji. Funkcjonariusze przeprowadzający odprawy byli zaproszonymi funkcjonariuszami oddelegowanymi do wspólnych operacji zgodnie z zasobami udostępnionymi przez państwa członkowskie. Wraz z wprowadzeniem nowego mechanizmu delegowania zaproszonych funkcjonariuszy pojawiła się możliwość, aby Frontex wybierał konkretnych funkcjonariuszy do oddelegowania jako osoby przeprowadzające odprawy. W przeciwieństwie do zwykłego oddelegowania w ramach europejskiego zespołu straży granicznej oddelegowani zaproszeni funkcjonariusze przed oddelegowaniem muszą przejść procedurę wyboru, obejmującą również rozmowę z pracownikami Frontexu. Procedura ta gwarantuje, że funkcjonariusze oddelegowani do działań operacyjnych posiadają odpowiednie umiejętności, szkolenie i doświadczenie zawodowe. Oddelegowanie ich na dłuższe okresy zapewnia również ciągłość i zrównoważony charakter działań i procedur. Przekłada się to na wyższą jakość pracy w terenie i wkładu wywiadowczego do analiz, które można udostępnić zainteresowanym stronom. 28 Szkolenie dotyczące europejskich zespołów straży granicznej Aby zapewnić otrzymanie przez wszystkich zaproszonych funkcjonariuszy biorących udział we wspólnych operacjach koordynowanych przez Frontex odpowiedniego szkolenia przed oddelegowaniem, podjęto decyzję o połączeniu szkolenia wstępnego z odprawami operacyjnymi oraz o opracowaniu nowej odprawy przed oddelegowaniem. Wspomniana nowa odprawa jest bardziej opłacalnym rozwiązaniem, ponieważ eliminuje elementy pokrywające się i koncentruje się na prawach podstawowych. Oprócz istniejących szkoleń prowadzonych dla członków europejskich zespołów straży granicznej o różnych profilach, opracowano nowy profil szkolenia dla funkcjonariuszy drugiej linii przeprowadzających odprawy w portach lotniczych. Po przetestowaniu go w ramach szkolenia pilotażowego, zostanie ono wdrożone w 2014 r. OPERA Aplikacja do zarządzania zasobami operacyjnymi (OPERA) została wprowadzona we Frontexie dnia 1 maja 2013 r. Aplikacja ta, opracowana specjalnie dla Frontexu, ułatwia zarządzanie rezerwą europejskich zespołów straży granicznej i rezerwą wyposażenia technicznego oraz ułatwia rozmieszczanie zasobów w ramach prawie wszystkich rodzajów działań operacyjnych. Stała się ona głównym narzędziem służącym zapewnianiu jakości zasobów, którymi dysponuje Frontex w celu rozmieszczenia. Ma ona również kluczowe znaczenie dla tworzenia szczegółowych zapisów i sprawozdań dotyczących rozmieszczenia zasobów. OPERA umożliwia zarówno państwom członkowskim, jak i Frontexowi alokowanie, utrzymywanie i rozmieszczanie zasobów w sposób precyzyjny i w czasie rzeczywistym, a także monitorowanie minimalnych ilości zasobów wymaganych w rezerwach. Korzystanie z aplikacji zapewnia zgodność i spójność połączonych zasobów z uzgodnionymi wymogami, zgodnie z którymi dane dotyczące tych zasobów są stale aktualizowane, a cały proces rozmieszczania jest starannie kontrolowany, przy jednoczesnym zapewnieniu możliwości generowania sprawozdań do szerokiego zakresu potrzeb. Frontex wspierał wdrażanie narzędzia przez użytkowników końcowych, zapewniając szkolenia z zakresu stosowania aplikacji OPERA przedstawicielom krajowych punktów kontaktowych Agencji Frontex we wszystkich państwach członkowskich. Ponadto kluczowe zainteresowane strony wewnątrz Frontexu również zostały przeszkolone w zakresie korzystania z aplikacji, co dało razem liczbę 110 uczestników szkolenia, który zakończyli je z sukcesem, którzy mogą wspierać właściwe zarządzanie danymi i w rezultacie członkami rezerwy europejskich zespołów straży granicznej. Zrównoważone wsparcie na rzecz Bułgarii i Grecji W realizacji projektu Attica – mającego na celu budowanie zdolności Grecji w zakresie działań dotyczących powrotu, w tym identyfikacji migrantów i osób potrzebujących ochrony, które prowadzono w sposób ciągły w 2013 r. – uczestniczyło 15 państw członkowskich i państw stowarzyszonych w ramach Schengen, oddelegowując ekspertów w dziedzinie kontroli bezpieczeństwa. Oddelegowano również tłumaczy ustnych z Niderlandów, Rumunii i Zjednoczonego Królestwa. W ramach projektu Attica udzielano wsparcia Grecji w procesie kontroli bezpieczeństwa nielegalnych migrantów w Atenach oraz na wyspach Samos i Lesbos. W reakcji na zmieniające się szlaki nielegalnych przepływów migracyjnych wyznaczono podobny cel w odniesieniu do wsparcia na rzecz Bułgarii w zakresie kontroli bezpieczeństwa migrantów w regionie bułgarsko-tureckich granic lądowych. Równoległy cel projektu Attica polega na udzielaniu wsparcia Grecji w budowaniu zdolności w zakresie powrotów, głównie poprzez doradztwo w kwestiach związanych z rozmowami służącymi identyfikacji w ambasadach państw trzecich oraz poprzez organizację lotów powrotnych (komercyjnych, krajowych działań dotyczących powrotu i wspólnych operacji powrotowych). 29 Zdolność reagowania kryzysowego W lipcu i sierpniu 2013 r. na odcinkach granicy węgiersko-serbskiej i rumuńsko-serbskiej przeprowadzono ćwiczenie z zakresu szybkiej interwencji (REX 2013) i zrealizowano je w taki sam sposób, jak każdą inną operację koordynowaną przez Frontex, z rozmieszczeniem dużej liczby zaproszonych funkcjonariuszy i wyposażenia technicznego – ogółem 31 funkcjonariuszy straży granicznej, pięć wozów patrolowych, jeden pojazd wyposażony w urządzenia termowizyjne oraz jeden van. Wspólna operacja „Focal Points 2013 Land” przyczyniła się do realizacji REX 2013; zaangażowane punkty kontaktowe włączono w strukturę ćwiczenia w ramach pierwszego tego rodzaju połączenia operacyjnego. Frontex koordynował ćwiczenie wraz z dwoma zespołami wsparcia w dziedzinie azylu z Europejskiego Urzędu Wsparcia w dziedzinie Azylu – także po raz pierwszy. W ćwiczeniu, które było przeprowadzane w okresie występowania silnej presji wzdłuż tego odcinka granicy między UE a Serbią, brał również udział jeden serbski obserwator. Pomost badawczy w dziedzinie bezpieczeństwa granic Frontex utworzył nastawioną na użytkowników końcowych grupę doradczą ds. badań nad bezpieczeństwem granic składającą się z 22 państw członkowskich i państw stowarzyszonych w ramach Schengen. Jej celem była poprawa koordynacji wspólnoty straży granicznej w kształtowaniu badań dotyczących kontroli granicznej finansowanych z UE oraz zwiększenie ich bezpośredniego zaangażowania. Grupa doradcza wraz z Frontexem przygotowała sprawozdanie dotyczące wyzwań w dziedzinie bezpieczeństwa granic oraz tematy badań w perspektywie średnio- i długoterminowej mające na celu wniesienie wkładu w kształtowanie przez Komisję Europejską unijnego programu ramowego w zakresie finansowania badań naukowych „Horyzont 2020”. Automatyczna kontrola graniczna W 2013 r. Frontex nadal zajmował się identyfikacją i rozwijaniem praktyk i wytycznych dotyczących automatycznej kontroli granicznej (Automated Border Control, ABC), dążąc do harmonizacji i standaryzacji dla użytkowników końcowych w tym obszarze. Aby zrealizować ten cel, Frontex poczynił postępy w zakresie prac grupy roboczej ds. automatycznej kontroli granicznej i wspierał organizacje międzynarodowe pracujące nad normami. Przeprowadzono szereg działań związanych z ułatwianiem i rozpowszechnianiem, aby dostarczyć państwom członkowskim i innym zainteresowanym stronom informacje na temat rozmieszczenia systemów automatycznej kontroli granicznej w UE i w państwach trzecich, rozpowszechniając w ten sposób wiedzę na temat rozwiązań z zakresu automatycznej kontroli granicznej oraz pomagając zainteresowanym państwom pokonywać przeszkody. Obejmowały one organizację warsztatów z zakresu automatycznej kontroli granicznej oraz drugiej światowej konferencji poświęconej automatycznej kontroli granicznej, którym to wydarzeniom towarzyszyły pokazy wyposażenia. Ponadto Frontex udzielił Komisji Europejskiej wsparcia analitycznego w dziedzinie automatycznej kontroli granicznej i wspierał państwa członkowskie w procesie decyzyjnym dotyczącym rozmieszczenia takiej technologii na ich granicach. Oszustwa dotyczące dokumentów i ocena ryzyka Mając na uwadze ostateczny cel polegający na zwiększeniu potencjału w zakresie wykrywania oszustw dotyczących dokumentów w ramach kontroli granicznej pierwszej linii, Frontex zorganizował drugie ćwiczenia z weryfikacji dokumentów wraz z portugalską służbą imigracyjną oraz ekspertami z krajowej jednostki Zjednoczonego Królestwa ds. fałszowania dokumentów, niderlandzkiej Royal Marechaussee oraz niemieckiej policji kryminalnej. Ćwiczenie przeprowadzono w ramach wspólnego działania „Lusitania” i polegało ono na 30 tym, że 42 ekspertów i siedem systemów automatycznej kontroli dokumentów miało za zadanie poprawnie zidentyfikować prawdziwe i sfałszowane dokumenty podróży. Celem tego ćwiczenia było ocena relatywnej wydajności maszyn i ekspertów oraz zbadanie ich słabych stron i ustalenie środków zaradczych. Aby zademonstrować technologię, która może pomóc funkcjonariuszom straży granicznej pierwszej linii w szybkiej identyfikacji podejrzanych pasażerów, oraz aby przetestować ją w środowisku operacyjnym, przeprowadzono badanie operacyjne dotyczące weryfikacji poprawności projektu. Badanie zorganizowano we współpracy z rumuńską Policją Graniczną oraz wykorzystano w nim aplikację AVATAR (zautomatyzowaną aplikację do oceniania wiarygodności informacji w czasie rzeczywistym), opracowaną przez Uniwersytet Arizony, do przeprowadzania wywiadów z pasażerami, którzy zgłosili się na ochotnika, w międzynarodowym porcie lotniczym w Bukareszcie. Projekt „Advance Information” (dane pasażera przekazywane przed podróżą) W ramach ciągłych starań mających na celu wypełnienie luki w budowaniu systemów danych pasażera przekazywanych przed podróżą w UE Frontex aktywnie wspierał państwa członkowskie, udzielając porad z zakresu opracowywania krajowych systemów. Jednocześnie udzielano wsparcia analitycznego Komisji Europejskiej w zakresie wdrażania systemów danych pasażera przekazywanych przed podróżą i danych dotyczących przelotu pasażera. Najlepsze praktyki i wytyczne W 2013 r. Frontex kontynuował swoje działania zmierzające do określenia i dalszego rozwijania wytycznych w dziedzinie automatycznej kontroli granicznej, odpraw granicznych na granicach lądowych oraz wdrażania wizowego systemu informacyjnego (VIS) przez państwa członkowskie. Opracowano aktualizacje wytycznych dotyczących najlepszych praktyk operacyjnych, wytycznych dotyczących najlepszych praktyk technicznych w dziedzinie automatycznej kontroli granicznej oraz dobrych praktyk w zakresie odprawy granicznej na lądowych przejściach granicznych w UE, natomiast prace nad dobrymi praktykami w zakresie praktycznego wdrażania wizowego systemu informacyjnego na graniach UE nadal trwały, podobnie jak prace nad wytycznymi dotyczącymi najlepszych praktyk w dziedzinie odprawy obywateli państw trzecich za pośrednictwem automatycznej kontroli granicznej. Poprawa ochrony granic Frontex starał się zwiększać świadomość państw członkowskich na temat nowych postępów w dziedzinie nadzoru za pomocą czujników, platform i zaawansowanych rozwiązań systemowych, ułatwiając jednocześnie próbne rozmieszczenie nowych technologii w dziedzinie ochrony granic w państwach członkowskich oraz w kontekście wspólnych operacji. Poczyniono postępy w realizacji celu polegającego na sporządzeniu katalogu istniejących praktyk oraz wskazaniu obszarów, w których można opracować najlepsze praktyki w zakresie ochrony granic lądowych, poprzez utworzenie grupy roboczej ds. ochrony granic lądowych, która przeprowadziła trzy warsztaty i odbyła wizyty w terenie na obszarach operacyjnych. W celu udzielenia wsparcia tej grupie roboczej Frontex ogłosił zaproszenie do opracowania dokumentów, zapraszając branżę do składania białych ksiąg zawierających szczegółowe prezentacje techniczne dotyczące ostatnich osiągnięć i rozwiązań technicznych w przedmiotowej dziedzinie, w rezultacie czego przedłożono 16 białych ksiąg. W 2013 r. sektor przemysłu po raz pierwszy zaprezentował załogowy statek powietrzny z opcjonalną możliwością niepilotowanej ochrony granic lądowych w środowisku operacyjnym 31 Frontexu podczas warsztatów dotyczących ochrony granic i związanych z nimi działań demonstracyjnych w Aleksandropolis, w Grecji, oraz w Almeríi, w Hiszpanii. Zdefiniowano koncepcję operacji (CONOPS) w odniesieniu do wykrywania i śledzenia małych łodzi wykorzystywanych do nielegalnej migracji oraz przestępczości transgranicznej. CONOPS zapewnia również analizę przeszkód operacyjnych i technicznych oraz umożliwia identyfikację luk i obszarów, w których można opracować odpowiednie rozwiązania techniczne. W centrum uwagi Automatyczne wykrywanie oszustw AVATAR, kiosk do samoobsługowej kontroli paszportowej obejmującej kontrolę dokumentów, weryfikację biometryczną, dynamiczny wywiad oraz ocenę ryzyka/wiarygodności, został przetestowany w praktyce w ramach symulacji z wykorzystaniem pasażerów, którzy zgłosili się na ochotnika, w porcie lotniczym w Bukareszcie, w Rumunii. W urządzeniu, które nadal znajduje się na etapie opracowywania na Uniwersytecie Arizony, wykorzystuje się technologię teledetekcji w celu monitorowania ruchów oczu, rozszerzenia źrenic oraz innych fizjologicznych wskaźników oszustwa, takie jak jakość głosu i napięcie mięśniowe. Wykorzystuje się w nim także technologię weryfikacji dokumentów z zastosowaniem interaktywnego interfejsu zadającego posiadaczowi paszportu pytania, na które można udzielić tylko odpowiedzi „tak” lub „nie”, przy jednoczesnym monitorowaniu głównych wskaźników behawioralnych. Przy wsparciu rumuńskiej Policji Granicznej Frontex przeprowadził trzydniowe ćwiczenia z udziałem badaczy z Uniwersytetu Arizony, zaproszonych funkcjonariuszy z Litwy, Niderlandów i Interpolu oraz słuchaczy z rumuńskiej Akademii Policyjnej polegające na tym, że wchodzono w interakcje z pasażerami i rejestrowano ich wrażenia dotyczące korzystania z budki. Mimo że technologia nie była jeszcze wystarczająco dopracowana, aby można ją było udostępnić w otoczeniu operacyjnym, dzięki ćwiczeniu i powiązanym z nim warsztatom, w których uczestniczyli przedstawiciele 16 państw członkowskich, zademonstrowano potencjał technologii oraz wysoki poziom zainteresowania opinii publicznej i mediów. Wydarzenie to stanowiło również dla Frontexu okazję do przeprowadzenia konstruktywnych rozmów z uczestnikami na temat przyszłości kontroli granicznej. 32 6. Przejrzystość i dostęp do informacji Podawanie informacji do wiadomości publicznej W 2013 r. dziennikarze, obywatele i organizacje społeczeństwa obywatelskiego regularnie kontaktowali się z Frontexem, szukając informacji o jego działaniach, konkretnych operacjach i tendencjach migracyjnych. Przez cały rok Agencja udzielała informacji, organizowała wywiady i ułatwiała mediom odwiedzanie obszarów operacyjnych (w Bułgarii, Grecji, Hiszpanii, we Włoszech i na Węgrzech) – z możliwości tej korzystały redakcje w Europie i poza nią. Zainteresowanie mass mediów było największe w tygodniach po tragedii u wybrzeży Lampedusa na początku października. W ciągu roku zorganizowano sesje informacyjne dla mediów w Brukseli, Paryżu i Warszawie; materiały filmowe z operacji koordynowanych przez Frontex oraz zdjęcia przekazano różnym stacjom telewizyjnym i redakcjom prasowym. Utrzymywanie kontaktów z naukowcami W 2013 r. istniało duże zapotrzebowanie na informacje o działaniach Frontexu, nie tylko ze strony mediów i obywateli, lecz również wśród coraz większej liczby naukowców i studentów. Agencja odpowiedziała na ponad 300 wniosków o udzielenie informacji i zorganizowała spotkania z naukowcami indywidualnymi i grupami studentów. Wiele instytucji akademickich, takich jak akademie straży granicznej i policji, uwzględniało w swoich programach nauczania wizyty studyjne we Frontexie. Ponad 180 naukowców i studentów odbyło wizyty we Frontexie, aby pogłębić swoje badania i dowiedzieć się o Agencji i jej działaniach. Działania informacyjne „Border Post”, adresowany do praktyków miesięcznik na temat kontroli granicznej i aktualnych kwestii związanych z migracją, nadal zyskiwał nowych czytelników wśród społeczności funkcjonariuszy straży granicznej w Europie i na całym świecie. Każdego miesiąca ponad 1 800 czytelników miesięcznie otrzymywało „Border Post”, a dalsze około 60 000 ma do niego dostęp za pośrednictwem intranetu organów ścigania w niektórych państwach członkowskich. Odbiorcami tej publikacji w coraz większym stopniu są organizacje międzynarodowe i podmioty świadczące usługi publiczne. W 2013 r. Frontex wprowadzał dalsze poprawki na swoich stronach internetowych, dzięki czemu są one bardziej przyjazne dla użytkownika i kompleksowe. Liczba wejść na strony internetowe Frontexu utrzymywała się na poziomie ponad 430 000, głównie z Bułgarii, Niemiec, Grecji, Hiszpanii, Francji, Włoch, Niderlandów, Polski, Rumunii i Zjednoczonego Królestwa. Na kanale YouTube Frontexu zamieszczono nowe filmiki edukacyjne wyjaśniające, na czym polegają wspólne operacje powrotowe, działania badawczo-rozwojowe Agencji, a także dotyczące opracowywania sektorowych ram kwalifikacji oraz sposobów planowania operacji Frontexu. Filmiki opublikowane na YouTube miały prawie 6 500 odsłon. W corocznym wydarzeniu poświęconym funkcjonariuszom straży granicznej ze wszystkich państw członkowskich i państw stowarzyszonych w ramach Schengen wzięło udział ponad 600 gości, którzy debatowali na temat zarządzania granicami w czasach kryzysu, na temat EUROSUR, analizy ryzyka oraz równowagi między wolnością a bezpieczeństwem. Po raz pierwszy słuchacze akademii straży granicznych brali udział w dyskusji. Wśród wystawców w ramach Europejskiego Dnia Straży Granicznych (ED4BG) byli również członkowie Forum Konsultacyjnego ds. Praw Podstawowych Frontexu. W 2013 r. rozpoczęto realizację nowej inicjatywy związanej z Europejskim Dniem Straży Granicznych (ED4BG), mianowicie zorganizowano dwa interaktywne seminaria „ED4BG on the road” w Gaecie i w Lubece wraz z akademiami partnerskimi Frontexu. Pierwsze z nich było poświęcone technologii w dziedzinie zarządzania granicami, natomiast w ramach 33 drugiego skoncentrowano się na zwalczaniu handlu ludźmi. W każdym seminarium wzięło udział około 100 studentów, którzy mieli możliwość pogłębić swoją wiedzę na dany temat i zadawać pytania ekspertom Frontexu. Ponadto seminaria były transmitowane na żywo na stronach internetowych ED4BG z funkcją czatu umożliwiającą szerokiemu gronu odbiorców aktywny udział w dyskusji. Na marginesie wydarzeń w ramach Europejskiego Dnia w Warszawie (Polska) Frontex zorganizował pokaz filmu poświęconego złożonemu charakterowi zarządzania granicami i kwestii migracji w Europie, po którym odbyła się debata z młodymi członkami widowni. Przegląd filmowy BORDEReview przygotowano we porozumieniu z Komisją Europejską w Polsce, Biurem Informacyjnym Parlamentu Europejskiego w Polsce, Polską Fundacją im. Roberta Schumana, Radiem Kampus i polską Strażą Graniczną. Publiczny dostęp do dokumentów W 2013 r. Frontex otrzymał 26 wniosków o dostęp do dokumentów na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1049/200111. Wnioski dotyczyły porozumień roboczych z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi, planów operacyjnych, decyzji zarządu, stosunków z branżą, wieloletniego planu działania, budżetu i udzielania zamówień, naruszeń kodeksu postępowania oraz sprawozdania Wspólnoty Wywiadowczej AfrykaFrontex. Profil wnioskodawców był zróżnicowany – od studentów po naukowców i organizacje pozarządowe. Pełnego dostępu do żądanych dokumentów udzielono dwudziestu jeden wnioskodawcom, częściowego dostępu – czterem, a jednemu odmówiono na podstawie ochrony interesu publicznego w odniesieniu do bezpieczeństwa publicznego i stosunków międzynarodowych przewidzianej w art. 4 ust. 1 lit. a) rozporządzenia (WE) nr 1049/2001. W 2013 r. nie złożono żadnego wniosku potwierdzającego. Rozporządzenie (WE) nr 1049 / 2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 30 maja 2001 r. w sprawie publicznego dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji. 11 34 7. Prawa podstawowe Urzędnik ds. praw podstawowych Rok 2013 stanowił pierwsze 12 miesięcy działalności urzędnika Frontexu ds. praw podstawowych i w związku z tym był rokiem poświęconym uczeniu się i dokonywaniu oceny potrzeb z perspektywy praw podstawowych W tym pierwszym roku urzędnik ds. praw podstawowych angażowała się w różne sprawy zgodnie ze swoim mandatem i zadaniami, aby zapewnić odpowiednią ochronę i gwarancje praw podstawowych podczas operacji i działań Frontexu. W 2013 r. urzędnik ds. praw podstawowych w swojej pracy skoncentrowała się w szczególności na trzech obszarach: monitorowaniu i sprawozdawczości, wsparciu operacji oraz budowaniu zdolności. W dziedzinie monitorowania i sprawozdawczości urzędnik ds. praw podstawowych wspierała przegląd wewnętrznych procedur monitorowania i sprawozdawczości mających na celu poprawę jakości informacji gromadzonych przez Frontex w zakresie praw podstawowych, takich jak obowiązująca procedura działania dotycząca sprawozdań z poważnego incydentu, która ma zastosowanie do uczestników wspólnych operacji. Urzędnik ds. praw podstawowych monitorowała również incydenty związane z rzekomymi naruszeniami praw podstawowych zgłoszonymi podczas operacji i podejmowała działania następcze, a także oceniała ich wpływ na prawa podstawowe, uzupełniając inne wewnętrzne oceny (prawne i operacyjne). Rozpoczęła ona tworzenie systemu rejestrowania, aktualizowania i przechowywania wszystkich informacji dotyczących rzekomych incydentów i w ten sposób przyczyniła się do stworzenia we Frontexie systemu monitorowania praw podstawowych. Urzędnik ds. praw podstawowych przygotowała także wstępną koncepcję dotyczącą kompleksowego systemu monitorowania do omówienia z zainteresowanymi stronami. Ponadto urzędnik ds. praw podstawowych stworzyła i wdrożyła system regularnego przedkładania zarządowi, dyrektorowi wykonawczemu i Forum Konsultacyjnemu sprawozdań co dwa miesiące. W odniesieniu do wspólnych operacji urzędnik ds. praw podstawowych wspierała planowanie i przygotowywanie operacji, przedstawiając oceny praw podstawowych oraz sugestie dotyczące proponowanych wspólnych operacji, a także analizy potencjalnych wyzwań i zagrożeń, które mogą się pojawić w kontekście wspólnej operacji i które mogą mieć negatywny wpływ na prawa podstawowe. Urzędnik ds. praw podstawowych odbyła również wizyty w terenie w ramach operacji na granicach morskich, lądowych i powietrznych, a także w ramach wspólnych operacji powrotowych, w celu zebrania informacji na temat kwestii związanych z prawami podstawowymi w każdej z tych dziedzin. Ponadto urzędnik ds. praw podstawowych wspierała Jednostkę ds. Analizy Ryzyka w sprawach związanych z prawami podstawowymi. W dziedzinie budowania zdolności, a w szczególności w dziedzinie szkolenia, urzędnik ds. praw podstawowych wspierała prace nad podręcznikiem szkoleniowym z zakresu praw podstawowych dla funkcjonariuszy straży granicznej (szkolenie osób prowadzących szkolenia) oraz opracowywanie i wdrażanie szkolenia z zakresu praw podstawowych dla pracowników Frontexu. Wykonując swoje zadania w 2013 r. urzędnik ds. praw podstawowych nawiązała dobre stosunki robocze z członkami Forum Konsultacyjnego oraz innych stosownych zewnętrznych organów i organizacji zajmujących się kwestiami z zakresu praw podstawowych i migracji, głównie ze specjalnym sprawozdawcą ONZ ds. praw człowieka w odniesieniu do migrantów, Radą Europy oraz jej wyspecjalizowanymi organami, a także z innymi członkami społeczeństwa obywatelskiego działającymi w dziedzinie migracji. Ponadto w rozporządzeniu ustanawiającym EUROSUR przyznano urzędnikowi ds. praw podstawowych także rolę podmiotu monitorującego kwestie dotyczące praw podstawowych. Urzędnik ds. praw podstawowych we współpracy z Agencją Praw Podstawowych Unii Europejskiej brała udział w opracowywaniu elementów podręcznika dla użytkowników EUROSUR dotyczących praw podstawowych 35 Forum Konsultacyjne Rok 2013 był pierwszym rokiem istnienia, funkcjonowania i działania Forum Konsultacyjnego ds. Praw Podstawowych Frontexu (CF). Rok ten był pełen wyzwań, ponieważ rozpoczęto w nim realizację długoterminowej strategii współpracy mającej na celu zapewnienie, aby promowanie i ochrona praw podstawowych stanowiły dla Frontexu priorytet w wszystkich obszarach jego mandatu oraz były kluczowym elementem zintegrowanego zarządzania granicami. W tym roku Agencja obserwowała bezpośrednie zaangażowanie Forum Konsultacyjnego przy różnych okazjach. W kwestiach związanych z procesami strategicznymi i procesami planowania zasięgano opinii Forum na temat treści programu prac Frontexu na 2014 r., co doprowadziło do włączenia szeregu zaleceń. Ponadto Forum Konsultacyjne wniosło wkład w opracowywanie nowego kodeksu postępowania w zakresie wspólnych operacji powrotowych. Członkowie Forum Konsultacyjnego odwiedzili miejsca realizacji wspólnych operacji w Grecji i Bułgarii i przedstawili swoje zalecenia dotyczące włączania wrażliwych praktyk w zakresie zarządzania granicami. Członkowie Forum wspierali również działania Frontexu. 36 8. Komunikacja wewnętrzna, etyka i uczciwość W 2013 r. Frontex w dalszym ciągu promował wartości leżące u podstaw jego działalności oraz realizował swoją misję i wyznaczone cele, prowadząc jednocześnie działalność służącą wymianie wiedzy fachowej i informacji w ramach Agencji. Kładąc szczególny nacisk na wartości humanitaryzmu i pracy zespołowej, Frontex wniósł wkład w prace wykończeniowe prowadzone w nowo wybudowanym domu opieki dla osób niepełnosprawnych intelektualnie w Warszawie (Polska) w trakcie zorganizowanego dnia wewnętrznego. Pracownicy Frontexu zajmowali się malowaniem i sprzątaniem oraz wykonywali prace ogrodowe. Pierwszy pilotażowy kurs szkoleniowy w zakresie praw podstawowych został zorganizowany wiosną 2013 r. Dwudziestu pracowników siedziby głównej Frontexu, którzy zgłosili się do udziału w tym kursie na ochotnika, testowało to narzędzie, nawiązując ścisłą współpracę z FRA i Biurem UNHCR. Po przeprowadzeniu oceny projektu pilotażowego w 2013 r. zorganizowano trzy kolejne sesje szkoleniowe prowadzone przez zewnętrznych ekspertów w dziedzinie praw podstawowych. Jeżeli chodzi o rezultaty uzyskiwane przez osoby uczące się, szkolenie służyło realizacji trzech celów: zwiększaniu wiedzy, rozwijaniu umiejętności i kształtowaniu postaw. Od pracowników Frontexu oczekiwano w szczególności odpowiedniego zrozumienia podstawowych zasad związanych z prawami człowieka, umiejętności spojrzenia na wykonywaną przez siebie pracę z perspektywy praw człowieka lub stosowania zasad praw człowieka w praktyce dzięki korzystaniu z „narzędzia analizy praw człowieka”, a także uświadomienia sobie, że prawa człowieka stanowią nieodzowną część ich pracy. Na podstawie tego szkolenia opracowano prezentację dla nowych pracowników Agencji. Prezentację tę wykorzystano po raz pierwszy w grudniu. Dążąc do zapewnienia skutecznej komunikacji wewnętrznej, Agencja w dalszym ciągu organizowała sesje informacyjne poświęcone najistotniejszym tematom (np. prawom podstawowym, sieci EUROSUR). Jeżeli chodzi o współpracę partnerską, eksperci Frontexu wymieniali się wiedzą i doświadczeniem w trakcie nieformalnych, organizowanych raz na dwa tygodnie spotkań określanych jako „spotkania przy lunchu”. Latem wspomniane spotkania zastąpiono projekcjami filmów edukacyjnych i dokumentalnych stanowiącymi punkt wyjścia dla dyskusji na temat kontroli granicznych, migracji, azylu i praw podstawowych. W dalszej części roku rozpoczęto publikację biuletynu wewnętrznego dostępnego wyłącznie w formie elektronicznej (FrontexINFORMER), który ukazuje się raz w miesiącu i jest skierowany do wszystkich pracowników chcących uzyskać najnowsze informacje na temat polityki, procedur, decyzji i nowych wydarzeń wywierających wpływ na nich osobiście lub na Agencję rozumianą jako całość. 37 9. Podsumowanie kwestii budżetowych i kwestii związanych z zasobami ludzkimi w 2013 r. Zmiany budżetowe i wykorzystanie środków Początkowy budżet na prowadzenie działalności w wysokości 85,7 mln EUR ustanowiony w programie prac Frontexu na 2013 r. został sporządzony w oparciu o założenie zerowego wzrostu w tym roku, jeżeli chodzi o środki finansowe i zasoby ludzkie. W dniu 4 listopada zarząd przyjął budżet korygujący (budżet 2013 N1) obejmujący dodatkowe 8,2 mln EUR, dzięki czemu budżet ostateczny na ten rok wzrósł do 94,0 mln EUR. Wspomniana korekta budżetu została przeprowadzona na mocy wezwania Rady ds. WSiSW do szczególnego wsparcia działań operacyjnych Frontexu. Zasilenie budżetu Frontexu na 2013 r. dodatkowymi środkami miało na celu rozszerzenie i zintensyfikowanie operacji prowadzonych na południowej granicy morskiej w świetle zwiększającej się presji migracyjnej oraz zwiększenie zdolności w obszarze poszukiwań i ratownictwa, w szczególności w środkowym regionie Morza Śródziemnego. Wykres 1: Zmiany budżetowe w latach 2009–2013 120 000 100 000 80 000 Euro thousand tysiące 60 000 euro 40 000 20 000 0 5,2% 27,3% 88 250 92 847 118 187 89 578 93 950 2009 2010 2011 2012 2013 -24,2% 4,9% Yearzmianę (% indicate year tobudżetu year budget change) rok (% oznacza wysokości na dany rok) Dzięki dalszej realizacji podejścia przyjętego w roku ubiegłym i kontynuowaniu zeszłorocznych wysiłków Agencji udało się rozdysponować 98% środków do dnia 31 grudnia 2013 r., przy czym 64% tych środków przeznaczono na płatności. Ostateczny faktyczny poziom wykorzystania środków w 2013 r. będzie wyższy z uwagi na fakt, że Frontex może realizować płatności z tytułu przeniesionych środków do dnia 31 grudnia 2014 r. Budżet ogólny 38 Podział budżetu na rok 2013 przedstawiony na poniższym wykresie odzwierciedla znaczenie poszczególnych działań operacyjnych. Wskaźnik podziału środków między tytuły operacyjne i administracyjne wynosi 66:34. Wykres 2 – Ostateczny podział budżetu 24% Staff ■ Personel ■ Other Inne wydatki Administrative administracyjne 10% 66% ■ Działania operacyjne Operational Activities Budżet operacyjny Z budżetu operacyjnego na rok 2013, który wynosił 62,6 mln EUR, 75% dostępnych środków przeznaczono na realizację wspólnych operacji (na granicach lądowych, morskich i powietrznych oraz na podejmowanie działań w ramach współpracy w zakresie powrotów), zgodnie z informacjami przedstawionymi na poniższym wykresie. Taki sposób podziału środków został przewidziany w programie prac Frontexu przyjętym przez zarząd Frontexu. Ponadto kwota korekty budżetowej przeprowadzonej w listopadzie została przeznaczona na zasilenie odpowiednich linii budżetowych w celu wzmocnienia działań operacyjnych w południowym i środkowym regionie Morza Śródziemnego. 39 Wykres 3 – Ostateczny podział budżetu operacyjnego Land Borders 2,0% 4,1% 1,9% Sea borders 12,2% 7,9% Air borders Return co-operation 8,8% Risk analysis & Frontex Situation Centre Training 13,3% 46,2% Research & Development & Eurosur programme Pooled Resources & EBGT 3,6% Misc. operational activities EN Land borders Sea borders Air borders Return co-operation Risk analysis & Frontex Situation Centre Training Research & Development & Eurosur programme Pooled Resources & EBGT Misc. operational activities PL Granice lądowe Granice morskie Granice powietrzne Współpraca w zakresie powrotów Analiza ryzyka i Centrum Sytuacyjne Frontexu Szkolenia Badania i rozwój i program EUROSUR Połączone zasoby i europejskie zespoły straży granicznej Różne działania operacyjne Wykorzystanie środków z 2012 r. przeniesionych na 2013 r. Do końca roku budżetowego 2013 Frontexowi udało się wykorzystać wszystkie środki na płatności przewidziane w budżecie na 2012 r. Z łącznej kwoty przeniesionej z 2012 r. na 2013 r. 18,4 mln EUR wypłacono w 2013 r., natomiast 3,3 mln EUR trzeba było anulować. Konieczność anulowania środków wynikała z niewywiązania się z zawartych umów z uwagi na wystąpienie okoliczności niezależnych od Agencji lub z uwagi na fakt, że beneficjenci dotacji wnioskowali o niższe kwoty niż kwoty szacowane na początku realizacji działania operacyjnego. Niemniej jednak całkowity poziom wykorzystania środków budżetowych udostępnionych Frontexowi w 2012 r. wyniósł prawie 96%. 40 Rekrutacja Otrzymano łącznie 2 521 zgłoszeń dotyczących wakatów na stanowiskach pracowników tymczasowych, pracowników kontraktowych i oddelegowanych ekspertów krajowych. Wszczęto około 31 procedur naboru; 14 z nich zostało wszczętych w 2012 r. i zakończonych w 2013 r., natomiast 12 zostało wszczętych w 2013 r. i zakończy się w 2014 r. Zatrudniono około 39 nowych pracowników; przeprowadzono 134 rozmowy kwalifikacyjne z kandydatami na stanowiska pracowników tymczasowych i kontraktowych oraz 36 rozmów z kandydatami na stanowiska oddelegowanych ekspertów krajowych. Całkowita liczba personelu zatrudnionego pod koniec 2013 r. wynosiła 302 osoby, przy czym łączna zatwierdzona liczba pracowników obejmowała 318 osób. Zatrudniono również dwóch nowych dyrektorów wydziałów (Wydziału Administracyjnego i Wydziału Budowania Zdolności). Ponadto z uwagi na złożenie rezygnacji przez dyrektora wykonawczego Frontexu Komisja Europejska wszczęła procedurę mającą na celu jego zastąpienie. Informacje na temat struktury zatrudnienia w poszczególnych jednostkach Frontexu i liczby personelu zatrudnionego na czas określony zostały przedstawione w załączniku J i K. Doskonalenie zawodowe i szkolenie pracowników Poza kursami językowymi i siedmioma sesjami szkoleniowymi z zakresu etyki zorganizowano 73 kursy szkoleniowe: 18 z nich zostało przeprowadzonych w formule ogólnej i obejmowało np. tworzenie „map myśli” i szkolenia w zakresie prowadzenia rozmowy kwalifikacyjnej, natomiast 55 przybrało formę kursów poświęconych konkretnym zagadnieniom, począwszy od szkoleń w zakresie elektronicznych dokumentów tożsamości, a skończywszy na szkoleniach w zakresie wizualizacji danych i szkoleniach poświęconych problematyce unijnego prawa służby cywilnej. W 2013 r. przyjęto łącznie 18 stażystów spośród 200 kandydatów, co przyczyniło się do znacznego usprawnienia pracy w jednostkach, do których zostali oni przypisani. Zarządzanie personelem Poziom wykorzystania budżetu przeznaczonego na tytuł 1 (wydatki związane z personelem) osiągnął 99%, przy czym wszystkich płatności dokonano w sposób terminowy i prawidłowy. Z uwagi na wzrost zapotrzebowania w obszarach działalności Frontexu podpisano umowę z przedsiębiorstwem zewnętrznym dotyczącą krótkoterminowego świadczenia tymczasowych usług w zakresie zasobów ludzkich. W 2013 r. liczba osób świadczących usługi na mocy tej umowy wzrosła do 15, a łączna intensywność pracy wyniosła 106 osobomiesięcy. 41 10. Załączniki Załącznik A – Lista członków zarządu Państwo Imię i nazwisko Stanowisko/pozycja Instytucja Austria Robert Strondl Generał dywizji Kierownik Departamentu Operacji Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Tony Mouton którego zastąpił Inspektor Herbert Veyt Nadinspektor Dyrektor Bułgaria Zaharin Penov Komisarz generalny Dyrektor Główna Dyrekcja „Policji Granicznej” Chorwacja Zlatko Sokolar Zastępca komendanta głównego policji Kierownik Dyrekcji Policji Granicznej, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Cypr Glykerios Leontiou Nadinspektor A, dowódca Jednostki ds. Cudzoziemców i Imigracji Policja cypryjska Tomáš Kužel którego zastąpił Komendant regionalnej Komendy Głównej Policji Pułkownik Płk. Tomáš Tuhý Zastępca komendanta głównego policji Pułkownik Richard Østerlund la Cour Nadinspektor Tõnu Hunt którego zastąpił Zastępca dyrektora generalnego Pułkownik straży granicznej Rando Kruusmaa Zastępca dyrektora generalnego Podpułkownik Jaakko Kaukanen którego zastąpił Komendant fińskiej Straży Granicznej Generał broni Matti Möttönen Zastępca komendanta fińskiej Straży Granicznej Kontradmirał François Lucas Dyrektor ds. imigracji Belgia Republika Czeska Dania Estonia Finlandia Francja Niemcy Grecja Ralf Göbel Dyrekcja Policji Administracyjnej i Operacji, Policja Federalna Czeskie siły policyjne Duńska policja krajowa Zarząd Policji i Straży Granicznej Fińska Straż Graniczna Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Dyrekcja Generalna ds. Policji Przewodniczący zarządu Federalnej, Frontexu Federalne Ministerstwo Spraw Zastępca dyrektora generalnego Wewnętrznych Elias Papaspiropoulos którego zastąpił Dyrektor Wydziału ds. Cudzoziemców Generał brygady Alexandros Denekos Dyrektor Wydziału ds. Cudzoziemców Generał brygady policji Policja grecka 42 Państwo Imię i nazwisko Stanowisko/pozycja Instytucja József Hatala którego zastąpił Komendant Główny Komendy Głównej Policji Generał broni Węgierska policja krajowa Zsolt Halmosi Dyrektor generalny ds. policji Generał brygady Salvatore Guglielmino którego zastąpił Dyrektor policji granicznej i służb ds. cudzoziemców Giovanni Pinto Główny dyrektor Centralnej Dyrekcji ds. Imigracji i Policji Granicznej Łotwa Normunds Garbars Generał Państwowa Straż Graniczna Litwa Vainius Butinas Komendant państwowej Służby Straży Granicznej Państwowa Służba Straży Granicznej Pascal Schumacher którego zastąpił Doradca ds. wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych Répresentation du Luxembourg auprès de l’Union européenne Thierry Fehr Dyrektor Krajowa Jednostka Policji Lotniskowej Malta Neville Xuereb Inspektor Maltańskie siły policyjne, Oddział specjalny Niderlandy J.A.J Hans Leijtens Komandor porucznik Generał broni CINC Royal Marechausse Polska Dominik Tracz Komendant główny Straży Granicznej Generał Polska Straż Graniczna Portugalia Manuel Jarmela Palos Dyrektor krajowy Służba ds. Cudzoziemców i Granic Rumunia Ioan Buda Inspektor generalny Inspektorat Generalny rumuńskiej Policji Granicznej Słowacja Ľudovít Bíró Dyrektor Urzędu ds. Policji Granicznej i Cudzoziemców Prezydium sił policyjnych Słowenia Marko Gaŝperlin Zastępca przewodniczącego zarządu Frontexu Asystent dyrektora Starszy nadinspektor policji Komenda Główna Policji Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Hiszpania Emilio Baos Arrabal Komisarz generalny Krajowe siły policyjne Klas Friberg którego zastąpił Komendant szwedzkiej policji kryminalnej Szwedzka Policja Kryminalna Sören Clerton Zastępca komisarza Szef wydziału Krajowe Biuro Śledcze / Centralny Wydział Zarządzania Granicami Stefano Manservisi Dyrektor generalny Belinda Pyke Dyrektor ds. Migracji i Granic Dyrekcja Generalna do Spraw Wewnętrznych, Komisja Europejska Sigrídur Björk Gudjónsdóttir Komisarz okręgu Okręg policyjny Sudurnes Węgry Włochy Luksemburg Szwecja Komisja Europejska Islandia Ministerstwo Spraw Wewnętrznych 43 Państwo Imię i nazwisko Stanowisko/pozycja Instytucja Liechtenstein Mario Büchel Dyrektor Wydziału Bezpieczeństwa i Ruchu Policja krajowa Norwegia Stein Ulrich Starszy doradca Krajowa Dyrekcja Policji Szwajcaria Héribert Wider Kierownik Działu Operacji Podpułkownik Szwajcarska Straż Graniczna Irlandia John O`Driscoll Dyrektor urzędu Nadinspektor w wydziale dochodzeniowo-śledczym Krajowy Urząd Imigracyjny Garda (GNIB) Jacqueline Luetchford którą zastąpił Dyrektor Paul Morgan Dyrektor odpowiedzialny za regiony południowe i Europę Zjednoczone Królestwo Straż Graniczna 44 Załącznik B – Wykaz decyzji zarządu podjętych w 2013 r. 01 Decyzja w sprawie przyjęcia ogólnych kwot przypisanych do tytułów i rozdziałów wstępnego budżetu Frontexu na 2014 r. 1 marca 2013 r. 02 Decyzja wydana w drodze procedury pisemnej w sprawie odstąpienia od automatycznego przenoszenia środków z 2012 r. na 2013 r. 1 marca 2013 r. 03 Decyzja w sprawie zatrudnienia księgowego na okres przejściowy 1 marca 2013 r. 04 Decyzja o wprowadzeniu środków na rzecz stosowania zasad bezpieczeństwa przy przetwarzaniu jawnych danych szczególnie chronionych 1 marca 2013 r. 05 Decyzja zarządu w sprawie przyjęcia zasad dotyczących wyposażenia 27 marca 2013 technicznego oraz minimalnej ilości wyposażenia, jaka ma zostać r. udostępniona w ramach działań koordynowanych przez Frontex w 2014 r. 06 Decyzja zarządu w sprawie wniosku Zjednoczonego Królestwa o zapewnienie możliwości wzięcia udziału w działaniach operacyjnych koordynowanych przez Frontex w 2013 r. i wniesienia wkładu finansowego na poczet tych działań 27 marca 2013 r. 07 Decyzja zarządu w sprawie wniosku Irlandii o zapewnienie możliwości wzięcia udziału w działaniach operacyjnych koordynowanych przez Frontex w 2013 r. i wniesienia wkładu finansowego na poczet tych działań 27 marca 2013 r. 08 Decyzja zarządu w sprawie przyjęcia sprawozdania ogólnego Frontexu 27 marca 2013 za rok 2012 r. 09 Decyzja zarządu w sprawie ustanowienia komitetu redakcyjnego na potrzeby przeprowadzenia przez zarząd oceny i analizy rocznego sprawozdania z działalności za 2012 r. 27 marca 2013 r. 10 Decyzja zarządu w sprawie przyjęcia zmienionego regulaminu zarządu 27 marca 2013 r. 11 Decyzja zarządu w sprawie przyjęcia strategii i planu wieloletniego Frontexu na lata 2014–2017 16 kwietnia 2013 r. 12 Decyzja zarządu w sprawie przyjęcia wyników przeprowadzonej przez 24 maja 2013 r. zarząd analizy i oceny rocznego sprawozdania z działalności za 2012 r. 13 Decyzja zarządu w sprawie przyjęcia przepisów wykonawczych określających zakres obowiązków i procedurę naboru pracowników na stanowiska kierownicze średniego szczebla 24 maja 2013 r. 14 Decyzja zarządu w sprawie powołania grupy roboczej ad hoc odpowiedzialnej za kwestie związane z budżetem i sprawozdaniem finansowym Frontexu 24 maja 2013 r. 45 15 Decyzja zarządu w sprawie utworzenia komitetu sterującego 24 maja 2013 r. odpowiedzialnego za zapewnianie wsparcia przy przeprowadzaniu standardowej oceny działalności Frontexu i opracowywaniu projektu harmonogramu prac zgodnie z art. 33 rozporządzenia ustanawiającego Frontex 16 Decyzja zarządu w sprawie księgowego i zmiany grupy funkcyjnej 17 Decyzja zarządu w sprawie przyjęcia opinii zarządu dotyczącej ostatecznego sprawozdania finansowego za rok 2012 18 Decyzja zarządu w sprawie Biura Operacyjnego Frontexu w Pireusie, Grecja 19 Decyzja zarządu w sprawie zmiany programu prac Frontexu (N1) i budżetu Frontexu na 2013 r. (N1) 20 Decyzja w sprawie przyjęcia wieloletniego planu polityki kadrowej Frontexu na lata 2014–2016 21 Decyzja w sprawie ponownego wyboru przewodniczącego 22 Decyzja w sprawie ponownego wyboru zastępcy przewodniczącego 23 Decyzja w sprawie przyjęcia ogólnych kwot przypisanych do tytułów i rozdziałów wstępnego budżetu Frontexu na 2015 r. 24 Decyzja z dnia 27 listopada 2013 r. zmieniająca decyzję zarządu nr 22/2009 z dnia 25 czerwca 2009 r. ustanawiającą zasady oddelegowywania ekspertów krajowych do Frontexu 13 czerwca 2013 r. 18 czerwca 2013 r. 27 września 2013 r. 25 listopada 2013 r. 26 listopada 2013 r. 28 listopada 2013 r. 28 listopada 2013 r. 28 listopada 2013 r. 28 listopada 2013 r. 46 Załącznik C – Sytuacja na granicach zewnętrznych w 2013 r. Skuteczność wykrywania przypadków nielegalnego przekraczania granic zewnętrznych UE wzrosła o 48% w 2013 r. w porównaniu z wartością z 2012 r. – z 72 500 do około 107 000 przypadków. Choć odnotowano istotny wzrost w ujęciu rocznym, poziom z 2013 r. był porównywalny z wartościami zgłaszanymi przez państwa członkowskie w 2009 r. i w 2010 r. (odpowiednio 104 600 i 104 000 przypadków), a ponadto był niższy niż poziom odnotowany w czasie arabskiej wiosny w 2011 r., kiedy to wykryto 141 000 przypadków nielegalnego przekraczania granicy. Pomijając opisaną tendencję zwyżkową, w 2013 r. odnotowano trzy zjawiska: olbrzymi wzrost liczby obywateli syryjskich na szlaku wiodącym przez wschodni region Morza Śródziemnego (do Grecji i Bułgarii) i przez środkowy region Morza Śródziemnego (do Włoch); stały napływ migrantów opuszczających Afrykę Północną (Libię i Egipt) i podejmujących próbę przekroczenia Morza Śródziemnego oraz gwałtowny wzrost wykrywanych przypadków nielegalnego przekraczania granicy lądowej między Węgrami a Serbią obserwowany głównie w okresie od stycznia do czerwca. Syryjczycy, Erytrejczycy, Afgańczycy i Albańczycy stanowili łącznie 52% osób, które zatrzymano podczas próby nielegalnego przekroczenia granicy (wykryto 55 400 przypadki nielegalnego przekroczenia granicy). Prawie jedna czwarta wszystkich wykrytych przypadków nielegalnego przekraczania granicy dotyczyła obywateli Syrii (około 25 500 przypadków). Liczba przypadków nielegalnego przekraczania granicy UE przez obywateli Syrii potroiła się w latach 2012–2013 z uwagi na sytuację w Syrii i trudne położenie, w jakim znaleźli się syryjscy uchodźcy. W wielu przypadkach funkcjonariusze przeprowadzający kontrole graniczne byli pierwszymi organami, z jakimi tacy uchodźcy mieli styczność, dlatego też musieli przyjmować składane przez nich wnioski o udzielenie azylu i odsyłać ich do odpowiednich organów azylowych. Liczba wykrywanych przypadków nielegalnego przekraczania granicy przez Afgańczyków zmniejszyła się gwałtownie do poziomu 9 500 w 2013 r. z poziomu 13 200 w 2012 r. i prawie 26 000 w 2010 r. Wspomniany spadek może być jeszcze bardziej znaczący, biorąc pod uwagę fakt, że wielu Afgańczyków zostało wykrytych więcej niż jednokrotnie: za pierwszym razem na szlaku prowadzącym przez wschodni region Morza Śródziemnego (głównie na szlaku wiodącym przez Morze Egejskie do Grecji), a następnie ponownie na szlaku prowadzącym przez Bałkany Zachodnie w kierunku węgiersko-serbskiej granicy lądowej. W pierwszym kwartale 2013 r. liczba wykrywanych przypadków nielegalnego przekraczania granicy w środkowym regionie Morza Śródziemnego utrzymywała się na niskim poziomie, ale stopniowo zwiększała się w drugim kwartale i osiągnęła poziom szczytowy w trzecim kwartale. Z łącznej liczby 40 300 przypadków nielegalnego przekraczania granicy wykrytych w skali roku 75% odnotowano w okresie od lipca do października – wartość szczytowa została osiągnięta we wrześniu. W tym okresie wzmożonego napływu migrantów z Afryki Północnej odnotowano szereg poważnych przypadków wywracania się łodzi, co doprowadziło do śmierci wielu osób, w szczególności znacznej liczby kobiet i dzieci. Większość łodzi wypływała z Libii, gdzie osoby dokonujące przerzutu przez granicę wykorzystywały słabość kontroli rządowych. Część migrantów rozpoczynała również swoją podróż w Egipcie. Choć na szlaku przebiegającym przez wschodni region Morza Śródziemnego odnotowano najmniejszą liczbę wykrytych przypadków nielegalnego przekroczenia granicy od 2009 r. (24 800 przypadków w 2013 r.), szlak ten mimo to zajmował drugie miejsce pod względem ogólnej liczby takich przypadków i odpowiadał za niemal jedną czwartą wszystkich przypadków nielegalnego przekraczania granicy UE. W porównaniu z sytuacją z 2011 r. i 2012 r. zaobserwowano również zmianę obszarów, na których wykrywano takie przypadki – najwięcej z nich wykryto w regionie Morza Egejskiego, a na drugim miejscu uplasowała się bułgarsko-turecka granica lądowa. Największą liczbę przypadków nielegalnego przekraczania granicy na szlaku prowadzącym przez wschodni region Morza Śródziemnego odnotowano w październiku (4 934), ale liczba ta gwałtownie zmniejszyła się w późniejszym okresie. 47 Przypadki nielegalnego przekraczania granicy w regionie Morza Czarnego były rzadkie, ale w 2013 r. Bułgaria zgłosiła jedną próbę nielegalnego wjazdu do portu morskiego w Warnie w czerwcu, a Rumunia odnotowała cztery incydenty, w ramach których wykryto 143 migrantów usiłujących dotrzeć do rumuńskiego wybrzeża dzięki wsparciu siatek szmuglerskich z Turcji. Zatrzymani migranci byli w większości obywatelami Syrii i Afganistanu. Choć opisane incydenty stanowiły odosobnione przypadki, ukazują one skalę presji wywieranej przez nielegalną migrację z Turcji na region Morza Czarnego, która również może potencjalnie rosnąć. Na szlaku prowadzącym przez region Bałkanów Zachodnich zaobserwowano gwałtowny wzrost przypadków nielegalnego przekraczania granicy – z reguły w konsekwencji dalszych przepływów migrantów, którzy przedostali się już na terytorium UE przez Grecję – z poziomu około 6 400 w 2012 r. do poziomu 19 500 w 2013 r.; była to najwyższa odnotowana wartość od momentu rozpoczęcia gromadzenia danych w tym zakresie w 2008 r. Większość takich przypadków odnotowano w okresie od lutego do lipca na węgiersko-serbskiej granicy lądowej. Migranci zatrzymani podczas nielegalnego przekraczania granicy w tym okresie natychmiast występowali z wnioskiem o azyl, po czym uciekali, aby kontynuować swoją podróż do innych państw członkowskich. W lipcu, po wprowadzeniu zmian w węgierskiej polityce azylowej, liczba wykrywanych przypadków nielegalnego przekraczania granicy zaczęła się zmniejszać, ale mimo to utrzymywała się na wyższym poziomie niż w latach ubiegłych. Liczba przypadków nielegalnego przekraczania granicy wykrywanych w zachodnim regionie Morza Śródziemnego (w pobliżu Hiszpanii) oraz na szlaku prowadzącym z Afryki Zachodniej (w pobliżu Wysp Kanaryjskich) utrzymywała się w 2013 r. na stosunkowo stałym poziomie wynoszącym odpowiednio 6 800 i prawie 300 przypadków. Wśród wykrytych migrantów większość stanowili obywatele Algierii, Maroka lub Afryki Subsaharyjskiej, którzy rozpoczęli swoją podróż w Maroku lub w Algierii. Liczba przypadków nielegalnego przekraczania granicy wykrywanych wzdłuż wschodniej granicy lądowej utrzymywała się na niskim poziomie wynoszącym 1 300 przypadków, co odpowiada 1,2% całkowitej wartości dla UE. W okresie od marca do sierpnia na polskobiałoruskiej granicy lądowej odnotowano jednak znaczny wzrost liczby decyzji o odmowie wjazdu podejmowanych względem obywateli pochodzenia czeczeńskiego. Migranci zazwyczaj wjeżdżali na teren UE bez wiz, po czym składali wnioski o udzielenie azylu. Wielu z nich ubiegało się również w późniejszym okresie o udzielenie azylu w Niemczech. Choć zgodnie ze strukturą przepływów pasażerów większość decyzji o odmowie wjazdu zostało wydanych na granicach lądowych i powietrznych, długofalowa tendencja w tym zakresie wskazuje, że należy oczekiwać zwiększenia liczby takich decyzji na granicach lądowych z uwagi na znaczny wzrost natężenia przepływów pasażerów. Liberalizacja reżimu wizowego na Bałkanach Zachodnich, która objęła obywateli Serbii, Czarnogóry, Bośni i Hercegowiny oraz Albanii, doprowadziła zarówno do wzrostu natężenia przepływów pasażerów, jak i do zwiększenia liczby wydawanych decyzji o odmowie wjazdu. W 2013 r. decyzje o odmowie wjazdu wydane względem obywateli państw Bałkanów Zachodnich stanowiły 18% wszystkich decyzji o odmowie wjazdu wydanych w UE, podczas gdy w 2010 r., tj. przed liberalizacją reżimu wizowego, odsetek ten wynosił zaledwie 9%. Dane te znajdują odzwierciedlenie we wzroście obciążenia organów kontroli granicznej pracą. W 2013 r. w całej UE odnotowano około 345 000 przypadków nielegalnego pobytu, co zasadniczo odpowiada tendencji zaobserwowanej w roku ubiegłym. Liczba ta pokrywa się ze stabilną, choć nieznacznie malejącą, długoterminową tendencją obserwowaną na przestrzeni ostatnich pięciu lat. Zasadniczo stabilna tendencja w zakresie nielegalnego pobytu zamaskowała istotne różnice w tym obszarze występujące między państwami członkowskimi. Niemcy w dalszym ciągu zajmowały pierwsze miejsce pod tym względem i były również państwem członkowskim, w którym odnotowano największy wzrost liczby przypadków nielegalnego pobytu w ujęciu bezwzględnym. Wzrost ten w znacznej mierze wynikał z faktu, że wykryto większą liczbę przypadków nielegalnego pobytu obywateli Rosji i Syrii. Państwem, w którym odnotowano drugi co do wielkości wzrost w tym obszarze, była Bułgaria, gdzie liczba wykrytych 48 przypadków nielegalnego pobytu niemal podwoiła się w 2013 r., głównie za sprawą Syryjczyków. Szereg państw członkowskich zgłosiło jednak również bardzo znaczny spadek liczby przypadków nielegalnego pobytu – dotyczyło to w szczególności Grecji, gdzie liczba takich przypadków zmniejszyła się o 41% w 2012 r. Istotny spadek odnotowano również we Włoszech, gdzie liczba przypadków nielegalnego pobytu zmniejszyła się o 22%. W latach 2012–2013 liczba wykrytych osób dokonujących przerzutu przez granicę zmniejszyła się o 11%; w 2013 r. wykryto łącznie 6 900 takich osób. Ten spadek może częściowo wynikać z powszechnej zmiany stosowanego podejścia na rzecz nadużywania legalnych kanałów i fałszowania dokumentów w celu wjazdu na terytorium UE, co umożliwia osobom dokonującym przerzutu przez granicę prowadzenie zdalnych, trudno wykrywalnych działań zamiast towarzyszenia migrantom w trakcie podejmowania działań wysokiego ryzyka, takich jak przekraczanie zielonej granicy. W 2013 r. odnotowano około 9 800 przypadków wykrycia migrantów korzystających ze sfałszowanych dokumentów w celu nielegalnego wjazdu na terytorium UE lub na terytorium strefy Schengen, co stanowiło wzrost o prawie 24% w porównaniu z rokiem ubiegłym i było najwyższym wynikiem odnotowanym od momentu rozpoczęcia systematycznego gromadzenia danych dotyczących tego wskaźnika w 2009 r. Przedstawiciele środowisk zwalczających przypadki fałszowania dokumentów w UE i eksperci ds. oszustw dotyczących tożsamości z państw członkowskich zgadzają się, że korzystanie z dokumentów uzyskanych w drodze oszustwa (zamiast korzystania ze sfałszowanych dokumentów) staje się coraz powszechniejszym sposobem działania na granicach. Wynika to z faktu, że współcześnie stosowane dokumentu coraz trudniej jest sfałszować lub przerobić. Zgodnie z danymi zgromadzonymi przez przedstawicieli środowisk zwalczających przypadki fałszowania dokumentów liczba wykrytych przypadków uzyskania paszportów w drodze oszustwa podwoiła się w latach 2012–2013; takie paszporty często były paszportami wydanymi dla obywateli Mali, Syrii i innych państw, które mogłyby ułatwić ich posiadaczowi uzyskanie ochrony międzynarodowej. W 2013 r. liczba wniosków o udzielenie azylu składanych w UE w dalszym ciągu zwiększała się. Ze wstępnych danych wynika, że liczba takich wniosków wzrosła o około 28%. Z wnioskiem o objęcie ochroną międzynarodową zdecydowanie najczęściej występowali obywatele Syrii, doprowadzając niemalże do podwojenia i tak niezwykle wysokiej liczby wniosków złożonych w 2012 r., co wiązało się z bezprecedensowym napływem osób ubiegających się o azyl do UE. Ponad dwie trzecie wszystkich wniosków obywateli syryjskich zostało złożonych w Szwecji, Niemczech i Bułgarii. W 2013 r. do państw trzecich skutecznie odesłano stałą liczbę około 159 000 obywateli państw trzecich. Ta łączna liczba nie obejmuje przypadków skutecznego odesłania, do jakich dochodziło między państwami członkowskimi. Zjednoczone Królestwo i Grecja należały do państw członkowskich, w których w 2012 r. odnotowano największą liczbę odesłań. 49 Załącznik D – Wykaz wspólnych działań operacyjnych w 2013 r. Granice powietrzne Nazwa projektu Wspólna operacja „Flexi Force 2013” – moduł operacyjny Mizar Wspólna operacja „Flexi Force 2013” – moduł operacyjny Mizar II Wspólna operacja „Focal Points 2013 Air” (w tym przedłużenie wspólnej operacji „Focal Points 2012 Air”) Obszar operacyjny Porty lotnicze: Malaga, Amsterdam, Barcelona, Bergamo, Bruksela, Bratysława, Budapeszt, Frankfurt, ParyżCharles de Gaulle, Genewa, Helsinki, Madryt, Monachium, Mediolan-Malpensa, Paryż-Orly, BukaresztOtopeni, Praga, Ryga, Tallinn, Wiedeń, Warszawa, Zurych Porty lotnicze: Amsterdam, Barcelona, Bergamo, Bruksela, Budapeszt, Kopenhaga, Rzym-Fiumicino, Genewa, Lizbona, Lublana, Madryt, Mediolan-Malpensa, Paryż-Orly, BukaresztOtopeni, Praga, Ryga, Tallinn, Wiedeń, Warszawa, Zurych W ramach operacji „Focal Points Air” aktywowano 27 unijnych punktów kontaktowych: porty lotnicze Amsterdam, Sztokholm-Arlanda, Ateny, Barcelona, Bergamo, Bruksela, Budapeszt, ParyżCharles de Gaulle, Düsseldorf, Rzym- Czas trwania (dni) 42 Zaangażowane państwa członkowskie i państwa trzecie Zaangażowane państwa członkowskie: Austria, Belgia, Estonia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Litwa, Łotwa, Niderlandy, Niemcy, Polska, Republika Czeska, Rumunia, Słowacja, Szwajcaria, Węgry, Włochy, Zjednoczone Królestwo; Państwa trzecie: Albania, Bośnia i Hercegowina, była jugosłowiańska republika Macedonii, Mołdawia, Serbia, Ukraina; 35 Zaangażowane państwa członkowskie: Austria, Belgia, Bułgaria, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Łotwa, Malta, Niderlandy, Niemcy, Polska, Portugalia, Republika Czeska, Rumunia, Słowenia, Szwajcaria, Węgry, Włochy; Państwa trzecie: Albania, Gruzja, Ukraina; 357 (operacja stała) Zaangażowane państwa członkowskie: Austria, Belgia, Bułgaria, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Łotwa, Malta, Niderlandy, Niemcy, Norwegia, Polska, Portugalia, Republika Czeska, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwajcaria, 50 Nazwa projektu Obszar operacyjny Czas trwania (dni) Fiumicino, Frankfurt, Genewa, Helsinki, Lublana, Lizbona, Madryt, Monachium, Mediolan-Malpensa, Oslo, Bukareszt, Praga, Ryga, Sofia, Wiedeń, Wilno, Warszawa, Zurych Szwecja, Węgry, Włochy, Zjednoczone Królestwo; Państwa trzecie: Albania, Bośnia i Hercegowina, była jugosłowiańska republika Macedonii, Mołdawia, Serbia, Turcja, Ukraina; Aktywowano pięć punktów koordynacji w następujących portach lotniczych: Skopje, Tirana, Belgrad, Kijów i Kiszyniów Wspólna operacja „Meteor 2013” Port lotniczy LizbonaPortela Zaangażowane państwa członkowskie i państwa trzecie 12 Zaangażowane państwa członkowskie: Belgia, Francja, Hiszpania, Niderlandy, Rumunia, Szwajcaria, Włochy; 51 Granice lądowe Nazwa projektu Obszar operacyjny Czas trwania (dni) Zaangażowane państwa członkowskie i państwa trzecie Przyjmujące państwa członkowskie: Bułgaria, Chorwacja, Estonia, Finlandia, Grecja, Litwa, Łotwa, Norwegia, Polska, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Węgry; Wspólna operacja „Focal Points 2013 Land” (w tym przedłużenie wspólnej operacji „Focal Points 2012 Land”) Wyznaczone przejścia graniczne i obszar zielonej granicy na zewnętrznych granicach lądowych UE 365 (operacja stała) Zaangażowane państwa członkowskie: Austria, Belgia, Bułgaria, Chorwacja, Estonia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Litwa, Łotwa, Niderlandy, Niemcy, Norwegia, Polska, Portugalia, Republika Czeska, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwajcaria, Szwecja, Węgry, Włochy; Państwa trzecie: Albania, Chorwacja, Mołdawia, Ukraina; Przyjmujące państwa członkowskie: Bułgaria i Grecja Wspólna operacja „Poseidon Land 2012” (przedłużenie) Południowo-wschodnia zewnętrzna granica lądowa 87 Wspólna operacja „Poseidon Land 2013” Południowo-wschodnia zewnętrzna granica lądowa 280 Zaangażowane państwa członkowskie: Austria, Belgia, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Litwa, Łotwa, Malta, Niderlandy, Niemcy, Norwegia, Polska, Portugalia, Republika Czeska, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwajcaria, Węgry, Zjednoczone Królestwo; Przyjmujące państwa członkowskie: Bułgaria, Grecja 52 Nazwa projektu Obszar operacyjny Czas trwania (dni) Zaangażowane państwa członkowskie i państwa trzecie Zaangażowane państwa członkowskie: Austria, Bułgaria, Chorwacja, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Litwa, Łotwa, Malta, Niderlandy, Niemcy, Norwegia, Polska, Portugalia, Republika Czeska, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwajcaria, Szwecja, Węgry, Włochy, Zjednoczone Królestwo; Przyjmujące państwa członkowskie: Chorwacja, Węgry Wspólna operacja „Neptune 2013” Region Bałkanów Zachodnich i chorwacka granica zewnętrzna 29 Zaangażowane państwa członkowskie: Austria, Belgia, Dania, Estonia, Francja, Grecja, Hiszpania, Łotwa, Niderlandy, Niemcy, Polska, Republika Czeska, Rumunia, Słowenia, Szwajcaria, Szwecja; Państwa trzecie: Albania, Bośnia i Hercegowina, była jugosłowiańska republika Macedonii, Serbia; Przyjmujące państwa członkowskie: Estonia, Łotwa, Litwa, Węgry, Polska, Rumunia, Słowacja, Finlandia; Wspólna operacja „Jupiter 2013” Wschodnia granica lądowa 29 Zaangażowane państwa członkowskie: Bułgaria, Dania, Niemcy, Estonia, Hiszpania, Francja, Włochy, Łotwa, Węgry, Niderlandy, Austria, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowenia, 53 Nazwa projektu Obszar operacyjny Czas trwania (dni) Zaangażowane państwa członkowskie i państwa trzecie Słowacja, Finlandia; Państwa trzecie: Mołdawia, Ukraina Wspólna operacja „Coordination Points 2013” Wyznaczone przejścia graniczne w państwach trzecich 245 Przyjmujące państwa członkowskie: Albania, była jugosłowiańska republika Macedonii, Chorwacja, Mołdawia, Ukraina; Zaangażowane państwa członkowskie: Estonia, Grecja, Francja, Łotwa, Węgry, Niderlandy, Austria, Polska, Rumunia, Słowenia, Słowacja; Przyjmujące państwa członkowskie: Węgry, Rumunia REX 2013 Węgiersko-serbska i rumuńsko-serbska zewnętrzna granica lądowa 28 Zaangażowane państwa członkowskie: Belgia, Republika Czeska, Niemcy, Estonia, Hiszpania, Francja, Chorwacja, Łotwa, Austria, Polska, Portugalia, Słowenia, Słowacja, Finlandia, Szwecja; Państwo trzecie: Federacja Rosyjska 54 Granice morskie Zaangażowane państwa członkowskie i państwa trzecie Nazwa projektu Obszar operacyjny Czas trwania (dni) Wspólna operacja „Hermes 2012” w ramach europejskiej sieci patroli – przedłużenie Środkowy region Morza Śródziemnego 31 Przyjmujące państwo członkowskie: Włochy Wspólna operacja „Poseidon Sea 2012” – przedłużenie Wschodni region Morza Śródziemnego 90 Przyjmujące państwo członkowskie: Grecja Zaangażowane państwa członkowskie: Hiszpania, Łotwa, Niderlandy, Rumunia; Wspólna operacja „Hera 2013” w ramach europejskiej sieci patroli Wyspy Kanaryjskie i wybrzeże Afryki Zachodniej 92 Przyjmujące państwo członkowskie: Hiszpania Zaangażowane państwo członkowskie: Luksemburg; Wspólna operacja „Indalo 2013” w ramach europejskiej sieci patroli Zachodni region Morza Śródziemnego 169 Przyjmujące państwo członkowskie: Hiszpania Zaangażowane państwa członkowskie: Belgia, Francja, Finlandia, Islandia, Luksemburg, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Włochy, Zjednoczone Królestwo; Państwo trzecie: Stany Zjednoczone; Wspólna operacja „Minerva 2013” w ramach europejskiej sieci patroli Zachodni region Morza Śródziemnego (porty morskie) 47 Przyjmujące państwo członkowskie: Hiszpania 55 Nazwa projektu Obszar operacyjny Czas trwania (dni) Zaangażowane państwa członkowskie i państwa trzecie Zaangażowane państwa członkowskie: Belgia, Bułgaria, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Łotwa, Niderlandy, Norwegia, Polska, Portugalia, Republika Czeska, Rumunia, Szwajcaria, Szwecja, Włochy Państwa trzecie: Mołdawia, Ukraina; Wspólna operacja „Hermes 2013” w ramach europejskiej sieci patroli Środkowy region Morza Śródziemnego 240 Przyjmujące państwo członkowskie: Włochy Zaangażowane państwa członkowskie: Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Islandia, Luksemburg, Malta, Niderlandy, Niemcy, Norwegia, Polska, Portugalia, Rumunia, Szwajcaria, Węgry, Zjednoczone Królestwo; Państwa trzecie: Gruzja, Mołdawia, Ukraina; Wspólna operacja „Aeneas 2013” w ramach europejskiej sieci patroli Środkowy region Morza Śródziemnego 212 Przyjmujące państwo członkowskie: Włochy Zaangażowane państwa członkowskie: Austria, Dania, Finlandia, Francja, 56 Nazwa projektu Obszar operacyjny Czas trwania (dni) Zaangażowane państwa członkowskie i państwa trzecie Grecja, Hiszpania, Islandia, Luksemburg, Malta, Niemcy, Norwegia, Portugalia, Rumunia, Zjednoczone Królestwo; Państwo trzecie: Albania; Wspólna operacja „Poseidon Sea 2013” Wschodni region Morza Śródziemnego 275 Przyjmujące państwo członkowskie: Grecja Zaangażowane państwa członkowskie: Austria, Belgia, Dania, Francja, Hiszpania, Islandia, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niderlandy, Niemcy, Norwegia, Polska, Portugalia, Rumunia, Szwecja, Włochy, Zjednoczone Królestwo; Państwo trzecie: Albania; Wspólna operacja „Focal Points Sea 2013” Przejścia graniczne w sześciu państwach członkowskich: Rumunii, Bułgarii, Hiszpanii, Portugalii, Słowenii i na Litwie 167 Przyjmujące państwa członkowskie: Bułgaria, Hiszpania, Litwa, Portugalia, Rumunia, Słowenia; Zaangażowane państwa członkowskie: Belgia, Bułgaria, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Łotwa, Niderlandy, Norwegia, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowenia, Szwecja 57 Powroty Kraj docelowy (kraje docelowe) Państwo organizujące powrót Zaangażowane państwa (z których odsyła się osoby powracające) Łączna liczba osób powracającyc h 1 Nigeria Zjednoczone Królestwo Bułgaria, Irlandia, Hiszpania, Rumunia, Zjednoczone Królestwo; 65 2 Nigeria Austria Bułgaria, Niemcy, Grecja, Węgry, Austria, Finlandia; 25 3 Kolumbia i Ekwador Hiszpania Hiszpania, Francja; 110 4 Nigeria Włochy Bułgaria, Grecja, Włochy; 38 54 Nr 5 Gruzja i Ukraina Hiszpania Niemcy, Irlandia, Grecja, Hiszpania, Francja, Włochy, Węgry, Polska; 6 Nigeria Norwegia Bułgaria, Hiszpania, Niemcy, Norwegia, Szwecja; 43 7 Gruzja Austria Niemcy, Grecja, Francja, Austria, Szwecja; 34 8 Była jugosłowiańska republika Macedonii i Serbia Niemcy Niemcy, Finlandia, Szwecja; 112 9 Kolumbia i Republika Dominikańska Hiszpania Hiszpania, Francja; 98 43 10 Nigeria Austria Austria, Bułgaria, Dania, Grecja, Malta, Niemcy, Norwegia, Rumunia, Szwecja, Węgry; 11 Gruzja Niemcy Niemcy, Polska 8 12 Serbia Niemcy Niemcy, Hiszpania, Szwecja; 83 Hiszpania Bułgaria, Francja, Grecja, Hiszpania, Irlandia, Norwegia, Polska, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja; 71 13 Pakistan 58 Nr Kraj docelowy (kraje docelowe) Państwo organizujące powrót Zaangażowane państwa (z których odsyła się osoby powracające) Łączna liczba osób powracającyc h 30 14 Nigeria Niderlandy Niemcy, Irlandia, Hiszpania, Niderlandy, Portugalia, Finlandia; 15 Kosowo Niemcy Niemcy, Francja, Austria, Szwecja; 73 16 Albania Irlandia Belgia, Irlandia, Hiszpania, Francja; 52 Austria Niemcy, Hiszpania, Francja, Węgry, Niderlandy, Austria, Szwecja; 42 38 17 Armenia i Gruzja 18 Nigeria Austria Austria, Bułgaria, Dania Francja, Irlandia, Niemcy, Norwegia, Szwecja, Węgry; 19 Demokratyczna Republika Konga Belgia Belgia, Niemcy, Irlandia, Francja; 34 20 Była jugosłowiańska republika Macedonii i Serbia Niemcy Niemcy, Szwecja; 67 21 Kolumbia i Ekwador Hiszpania Hiszpania 91 22 Nigeria Włochy Bułgaria, Niemcy, Grecja, Włochy, Portugalia; 46 23 Serbia Niemcy Niemcy, Irlandia, Hiszpania, Szwecja; 66 40 24 Nigeria Hiszpania Bułgaria, Niemcy, Hiszpania, Francja, Węgry, Malta, Portugalia, Słowenia, Szwecja; 25 Nigeria Włochy Bułgaria, Grecja, Włochy, Francja, Finlandia, Szwecja; 47 26 Była jugosłowiańska republika Macedonii i Serbia Niemcy Francja, Hiszpania, Islandia, Niemcy, Szwecja; 81 59 Nr Kraj docelowy (kraje docelowe) Państwo organizujące powrót Zaangażowane państwa (z których odsyła się osoby powracające) Łączna liczba osób powracającyc h 75 27 Kosowo Szwecja Austria, Finlandia, Francja, Niemcy, Norwegia, Szwecja, Węgry; 28 Kolumbia i Ekwador Hiszpania Bułgaria, Hiszpania, Włochy; 84 Niderlandy Bułgaria, Niemcy, Hiszpania, Niderlandy, Słowenia; 18 62 29 Nigeria 30 Albania Francja Belgia, Francja, Hiszpania, Islandia, Niderlandy, Szwecja, Włochy; 31 Serbia Niemcy Niemcy, Szwecja; 77 32 Nigeria Austria Bułgaria, Dania, Niemcy, Grecja, Austria; 31 45 33 Pakistan Hiszpania Belgia, Bułgaria, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Niemcy, Norwegia, Polska, Rumunia, Węgry; 34 Nigeria Włochy Włochy, Portugalia; 44 Hiszpania Francja, Grecja, Hiszpania, Niemcy, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja; 41 31 35 Gruzja i Ukraina 36 Gruzja Niemcy Bułgaria, Francja, Grecja, Niemcy, Norwegia, Polska, Szwajcaria; 37 Demokratyczna Republika Konga Belgia Belgia, Niemcy; 23 38 Kolumbia i Ekwador Hiszpania Hiszpania, Włochy; 93 39 Albania Islandia Belgia, Francja, Islandia; 37 60 Nr Kraj docelowy (kraje docelowe) Państwo organizujące powrót OGÓŁEM Zaangażowane państwa (z których odsyła się osoby powracające) Łączna liczba osób powracającyc h 2 152 61 Załącznik E – Analiza porównawcza wspólnych działań operacyjnych Na granicach powietrznych Z uwagi na cięcia budżetowe ograniczono działania operacyjne na zewnętrznych granicach powietrznych UE, a liczba dni roboczych, w których funkcjonariusze prowadzili wspólne operacje na granicach powietrznych, zmniejszyła się z 7 325 w 2012 r. do 5 988 w 2013 r. Liczba oddelegowanych funkcjonariuszy była o 8% niższa (241 w 2013 r. wobec 262 w 2012 r.), ale czas oddelegowania, szczególnie w ramach wspólnej operacji „Focal Points”, wydłużył się. Liczba zaangażowanych państw członkowskich/państw stowarzyszonych w ramach Schengen utrzymała się na wysokim poziomie wynoszącym 25 państw, przy czym we wspólnych operacjach wzięło również udział dodatkowe 8 państw trzecich. W skali całego roku budżet sektora granic powietrznych zmniejszył się w 2012 r. z 2 255 000 EUR do 2 450 000 EUR Na granicach lądowych Intensywność działań na zewnętrznych granicach lądowych utrzymała się mniej więcej na tym samym poziomie co w 2012 r. W 2013 r. przeprowadzono siedem wspólnych działań – tyle samo co w 2012 r. (uwzględniając REX 2013). Działania prowadzono głównie na grecko-tureckiej i bułgarsko-tureckiej granicy lądowej, gdzie przez cały rok realizowano przedłużoną wspólną operację „Poseidon Land 2012” i wspólną operację „Poseidon Land 2013”, a także częściowo na węgiersko-serbskiej i chorwacko-serbskiej granicy lądowej, gdzie realizowano wspólne operacje „Focal Points Land”, „Neptune” i REX 2013. Operacje koncentrowały się na działaniach w zakresie specjalistycznej ochrony zielonej granicy i działaniach w zakresie przeprowadzania odpraw. W 2013 r. kontynuowano rozmieszczanie dodatkowych funkcjonariuszy greckiej policji wzdłuż grecko-tureckiej granicy lądowej w ramach greckiej krajowej operacji Aspida („Tarcza”) oraz wykorzystywanie obozów w charakterze tymczasowych ośrodków detencyjnych, a w listopadzie w Bułgarii przystąpiono do realizacji podobnej szeroko zakrojonej krajowej operacji, co doprowadziło do gwałtownego zmniejszenia liczby przypadków nielegalnego przekraczania bułgarsko-tureckiej granicy lądowej. Bułgarska krajowa operacja stanowiła jedno z działań podjętych w ramach ogólnego reagowania operacyjnego na wzrost liczby wykrywanych przypadków nielegalnego przekraczania bułgarsko-tureckiej granicy lądowej, co skłoniło Frontex do przeniesienia 65% zasobów państw członkowskich z Grecji do Bułgarii oraz do przeniesienia siedziby międzynarodowego centrum koordynacyjnego wspólną operację „Poseidon Land 2013” z Aten do Sofii. Liczba przyjmujących państw członkowskich / państw stowarzyszonych w ramach Schengen zwiększyła się z 12 w 2012 r. do 13 w 2013 r. z uwagi na przystąpienie Chorwacji do UE, natomiast liczba zaangażowanych państw członkowskich / państw stowarzyszonych w ramach Schengen utrzymała się na tym samym poziomie i wyniosła 27. Jednocześnie liczba dni operacyjnych zwiększyła się z 849 w 2012 r. do 1 063 w 2013 r. Liczba oddelegowanych ekspertów zmniejszyła się z 1 303 w 2012 r. do 1 044 w 2013 r. Spadek ten wynikał z ograniczenia intensywności działań w zakresie delegowania do udziału we wspólnej operacji „Poseidon Land 2013” w porównaniu z poziomem delegowania utrzymywanym przez pierwsze sześć miesięcy realizacji wspólnej operacji „Poseidon Land 2012”. Budżet przeznaczony na realizację działań zaplanowanych na 2013 r. nieznacznie się zmniejszył (z poziomu 10 420 000 EUR w 2012 r. do poziomu 9 300 000 EUR w 2013 r.). Wieloletni program „Focal Points 2010–2013” w dalszym ciągu pełnił funkcję platformy sprzyjającej dalszemu zacieśnianiu współpracy z państwami trzecimi dzięki zapewnieniu możliwości oddelegowywania obserwatorów w celu nabywania doświadczenia i wymiany najlepszych praktyk. Ponadto w ramach tego programu wspierano realizację innych 62 regionalnych operacji w tych samych obszarach operacyjnych, zapewniając możliwość wzmocnienia odcinków granic, na których odnotowano przypadki nielegalnej migracji. Na granicach morskich W celu zwiększenia interoperacyjności i ułatwienia elastycznego reagowania na przypadki nielegalnego przekraczania granicy oraz na przestępczość transgraniczną w 2013 r. zrealizowano siedem wspólnych operacji morskich i siedem projektów pilotażowych służących rozwiązaniu konkretnych problemów oraz koordynowano krajowe działania patrolowe prowadzone na wcześniej ustalonych obszarach w ramach europejskiej sieci patroli. Liczba dni operacyjnych przeznaczonych na realizację operacji morskich w 2013 r. była o 13% niższa niż w 2012 r. (1 689 dni w 2013 r. wobec 1 941 dni w 2012 r.) z uwagi na skrócenie okresów operacyjnych wspólnych operacji „Hera” i „Aeneas” w ramach europejskiej sieci patroli oraz wspólnej operacji „Focal Points Sea”. Liczba państw członkowskich UE zaangażowanych w prowadzenie wspólnych operacji morskich utrzymała się na poziomie 28 państw, podobnie jak w 2012 r. W 2013 r. w operacjach morskich wzięło również udział pięć państw trzecich – tyle samo co w roku ubiegłym. Jeżeli chodzi o finansowanie działań operacyjnych, budżet na 2013 r. zwiększył się o 16% i wynosił 28 885 000 EUR (w 2011 r. – 24 965 000 EUR). Początkowy budżet w wysokości 20 050 000 EUR został jednak zasilony na przełomie października-listopada przez Komisję Europejską, która przeprowadziła transfery wewnętrzne na kwotę 7 492 900 EUR w celu zapewnienia możliwości reagowania operacyjnego na zwiększające się przepływy migracyjne w środkowym regionie Morza Śródziemnego. Znaczna część tych dodatkowych funduszy została przeznaczona na przedłużenie operacji morskich do maja 2014 r. Z uwagi na ograniczenia budżetowe obowiązujące przez większą część 2013 r. ilości udostępnianych zasobów technicznych finansowanych przez Frontex musiała zostać zmniejszona w porównaniu z rokiem ubiegłym (26 590 godzin patroli w 2013 r. względem 32 694 godzin patroli w 2012 r.). Liczba ekspertów zmniejszyła się z 324 w 2012 r. do 289 w 2013 r. W rezultacie liczba dni pracy funkcjonariuszy zmniejszyła się o 15% w porównaniu z poziomem z 2012 r. (11 404 dni względem 13 352 dni). Średni czas trwania okresu oddelegowania pojedynczego eksperta w 2013 r. utrzymał się na tym samym poziomie co w 2012 r. i wynosił 39 dni. Ponadto w ramach wspólnych operacji morskich oddelegowano 1 164 członków załogi w porównaniu z 1295 członkami załogi w 2012 r. Wspomniani funkcjonariusze przepracowali łącznie 27 300 dni roboczych w porównaniu z 40 255 dniami w 2012 r. Ogółem w ramach wspólnych operacji morskich przeprowadzonych w 2013 r. zatrzymano/uratowano 53 758 migrantów (średnio około 147 migrantów dziennie), co stanowiło istotny wzrost w porównaniu z poziomem z 2012 r. (18 064 migrantów, tj. około 49 migrantów dziennie). W rezultacie wielkość przepływów migracyjnych niemalże powróciła do wywierającego wyjątkowo silną presję poziomu odnotowanego w 2011 r. w związku z „arabską wiosną” (ok. 168 migrantów dziennie). Ponadto w ramach wspólnych operacji morskich zatrzymano 357 osób podejrzanych o dokonywanie przerzutu przez granicę, co stanowiło wzrost o prawie 40% w porównaniu z rokiem ubiegłym (2012 r. = 258 osób). W szczególności odnotowano prawie pięciokrotny wzrost wielkości przepływów migrantów w środkowym regionie Morza Śródziemnego, w szczególności w obszarze operacyjnym wspólnej operacji „Hermes 2013” w ramach europejskiej sieci patroli (35 454 osoby w 2013 r. względem 6 616 osób w 2012 r.), gdzie ryzyko śmierci również było znacznie wyższe z uwagi na wykorzystywanie nienadających się do żeglugi i przeciążonych łodzi. Ponadto liczba migrantów wykrywanych na obszarze wspólnej operacji „Poseidon Sea” wzrosła ponad dwukrotnie w porównaniu z rokiem ubiegłym (10 815 osób w 2013 r. względem 4 726 osób w 2012 r.). 63 Ratowanie osób, które znalazły się w niebezpieczeństwie na morzu, stanowiło jedno z kluczowych działań podejmowanych w ramach wspólnych operacji morskich w 2013 r. W ramach wszystkich operacji morskich zrealizowanych w 2013 r. przeprowadzono 683 akcje poszukiwawczo-ratownicze i uratowano 37 036 migrantów, którzy znaleźli się w niebezpieczeństwie, co stanowi sześciokrotny wzrost w porównaniu z poziomem z 2012 r., kiedy uratowano 5 757 migrantów w ramach 169 akcji. Oznacza to, że wykorzystanie zasobów koordynowanych przez Frontex umożliwiło uratowanie średnio ponad 100 osób dziennie. Poza prowadzeniem działań w zakresie kontroli migracji zatrzymano również około 458 osób podejrzanych o dokonywanie przerzutu narkotyków przez granicę. Skonfiskowano prawie 50 ton narkotyków, których wartość czarnorynkowa przekraczała 115 mln EUR. Większość skonfiskowanych narkotyków stanowił haszysz – ponad 43 tony o wartości 65,8 mln EUR. Skonfiskowano również znaczną ilość kokainy i heroiny – łącznie 700 kg o wartości prawie 42 mln EUR. Ponadto zabezpieczono również pięć ton marihuany o wartości 7,5 mln EUR. Większość narkotyków skonfiskowano w zachodnim regionie Morza Śródziemnego. Co więcej, przy przeprowadzaniu wspólnej operacji „Poseidon Sea” i wspólnych operacji „Indalo” i „Minerva” w ramach europejskiej sieci patroli wykryto szereg przypadków przemytu papierosów/tytoniu. Przechwycono 2,6 mln paczek papierosów pochodzących z przemytu o wartości 6 mln EUR. Załącznik F – Wykaz projektów badawczo-rozwojowych IDCHECK 2013 Celem projektu IDCHECK2013 było podjęcie działań następczych w związku z badaniami w zakresie zwalczania oszustw dotyczących tożsamości i dokumentów i dążenie do usprawnienia taktycznej i operacyjnej oceny ryzyka w ramach odpraw granicznych pierwszej linii, a także zachęcanie do prowadzenia dalszych badań w tym zakresie. Ogólne cele średnio- i długookresowe – do których przypisano działania prowadzone w 2013 r. – obejmowały: 1) zwiększanie potencjału w zakresie wykrywania oszustw dotyczących tożsamości i dokumentów i w zakresie przeprowadzania taktycznej i operacyjnej oceny ryzyka w ramach odpraw granicznych pierwszej linii; 2) opracowanie metody oceny i zwiększania zdolności państw członkowskich do stawiania czoła nadchodzącym wyzwaniom związanym z oszustwami dotyczącymi tożsamości i dokumentów oraz z oceną ryzyka; 3) rozpowszechnianie informacji na temat wyzwań i potencjalnych rozwiązań w zakresie przeciwdziałania oszustwom dotyczącym tożsamości i dokumentów i oceny ryzyka na granicy oraz 4) wspieranie prac prowadzonych w ramach projektu UE dotyczącego fałszerstw dokumentów, organizowanie szkoleń w zakresie wykrywania sfałszowanych dokumentów oraz podejmowanie działań operacyjnych w obszarze fałszerstw dokumentów. CheckBestPractices2013 Projekt CheckBestPractices2013 był realizowany w ramach wieloletniego przedsięwzięcia o bardziej ogólnym charakterze, którego celem było identyfikowanie i rozwijanie najlepszych praktyk w zakresie odpraw granicznych. Zakładano, że prace rozpoczęte w 2013 r. będą kontynuowane w ramach cykli projektów zaplanowanych na lata 2014–2015, w szczególności projektów dotyczących odpraw na granicach powietrznych, i że zostaną rozszerzone na inne obszary tematyczne, np. na odprawy na granicach morskich. Projekt CheckBestPractices2013 koncentrował się na odprawach na granicach lądowych. Projekt służył zbadaniu, w jaki sposób można lepiej skoordynować, zintegrować i zharmonizować różne rodzaje odpraw przeprowadzanych na tych granicach, aby zrealizować podwójny cel polegający na poprawie dostępu i zwiększeniu bezpieczeństwa. 64 Advance Risk Management 2013 Projekt „Advance Risk Management 2013” stanowił kontynuację projektu „Advance Information” z 2012 r., a jego celem było opracowanie ram zarządzania ryzykiem z wyprzedzeniem służących identyfikowaniu osób stanowiących przedmiot zainteresowania dzięki wykorzystywaniu informacji dostępnych w istniejących ramach prawnych w zakresie kontroli granicznej. Projekt jest wieloletnim przedsięwzięciem mającym na celu: 1) opracowanie modelu zarządzania ryzykiem z wyprzedzeniem, który będzie mógł pełnić funkcję drogowskazu dla państw członkowskich i decydentów odpowiedzialnych za politykę regulacyjną; 2) sprawdzenie skuteczności tej koncepcji w praktyce i wspieranie państw członkowskich w budowaniu i harmonizowaniu potencjału w tym zakresie oraz 3) wypełnienie luki między tworzeniem ułatwień dla osób podróżujących w dobrej wierze a zarządzaniem ryzykiem z wyprzedzeniem. VIS 2013 Projekt ten był realizowany w oparciu o rezultaty projektu VIS 2012. Jego nadrzędnym celem było dostarczenie państwom członkowskim wdrażającym wizowy system informacyjny (VIS) narzędzi zapewniających im możliwość sprawniejszego wywiązywania się z powierzonych im obowiązków oraz identyfikowania i czerpania korzyści z synergii na szczeblu UE powstających dzięki wykorzystywaniu systemu VIS wszędzie tam, gdzie jest to możliwe. Projekt służył zidentyfikowaniu i uzgodnieniu najistotniejszych wyzwań; zidentyfikowaniu i opracowaniu wytycznych zawierających przykłady najlepszych praktyk w zakresie wdrażania VIS i jego praktycznego wykorzystywania w kontekście operacyjnym oraz przeprowadzeniu bardziej szczegółowej oceny potrzeb w zakresie wdrażania operacyjnego. ABC 2013 Projekt miał umożliwić poszerzenie wiedzy państw członkowskich i opracowanie narzędzi, z których mogłyby one korzystać przy podejmowaniu decyzji i wdrażaniu systemów automatycznej kontroli granicznej na przejściach granicznych. Kluczowym celem projektu było dalsze opracowywanie i identyfikowanie wytycznych zawierających przykłady najlepszych praktyk oraz narzędzi budowania potencjału (np. wspólnych wytycznych dotyczących zamówień publicznych i narzędzia analizy kosztów i korzyści) w zakresie wprowadzania mechanizmów automatycznej kontroli granicznej w ramach odpraw granicznych. Komisja korzystała z wyników prac prowadzonych w ramach projektu przy opracowywaniu „koncepcji inteligentnych granic”, a państwa członkowskie – przy zaspokajaniu swoich potrzeb jako użytkownicy końcowi. Ten nadrzędny cel rozbito na trzy główne grupy działań: 1) działania służące usprawnieniu prac nad wdrażaniem systemów automatycznej kontroli granicznej i rozpowszechnieniu rezultatów tych prac; 2) działania służące opracowaniu narzędzi budowania potencjału ułatwiających podejmowanie decyzji w sprawie rozmieszczenia technologii automatycznej kontroli granicznej na granicach oraz 3) działania służące zatwierdzeniu systemów przez wewnętrznych i zewnętrznych ekspertów w tej dziedzinie w celu zapewnienia skoordynowania działań w tym obszarze i osiągnięcia większej harmonizacji. All Eyes 2013 Przedmiotowy projekt stanowił jedno z działań następczych podjętych w związku z projektem „Remote Sensing and Detection Technology” (2010, 2011) oraz projektem „All Eyes 2012” i obejmował aktualne zmiany w obszarze czujników i platform, łączności szerokopasmowej i systemów syntezy danych, a także w obszarze zintegrowanych 65 rozwiązań systemowych w zakresie ochrony granic. Jednym z jego głównych celów było połączenie różnych działań, tak by mogły zostać wykorzystane w ramach wspólnych operacji Frontexu (prowadzonych na lądzie i na morzu). Projekt ten dotyczył technologii ochrony granic i technologii wykrywania, koncentrując się na funkcjonalności i możliwości wykorzystania zdalnie sterowanych statków powietrznych, radarów i czujników wykrywania naziemnego oraz na potencjale tych urządzeń, a także na integrowaniu i wykorzystywaniu danych gromadzonych przez istniejące systemy kontroli granicznej i w ramach takich systemów. Pomost badawczy w dziedzinie bezpieczeństwa granic Celem projektu było opracowanie różnych instrumentów służących wypełnieniu luki między użytkownikami końcowymi a przedstawicielami sektora badań i rozwoju, przyczyniając się do poprawy komunikacji między nimi, dzięki czemu Frontex mógłby sprawniej realizować działania w obszarze badań i rozwoju. Projekt obejmował również wsparcie, jakiego Frontex udzielił Komisji Europejskiej przy opracowywaniu siódmego programu ramowego w zakresie bezpieczeństwa granic, przyczyniając się w szczególności do zagwarantowania odniesienia się do określonych potrzeb użytkowników końcowych w ramach konkretnych tematów badawczych. Sieć EUROSUR 2013 Prace nad siecią EUROSUR przeprowadzone w pierwszej połowie 2013 r. stanowiły ostatni etap realizacji programu pilotażowego EUROSUR. Głównym celem projektu było dostarczenie Frontexowi zasobów niezbędnych do utrzymania i rozwijania sieci EUROSUR stosownie do potrzeb jej użytkowników i zgodnie z przepisami regulującymi funkcjonowanie EUROSUR do momentu zakończenia projektu pilotażowego i przekazania sieci jednostce ds. ICT Frontexu. 66 Załącznik G – Sprawozdanie z postępu prac w obszarze praw podstawowych Wprowadzenie W art. 1 ust. 2 zmienionego rozporządzenia ustanawiającego Frontex wyraźnie stwierdzono, że wykonując powierzone jej zadania, Agencja zawsze działa w pełnej zgodności z Kartą praw podstawowych Unii Europejskiej oraz stosownymi zobowiązaniami i zasadami prawa międzynarodowego. W przyjętej w marcu 2011 r. strategii Frontexu w zakresie praw podstawowych oraz w planie działania Agencji w tym zakresie odniesiono się do sprawozdania z postępu prac w obszarze praw podstawowych (odpowiednio ust. 37 i działanie 18). Celem aktualnego sprawozdania z postępu prac, którego struktura odpowiada strukturze wspomnianej strategii, jest zapewnienie możliwości zapoznania się z aktualną sytuacją w kwestii wdrażania strategii i planu działania w zakresie praw podstawowych w 2013 r. i postępami Frontexu w tym zakresie, w szczególności w obszarach związanych ze wspólnymi operacjami, analizą ryzyka i budowaniem zdolności. W art. 1 ust. 2 rozporządzenia ustanawiającego Frontex stwierdzono również, że Agencja bierze pod uwagę treść sprawozdań publikowanych przez Forum Konsultacyjne zgodnie z przepisami art. 26a tego rozporządzenia. Forum Konsultacyjne przygotowuje określone roczne sprawozdanie ze swoich działań, które jest podawane do wiadomości publicznej. Aktualne sprawozdanie z postępu prac obejmuje okres od stycznia do grudnia 2013 r., który pokrywa się z pierwszym rokiem skutecznego funkcjonowania Forum Konsultacyjnego i urzędnika ds. praw podstawowych, dwóch najważniejszych organów odpowiedzialnych za uwzględnianie problematyki praw podstawowych we wszystkich działaniach Agencji oraz za zapewnienie poszanowania tych praw. I. a) Operacje Wspólne operacje 1. Położenie większego nacisku na kwestie związane z prawami podstawowymi we wszystkich planach operacyjnych W 2013 r. podjęto dalsze kroki na rzecz zapewnienia większej zgodności z wymogiem uwzględniania problematyki praw podstawowych w prowadzonych działaniach operacyjnych. Wprowadzenie we wszystkich planach konkretnego wymogu odsyłania osób dążących do uzyskania ochrony międzynarodowej lub azylu do właściwych organów krajowych ma szczególne znaczenie w tym kontekście. Wszystkie odpowiednie zainteresowane strony w ramach Frontexu poddały obowiązującą procedurę działania (SOP) służąca zgłaszaniu poważnych incydentów, w szczególności incydentów związanych z domniemanym naruszeniem praw podstawowych, kompleksowemu przeglądowi wewnętrznemu. SOP pełni funkcję mechanizmu zgłoszeniowego zobowiązującego wszystkie podmioty biorące udział w działaniach Frontexu do zgłaszania wszelkich poważnych incydentów, których były świadkiem lub o których wystąpieniu zostały poinformowane. Przegląd miał w założeniu usprawnić istniejące procesy wewnętrzne i procedury zgłoszeniowe, przyczyniając się tym samym do ustanowienia skutecznego systemu monitorowania w ramach Frontexu. Przeprowadzenie konsultacji doprowadziło do wprowadzenia procedury, w której wyraźniej określono zakres obowiązków poszczególnych podmiotów, uwzględniono inne przypadki naruszania postanowień kodeksu postępowania Frontexu w systemie oraz wzmocniono mechanizm podejmowania działań następczych (SIR Coordinator) w związku z zarzutami zgłaszanymi przez uczestników operacji koordynowanych przez Frontex. Dokument ma zostać podpisany na początku 2014 r. 67 W 2013 r. opracowano nową koncepcję planów operacyjnych w celu zwiększenia efektywności procesów biznesowych i zapewnienia lepszego wykorzystania zasobów ludzkich, usprawnienia procesu weryfikacji i zatwierdzania oraz uproszczenia procesu praktycznego przetwarzania dokumentacji i gromadzenia aktualizacji przekazywanych przez wszystkie wewnętrzne jednostki Frontexu. Nowe plany operacyjne składają się z trzech części: (i) części głównej (poświęconej konkretnej wspólnej operacji); (ii) załączników (jeden pakiet dla każdej wspólnej operacji); (iii) oraz podręcznika (poświęconego określonemu sektorowi operacyjnemu – ląd/morze/powietrze/powroty). Mimo że część główna i załączniki zawierają konkretne informacje operacyjne dotyczące realizacji danej wspólnej operacji, w podręczniku przedstawiono bardziej ogólne i wyczerpujące informacje na temat wszystkich wspólnych operacji realizowanych w danym sektorze operacyjnym, np. informacje dotyczące przeprowadzania odpraw i kontroli bezpieczeństwa oraz podejmowania działań w zakresie praw podstawowych. Wymóg utworzenia skutecznego systemu monitorowania praw podstawowych również został szeroko omówiony w ramach Frontexu – urzędnik ds. praw podstawowych przedstawił wyniki przeprowadzonych dyskusji pod koniec 2013 r. zarówno zarządowi, jak i Forum Konsultacyjnemu. Dalsze działania związane z koncepcją monitorowania zostaną wdrożone i będą zmieniane w 2014 r. 2. Wspólne operacje powrotowe W 2013 r., zgodnie z art. 9 rozporządzenia, opracowano nowy kodeks postępowania dotyczący wspólnych operacji powrotowych zawierający zasady i najlepsze praktyki w zakresie organizowania lotów powrotnych w celu zagwarantowania, by wspólne operacje powrotowe koordynowane przez Agencję były przeprowadzane w humanitarny sposób i przy pełnym poszanowaniu praw podstawowych osób powracających. W kodeksie zawarto sekcję poświęconą monitorowaniu praw człowieka, zwracając uwagę na spoczywający na zaangażowanych podmiotach obowiązek zgłaszania wszelkich naruszeń. Ponadto położono istotny nacisk na wspieranie tworzenia skutecznego systemu monitorowania przymusowych powrotów we wszystkich państwach członkowskich i podjęto wysiłki na rzecz zagwarantowania, by wszystkie koordynowane przez Frontex loty powrotne wykonywane w konsekwencji podjęcia decyzji o przymusowym powrocie odbywały się w obecności osoby wyznaczonej przez państwa członkowskie jako osoba odpowiedzialna za monitorowanie przestrzegania praw człowieka. W tym kontekście Frontex zwiększył również swoją aktywność w obszarze wymiany technicznej wiedzy fachowej w zakresie organizowania tego rodzaju operacji, stając się obserwatorem w ramach finansowanego ze środków UE projektu ICMPD służącego zwiększaniu potencjału w zakresie monitorowania tych państw członkowskich, które tego potrzebują. 3. Opracowanie podręcznika VEGA poświęconego dzieciom W 2013 r. Frontex opracowywał podręcznik operacyjny dla funkcjonariuszy straży granicznej dotyczący wykrywania luk proceduralnych i wyzwań związanych z dziećmi narażonymi na ryzyko na zewnętrznych granicach powietrznych. W podręczniku zebrano i przedstawiono najlepsze praktyki w zakresie ochrony dzieci i stworzono podstawy zapewniające możliwość podejmowania dalszych działań na rzecz podnoszenia świadomości i rozszerzania współpracy międzyagencyjnej dostosowanej do potrzeb poszczególnych agencji na szczeblu krajowym i międzynarodowym. Przy opracowywaniu tego podręcznika korzystano ze wsparcia urzędnika ds. praw podstawowych, NGO i organizacji międzynarodowych i koncentrowano się na kwestiach związanych z ochroną dzieci i doświadczeniach w zakresie zapewniania dzieciom wsparcia prawnego i psychologicznego. Wkład w działania w tym zakresie wniosło również szereg organizacji wchodzących w skład 68 Forum Konsultacyjnego, takich jak FRA, Biuro UNHCR, IOM i Czerwony Krzyż. Podręcznik zostanie przetestowany w praktyce i opublikowany w 2014 r. 4. Udział organizacji partnerskich w działaniach operacyjnych W 2013 r. za działanie priorytetowe uznano zacieśnienie współpracy operacyjnej z Forum Konsultacyjnym Frontexu, aby zapewnić członkom tego forum możliwość zapoznania się ze sposobem prowadzenia działań operacyjnych w terenie oraz aby przedstawić Frontexowi i członkom jego zarządu bardziej realistyczne i lepiej dostosowane do ich potrzeb zalecenia w celu zagwarantowania większego poszanowania praw podstawowych we wszystkich działaniach podejmowanych przez Agencję. Wspomniane zalecenia zostaną włączone do sprawozdania rocznego Forum Konsultacyjnego. W marcu 2013 r., po odwiedzeniu obszarów, na których w 2012 r. realizowano wspólną operację „Poseidon” i wspólną operację „Indalo” w ramach europejskiej sieci patroli, Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej opublikowała swoje pierwsze sprawozdanie dotyczące sytuacji obywateli państw trzecich na południowych granicach morskich UE. Wspomniane sprawozdanie, które jest pierwszym z serii podobnych działań badawczych prowadzonych na granicach powietrznych i lądowych, zawiera szereg zaleceń dotyczących sposobu zapewnienia lepszej ochrony praw podstawowych w trakcie operacji morskich skierowanych do Frontexu i państw członkowskich. Wspomniane zalecenia zostaną wzięte pod uwagę przy planowaniu kolejnych wspólnych operacji. b) Analiza ryzyka W 2013 r. różne podmioty, w tym urzędnik ds. praw podstawowych i Forum Konsultacyjne, kilkukrotnie wprowadzały zmiany w dokumencie zawierającym wytyczne dla osób przeprowadzających odprawy zaangażowanych w operacje koordynowane przez Frontex. Wytyczne zawierają istotne przepisy i gwarancje praw podstawowych, w szczególności jeżeli chodzi o środki ochrony migrantów i udzielanie informacji o prawie dostępu do procedur ochronnych w przyjmującym państwie członkowskim, w którym przeprowadza się operację. Wspomniany dokument, który zostanie dołączony do planów operacyjnych na 2014 r. w charakterze załącznika, ma w założeniu przybrać formę „żywego dokumentu” i być wykorzystywany do oceny procesu wdrażania i włączania wniosków wyciągniętych na późniejszych etapach. II. Budowanie zdolności a) Przybliżanie problematyki praw podstawowych granicznej: szkolenia dla osób prowadzących szkolenia funkcjonariuszom straży Szkolenia w zakresie praw podstawowych stanowiły już integralną część wspólnego podstawowego programu szkoleń (CCC), który był wykorzystywany w ramach krajowych programów kształcenia funkcjonariuszy straży granicznej. W 2013 r. dzięki aktywnemu udziałowi wielodyscyplinarnego zespołu obejmującego ekspertów z państw członkowskich i ekspertów z innych Agencji UE oraz z organizacji międzynarodowych, w tym z FRA, EASO, IOM, ODIHR, OHCHR i z Biura UNHCR, opublikowano podręcznik dla osób prowadzących szkolenia dotyczący prowadzenia szkoleń dla funkcjonariuszy straży granicznej poświęconych problematyce praw podstawowych. Wspomniany podręcznik ma wspierać osoby prowadzące szkolenia szkolące funkcjonariuszy straży granicznej na szczeblu krajowym w zakresie sposobu, w jaki powinni wywiązywać się ze spoczywających na nich zobowiązań dotyczących praw podstawowych. W podręczniku wzięto pod uwagę złożoność czynności podejmowanych przez funkcjonariuszy straży granicznej i wykazano, w jaki sposób problematykę praw podstawowych można łatwo włączyć do stosowanych przez nich praktyk i procedur. Podręcznik jest adresowany do funkcjonariuszy straży granicznej pierwszej i drugiej linii biorących udział w operacjach na granicach powietrznych, lądowych i morskich. Przy opracowywaniu podręcznika szczególną uwagę zwrócono na grupy 69 potrzebujące ochrony, takie jak osoby uciekające przed prześladowaniami, osoby, które przeżyły tortury, ofiary handlu ludźmi, osoby w podeszłym wieku, kobiety w ciąży oraz dzieci. Struktura pakietu szkoleniowego odpowiada kluczowym funkcjom straży granicznej i obejmuje wszystkie zagadnienia poruszone w CCC. Podręcznik został opracowany w taki sposób, by zapewnić osobie prowadzącej szkolenie niezbędne kluczowe materiały, przy czym osoby prowadzące szkolenia na szczeblu krajowym będą musiały dostosować go do odpowiednich przepisów i warunków krajowych, konkretnych potrzeb związanych z programem szkoleniowym oraz potrzeb poszczególnych państw członkowskich, a także do poziomu doświadczenia uczestników szkolenia. b) Szkolenia w zakresie przeciwdziałania handlowi ludźmi Frontex w dalszym ciągu realizował program „szkoleń dla osób prowadzących szkolenia” w obszarze handlu ludźmi i zorganizował trzy sesje szkoleniowe dla osób prowadzących szkolenia z państw członkowskich poświęcone korzystaniu z podręcznika szkoleniowego Frontexu dotyczącego handlu ludźmi, a także jedną sesję oceniającą. Podręczniki szkoleniowe zostały przetłumaczone na 25 języków w celu usprawnienia procesu szkolenia na szczeblu lokalnym. Podręcznik był również wykorzystywany do szkolenia osób prowadzących szkolenia i funkcjonariuszy straży granicznej z państw trzecich. Frontex opracował aktualizację podręcznika dotyczącego profili ryzyka w obszarze handlu ludźmi obejmującą siedem profili potencjalnych ofiar pochodzących z priorytetowych państw trzecich. c) Programy wspierania mobilności i programy wymiany realizowane w ramach CCC Proces opracowywania i wdrażania wspólnego podstawowego programu szkoleń w 2008 r. oraz jego aktualizacja w 2012 r. doprowadziły do przełomu, jeżeli chodzi o standaryzację i harmonizację w tym obszarze, w rezultacie którego przystąpiono do realizacji innego wartościowego projektu – działania na rzecz mobilności nauczycieli – w 2010 r. W konsekwencji w 2013 r. Frontex wdrożył pilotażowy projekt dotyczący programu wymiany studentów. Ten program wymiany został opracowany w celu wspierania korzystania z CCC, utrzymania jego zrównoważonego charakteru i promowania współpracy międzynarodowej, wzajemnego zrozumienia, pracy zespołowej i interoperacyjności wśród przyszłych funkcjonariuszy straży granicznej na szczeblu europejskim. Dzięki takim działaniom osoby prowadzące szkolenia dla funkcjonariuszy straży granicznej zatrudniane przez akademie europejskie uzyskały możliwość spotkania się ze swoimi odpowiednikami z innych państw, wymienienia się posiadaną wiedzą fachową oraz omówienia najlepszych praktyk w obszarze szkolenia, nauczania i uczenia się. Program wymiany zapewnił studentom możliwość zdobycia wiedzy na temat różnych aspektów pracy funkcjonariusza straży granicznej i poszerzył ich horyzonty. Program przyczynił się również do zwiększenia kompetencji zawodowych przyszłych funkcjonariuszy w obszarze praw podstawowych oraz do rozwinięcia ich umiejętności językowych i komunikacyjnych. d) Szkolenie w zakresie praw podstawowych dla personelu Frontexu Obecnie wszyscy pracownicy Frontexu są zobowiązani do odbycia podstawowego szkolenia w zakresie praw podstawowych. Podstawowy trzydniowy kurs wprowadzający przygotowany na podstawie strategii Frontexu w zakresie praw podstawowych i opracowany w ramach ścisłej współpracy z FRA i Biurem UNHCR został przetestowany w praktyce w kwietniu. W pierwszej pilotażowej sesji szkoleniowej wzięło udział 20 pracowników zatrudnionych w siedzibie głównej Frontexu, którzy zgłosili się na ochotnika, przy czym sesja ta została przeprowadzona w obecności dwóch obserwatorów z FRA i Biura UNHCR. Po przeprowadzeniu oceny projektu pilotażowego w 2013 r. zorganizowano trzy kolejne sesje szkoleniowe. Wszystkie sesje zostały przeprowadzone przez dwóch zewnętrznych ekspertów w dziedzinie praw podstawowych posiadających doświadczenie w prowadzeniu szkoleń dla funkcjonariuszy organów ścigania. 70 Jeżeli chodzi o rezultaty uzyskiwane przez osoby uczące się, szkolenie służyło realizacji trzech celów: zwiększaniu wiedzy, rozwijaniu umiejętności i kształtowaniu postaw. Od pracowników Frontexu oczekiwano w szczególności odpowiedniego zrozumienia podstawowych zasad związanych z prawami człowieka, umiejętności spojrzenia na wykonywaną przez siebie pracę z perspektywy praw człowieka oraz stosowania zasad praw człowieka w praktyce dzięki korzystaniu z „narzędzia analizy praw człowieka”, a także uświadomienia sobie, że prawa człowieka faktycznie stanowią nieodzowną część ich pracy. Kolejny etap rozwijania polityki kadrowej w tym obszarze będzie obejmował organizowanie specjalistycznych szkoleń w zakresie praw podstawowych, z których część będzie skierowana do pracowników operacyjnych, a część do pracowników administracyjnych. Przygotowano również dodatkową prezentację poświęconą prawom podstawowym w celu włączenia jej do szkoleń wprowadzających dla personelu, które muszą odbyć wszyscy nowo zatrudnieni pracownicy – prezentacja została wykorzystana po raz pierwszy w grudniu 2013 r. III. Stosunki zewnętrzne z państwami trzecimi Urzędnik ds. praw podstawowych przeprowadzał regularne odprawy dla wszystkich gości i delegacji państw trzecich odwiedzających Agencję poświęcone strategii w zakresie praw podstawowych i udostępnianych przez Agencję narzędzi służących zapewnieniu większego poszanowania praw podstawowych w ramach podejmowanych przez funkcjonariuszy czynności. IV. Inne kwestie dotyczące praw podstawowych W listopadzie Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich zakończył prowadzone z własnej inicjatywy dochodzenie dotyczące Frontexu, a wynik przeprowadzonej przez niego oceny zgodności i narzędzi udostępnianych przez Agencję w celu zapewnienia możliwie najwyższego poziomu poszanowania praw podstawowych przy podejmowaniu odpowiednich czynności przez funkcjonariuszy był pozytywny. Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich opublikował również sprawozdanie specjalne 12 , zalecając, aby Frontex wprowadził mechanizm skarg indywidualnych dla osób, na które operacje koordynowane przez Frontex mogły wywrzeć wpływ, i powierzył urzędnikowi ds. praw podstawowych odpowiedzialność za sprawowanie nadzoru nad jego działaniem. Zgodnie z tym zaleceniem Frontex rozważa możliwe do zastosowania scenariusze i najskuteczniejsze metody stopniowego zapewniania osobom fizycznym dostępu do mechanizmów ustanowionych przez Frontex w celu monitorowania, czy funkcjonariusze zachowują zgodność z prawami podstawowymi w ramach podejmowanych przez siebie czynności. 12 http://www.ombudsman.europa.eu/en/cases/specialreport.faces/en/52465/html.bookmark 71 Załącznik H – Sprawozdanie roczne dotyczące dostępu do dokumentów Dane statystyczne dotyczące stosowania przepisów rozporządzenia (WE) nr 1049/2001 w 2012 r. Wnioski wstępne: 26 Otrzymanych wniosków wstępnych Rezultaty: 21 Przypadków udzielenia dostępu 4 Przypadki częściowego udzielenia dostępu 1 Przypadek odmowy dostępu Wnioski potwierdzające: (–) Otrzymanych wniosków potwierdzających Odmowa na podstawie wyjątku: art. 4 ust. 1 lit. a) „[Instytucje odmawiają dostępu do dokumentu w przypadku, gdy ujawnienie go naruszyłoby ochronę:] interesu publicznego w odniesieniu do bezpieczeństwa publicznego, obrony i spraw wojskowych, stosunków międzynarodowych, finansowej, pieniężnej lub gospodarczej polityki Wspólnoty lub państwa członkowskiego” 72 Załącznik I – Środki w 2013 r. Do przeniesienia Pozycja budżetu (kwoty w 1 000 EUR) Pierwotny Zmieniony budżet na budżet na 2013 r. 2013 r. n1 (A) Tytuł 1 Tytuł 2 Tytuł 3 Personel Inne wydatki administracyjne Działania operacyjne Suma całkowita budżetu regularnego Podział środków w ramach tytułu 3 30 Operacje 3 000 Granice lądowe 3 010 Granice morskie 3 020 Granice powietrzne 3 050 Współpraca w zakresie powrotów 310 Analiza ryzyka 311 Centrum Sytuacyjne Frontexu 320 Szkolenia 330 Badania i rozwój 331 Program EUROSUR 340 Jednostka ds. Połączonych Zasobów 341 EBGT 350 Różne działania operacyjne 351 Operacyjne projekty IT 352 Europejski Dzień Straży Granicznej 353 Międzynarodowa Konferencja Policji Granicznej 1 (D)=(A)+(B)+(C) Nieautomatycznie (C2) Automatycznie (C8) 4 (J)=(D)-(E)-(G) 2 3 73 (B) Przesunięcie środków (C) Dostępne środki Zobowiązania (D)1 (E) (E)/(D) Płatności (F) (F)/(D) (C2)2 (C5) (C8)3 (G) (H) (I) Ogółem (I)=(G)+(H) Niewykorzystane (I)/(E) (J)4 21 641 0 621 3% 22 262 20 458 92% 20 321 91% 0 0 138 138 1% 1 804 8% 9 758 0 -621 -6% 9 137 8 949 98% 6 551 72% 0 4 2 398 2 402 26% 188 2% 54 308 8 243 0 0% 62 551 62 431 100% 33 242 53% 0 14 29 210 29 224 47% 119 0% 85 707 8 243 0 93 950 91 839 98% 60 114 64% 0 18 31 746 31 746 34% 2 111 2% 41 739 9 400 20 050 2 298 10 000 1 445 1 380 4 500 1 200 2 244 1 000 7 493 0 7 493 0 0 0 750 0 0 0 0 -2 100 -1 758 1 342 -34 -1 650 -400 2 340 465 -330 -564 225 -5% -19% 7% -1% -17% -28% 170% 10% -28% -25% 23% 47 132 7 642 28 885 2 255 8 350 1 045 4 470 4 965 870 1 680 1 225 47 129 7 642 28 885 2 252 8 350 1 038 4 469 4 965 832 1 678 1 219 100% 100% 100% 100% 100% 99% 100% 100% 96% 100% 100% 25 876 4 927 13 290 1 499 6 160 793 1 603 3 167 428 147 612 55% 64% 46% 66% 74% 76% 36% 64% 49% 9% 50% 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 11 2 10 0 0 0 0 0 0 0 3 21 269 2 720 15 606 754 2 190 246 2 867 1 801 404 1 531 607 21 281 2 721 15 615 754 2 190 246 2 867 1 801 404 1 531 610 45% 36% 54% 33% 26% 24% 64% 36% 46% 91% 50% 3 0 0 3 0 7 1 0 38 2 6 0% 0% 0% 0% 0% 1% 0% 0% 4% 0% 0% 0 150 0 400 0 0 0 0 0 0 364 -60 0% 0% 0% -15% 0 150 364 340 0 150 364 309 0% 100% 100% 91% 0 109 150 275 0% 73% 41% 81% 0 0 0 0 0 0 0 0 0 41 214 35 0 41 214 35 0% 27% 59% 10% 0 0 0 31 0% 0% 0% 9% 250 0 60 24% 310 278 90% 82 26% 0 0 196 196 63% 32 10% Załącznik J – Podział pracowników według jednostek – stan na dzień 31 grudnia 2013 r. 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Jednostka AA CA TA SNE CA TA SNE CA TA SNE CA TA SNE CA TA SNE CA TA SNE CA TA SNE Jednostka ds. Wspólnych Działań 0 1 8 Obsługa Administracyjna 3 7 10 0 33 7 12 32 11 23 35 11 23 34 11 25 30 Obsługa Kadrowa 26 11 0 28 10 0 26 12 1 ICT 6 17 0 6 16 0 6 17 0 20 18 0 10 19 33 11 23 35 26 20 0 33 25 0 Jednostka ds. Analizy Ryzyka 1 1 5 12 2 13 17 3 12 14 6 17 18 8 17 18 8 17 21 7 15 19 Wsparcie kierownictwa 0 2 6 3 3 8 3 3 10 5 6 14 4 6 14 5 6 15 5 8 16 5 Finanse i zamówienia 1 3 7 0 3 9 0 5 9 0 6 13 0 7 10 0 5 11 0 6 11 0 Szkolenia 0 1 2 6 2 4 5 2 5 4 3 8 7 3 9 7 3 8 7 3 9 7 Centrum Sytuacyjne Frontexu 0 0 1 0 3 1 2 4 6 3 5 11 3 9 11 4 8 11 7 8 10 6 Jednostka ds. Połączonych Zasobów 0 0 2 3 0 2 3 1 2 4 1 5 5 1 5 5 1 5 4 1 5 5 74 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Jednostka AA CA TA SNE CA TA SNE CA TA SNE CA TA SNE CA TA SNE CA TA SNE CA TA SNE Badania i rozwój 0 1 2 4 1 1 3 1 7 2 1 12 2 1 12 1 1 11 2 1 11 1 Jednostka ds. Prawnych 0 1 1 0 1 2 2 1 3 0 1 3 1 1 3 1 1 2 1 1 2 1 Jednostka Audytu Wewnętrznego/Zarządzania Jakością 0 0 1 0 2 1 0 1 2 0 3 2 0 3 2 0 3 2 0 2 2 0 Dyrekcja 0 0 2 0 0 5 0 3 5 1 3 6 1 3 7 2 3 6 2 2 7 1 Ogółem 5 17 47 61 60 100 66 79 139 76 85 141 78 84 137 83 82 142 76 75 44 76 67 Załącznik K – Podział personelu zatrudnionego na czas określony – stan na dzień 31 grudnia 2013 r. 2012 2013 AD 16 - - Stan obsadzenia na dzień 31.12.2012 Stanowiska Stanowiska stałe czasowe - AD 15 - 1 - 1 - 1 - 1 AD 14 - 1 - 1 - 1 - 1 AD 13 - 3 - 4 - 4 - 4 AD 12 - 8 - 10 - 11 - 9 AD 11 - 9 - 8 - 8 - 8 AD 10 - 8 - 5 - 6 - 5 AD 9 - 1 - 6 - 8 - 8 AD 8 - 45 - 39 - 43 - 39 AD 7 - 2 - 2 - 8 - 5 AD 6 - 6 - 6 - 6 - 6 AD 5 - 3 - 1 - 2 - 2 Ogółem AD - 87 - 83 - 98 - 88 AST 11 - - - - - - - - AST 10 - - - - - - - - AST 9 - - - - - - - - AST 8 - 5 - 6 - 5 - 5 AST 7 - 12 - 11 - 11 - 10 AST 6 - 10 - 14 - 14 - 14 AST 5 - 20 - 16 - 17 - 17 AST 4 - 5 - 4 - 4 - 4 AST 3 - 4 - 3 - 4 - 4 AST 2 - - - - - - - - AST 1 - Grupa funkcyjna i grupa zaszeregowania Zatwierdzone w ramach budżetu UE Stanowiska stałe Stanowiska czasowe Stan obsadzenia na dzień 31.12.2013 Stanowiska Stanowiska stałe czasowe Zatwierdzone w ramach budżetu UE Stanowiska stałe - Stanowiska czasowe - - - - - - - - Ogółem AST 56 - 54 - 55 - 54 OGÓŁEM 143 - 137 - 153 - 142 76 Wykaz skrótów stosowanych w sprawozdaniu ogólnym za 2013 r. ABC Automatyczna kontrola graniczna AFIC Wspólnota Wywiadowcza Afryka-Frontex BCP Przejście graniczne BG Straż graniczna BSCF Forum Współpracy Czarnomorskiej BSRBCC Współpraca Służb Granicznych Państw Regionu Morza Bałtyckiego CeCLAD(M) Centrum Koordynacji Działań na rzecz Zwalczania Obrotu Narkotykami (w regionie Morza Śródziemnego) (Centre de Coordination de la Lutte AntiDrogue (en Méditerranée)) CEPOL Europejskie Kolegium Policyjne CF Forum Konsultacyjne CMPD Ośrodek Rozwoju Polityki Migracyjnej CONOPS Koncepcja operacji COSI Stały Komitet Współpracy Operacyjnej w zakresie Bezpieczeństwa Wewnętrznego CPIP Wspólny przedgraniczny obraz sytuacji CRM Zarządzanie zasobami załogi WPBiO Wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony DG DEVCO Dyrekcja Generalna ds. Współpracy Międzynarodowej i Rozwoju (Komisja Europejska) ED4BG Europejski Dzień Straży Granicznej EASO Europejski Urząd Wsparcia w dziedzinie Azylu EBGT Europejski zespół straży granicznej ESDZ Europejska Służba Działań Zewnętrznych EFCA Europejska Agencja Kontroli Rybołówstwa EMSA Europejska Agencja Bezpieczeństwa Morskiego ENLETS Europejska Sieć Służb Technologii Bezpieczeństwa Wewnętrznego EO Elektrooptyczny EPN Europejska sieć patroli EQF Europejskie ramy kwalifikacji ESP Europejski obraz sytuacji EU BAM Misja graniczna UE (dla Mołdawii i Ukrainy) EULEX Misja Unii Europejskiej w zakresie praworządności (w Kosowie) 77 EURINT Projekt wymiany doświadczeń w zakresie uzyskiwania dokumentów podróży (finansowany ze środków UE) EUROMED Finansowany ze środków UE projekt regionalny z udziałem południowych partnerów w ramach europejskiej polityki sąsiedztwa FLIR Termowizor linijkowy FRA Agencja Praw Podstawowych GIS System informacji geograficznej HHO Operacja lotu śmigłowcowego z ładunkiem na zaczepie zewnętrznym HoLeg Kierownik Jednostki ds. Prawnych HoTRU Kierownik Jednostki ds. Szkoleń HR Zasoby ludzkie IAP Program oceny interoperacyjności IBM Zintegrowane zarządzanie granicami IBPC Międzynarodowa Konferencja Policji Granicznej ICAO Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego ICMPD Międzynarodowy Ośrodek Rozwoju Polityki Migracyjnej ICT Technologie informacyjno-komunikacyjne (jednostka Frontexu) IMDatE Środowisko zintegrowanych danych dotyczących ruchu morskiego IOM Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji IT Technologia informacyjna JAIEX (WSiSW stosunki zewnętrzne) grupa odpowiedzialna za gromadzenie informacji i prowadzenie współpracy na rzecz zacieśnienia stosunków zewnętrznych między Radą ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych a podmiotami odpowiedzialnymi za kwestie związane ze stosunkami zewnętrznymi na wszystkich szczeblach JO Wspólna operacja JORA Aplikacja służąca do przekazywania informacji o wspólnych operacjach JRO Wspólna operacja powrotowa LETS (Europejski) system szkoleń w zakresie egzekwowania prawa MAOC-N Morskie Centrum Analiz i Operacji ds. Zwalczania Narkotyków MSW Ministerstwo Spraw Wewnętrznych MLC Kurs na poziomie średnim MO Operacje górskie PC Państwo członkowskie NFPOC Krajowy punkt kontaktowy Agencji Frontex NGO Organizacja pozarządowa NVG Gogle noktowizyjne 78 ODIHR Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka OHCHR Biuro Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka OLAF Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych OMNTE Minimalna ilość wyposażenia technicznego ogółem OSC Kurs w zakresie poszukiwań i ratownictwa operacyjnego PP Państwo w ramach partnerstwa PP Partnerskie państwo (trzecie) FPU Jednostka ds. Finansów i Zamówień PVLMM Mechanizm monitorowania sytuacji po liberalizacji reżimu wizowego RAU Jednostka ds. Analizy Ryzyka REX Ćwiczenie z zakresu szybkiej interwencji (2013) SAC Państwo stowarzyszone w ramach Schengen SAR Działania poszukiwawczo-ratownicze SAR Działania poszukiwawczo-ratownicze SEF Portugalski Urząd Imigracyjny SEM Mechanizm oceny Schengen SGO Oddelegowany zaproszony funkcjonariusz SIR Sprawozdanie z poważnego incydentu SOCTA Ocena zagrożenia poważną i zorganizowaną przestępczością SOP Obowiązująca procedura działania SQF Sektorowe ramy kwalifikacji dla straży granicznej THB Handel ludźmi UNHCR Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców UNODC Biuro Narodów Zjednoczonych ds. Narkotyków i Przestępczości V-Aula Virtual Aula – internetowe narzędzie zarządzania kursami szkoleniowymi VIS Wizowy system informacyjny WA Porozumienie robocze WAC Państwa (trzecie), z którymi zawarto porozumienie robocze WB-RAN Zachodniobałkańska sieć analizy ryzyka WG Grupa robocza 79
