Autoreferat rozprawy doktorskiej

INSTYTUT BADAWCZY LEŚNICTWA
Niestacjonarne Studia Doktoranckie
Mgr inż. Sylwester Kucharski
PRZYDATNOŚĆ NOWYCH INSEKTYCYDÓW SYSTEMICZNYCH Z GRUPY
CHLORONIKOTYNYLI
I FENYLOPIRAZOLI W OCHRONIE LASU PRZED CHRABĄSZCZAMI
(MELOLONTHA SPP.)
Autoreferat rozprawy doktorskiej
Promotor: Prof. dr hab. Henryk Malinowski
Sękocin Stary, 2012
1
I. Wstęp i cel pracy
Od lat 90. XX wieku obserwuje się w Polsce i w innych krajach europejskich występowanie na
znaczną skalę chrabąszczy (Melolontha spp.) i innych szkodników korzeni drzew i krzewów leśnych. W Polsce
dla szkółek i upraw leśnych najbardziej szkodliwe są dwa gatunki: chrabąszcz majowy (Melolontha melolontha
L.) i chrabąszcz kasztanowiec (Melolontha hippocastani Fabr.). Sprawcami szkód są zarówno owady doskonałe,
jak i ich larwy zwane pędrakami. Owady doskonałe powodują zniszczenie aparatu asymilacyjnego drzew, co
może mieć wpływ na ich roczne przyrosty. Największe szkody wyrządzają pędraki odżywiające się korzeniami
drzewek.
Zagrożenie naszych lasów ze strony tych szkodników ciągle wzrasta. Systematycznie zwiększa się
powierzchnia drzewostanów zagrożonych. Dotyczy to nie tylko upraw, ale także młodników, plantacji
nasiennych, a nawet starszych drzewostanów. Straty w leśnictwie wynikające ze zniszczenia upraw oraz
wykonywania poprawek i uzupełnień są duże. Największe szkody odnotowuje się obecnie na terenie
Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych w Łodzi, Krośnie i Radomiu, a obszar występowania tych owadów
z roku na rok się powiększa.
W Polsce do 2008 r. było możliwe ograniczanie szkód powodowanych przez pędraki chrabąszczy w
szkółkach i uprawach leśnych przez stosowanie środków chemicznych. Były to środki do sporządzania zawiesin
wodnych, którymi opryskiwano zagrożone powierzchnie przed sadzeniem drzewek lub istniejących upraw w
okresie wegetacji, oraz środki granulowane do stosowania na całą powierzchnię, do stosowania rzędowego, czy
tylko w dołek sadzeniowy. Asortyment zalecanych środków obejmował insektycydy z grupy związków
fosforoorganicznych i karbaminianów.
W wyniku przeglądu substancji aktywnych środków ochrony roślin, przeprowadzonego w Unii
Europejskiej, tylko jedna substancja aktywna - chloropiryfos (z grupy związków fosforoorganicznych) została
pozytywnie zweryfikowana i wpisana do Załącznika Nr 1 Dyrektywy 91/414 Unii Europejskiej. Stanowi ona
substancję aktywną stosowanych obecnie w kraju takich preparatów do ograniczania szkód powodowanych
przez pędraki chrabąszczy, jak Dursban 480 EC, Pyrinex 480 EC, Owadofos extra 480 EC. Okres ważności tych
środków kończy się w 2012 r.
Opracowanie nowych insektycydów do ograniczania szkód powodowanych przez pędraki jest więc
koniecznością, gdyż metody niechemiczne, bardziej bezpieczne dla środowiska, które powinny być w pierwszej
kolejności stosowane, w naszych warunkach nie rozwiązują w większości przypadków problemu ze względu na
występowanie szkodników korzeni w znacznym nasileniu.
Mając na uwadze opracowanie nowych środków chemicznych, możliwych do stosowania w ochronie
szkółek i upraw leśnych przed pędrakami chrabąszczy, a jednocześnie bezpiecznych dla środowiska, podjęto w
latach 2008 - 2010 badania nad nowymi insektycydami
z grupy chloronikotynyli (neonikotynoidów) i
fenylopirazoli, które nie były dotychczas oceniane pod kątem ich wykorzystania w wymienionym wyżej
zakresie. Badaniami objęto środki, których substancje aktywne zostały włączone do Załącznika Nr 1 Dyrektywy
91/414 Unii Europejskiej.
Celem badań było określenie przydatności nowych insektycydów z wymienionych grup chemicznych do
ograniczania szkód powodowanych przez pędraki chrabąszczy w uprawach sosny. Szczegółowy zakres badań
2
obejmował ochronę upraw sosny przed pędrakami chrabąszczy w drugim (L2) i trzecim (L3) stadium
rozwojowym:
- zakładanych z sadzonek z zakrytym systemem korzeniowym przez stosowanie insektycydów do
sporządzania zawiesiny wodnej metodą maczania korzeni w zawiesinach wodnych tych insektycydów i metodą
podlewania sadzonek,
- zakładanych z sadzonek z otwartej szkółki przez stosowanie insektycydów do sporządzania zawiesiny
wodnej metodą maczania korzeni w zawiesinach wodnych tych insektycydów z dodatkiem hydrożelu i metodą
podlewania sadzonek,
- zakładanych z sadzonek z otwartej szkółki przez stosowanie insektycydów granulowanych metodą
podsypywania preparatu w dołek sadzeniowy przed sadzeniem drzewek.
II. Materiały i metody
1. Stosowane insektycydy
Badaniom poddano następujące insektycydy:
a) do sporządzania zawiesiny wodnej
z grupy chloronikotynyli (neonikotynoidów)
- APACZ 50 WG zawierający jako substancję aktywną chlotianidynę (500 g/kg),
- MOSPILAN 20 SP zawierający jako substancję aktywną acetamipryd (200 g/l),
z grupy fenylopirazoli
- REGENT 200 SC zawierający jako substancje aktywną fipronil (200 g/l),
b) granulaty
z grupy chloronikotynyli (neonikotynoidów)
- SANTANA, preparat próbny o tymczasowej nazwie, zawierający jako substancję aktywną chlotianidynę –
10g/kg (granulat o szybkim uwalnianiu substancji aktywnej),
- NUQ, preparat próbny o tymczasowej nazwie, zawierający jako substancję aktywną imidachlopryd – 50g/kg
(granulat o stopniowym uwalnianiu substancji aktywnej).
Jako wzorzec do insektycydów granulowanych stosowano MARSHAL SUSCON 10 CG, preparat uprzednio
zarejestrowany, zawierający jako substancję aktywną karbosulfan z grupy karbaminianów – 100 g/kg (granulat
o stopniowym uwalnianiu substancji aktywnej).
Insektycydy z grupy neonikotynoidów działają na nikotynowe receptory neuroprzekaźnika acetylocholiny, która pośredniczy w przenoszeniu impulsów w układzie nerwowym. Insektycydy te nazwano
neonikotynoidami, gdyż strukturalnie i funkcjonalnie są bliskie nikotynie, która jest najstarszym środkiem
owadobójczym. Mechanizm działania insektycydów z grupy fenylopirazoli
(Regent 200 SC) polega na
blokowaniu w układzie nerwowym kanałów chlorkowych, regulowanych przez kwas gamma-aminomasłowy,
które mają wpływ na przekazywanie impulsów nerwowych.
2. Hydrożel
W badaniach stosowano hydrożel drobnoziarnisty Aquaterra, który eliminuje stres wodny podczas
transportu sadzonek, zmniejsza koszty utrzymania lasu, zwiększa przeżywalność sadzonek po nasadzeniach
docelowych. Hydrożel Aquaterra stosowano łącznie z insektycydami.
3
3. Metodyka badań
Doświadczenia polowe nad przydatnością nowych insektycydów w ochronie upraw sosny przed
pędrakami chrabąszczy w drugim i trzecim stadium rozwojowym wykonano metodą bloków losowych wg
Europejskiej i Śródziemnomorskiej Organizacji Ochrony Roślin (European and Mediterranean Plant Protection
Organization - EMPPO) (PP 1/238). Doświadczenia przeprowadzono w latach 2008 (ochrona przed pędrakami
w stadium L2) i 2009 (ochrona przed pędrakami w stadium L3). Badania wykonano w nadleśnictwach Spała i
Smardzewice. Występowanie pędraków w latach 2008 - 2010 na terenach przeznaczonych do odnowienia, gdzie
prowadzono badania, wahało się od 0 do 2 - 3 pędraków/dół.
W związku z tym, że badane środki do sporządzania zawiesiny wodnej zawierały różną zawartość
substancji aktywnych, w celu porównania siły ich ochronnego działania w doświadczeniach stosowano je w
jednakowym stężeniu w przeliczeniu na substancję aktywną - 0,05%, a w różnych stężeniach w przeliczeniu na
dany środek.
Badania obejmowały ochronę upraw sosny zakładanych z sadzonek z zakrytym systemem
korzeniowym i z sadzonek z otwartej szkółki. Stosowano dwie metody aplikacji środków do sporządzania
zawiesin wodnych: metodę maczania korzeni i metodę podlewania sadzonek po ich wysadzeniu zużywając 0,25
l cieczy użytkowej/sadzonkę. W ochronie upraw sosny zakładanych z sadzonek z zakrytym systemem
korzeniowym korzenie sadzonek łącznie z pojemnikami i zawartym w nich substratem maczano w zawiesinach
wodnych insektycydów w ciągu 10 minut.
W przypadku zakładania upraw sosny z sadzonek z otwartej szkółki, korzenie sadzonek maczano w
zawiesinach wodnych insektycydów, do których dodawano hydrożel. Najpierw przygotowywano zawiesiny
wodne insektycydów w stężeniu 0,05% w przeliczeniu na substancję aktywną, a następnie dodawano hydrożel
w dawce 5 g na 1 litr zawiesiny (0,5%). W tak przygotowanej mieszance insektycydu i hydrożelu zanurzano
korzenie
sadzonek sosny starając się by otrzymany żel dobrze przyczepił się do korzeni. W ten sposób
zabezpieczone sadzonki sosny natychmiast wysadzano w marcu – kwietniu.
Insektycydy granulowane stosowano w dołek sadzeniowy, w dawkach 5 i 10 g preparatu/sadzonkę.
Doświadczenia zakładano w marcu - kwietniu, a liczbę i procent zniszczonych przez pędraki sadzonek
sosny na poletkach doświadczalnych określano we wrześniu - październiku. Każda kombinacja składająca się z
50 - 100 sadzonek sosny została powtórzona 4 - krotnie. Jedna kombinacja obejmowała łącznie 200 - 400
sadzonek.
4. Opracowanie statystyczne wyników badań
Zgromadzony materiał badawczy poddano analizie statystycznej z wykorzystaniem analizy wariancji.
Analizy prowadzono w pakiecie statystycznym Statistica. Wszystkie analizy prowadzono przy poziomie
istotności równym 0,05. Wieloczynnikowa analiza wariancji nie wykazała istotnych statystycznie różnic w
udziale zniszczonych sadzonek między badanymi latami. Z tego powodu podjęto decyzję o zastosowaniu
jednoczynnikowej analizy wariancji, jednak z powodu niespełnienia założenia o jednorodności wariancji w
grupach zastosowano test Kruskala-Wallisa (jest on nieparametryczną alternatywą analizy wariancji). Przy
użyciu tej metody zbadano istotność różnic między badanymi preparatami i kombinacją kontrolną.
4
III. Wyniki i dyskusja
Obliczenia statystyczne wykazały, że nie ma istotnych różnic między preparatami, natomiast istotne
różnice stwierdzono między poletkami kontrolnymi a kombinacjami z insektycydami.
1. Przydatność nowych insektycydów do sporządzania zawiesiny wodnej do ochrony sadzonek sosny z
zakrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L2 i L3
Wyniki doświadczeń dotyczące ochrony sadzonek sosny z zakrytym systemem korzeniowym przed
pędrakami chrabąszczy w stadium L2, wykonanych w Nadleśnictwie Spała metodą maczania korzeni sadzonek
łącznie z substratem przedstawiono na rycinach 1 i 2.
Nadleśnictwo Spała, dośw. 1, maczanie korzeni, L2, 2008
% zniszczonych sadzonek
16,0
13,4
14,0
12,0
10,0
8,0
6,0
4,5
4,0
2,0
2,5
0,5
0,0
Apacz (0,1%)
Mospilan (0,25%)
Regent (0,25%)
Pole Kontrolne
Ryc. 1. Ochrona sadzonek sosny z zakrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L2 przez
maczanie korzeni (łącznie z substratem) w zawiesinach wodnych insektycydów
5
Nadleśnictwo Spała, dośw. 2, maczanie korzeni, L2, 2008
16,0
14,5
% zniszczonych sadzonek
14,0
12,0
10,0
8,0
6,0
4,0
2,0
2,2
1,8
Mospilan (0,25%)
Regent (0,25%)
0,1
0,0
Apacz (0,1%)
Pole Kontrolne
Ryc. 2. Ochrona sadzonek sosny z zakrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L2 przez
maczanie korzeni (łącznie z substratem) w zawiesinach wodnych insektycydów
W obu doświadczeniach na poletkach zabezpieczanych preparatami zastosowanymi w identycznych
stężeniach substancji aktywnych (0,05%) (a różnych w przeliczeniu na preparaty) tylko nieliczne sadzonki
zostały zniszczone (od 0,1 do 4,5%), natomiast w kombinacji kontrolnej pędraki zniszczyły 13,4 do 14,5 %
sadzonek.
Wyniki analogicznych doświadczeń dotyczących pędraków chrabąszczy w stadium L3, wykonanych w
Nadleśnictwie Spała przedstawiono na rycinach 3 i 4. W tym przypadku w obu doświadczeniach na poletkach
zabezpieczanych preparatami w jednakowych stężeniach substancji aktywnej (0,05%) stwierdzono od 0,9 do
5,3% zniszczonych sadzonek, a w kombinacji kontrolnej pędraki zniszczyły od 8,8 do 11,9 % sadzonek.
Między poletkami kontrolnymi a poletkami zabiegowymi
różnice były istotne, natomiast nie
stwierdzono istotnych różnic w ochronie sadzonek sosny przed pędrakami w stadium L2 i L3.
Nadleśnictwo Spała, dośw. 1, maczanie korzeni, L3, 2009
10,0
8,8
% zniszczonych sadzonek
9,0
8,0
7,0
6,0
5,0
4,0
3,4
3,1
Mospilan (0,25%)
Regent (0,25%)
3,0
2,0
1,0
0,9
0,0
Apacz (0,1%)
pole kontrolne
Ryc. 3. Ochrona sadzonek sosny z zakrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L3 przez
maczanie korzeni (łącznie z substratem) w zawiesinach wodnych insektycydów
6
Nadleśnictwo Spała, dośw. 2, maczanie korzeni, L3, 2009
% zniszczonych sadzonek
14,0
11,9
12,0
10,0
8,0
5,3
6,0
3,1
4,0
2,0
1,5
0,0
Apacz (0,1%)
Mospilan (0,25%)
Regent (0,25%)
Pole Kontrolne
Ryc. 4. Ochrona sadzonek sosny z zakrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L3 przez
maczanie korzeni (łącznie z substratem) w zawiesinach wodnych insektycydów
Wyniki doświadczeń nad przydatnością nowych insektycydów do sporządzania zawiesiny wodnej do
ochrony sadzonek sosny z zakrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L2,
wykonanych w Nadleśnictwie Spała metodą podlewania zawiesinami wodnymi insektycydów w jednakowych
stężeniach substancji aktywnych (0,05%) przedstawiono na rycinie 5, a w odniesieniu do pędraków w stadium
L3 - na rycinie 6. W obu doświadczeniach na poletkach zabezpieczanych preparatami tylko nieliczne sadzonki
zostały zniszczone (od 0,2 do 1,7%), natomiast w kombinacji kontrolnej pędraki zniszczyły od 5,4 do 10,8 %
sadzonek.
Nadleśnictwo Spała, metoda podlewania, L2, 2008
% zniszczonych sadzonek
12,0
10,8
10,0
8,0
6,0
4,0
1,7
2,0
1,3
0,2
0,0
Apacz (0,1%)
Mospilan (0,25%)
7
Regent (0,25%)
Pole Kontrolne
Ryc. 5. Ochrona sadzonek sosny z zakrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L2 przez
podlewanie zawiesinami wodnymi insektycydów (0,25 l cieczy użytkowej/sadzonkę)
Nadleśnictwo Spała, metoda podlewania,L3, 2009
6,0
5,4
% zniszczonych sadzonek
5,0
4,0
3,0
2,0
1,0
1,2
Apacz (0,1%)
Mospilan (0,25%)
1,0
0,0
Pole Kontrolne
Ryc. 6. Ochrona sadzonek sosny z zakrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L3 przez
podlewanie zawiesinami wodnymi insektycydów (0,25 l cieczy użytkowe/sadzonkę). Na rycinie brak wyników preparatu Regent
200 SC, gdyż powierzchnia ta została zniszczona przez dziki.
2. Przydatność nowych insektycydów do sporządzania zawiesiny wodnej do ochrony sadzonek sosny z
odkrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L2 i L3
Wyniki doświadczeń nad przydatnością nowych insektycydów do sporządzania zawiesiny wodnej do
ochrony sadzonek sosny z odkrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L2,
wykonanych metodą maczania korzeni, stosowanych w jednakowych stężeniach substancji aktywnych
(0,05%), z dodatkiem hydrożelu (0,5%) w Nadleśnictwie Spała przedstawiono na rycinie 7, a w Nadleśnictwie
Smardzewice - na rycinie 8. W obu doświadczeniach na poletkach zabezpieczanych preparatami pędraki
zniszczyły od 3,8 do 8,8% sadzonek, natomiast w kombinacji kontrolnej - 11,5 do 15,3 % sadzonek.
Nadleśnictwo Spała, maczanie korzeni , L2, 2008
14,0
11,5
12,0
% zniszczonych sadzonek
10,0
8,3
7,7
8,0
6,0
4,1
4,0
2,0
0,0
Apacz (0,1%)
+hydrożel
Mospilan (0,25%)
+hydrożel
8
Regent (0,25%)
+hydrożel
Pole Kontrolne
Ryc. 7. Ochrona sadzonek sosny z odkrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L2 przez
maczanie korzeni w zawiesinach wodnych insektycydów z dodatkiem hydrożelu (0,5%)
18,0
Nadleśnictwo Smardzewice, maczanie korzeni, L2, 2008
15,3
% zniszczonych sadzonek
16,0
14,0
12,0
10,0
8,8
8,0
6,4
6,0
4,0
3,8
2,0
0,0
Apacz (0,1%)
+hydrożel
Mospilan (0,25%)
+hydrożel
Regent (0,25%)
+hydrożel
Pole Kontrolne
Ryc. 8. Ochrona sadzonek sosny z odkrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L2 przez
maczanie korzeni w zawiesinach wodnych insektycydów z dodatkiem hydrożelu 0,5%)
Wyniki analogicznych doświadczeń dotyczących pędraków chrabąszczy w stadium L3, wykonanych
metodą maczania korzeni w zawiesinach wodnych insektycydów, stosowanych w jednakowych stężeniach
substancji aktywnych (0,05%), z dodatkiem hydrożelu (0,5%) w Nadleśnictwie Spała przedstawiono na rycinie
9, a w Nadleśnictwie Smardzewice - na rycinie 10. W obu doświadczeniach na poletkach zabezpieczanych
preparatami pędraki zniszczyły od 2,8 do 6,3% sadzonek, natomiast w kombinacji kontrolnej - 12,5 do 16,3 %
sadzonek. Wykorzystanie w podany sposób hydrożelu do zabezpieczania sadzonek sosny było oryginalną próbą
po raz pierwszy wykonaną.
9
Nadleśnictwo Spała, maczanie korzeni, L3, 2009
14,0
12,5
12,0
% zniszczonych
10,0
8,0
6,0
4,0
5,5
5,7
Mospilan (0,25%)
+hydrożel
Regent (0,25%)
+hydrożel
3,7
2,0
0,0
Apacz (0,1%)
+hydrożel
Pole Kontrolne
Ryc. 9. Ochrona sadzonek sosny z odkrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L3 przez
maczanie korzeni w zawiesinach wodnych insektycydów z dodatkiem hydrożelu (0,5%)
Nadleśnictwo Smardzewice, maczanie korzeni, L3, 2009
18,0
16,3
% zniszczonych sadzonek
16,0
14,0
12,0
10,0
8,0
6,3
4,8
6,0
4,0
2,8
2,0
0,0
Apacz (0,1%)
+hydrożel
Mospilan (0,25%)
+hydrożel
Regent (0,25%)
+hydrożel
pole kontrolne
Ryc. 10. Ochrona sadzonek sosny z odkrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L3 przez
maczanie korzeni w zawiesinach wodnych insektycydów z dodatkiem hydrożelu (0,5%)
Wyniki doświadczeń nad przydatnością nowych insektycydów do sporządzania zawiesiny wodnej do
ochrony sadzonek sosny z odkrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L2,
wykonanych metodą podlewania sadzonek zawiesinami wodnych insektycydów o jednakowych stężeniach
substancji aktywnych (0,05%) bez dodatku hydrożelu w Nadleśnictwie Spała przedstawiono na rycinie 11, a w
Nadleśnictwie Smardzewice - na rycinie 12. W obu doświadczeniach na poletkach zabezpieczanych preparatami
pędraki zniszczyły od 3,7 do 9,2% sadzonek,
natomiast w kombinacjach kontrolnych od 17,4
10
do9,8%sadzonek.sadzonek.
Nadleśnictwo Spała, metoda podlewania, L2, 2008
% zniszczonych sadzonek
25,0
19,8
20,0
15,0
9,2
10,0
5,6
4,4
5,0
0,0
Apacz (0,1%)
Mospilan (0,25%)
Regent (0,25%)
Pole Kontrolne
Ryc. 11. Ochrona sadzonek sosny z odkrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L2 przez
podlewanie zawiesinami wodnymi insektycydów (0,25 l cieczy użytkowej/sadzonkę)
% zniszczonych sadzonek
Nadleśnictwo Smardzewice, metoda podlewania, L2, 2008
20,0
18,0
16,0
14,0
12,0
10,0
8,0
6,0
4,0
2,0
0,0
17,4
8,3
6,2
3,7
Apacz (0,1%)
Mospilan (0,25%)
Regent (0,25%)
Pole Kontrolne
Ryc. 12. Ochrona sadzonek sosny z odkrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L2 przez
podlewanie zawiesinami wodnymi insektycydów (0,25 l cieczy użytkowej/sadzonkę)
Wyniki analogicznych doświadczeń dotyczących pędraków chrabąszczy w stadium L3, wykonanych w
Nadleśnictwie Spała przedstawiono na rycinie 13, a w Nadleśnictwie Smardzewice - na rycinie 14. W
doświadczeniach tych na poletkach zabezpieczanych preparatami pędraki zniszczyły od 2,1 do 9,2% sadzonek,
natomiast w kombinacjach kontrolnych od 15,9 do 27,0 % sadzonek.
11
W przeprowadzonych doświadczeniach zastosowane preparaty w jednakowym stopniu chroniły
sadzonki sosny zarówno przed pędrakami chrabąszczy w stadium L2, jak i L3.
% zniszczonych sadzonek
Nadleśnictwo Spała, metoda podlewania, L3, 2009
30,0
27,0
25,0
20,0
15,0
10,0
9,2
7,7
4,2
5,0
0,0
Apacz (0,1%)
Mospilan (0,25%)
Regent (0,25%)
Pole Kontrolne
Ryc. 13. Ochrona sadzonek sosny z odkrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L3 przez
podlewanie zawiesinami wodnymi insektycydów (0,25 l cieczy użytkowej/sadzonkę)
% zniszczonych sadzonek
Nadleśnictwo Smardzewice, metoda podlewania, L3, 2009
18,0
16,0
14,0
12,0
10,0
8,0
6,0
4,0
2,0
0,0
15,9
6,3
3,8
2,1
Apacz (0,1%)
Mospilan (0,25%)
Regent (0,25%)
pole kontrolne
Ryc. 14. Ochrona sadzonek sosny z odkrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L3 przez
podlewanie zawiesinami wodnymi insektycydów (0,25 l cieczy użytkowej/sadzonkę)
3. Przydatność nowych insektycydów granulowanych do ochrony sadzonek sosny z odkrytym systemem
korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L2 i L3
Wyniki doświadczeń nad przydatnością nowych insektycydów granulowanych do ochrony sadzonek
sosny z odkrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L2, wykonanych w 2008 r.
metodą podsypywania środka w dołek sadzeniowy przed sadzeniem drzewek w Nadleśnictwie Spała
12
przedstawiono na rycinie 15, a w Nadleśnictwie Smardzewice - na rycinie 16. W doświadczeniu w
Nadleśnictwie Spała (ryc. 15) uzyskano słabsze wyniki, które jednak istotnie różniły się poletka kontrolnego. Na
poletkach zabezpieczanych preparatami pędraki zniszczyły od 10,8 do 20,8 % sadzonek, a w kombinacji
kontrolnej - 31,6 % sadzonek. W doświadczeniu w Nadleśnictwie Smardzewice zastosowane preparaty
skuteczniej chroniły sadzonki sosny przed pędrakami w stadium L2.W tym przypadku na poletkach
zabezpieczanych preparatami pędraki zniszczyły od 2,6 do 5,8 % sadzonek, a w kombinacji kontrolnej - 13,8 %
sadzonek.
Nadl. Spała, podsypywanie, L2, 2008
% zniszczonych sadzonek
35
31,6
30
25
20,8
19,2
20
15
10,8
10
5
0
Santana 5g
NUQ 5g
Marshal 5g
pole kontrone
Ryc. 15. Ochrona sadzonek sosny z odkrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L2 przez
podsypywanie granulowanych insektycydów w dołek sadzeniowy
% zniszczonych sadzonek
16
Nadl. Smardzewice, podsypywanie, L2, 2008
14
13,8
12
10
8
6
5,8
4
3,6
2,6
2
0
Santana 5g
NUQ 5g
Marshal 5g
pole kontrone
Ryc. 16. Ochrona sadzonek sosny z odkrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L2 przez
podsypywanie granulowanych insektycydów w dołek sadzeniowy
Wyniki analogicznych doświadczeń dotyczących pędraków chrabąszczy w stadium L3, wykonanych
metodą podsypywania środka w dołek sadzeniowy przed sadzeniem drzewek w Nadleśnictwie Spała
przedstawiono na rycinie 17, a w Nadleśnictwie Smardzewice - na rycinie 18. W doświadczeniach wykonanych
w 2009 r. na poletkach zabezpieczanych preparatami pędraki zniszczyły od 1,6 do 6,3% sadzonek, natomiast w
kombinacjach kontrolnych od 11,5 do 13,2 % sadzonek.
13
Nowe granulowane insektycydy z grupy związków neonikotynoidowych, zawierające jako substancje
aktywne chlotianidynę i imidachlopryd, istotnie ograniczały szkody powodowane przez pędraki chrabąszczy w
stadiach L2 i L3 w uprawach sosny. Badane środki granulowane wykazały zbliżone lub lepsze działanie niż
zarejestrowany uprzednio i stosowany w ochronie upraw sosny przed pędrakami chrabąszczy preparat Marshal
Suscon 10 CG, zawierający jako substancję aktywną insektycyd z grupy karbaminianów - karbosulfan.
14
Nadl. Spała, podsypywanie, L3, 2009
12
13,2
% zniszczonych sadzonek
10
8
6
4
1,8
1,8
1,6
Marshal 10g
NUQ 5g
NUQ 10g
2
0
pole kontrone
Ryc. 17. Ochrona sadzonek sosny z odkrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L3 przez
podsypywanie granulowanych insektycydów w dołek sadzeniowy
Nadl. Smardzewice, podsypywanie, L3, 2009
14
11,5
% zniszczonych sadzonek
12
10
8
5,6
6
4
2,7
6,3
3,3
2
0
Santana 5g
Santana 10g
Marshal 5g
Marshal 10g
pole kontrone
Ryc. 18. Ochrona sadzonek sosny z odkrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L3 przez
podsypywanie granulowanych insektycydów w dołek sadzeniowy
IV. Wnioski
Z przeprowadzonych badań można wyciągnąć następujące wnioski:
1. Badane środki z grupy chloronikotynyli, Apacz 50 WG (substancja aktywna chlotianidyna) i
Mospilan 20 SP (substancja aktywna acetamipryd), stosowane w stężeniu 0,05 % w przeliczeniu na substancję
aktywną, metodą maczania korzeni sadzonek sosny łącznie z substratem przed ich wysadzeniem na uprawie i
14
metodą podlewania stosując 0,25 l cieczy użytkowej/sadzonkę w istotnym stopniu chroniły uprawy zakładane z
sadzonek z zakrytym systemem korzeniowym przed uszkodzeniami powodowanymi przez pędraki chrabąszczy.
2. Preparat Regent 200 SC z grupy fenylopirazoli (substancja aktywna fipronil), stosowany w stężeniu
0,05% w przeliczeniu na substancję aktywną, metodą maczania korzeni sadzonek sosny łącznie z substratem
przed ich wysadzeniem na uprawie i metodą podlewania stosując 0,25 l cieczy użytkowej/sadzonkę w istotnym
stopniu chronił uprawy zakładane z sadzonek z zakrytym systemem korzeniowym przed uszkodzeniami
powodowanymi przez pędraki chrabąszczy.
3. Badane środki z grupy chloronikotynyli, Apacz 50 WG (substancja aktywna chlotianidyna),
Mospilan 20 SP (substancja aktywna acetamipryd) oraz z grupy fenylopirazoli, Regent 200 SC (substancja
aktywna fipronil), stosowane w stężeniu 0,05 % w przeliczeniu na substancję aktywną z dodatkiem hydrożelu
(0,5%), metodą maczania korzeni sadzonek sosny przed ich wysadzeniem na uprawie, w istotnym stopniu
chroniły uprawy zakładane z sadzonek z otwartej szkółki przed uszkodzeniami powodowanymi przez pędraki
chrabąszczy. Wykonane po raz pierwszy badania
wykorzystujące hydrożel do stosowania z zawiesinami
wodnymi insektycydów wykazały przydatność tej metody do ochrony sadzonek sosny przed pędrakami.
4. Badane środki z grupy chloronikotynyli, Apacz 50 WG (substancja aktywna chlotianidyna),
Mospilan 20 SP (substancja aktywna acetamipryd) oraz z grupy fenylopirazoli, Regent 200 SC (substancja
aktywna fipronil), stosowane w stężeniu 0,05 % w przeliczeniu na substancję aktywną, metodą podlewania
sadzonek sosny po ich wysadzeniu na uprawie, w istotnym stopniu chroniły uprawy zakładane z sadzonek z
otwartej szkółki przed uszkodzeniami powodowanymi przez pędraki chrabąszczy.
5. Badane próbne środki granulowane z grupy chloronikotynyli, zawierające jako substancje aktywne
chlotianidynę (10g/kg) oraz imidachlopryd (50g/kg), stosowane w dołek sadzeniowy przed sadzeniem drzewek
w dawkach 5 i 10 g preparatu/sadzonkę, w istotnym stopniu chroniły sadzonki przed uszkodzeniami
powodowanymi przez pędraki chrabąszczy. Efekt ochronny nowych insektycydów granulowanych był zbliżony
do efektu ochronnego zalecanego uprzednio dla praktyki leśnej preparatu Marshal Suscon 10 CG z grupy
karbaminianów (substancja aktywna karbosulfan - 100 g/kg), stosowanego w dawkach 5 i 10 g
preparatu/sadzonkę.
6. Badane środki do sporządzania zawiesin wodnych oraz w postaci granulatów w zbliżonym stopniu
chroniły sadzonki sosny zarówno przed pędrakami chrabąszczy w drugim, jak i trzecim stadium rozwojowym.
7. Wykonane badania wykazujące przydatność ocenianych insektycydów z grupy chloronikotynyli i
fenylopirazoli do ochrony upraw sosny przed pędrakami chrabąszczy mogą stanowić podstawę do dalszych
badań mających na celu zarejestrowanie odpowiednich preparatów do sporządzania zawiesiny wodnej, jak i w
formie granulowanej.
15