Unit stomatologiczny

T
P
S SPRZĘT I MATERIAŁY STOMATOLOGICZNE
Wojciech Wilk*
Unit stomatologiczny
– podstawowe urządzenie w gabinecie – cz. III
Najpopularniejsze ułożenie narzędzi na konsoli to,
patrząc od lewej strony, cztery narzędzia: dmuchawo-strzykawka, skaler,
mikrosilnik oraz turbina. Trzy pierwsze zostały już omówione,
kolejną część „przewodnika” po konstrukcji unitu autor zaczyna od turbiny.
Każdy lekarz wie, do czego służy turbina, jednak współczesna technika
i w tym przypadku daje do wyboru
kilka opcji. Tradycyjne rozwiązanie
bazuje na podaniu powietrza o odpowiednim, zalecanym przez producenta,
ciśnieniu na końcówkę roboczą. Serwis
w trakcie instalacji unitu, przeglądu
terminowego bądź zmiany końcówki
powinien za pomocą specjalnego
miernika ustawić ciśnienie robocze
końcówki, w przeciwnym razie ulegnie
ona szybszemu zużyciu. Końcówka
robocza, nazywana przez lekarzy turbiną, kątnicą turbinową bądź końcówką
szybkoobrotową, może być montowana
bezpośrednio na rękaw poprzez złącze
Borden, wyparte prawie już całkiem
przez złącze Midwest (czterootworowe). To ostatnie daje większy komfort pracy, ponieważ tworzące sprej
powietrze i wodę doprowadzają do
końcówki osobne rurki, co zapewnia
precyzyjną możliwość wyregulowania
ilości wody i powietrza w spreju. Dodatkowo powietrze napędzające rotor nie
jest wydmuchiwane do ust pacjenta,
ale dodatkowym przewodem odprowadzane jest z powrotem do stolika
lekarza, gdzie po przejściu przez filtr
jest wydmuchiwane na zewnątrz. Brak
filtra powoduje gromadzenie się oleju
używanego do smarowania końcówek,
grozi zanieczyszczeniem stolika, a nawet wyciekiem, co może spowodować
nieprzyjemną niespodziankę dla pacjenta w postaci plamy na ubraniu.
22
SZYBKOZŁĄCZKI I ŚWIATŁO
W TURBINIE
Sztywne połączenie turbiny z rękawem
wpływa znacząco na obciążenie nadgarstka, ponieważ w trakcie zabiegu obracanie końcówki powoduje skręcenie
całego rękawa. Problem ten rozwiązuje
system szybkozłączek (każda firma produkująca turbiny oferuje swój rodzaj
szybkozłączki), które nakręcane są na
rękaw za pomocą sprzęgła. Turbina
nasadzana jest na szybkozłączkę i obraca się swobodnie wokół osi rękawa.
Niektórzy producenci przewidują również możliwość zainstalowania turbiny
progresywnie, tzn. wraz ze zmianą
położenia sterownika nożnego, który
płynnie reguluje przepływ powietrza
dostarczanego do końcówki zmienia
się prędkość obrotowa wiertła. Jest to
jednak rozwiązanie rzadko stosowane,
gdyż – podobnie jak w silniku pneumatycznym – wraz ze zmniejszeniem
ilości powietrza zmniejsza się moment
obrotowy, co w efekcie prowadzi do
zatrzymania się wiertła w kontakcie
z zębem.
Dalsze rozważania dotyczą światła
w turbinie. Zdania są podzielone – część
praktyków twierdzi, że jest ono zbędne,
ponieważ turbiną pracujemy ze sprejem, w związku z czym efektywność
światła jest niewielka. Natomiast inni
nie wyobrażają sobie pracy bez niego,
ponieważ mimo wszystko doświetla
miejscowo pole pracy. Żarówka umieszczona w turbinie jest dość delikatnym
elementem – jej żywotność w dużej
mierze zależy od prawidłowych parametrów zasilania, które umożliwia właściwy układ elektroniczny z regulacją
parametrów pracy. Do żarówki powinien
być łatwy dostęp, tak aby w przypadku
uszkodzenia lekarz mógł ją samodzielnie
i szybko wymienić. Obecne usytuowanie
żarówki przez producentów, zarówno
w końcówce turbinowej, jak i szybkozłączce, umożliwia taką wymianę, ale
rozwiązanie pierwsze wymaga zastosowania dodatkowych styków na sprzęgle,
które po uszkodzeniu mechanicznym
czy zużyciu doprowadzają do braku zasilania. Aby je przywrócić, serwis musi
wymienić styki.
Żarówka umieszczona w szybkozłączce jest w tym przypadku bardziej niezawodnym rozwiązaniem,
a dodatkowo jest mniej narażona na
uszkodzenia choćby przy konserwacji
końcówek, ponieważ obsługa zdejmuje
samą końcówkę turbinową, podczas gdy
szybkozłączka z żarówką pozostaje na
rękawie.
WYBÓR KOŃCÓWKI I RĘKAWÓW
Po decyzji o zastosowaniu konkretnego
rozwiązania technicznego pozostaje
wybór końcówki roboczej. Końcówki
poszczególnych producentów różnią
się od siebie:
• kształtem,
• wielkością główki,
• wzorem perforacji zewnętrznej,
• wagą,
TPS 11/2007
SPRZĘT I MATERIAŁY STOMATOLOGICZNE
• dźwiękiem emitowanym w trakcie
pracy,
• liczbą otworów „sprejowych” (od systemu jedno- do czterootworowego).
Warto również zwrócić uwagę na to,
ile siły trzeba użyć, aby wcisnąć przycisk
mocujący wiertło. Dość często różnice
w wykonaniu końcówek są bardzo
subtelne, jednak mają duży wpływ
na komfort pracy, ponieważ ciągle
jest to najczęściej używane narzędzie
w trakcie zabiegów stomatologicznych.
Proszę pamiętać, że turbina to delikatne
narzędzie, głównym jej elementem jest
rotor, reszta to obudowa i przewody
zasilające. Rotor składa się z wirnika
i z dwóch łożysk osadzonych na wspólnej osi, wewnątrz której znajduje się
otwór do wprowadzania wiertła. Na jej
końcu znajduje się mechanizm chwytaka zwalniany przyciskiem usytuowanym
w górnej pokrywce główki turbiny. Na
żywotność tych elementów ma wpływ,
jak już wcześniej pisałem, ciśnienie
robocze powietrza, jak również jego
jakość. Powinno ono być czyste i suche
(zapewnia to kompresor z osuszaczem),
ale najważniejsze jest, aby lekarz stosował odpowiednią technikę pracy, co
gwarantuje długą żywotność rotora.
Obecnie przy niewielkiej długości
chwytaka całe obciążenie przy bocznej
pracy wiertłem przenoszone jest bezpośrednio na łożysko, co znacznie wpływa
na skrócenie jego żywotności, dlatego
producenci końcówek zalecają pracę
czołową turbiną. Jednak nie zawsze daje
się to zrealizować w trakcie zabiegu,
w związku z tym coraz częściej turbina
zastępowana jest przy wielu zabiegach
mikrosilnikiem elektrycznym z kątnicą
przyspieszającą 1:5. Rozwiązanie to
pozwala uzyskać 200 tys. obr./min i nie
ma takich ograniczeń eksploatacyjnych,
niestety wadą jest jeszcze waga.
Aby lekarz mógł się cieszyć właściwym
wyborem narzędzi roboczych zainstalowanych na stoliku, powinien jeszcze
zadbać o właściwy wybór rękawów.
Rękawy wykonane z PCV, czyli cztery
przewody spojone razem, nie są zbyt
trwałe. Pod wpływem oleju używanego
do smarowania końcówek oraz środków
dezynfekcyjnych dość szybko tracą
swoją elastyczność, stają się sztywne, co
przeszkadza w pracy, a w efekcie pękają,
www.tps.elamed.pl
pracować ze sprejem i bez niego (jeśli
taka potrzeba zaistnieje w danej chwili).
W innych rozwiązaniach załączanie
spreju odbywa się za pomocą przycisku
na sterowniku nożnym lub stoliku lekarza albo poprzez wychylenie dźwigni
w przeciwnym kierunku.
Trwa dyskusja, które z rozwiązań
jest lepsze – przycisk nożny czy dźwignia wychylana nogą. Uwzględniając
podstawowe założenia ergonomii, to
drugie rozwiązanie jest korzystniejsze.
Należy pamiętać, że sterownik nożny
STEROWNIK NOŻNY
jest najczęściej używanym elementem
Ten element wyposażeunitu, w związku z tym
nia jest dość często pojego właściwe zaproSerwis w trakcie
mijany w rozważaniach
jektowanie i wykonadotyczących wyboru
nie rzutuje na poziom
instalacji unitu,
unitu, a to od niego zazmęczenia po pracy.
przeglądu terminoleży, jak sterujemy pracą
Poprzez wywieranie
wego bądź zmiany
końcówek roboczych,
nacisku na przycisk
końcówki powinien
a często również funknapinamy mięśnie
za pomocą specjami fotela. Najprostsze
nogi, co przy dłuższej
rozwiązania zarówno
pracy wpływa na zmęcjalnego miernika
w unitach pneumatyczczenie, a rozwiązanie
ustawić ciśnienie
nych, jak i elektryczz płynnie wychylaną
robocze końcówki,
nych ograniczają się
dźwigną eliminuje ten
w przeciwnym razie
do prostego przycisku
problem, umożliwiając
nożnego podającego imdodatkowo, w niektóulegnie ona szybpuls do danej końcówki,
rych rozwiązaniach,
szemu zużyciu.
a reszta parametrów
stabilne oparcie stopy
pracy ustawiana jest na
na podłodze i dźwigni.
stoliku lekarza bądź bezpośrednio na Korzystne jest usytuowanie przez prokońcówce. W unitach pneumatycznych ducenta w jednym sterowniku również
bądź elektrycznych ze sterownikiem przycisków czy dźwigni umożliwiających
nożnym pneumatycznym, w zależności sterowanie funkcjami fotela. Eliminując
od siły nacisku nogą, można regulować osobny sterownik do fotela, zyskujemy
przepływ strumienia powietrza, regu- dobry dostęp do wszystkich funkcji
lując tym samym prędkość obrotową (przed rozpoczęciem zabiegu czy w jego
turbiny czy mikrosilnika. W niektórych trakcie nie musimy szukać nogą sterownisterownikach nożnych można też włą- ka do fotela lub unitu) i zyskujemy więcej
czyć sprej i przedmuch, tzw. chip blower miejsca przy unicie, a na podłodze nie pląw końcówkach. To w zasadzie wszystkie cze się dodatkowy przewód sygnałowy.
możliwości, jakie daje sterownik pneu- Stopa w trakcie zabiegu, w odróżnieniu
matyczny; w unitach elektrycznych w ta- od rąk, jest zawsze wolna, w związku
kim samym rozwiązaniu tych możliwo- z tym lekarz bez przerywania pracy może
ści jest dużo więcej. Regulacja prędkości uruchamiać dodatkowe funkcje zainstaloobrotowej mikrosilnika, mocy skalera wane w sterowniku nożnym, czyli:
ultradźwiękowego czy obrotów turbiny • włączać lampę operacyjną,
progresywnej odbywa się zazwyczaj za • napełniać kubek wodą,
pomocą dźwigni wychylanej płynnie • opłukiwać miskę spluwaczki,
stopą. Niektóre rozwiązania dźwigni • włączać/wyłączać sprej w końcówumożliwiają dodatkowo w trakcie pracy
kach,
końcówką włączanie i wyłączanie spre- • zmieniać kierunek obrotów mikrosilju. Jest to dość wygodne, ponieważ lekarz
nika,
nie musi przerywać pracy, aby płynnie • uruchamiać pamięć fotela pacjenta.
uniemożliwiając ją całkowicie. Niezależne przewody umieszczone w silikonowej
osłonie to trwalsze rozwiązanie. Przewody są wówczas dużo bardziej odporne na
działanie oleju, a środki dezynfekcyjne
dzięki osłonie zewnętrznej nie mają z nimi styczności. Bardzo istotne jest również
to, aby wewnątrz osłony znajdował się
sznurek bądź linka, które po zamontowaniu do elementów konstrukcyjnych
stolika zabezpieczą przewody przed
zerwaniem w trakcie eksploatacji.
23
T
P
S
T
P
S SPRZĘT I MATERIAŁY STOMATOLOGICZNE
Bardzo istotną dla bezpieczeństwa lakierowanych, a w efekcie nie dojdzie
pracy funkcją, dostępną w unitach elek- do ich korozji, chyba że nasz sterownik
trycznych, jest automatyczna blokada ma obudowę ze stali nierdzewnej.
ruchów fotela w trakcie pracy końcówkami, co zabezpiecza pacjenta przed BLOK ZASILANIA
urazem w sytuacji przypadkowego W bloku zasilania znajdują się wszystporuszenia się. W niektórych rozwią- kie podłączenia mediów niezbędnych
zaniach konstrukcyjnych dostępne są do funkcjonowania unitu i urządzeń na
również funkcje umożliwiające blokadę nim zainstalowanych. Są to: woda, poruchów fotela ze sterownika nożnego. wietrze, kanalizacja, podłączenie ssaka
Staje się to przydatne w trakcie zabie- i jego sterowanie, zasilanie, przepusty
gów narzędziami zewnętrznymi, np. dla różnego rodzaju przewodów sygnapraca fizjodyspenserem czy silnikiem łowych oraz rozdzielacze – elementy
endodontycznym, kiedy przypadkowe wstępnie redukujące parametry meporuszenie fotela może spowodować diów zasilających unit, i transformator
nieprzewidziane skutki, np. złamanie obniżający napięcie zasilania do wartonarzędzia kanałowego. Niektóre z tych ści bezpiecznej. Warto zwrócić uwagę,
funkcji są jednak zbyteczne, ponieważ czy znalazły się tam filtry powietrza
ich realizacja należy do zadań asysty, i wody, które zabezpieczają instalację
a inne są ustawiane na początku zmiany unitu oraz końcówki robocze przed
pracy unitu, dla każdezanieczyszczeniami,
go lekarza indywiduala w e fe kc i e p r z e d
nie, lub bezpośrednio
uszkodzeniem.
Lekarze kupujący
przed zabiegiem na
Coraz częściej eleunit rzadko myślą
stoliku lekarza.
menty bloku zasilania
o konstrukcji steSter ownik nożny
umieszczone są w różrownika nożnego.
powinien być prosty
nych miejscach unitu,
A przecież to od
w obsłudze, lekki, a jeddzięki czemu można
nocześnie stabilny, tak
wyeliminować monniego zależy, jak
aby w trakcie pracy
towaną na podłodze,
sterujemy pracą
nie przesuwał się po
zajmującą sporo miejkońcówek robopodłodze, a dźwignie
sca i trudną do czyszczych
oraz
funkcjai przyciski powinny
czenia (ze względu na
mi fotela, z których
być tak zaprojektowadużą liczbę przewodów
ne, aby ich obsługa
sygnałowych do niej
wiele można uruumożliwiała swobodne
wchodzących) skrzynchomić stopą.
oparcie stopy lekarza
kę. W unicie z blokiem
na podłodze, elimispluwaczki przytwiernując w ten sposób jej nadwerężanie. dzonym do podłogi wszystkie elementy
Istotnym elementem wyposażenia bloku zasilania umieszczone są również
sterownika nożnego jest uchwyt umoż- tam. Natomiast w przypadku bloku spluliwiający przesuwanie go po podłodze waczki podwieszanego do fotela część
stopą – eliminuje to konieczność schyla- elementów zasilania znajduje się w podnia się w celu przemieszczenia go ręką stawie fotela, a część w samym bloku
czy, w najgorszym przypadku, potrzebę spluwaczki. W miejscu, gdzie do unitu
kopania go, aby zmienić jego położenie, doprowadzone jest powietrze, powinien
ponieważ może to doprowadzić do jego być zainstalowany skraplacz, w szczeuszkodzenia. Warto zwrócić uwagę, gólności jeśli kompresor nie posiada
z jakich materiałów jest wykonany ste- osuszacza, umożliwia to zatrzymanie
rownik, ponieważ jest on obsługiwany skroplonej pary w instalacji doprowadzastopą, a odpowiednia ich jakość za- jącej powietrze do unitu. Nie zastępuje
pewni długą żywotność sprzętu. W tym to oczywiście osuszacza, ale znacznie
przypadku metalowa podstawa z pla- ogranicza przedostawanie się wilgoci
stikową obudową wydaje się lepszym do instalacji unitu, a w konsekwencji do
rozwiązaniem, gdyż przy przesuwaniu końcówek roboczych i mikrosilników, co
nie spowodujemy obicia powierzchni znacznie wpływa na ich zużycie i uszko-
24
dzenia w trakcie eksploatacji. Dobrym
rozwiązaniem jest (w szczególności przy
kilku unitach zainstalowanych w jednej
praktyce) wyłącznik zasilania oraz zawór wodny i powietrzny zainstalowane
w bloku – umożliwia to uruchomienie
tych unitów, które w danej chwili będą
używane, jak również ułatwia wykonywanie czynności serwisowych (możliwość odcięcia konkretnej jednostki przy
pracujących pozostałych).
W dostępnym miejscu na obudowie
bloku powinny również znaleźć się
główne bezpieczniki zasilania unitu.
W przypadku ich uszkodzenia, zaistniałego na skutek chwilowego przeciążenia czy wahania napięcia, można
je szybko wymienić bez konieczności
wzywania serwisu. Dobrze jest, jeśli
wszystkie obwody elektryczne, również
te niskonapięciowe, zabezpieczone są
osobnym bezpiecznikiem. Takie rozwiązanie, przy awarii jednego z obwodów,
zapewnia zabezpieczenie pozostałych,
umożliwiając często pracę unitu bez
jednej z końcówek czy którejś z funkcji
unitu, a jeśli producent udostępnił te
bezpieczniki obsłudze (należy zapytać
o to serwis w trakcie montażu unitu), ta
może zepsuty obwód wymienić i przywrócić pełną jego sprawność. Gdyby
się jednak okazało, że po powtórnym
załączeniu unitu wymieniony bezpiecznik ponownie ulegnie uszkodzeniu, nie
pozostaje nam nic innego, jak wezwanie
serwisu.
Czasami na instalacji zasilania unitu
wodą i powietrzem fabrycznie montowane są zawory odcinające powietrzno-hydrauliczne bądź elektrozawory.
Elementy te są włączone przez cały
czas funkcjonowania unitu, w związku
z czym muszą być wysokiej jakości, ponieważ ich awaria może spowodować
odcięcie któregoś z mediów, a nawet
całkowite zablokowanie pracy unitu.
Jednak rozwiązanie to w praktyce
okazuje się zawodne, w związku z tym
zwykłe zawory mechaniczne są pewne
i skuteczne.
‰
*Alldent – Wojciech Wilk
41-215 Sosnowiec
ul. Armii Krajowej 6
tel. 032 296 92 08
fax 032 363 15 50
TPS 11/2007