Ocena zabezpieczenia opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą w

Ocena zabezpieczenia opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą
w województwie kujawsko - pomorskim w 2011 roku
1.
2.
3.
4.
Wybrane dane demograficzne
Kadra
Lecznictwo szpitalne
Podstawowa opieka zdrowotna
4.1 Profilaktyczna opieka lekarska nad dziećmi do lat 3
4.2 Profilaktyczna opieka lekarska nad dziećmi w wieku szkolnym i młodzieżą
4.3 Profilaktyczna opieka położnej środowiskowo-rodzinnej nad noworodkiem do
ukończenia 2 miesiąca życia.
Populacja dzieci i młodzieży w województwie Kujawsko – Pomorskim wynosi 455668
i stanowi 21% ogółu ludności. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia
29 sierpnia 2009 roku w sprawie świadczeń gwarantowanych w zakresie podstawowej opieki
Zdrowotnej (Dz.U. Nr 139, poz. 1139) opieka profilaktyczna nad populacją dziecięcomłodzieżową powinna być sprawowana w sposób ciągły i kompleksowy, a rozwój dzieci
prawidłowo monitorowany. Truizmem jest twierdzenie że od zdrowia w okresie dzieciństwa
zależy zdrowie człowieka dorosłego.
Zapobieganie chorobom u dorosłych jest niemożliwe bez profilaktyki
we wcześniejszych okresach rozwoju człowieka, bowiem większość chorób i wad
rozwojowych ujawnia się w okresie niemowlęcym lub wczesnodziecięcym. Zgodnie
z obowiązującymi przepisami prawnymi działaniami profilaktycznymi powinny być objęte
wszystkie dzieci i młodzież do lat 19-tu w określonej przez ustawę formie i przedziałach
czasowych. W okresie noworodkowym opiekę profilaktyczną zapewnia położna
środowiskowo rodzinna, nie później niż 48 godzin po wypisaniu z oddziału położniczego
i realizuje co najmniej 4 wizyty patronażowe do 2-go miesiąca życia niemowlęcia.
Badania przesiewowe wykonywane przez pielęgniarki środowiskowo-rodzinne oraz
badania lekarskie niemowląt realizowane w terminach szczepień ochronnych, badania
bilansowe dzieci 2, 4, 5, 6 lub 7 letnich 10, 13, 16, 18/19 letnich mają służyć wczesnemu
wykrywaniu zaburzeń w rozwoju fizycznym, narządu ruchu, narządu wzroku, słuchu,
nadciśnienia tętniczego, zagrożenia wystąpienia otyłości lub niedożywienia itp.
W placówkach szkolnych funkcjonują gabinety profilaktyki zdrowotnej i pomocy
przedlekarskiej a opiekę nad uczniami sprawują pielęgniarki środowiska nauczania
i wychowania poprzez wykonywanie testów przesiewowych w rocznikach 6, 10, 13, 16,18/19
letnich, edukację zdrowotną, opiekę nad uczniami z chorobami przewlekłymi, udzielanie
porad przedlekarskich. W realizacji zadań prozdrowotnych w szkole powinni uczestniczyć
sami uczniowie, ich rodzice i nauczyciele. Opiekę zdrowotną nad noworodkiem i kobietą
w okresie ciąży sprawuje położna środowiskowo – rodzinna i lekarz ginekolog.
Zakres świadczeń profilaktycznych i działań w zakresie promocji zdrowia oraz badań
diagnostycznych i konsultacji medycznych wykonywanych u kobiet w okresie ciąży wraz
z okresami ich przeprowadzania zawarty jest w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia
23 września 2010 roku w sprawie standardów postępowania oraz procedur medycznych przy
udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanej nad
kobietą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu, połogu oraz nad noworodkiem
( Dz. U. Nr.187 poz.1259 )
Ocena zabezpieczenia opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą w województwie
Kujawsko – Pomorskim w 2011 roku.
Oceny dokonano na podstawie sprawozdań rocznych MZ–11, MZ–29, MZ–88, za 2011 rok
Oddziału Statystyki i Analiz Medycznych oraz Rejestru Podmiotów Leczniczych Wydziału
Zdrowia Kujawsko–Pomorskie Centrum Zdrowia Publicznego
Kujawsko–Pomorskiego
Urzędu Wojewódzkiego.
Wybrane dane demograficzne
Ogólna liczba ludności w województwie Kujawsko-Pomorskim na dzień 31.12.2011 roku
wynosiła 2098370, populacji dziecięco – młodzieżowej 455668 i stanowiła ona 21% ogółu
ludności.
Dzieci i młodzież wg grup wiekowych
0–4
114177
5–9
101060
10 – 14
108395
15 – 19
132036
Żródło : dane Urzędu Statystycznego w Bydgoszczy
Kadra lekarska
Na terenie województwa zatrudnionych jest 339 lekarzy pediatrów, w tym:
137 z II stopniem specjalizacji
145 z I stopniem specjalizacji
21
nowym trybem
50
neonatologów w tym:
40 z II stopniem specjalizacji
10 nowym trybem
Lekarzy położnictwa i ginekologii jest 236, w tym:
190 z II stopniem specjalizacji
31
z I stopniem specjalizacji
15
nowym trybem
Źródło: sprawozdanie MZ-89
Lekarze w powiatach wg specjalności
Powiat
1. aleksandrowski
2. brodnicki
3. bydgoski
4. chełmiński
5. golubsko-dobrzyński
6. grudziącki
7. inowroclawski
8. lipnowski
9. mogileński
10. nakielski
11. radziejowski
12. rypiński
13. sępoleński
14. świecki
15. toruński
16. tucholski
17. wąbrzeski
18. włocławski
19. żniński
20. Bydgoszcz
21. Grudziądz
22. Toruń
23. Włocławek
pediatrzy
7
12
5
8
7
1
24
9
8
13
7
8
7
11
8
8
6
5
17
76
19
40
33
neonatolodzy
1
1
1
1
1
1
26
4
8
2
położnictwa i ginekolog
3
6
1
4
5
1
3
1
3
64
14
19
Źródło – MZ-89.
Kadra lekarzy pediatrów w ostatnich pięciu latach utrzymuje się na tym samym poziomie.
Liczba lekarzy neonatologów wzrosła o pięciu specjalistów, natomiast lekarzy położnictwa
i ginekologii zmalała z 251 w 2007 r. do 236 w 2011 r.
Lecznictwo szpitalne
Na terenie województwa kujawsko - pomorskiego funkcjonuje 43 szpitali ogólnych w tym
2 szpitale uniwersyteckie, 8 szpitali dla których organem założycielskim jest samorząd
województwa,10 dla których organem założycielskim są samorządy powiatowe i gminne,
21 to szpitale przedsiębiorców, 1 szpital MON i 1 szpital MSWiA.
Liczba oddziałów dziecięcych wynosi 28 z liczbą łóżek 843 (4401,4403, 4031,
4273,4071,4421).
Liczba oddziałów noworodkowych 18 z liczbą łóżek 564.
Liczba pododdziałów noworodkowych 5 z liczbą łóżek 94.
Liczba oddziałów położniczo-ginekologicznych 25 z liczbą łóżek 958.
Źródło: sprawozdanie MZ-29; rejestr podmiotów wykonujących działalność leczniczą.
Działalność oddziałów w 2011 r
łóżka
wskaźnik łóżek /10 000 ludności.
pediatryczne
2,9
noworodkowe
3,1
położnico-ginekologiczne
4,7
Średnie wykorzystanie łóżka%
56,1%
35,9%
50,4%
Źródło: sprawozdanie Mz-29.
Liczba łóżek pediatrycznych wg powiatów.
powiaty
1. aleksandrowski
2. brodnicki
3. chełmiński
4. golubsko-dobrzyński
5. inowroclawski
6. lipnowski
7. mogileński
8. nakielski
9. radziejowski
10. rypiński
11. sępoleński
12. świecki
13. toruński
14. tucholski
15. wąbrzeski
16. żniński
17. Bydgoszcz
liczba łóżek
30
20
22
26
42
20
15
25
20
20
28
25
15
18
25
211
łóżka IOM
12
wsk./10.000 ludn.
5,3
2,6
4,2
5,7
2,5
3,1
3,2
7,3
4,8
4,5
6,8
2,5
1,5
3,7
1, 5
5,5
18. Grudziądz
90
5
19. Toruń
101
11
20. Włocławek
40
Źródło; rejestr podmiotów wykonujących działalność leczniczą.
9,1
4,9
2,9
Liczba łóżek pediatrycznych, położniczo-ginekologicznych i noworodkowych przekracza
potrzeby lecznictwa szpitalnego .Średnie wykorzystanie łóżek w ciągu roku w tych oddziałach
oscyluje w około 50%. Optymalne obłożenie powinno kształtować się na poziomie 80%.
łóżek wykorzystanych w ciągu roku.
Podstawowa opieka zdrowotna
Na terenie województwa Kujawsko-Pomorskiego na dzień 31.12.2011 roku funkcjonowało
305 podmiotów wykonujących działalność leczniczą w zakresie podstawowej opieki
zdrowotnej. W podmiotach tych zatrudnionych było w osobach 1889 lekarzy w tym 507
lekarzy rodzinnych, 459 pediatrów i 636 innych specjalności .Pielęgniarek środowiskowo –
rodzinnych 925 oraz 346 położnych środowiskowo – rodzinnych.
Źródło: sprawozdanie MZ-11.
Lekarska opieka profilaktyczna nad niemowlętami i dziećmi w wieku przedszkolnym
Aktualnie obowiązujący system opieki lekarskiej nad małymi dziećmi polega nie tylko
na leczeniu w chorobie, ale przede wszystkim na profilaktyce .Badania zdrowego dziecka
odbywają się w pierwszym roku życia średnio co 6 – 8 tygodni w gabinecie lekarza
podstawowe opieki zdrowotnej. Lekarz po zbadaniu dziecka ocenia prawidłowość jego
rozwoju oraz stan jego zdrowia, informuje rodziców o postępie w rozwoju psycho-fizycznym
dziecka, udziela wskazówek co do sposobu żywienia, zapobieganiu krzywicy, szczepieniach
obowiązkowych i zalecanych itp. Ze względu na coraz częściej pojawiające się zjawiska
społeczne takie jak przemoc w rodzinie i opisywane przez media tragiczne zdarzenia
szczególnie z udziałem małych dzieci, należałoby zwiększyć liczbę niemowląt objętych opieką
przez pielęgniarkę środowiskowo – rodzinną i lekarza w warunkach domowych.
Wskaźniki opieki zdrowotnej nad dziećmi zdrowymi w wieku do 1 roku życia
Lata
% objętych opieką lekarską dzieci
zdrowych w 1 miesiącu życia
2007
77,5
2008
80,6
2009
83,1
2010
81,3
2011
83,1
Źródło: sprawozdanie MZ-11.
% objętych opieką lekarską dzieci
zdrowych w 1 roku życia
91,1
92,2
95,1
95,5
97,2
Średnia liczba porad profilaktycznych lekarskich u dzieci do 1–go roku życia , kształtowała się
na poziomie 5,1 – 5,3 porady na dziecko.
Profilaktyczne badania lekarskie u dzieci i młodzieży (bilanse zdrowia )wg powiatów
procentowy udział liczby dzieci i młodzieży zbadanych w liczbie dzieci podlegających badaniu
w rocznikach.
Powiat
2
4
1.aleksandrowski
99,7 98,8
2. brodnicki
88,5 86,4
3. bydgoski
72,7 56,1
4. chełmiński
85,2 76,1
5. golubsko-dobrzyń. 95,1 81,9
6. grudziądzki
92,4 94,7
7. Inowrocławski
85,8 79,9
8. lipnowski
95,1 94,7
9. mogileński
84,5 76,7
10. nakielski
80,5 75,1
11. radziejowski
97,9 90,1
12. rypiński
89,2 95,1
13. sępoleński
91,8 80,6
14. świecki
86,5 80,9
15. toruński
83,4 79,8
16. tucholski
54,8
55,2
17. wąbrzeski
96,8 93,4
18. włocławski
87,2 80,6
19. żniński
84,3
78,5
20. Bydgoszcz
75,9
54,7
21. Grudziądz
86,3 79,1
22. Toruń
89,1
82,6
23. Włocławek
63,6 49,9
Źródło: sprawozdanie MZ-11.
6
100,0
98,2
92,8
94.9
92,9
96,4
86,3
91,5
96,4
93,5
90,3
94,3
71,1
94,3
91,2
97,2
94,8
87,7
95,7
76,3
93,8
88,9
79,6
10
98,9
97,1
91,4
91,7
84,5
91,5
89,1
90,8
93,5
91,7
91,4
90,5
85,1
94,4
90,3
94,8
93,8
89,1
95,3
73,6
93,1
73,4
78,3
13
95,7
95,8
82,1
86,2
78,7
95,9
87,5
92,1
92,6
78,5
96,3
84,8
79,3
94,7
86,2
89,7
89,3
84,2
96,8
76,1
85,4
66,1
81,3
16
91,7
91,3
66,2
82,4
87,2
94,1
68,9
89,6
65,1
68,1
56,3
86,3
80,4
85,7
72,1
62,2
74,3
83,5
78,8
63,7
84,9
59,3
82,5
18/19
84,8
87,3
60,6
86,5
81,6
65,1
64,6
74,9
71,5
46,6
46,3
61,0
70,1
76,7
53,5
55,4
65,5
58,1
79,3
42,5
80,2
53,9
44,8
Realizacja zadań profilaktycznych wobec dzieci i młodzieży na terenie województwa
wykonana jest na dość dobrym poziomie .Niepokój budzi jedynie obniżający się z roku na rok
odsetek młodzieży 18/19 letniej ,której zapewniano profilaktyczne badania lekarskie
w niektórych powiatach poniżej 50% podlegających badaniu .Efektem profilaktycznego
badania lekarskiego powinna być wnikliwa ocena stanu zdrowia, wykrycie ewentualnych
zaburzeń, zlecenie niezbędnych badań diagnostycznych, leczniczych, korekcyjnych,
orzecznictwo dla potrzeb ucznia i szkoły, wskazówki dla pielęgniarki środowiska nauczania
i wychowania oraz udzielenie uczniom i ich rodzicom porady dotyczącej zachowań
prozdrowotnych. Znaczny odsetek lekarzy nie dostrzega potrzeby wnikliwych badań
profilaktycznych uczniów oraz ich ważnej roli społecznej i edukacyjnej. Niekorzystne
doświadczenie młodzieży z tego rodzaju badaniem może ukształtować niekorzystną postawę
wobec innych badań profilaktycznych realizowanych w późniejszym życiu. Odrębnym
zagadnieniem jest specjalistyczna opieka pediatryczna. Okres oczekiwania na poradę
u specjalisty jest długi, i często zniechęca młodzież do działań diagnostycznych, leczniczych
i rehabilitacyjnych.
Najczęściej występujące choroby przewlekle i problemy zdrowotne
(procentowy udział dzieci i młodzieży w wieku 0 – 18 lat, u których stwierdzono schorzenia,
będących pod opieką lekarzy poz w stosunku do liczby dzieci i młodzieży danej grupie.)
zniekształcenia kręgosłupa
4,96%
zaburzenia refrakcji i akomodacji oka
4,57%
dychawica oskrzelowa
2,48%
otyłość
2,16%
zaburzenia rozwoju
1,59%
ogółem w 2011 roku dzieci i młodzież z problemami zdrowotnymi stanowiły 23,6% populacji.
Źródło: sprawozdanie MZ-11.
Umieralność niemowląt w rocznikach
(zgony w pierwszym roku życia na 1000 urodzeń i liczby bezwzględne )
2007 rok
133
6,1‰
2008 rok
136
5,8‰
2009 rok
147
6,3‰
2010 rok
131
5,8‰
2011 rok
126
6,1‰
Źródło: dane Urzędu Statystycznego w Bydgoszczy.
Współczynniki zgonów niemowląt 2011 roku i liczby bezwzględne wg. powiatów
Powiaty
zgony w liczbach bezwzględnych
współczynniki
1. aleksandrowski
3
5,7‰
2. brodnicki
7
7,6‰
3. bydgoski
10
8,7‰
4. chełmiński
4
6,9‰
5. golubsko-dobrzyński
2
4,0‰
6. grudziądzki
2
4,3‰
7. inowrocławski
9
5,8‰
8. lipnowski
5
6,7‰
9. mogileński
5
10,7‰
10. nakielski
4
4,1‰
11. radziejowski
12. rypiński
3
5,9‰
13. sępoleński
4
9,03‰
14. świecki
3
2,9‰
15. toruński
4
3,6‰
16. tucholski
3
5,6‰
17 .wąbrzeski
4
10,9‰
18. włocławski
6
6,9‰
19. żniński
8
10,1‰
20. Bydgoszcz
20
6,1‰
21. Grudziądz
4
4,2‰
22. Toruń
8
4,1‰
23. Włocławek
8
8,2‰
Źródło: dane Urzędu Statystycznego w Bydgoszczy.
Współczynnik umieralności niemowląt w 2011 roku w porównaniu z rokiem 2010
wzrósł o 0,2‰ Największe natężenie umieralności niemowląt notuje się w ciągu pierwszych
6 dni życia.
Umieralność niemowląt jest zróżnicowana i zależy od wieku i masy urodzeniowej
noworodka. Współczynnik umieralności okołoporodowej (0 - 6 dnia życia) w naszym
województwie kształtuje się na poziomie 10,5%o i wzrósł w porównaniu z rokiem 2010
o 1,8‰ i jest najwyższy od 6 lat. Z ogólnej liczby 126 zmarłych niemowląt w 2011 roku
78,5% nastąpiła w okresie pierwszego tygodnia życia. Najczęstszą przyczyną zgonów w tej
grupie wiekowej są zespoły niedotlenienia, zakażenia wewnątrzmaciczne, wady wrodzone,
aberracje chromosomalne, choroby układu oddechowego.
Umieralność okołoporodowa i umieralność niemowląt jest wyraźnie związana z masą
urodzeniową noworodka. W 2011 roku 82% zgonów dotyczyło noworodków urodzonych
poniżej 2500 g.
Na terenie województwa Kujawsko – Pomorskiego profilaktyczna opieka zdrowotna
nad kobietą, noworodkiem, niemowlęciem, dziećmi i młodzieżą realizowana jest na
podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 28 sierpnia 2009 roku w sprawie
organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą (Dz. U. Nr 139, poz.
1133), rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu
podstawowej opieki zdrowotnej z dnia 29 sierpnia 2009 roku (Dz.U. Nr 139, poz 1139 z późn.
zm.) oraz rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 23 września 2010 roku w sprawie
standardów postępowania oraz procedur medycznych przy udzielaniu świadczeń
zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie
fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem (Dz. U. Nr
187, poz. 1259) przez odpowiednio przygotowaną kadrę lekarzy podstawowej opieki
zdrowotnej, pielęgniarek i położnych środowiskowo – rodzinnych oraz pielęgniarek
i higienistek szkolnych.