Sposób liczenia stanów liczebnych wojsk w wojnie polsko

Zdzisław G. Kowalski
SPOSÓB LICZENIA STANÓW LICZBOWYCH WOJSK
W WOJNIE POLSKO-BOLSZEWICKIEJ 1920 ROKU
Historycy wojny polsko-bolszewickiej w 1920 roku, często dla podania
ogólnej liczby walczących wojsk, posługują się jako kryterium, ilością dywizji —
piechoty u Polaków i strzelców w Armii Czerwonej — jakie miały do swojej
dyspozycji dowództwa po obu stronach frontu. Jest to podwójnie niefortunne, bowiem
struktura organizacyjna dywizji sowieckiej była inna niż polskiej, a co za tym idzie
stan etatowy i wartość bojowa różna. Po drugie, stan ukompletowania w ramach tego
samego wojska był bardzo zróżnicowany, różnica sięgała nawet do 50% procent.
Istniały ponadto dosyć znaczne różnice sposobów liczenia stanów osobowych
w Wojsku Polskim i w Armii Czerwonej. Dlatego niezmiernie ważne jest dla
współczesnego badacza, znać nie tylko strukturę organizacyjną ówczesnych związków
taktycznych i operacyjnych obu walczących stron, ale także wiedzieć co sporządzający
— licznie zachowane w zasobie CAW — raporty stanów liczbowych, rozumieli pod
poszczególnymi terminami (np. polskie „szable” i „karabiny” czy rosyjskie „bagnety”
i „bojcy”) oraz w jaki sposób wypełniali poszczególne rubryki. Dzięki zachowaniu w
zasobie CAW szczegółowych instrukcji i wytycznych w tym względzie, autor
niniejszego opracowania, liczy na to, że ostatecznie wyjaśni — przynajmniej na
szczeblu taktycznym i operacyjnym co rozumiano i co wchodziło w skład ww.
„szabel”, „bagnetów” itd.
W Wojsku Polskim w tym okresie dywizja piechoty jako wyższy związek
taktyczny, składała się z trzech rodzajów broni: piechoty, kawalerii i artylerii wraz z
pododdziałami technicznymi oraz wszelkiego rodzaju służb. Wewnętrzna organizacja
dywizji — zgodnie z rozkazem Naczelnego Dowództwa WP nr 1054/1 z 16 lipca 1919
roku i nr 3450 z 28 marca 1920 roku — przedstawiała się w następujący sposób. Na
czele dywizji stał dowódca, z przynależnym mu sztabem. Przy dowództwie
znajdowały się: kompania sztabowa, pluton kawalerii sztabowej, tabory sztabowe i
poczta polowa. Pułki zgrupowane były w dwie brygady piechoty, po dwa pułki w
każdej. Na czele każdej z nich stał dowódca brygady (brygadier), mający do pomocy
jednego adiutanta i oficera ordynansowego. Stan etatowy dywizji wynosił ok. 650
oficerów, 20.800 podoficerów i szeregowców, 6.500 koni oraz 2.000 wozów. Nigdy
jednak żadna dywizja nie osiągnęła takiego ukompletowania. Należy zaznaczyć, że
powyższy etat dotyczył głównie tzw. wojsk krajowych, zorganizowanych w
Królestwie i Małopolsce (dywizje 1—10). Oddziały hallerowskie i wielkopolskie
miały do końca działań wojennych odrębną organizację. Krajowa dywizja piechoty
liczyła średnio 9 tys. karabinów i 168 ciężkich karabinów maszynowych, dywizja
piechoty b. armii Hallera 7.200 karabinów, 128 ckm, 462 ręcznych karabinów
maszynowych, dywizja Wielkopolska 10 tys. karabinów, 128 ciężkich karabinów
maszynowych i 128 lekkich karabinów maszynowych. Waga jednorazowej dotacji
amunicji wynosiła dla poszczególnych typów dywizji piechoty odpowiednio: 23,7 t,
19,5 t i 24 t1.
Pułk piechoty w Wojsku Polskim składał się ze sztabu (4 oficerów, 13
podoficerów i 37 szeregowców), plutonu łączności (1 oficer, 33 podoficerów i 120
szeregowców), kompani technicznej (6 oficerów, 21 podoficerów i 181 szeregowców),
kompani karabinów maszynowych (4 oficerów, 14 podoficerów i 71 szeregowców) i z
trzech batalionów piechoty. Każdy batalion dzielił się na cztery kompanie piechoty (a
te składały się z 3 plutonów) i jednaj kompani karabinów maszynowych (w sumie 25
oficerów, 99 podoficerów i 794 szeregowców). Ogółem etatowy stan pułku wynosił
1
M.J. S z c z e p k o w s k i, Zarys organizacji Wojska Polskiego w latach 1918—1920 [w:]
„Wojskowy Przegląd Historyczny”, Warszawa 1990, nr 3—4, s. 25.
90 oficerów, 378 podoficerów i 2791 szeregowców, w sumie 3259 ludzi2.
Oczywiście żaden z pułków w trakcie bitwy warszawskiej — podobnie jak dywizja —
nie posiadał takiego stany, dodatkowo należy pamiętać, iż są to liczby odnoszące się
do tzw. stanu żywionych, stan bojowy pułku był zdecydowanie niższy. Każdy pułk
piechoty posiadał — na dalekim zapleczu w głębi kraju — batalion zapasowy.
W skład artylerii dywizyjnej wchodził pułk artylerii polowej i pułk artylerii
ciężkiej. Pułk artylerii polowej składał się z czterech dywizjonów po trzy baterie, w
każdej po 6 dział. Pułk artylerii ciężkiej składał się z dwóch dywizjonów po trzy
baterie, w każdej po cztery działa. Praktycznie jednak artyleria dywizyjna
występowała w mniejszym składzie. IV dywizjon pułku artylerii polowej i II dywizjon
artylerii ciężkiej znajdowały się w tzw. rezerwie artyleryjskiej Naczelnego
Dowództwa.
Inaczej przedstawiała się sytuacja w kawalerii. Na początku 1920 roku
największym związkiem organizacyjnym jaki występował w tym rodzaju broni w
Wojsku Polskim była brygada. Dopiero w trakcie przygotowań do działań na Ukrainie
rozpoczęto — na podstawie rozkazu Naczelnego Dowództwa nr 4010/1 z 13 kwietnia
1920 roku — prace nad utworzeniem dywizji — według ówczesnego nazewnictwa —
jazdy, która miała — poprzez dowództwo 2 armii — podlegać Naczelnemu
Dowództwu. Do końca wojny nie wypracowano obowiązującego modelu organizacji
dywizji kawalerii. Każdy z powstałych podówczas związków taktycznych jazdy
posiadał swoistą często zmienianą strukturę, były dywizje dwubrygadowe (np. 1
dywizja jazdy płk. Rómmla w maju i czerwcu 1920 roku, I i VII brygada jazdy) i
dywizje trzybrygadowe (np. ta sama dywizja w sierpniu działała w składzie I, VI i VII
brygady jazdy). Organizacja i podległość wewnątrz sztabu dywizji, były podobne jak
piechocie3.
Dowódca był odpowiedzialny za całokształt działań i stan powierzonej
dywizji i posiadał stosowne do tego prerogatywy. Jego pomocnikiem był szef sztabu
odpowiedzialny przed dowódcą za wszystkie czynności „... związane z operacjami i
2
Księga chwały piechoty, Warszawa 1937—1939, s. 218.
J. M a j c h r z a k ó w n a, Dowództwa dywizji piechoty [w:] Spis władz wojskowych 1918—1921,
na prawach masz. CAW, Warszawa 1936, s. 1 i 4.
3
bitnością wojsk oraz za całokształt służby wewnętrznej dowództwa”. Szefowi sztabu
podlegały wszystkie osoby wchodzące w skład sztabu, bez względu na rangę i
starszeństwo. Organami wykonawczymi szefa sztabu były oddziały: organizacyjny,
materiałowy, operacyjny, informacyjny i adiutantura. Pozostałe osoby funkcyjne: szef
łączności, referent techniczny, intendentura, szef sanitarny, dywizyjny lekarz
weterynarii, duszpasterstwo, kierownik sądu polowego i kierownik poczty polowej
byli odpowiedzialni za swoje służby przed dowódcą „jako referenci w drodze przez
szefa sztabu”. Ponadto w sztabie występował komisarz polityczny jako organ
doradczy dowódcy, oficer kasowy i podległy mu oficer prowiantowy4.
Skład bojowy brygady piechoty przez początkowy okres budowy wojska
polskiego był zmienny. Dopiero w maju 1919 roku kiedy zdecydowano się na
tworzenie dywizji w systemie dwubrygadowym, po dwa pułki w brygadzie, nastąpiło
pewne ujednolicenie5.
Podobnie jak dywizje tak i brygady jazdy rzadko kiedy występowały w swym
etatowym składzie. Od lipca 1919 roku składały się z trzech pułków jazdy (w każdym
po cztery szwadrony jazdy, jeden szwadron techniczny i szwadron karabinów
maszynowych), dywizjonu artylerii konnej, konnego oddziału radio i brygadowego
oddziału telegraficznego oraz taborów. Można było spotkać brygady dwu-, trzy- i
czteropułkowe. To samo dotyczyło i pułków, gdzie rozpiętość sięgała od dwóch do
sześciu szwadronów jazdy. Próbując uporządkować choćby sprawy dowodzenia,
Naczelne Dowództwo rozkazem nr L.3450/1 z dnia 28 marca 1920 roku wprowadziło
następującą organizację dowództwa brygady. Na czele stał dowódca odpowiedzialny
za całość powierzonego mu związku taktycznego. Jego zastępcą był I oficer sztabu —
odpowiednik
szefa
sztabu
—
któremu
Materiałowy,
Operacyjno-Informacyjny
i
podlegały oddziały:
Adiutantura
oraz
Organizacyjno-
oficer
łączności,
Intendentura, szef sanitarny, lekarz weterynarii, kierownik poczty ponadto oficer
kasowy i prowiantowy6.
4
Tamże, s. 5—7.
Z. G r u s z e w s k a, Brygady piechoty, [w:] Spis władz ..., op. cit., s. 2.
6
R. M o r c i n e k, Dowództwa brygad kawalerii, [w:] Spis władz ..., s. 1—2.
5
Dodatkowo sprawę komplikowały różnice pomiędzy pułkami rezerwowymi a
ochotniczymi jazdy. Bowiem pułki ochotnicze nie posiadały przez dłuższy czas
szwadronów ckm-ów z powodu braku specjalistów. Dopiero we wrześniu 1920 roku
pułki ochotnicze zrównane zostały mniej więcej z innymi pułkami kawalerii. Poza tym
— co odnosiło się nie tylko do kawalerii — „... pułki rezerwowe, jako składające się
ze starego żołnierza, który przebył całą wojnę światową, nie odznaczały się specjalnie
animuszem, posiadały jednak większe wyrobienie wojenne i praktykę bojową niżeli
pułki ochotnicze. Te znowu w znacznym stopniu górowały nad pułkami rezerwowymi
swoim patriotyzmem, zapałem i temperamentem bojowym”7.
Organizacja wojsk piechoty Rosji Sowieckiej w okresie bitwy warszawskiej
opierała się na etacie ogłoszonym w rozkazie Rewolucyjnej Rady Wojennej Republiki
(dalej RRWR) Nr 220/34 z 13 listopada 1918 roku. Zgodnie z tym etatem w skład
dywizji strzelców wchodziło: trzy brygady strzelców (BS) po trzy pułki strzelców (ps)
w każdej, 4 kawaleryjskie i 9 artyleryjskich dywizjonów, oddzielna konna bateria,
batalion saperów, batalion łączności, oddział samochodów pancernych, oddział
żeglugi powietrznej i awiacji a także oddziały i pododdziały zabezpieczenia
logistycznego. Etatowy stan dywizji liczył 58 tys. żołnierzy (z tego 46% elementu
bojowego) i 24.338 koni. Na wyposażeniu wg etatu powinno być: 36.265
karabinów, 324 karabinów maszynowych, 520 ciężkich karabinów maszynowych,
116 dział i 54 moździerzy. W skład dowództwa dywizji strzelców wchodził: sztab;
oddział zaopatrzenia, sanitarny i weterynaryjny; kontrola dywizyjna, płatnik, poczta i
telegraf. Dodatkowo rozkazem RRWR Nr 456/60 z 26 grudnia 1918 roku dodano
jeszcze sekcje polityczną.
W celu nadania większej operacyjnej i gospodarczej samodzielności ww. etat
znacznie wzmocnił szczebel brygady powiększając etatowo jej sztab i pododdziały
zabezpieczenia. W skład dowództwa brygady wchodził: sztab z komendą dowództwa,
oddział zaopatrzenia, sanitarna i weterynaryjna jednostka, komenda gospodarcza i
obóz. Brygadzie dodano: warsztaty uzbrojenia, inżyniera brygady, samodzielną
7
J. G r o b i c k i, Organizacja kawalerii polskiej w latach 1918—1921, „Przegląd Kawaleryjski”,
1932, nr 2, s. 204
kompanie saperów i kompanie łączności, pododdział opatrunkowy, aprowizacyjny i
wojskowo-sanitarny transport i skład polowy.
Każdy wchodzący w skład brygady pułk liczył trzy bataliony oraz pułkowe
dowództwa: karabinów maszynowych, łączności, saperów, moździerzy, rozpoznania
konnego, gazowego, komendy, gospodarczego a także szkoły pułkowej. W skład
pułku wchodził także pododdział opatrunkowy i punkt weterynaryjno-leczniczy.
Etatowy stan pułku wynosił 3.687 ludzi.
Oczywiście, żadna sformowana w czasie wojny dywizja nie osiągnęła takiego
stanu ewidencyjnego ludzi, wyposażenia, czy uzbrojenia. Co więcej dywizje walczące
na froncie — na skutek walk, chorób, dezercji i obsady poszczególnych garnizonów
— systematycznie obniżały liczebność swego stanu bojowego. W połowie 1919 roku
do etatu Nr 220/34 wniesiono szereg poprawek: zdecydowano by stan osobowy
pododdziałów logistycznych wynosił maksimum do 35% całego stanu osobowego,
zmieniono obligatoryjne wzmocnienie dywizji oddziałami awiacyjnymi, zmniejszono
ilość dywizjonów artylerii, strzeleckiego uzbrojenia. Rozkazem RRWR Nr 1201/226 z
29 lipca 1919 roku dywizjony kawalerii w dywizjach strzelców połączono w jeden —
a przy nadwyżce koni — w dwa pułki.
Taka organizacyjno-etatowa struktura dywizji strzelców z minimalnymi
korektami przetrwała do końca wojny.
Zdecydowanie lepszą od piechoty była jazda sowiecka. Dzieliła się na jazdę
dywizyjną i strategiczną. Największą jednostką taktyczną jazdy dywizyjnej był
dywizjon składający się z dwóch szwadronów i z plutonu karabinów maszynowych.
Dywizjon ten liczył około 250 szabel i 2 karabiny maszynowe. Podstawową
jednostką organizacyjną, tak jazdy dywizyjnej jak i strategicznej był szwadron
dzielący się na 4 plutony po 4 sekcje. Szwadrony jazdy dywizyjnej używane były
samodzielnie lub też połączone w dywizjony.
Najmniejszymi jednostkami jazdy strategicznej występującymi samodzielnie
były pułki jazdy, łączone w brygady, dywizje, korpusy i armie. Pułki jazdy
strategicznej dzieliły się na dwa dywizjony a te na dwa szwadrony. Do każdego
dywizjonu dołączano pluton karabinów maszynowych. Brygady jazdy składały się
zwykle z dwóch pułków, dywizja z trzech brygad.
Dla porównania ww. różnic zestawiono je w poniższej tabeli:
Tabela 1
Dywizja
Dywizja
Dywizja
krajowa
Hallera
wielkopolska
Dywizja sowiecka
brygad
2
2
2
3
pułków
4
4
4
9
oficerów
650
żołnierzy
20,8 tys.
razem
21,45 tys.
58/26,68 tys.*
koni
6,5 tys.
24 338
wozów
2 tys.
karabinów
9 tys.
7,2 tys.
10 tys.
36265
cekaemów
168
128
128
520
erkaemów
elkaemów
462
324
128
dział
116
moździerzy
54
*stan etatowy/stan bojowy
Struktura organizacyjna wojsk to jeden niezbędny element potrzebny dla
badań porównawczych. Nie mniej ważnym był sposób liczenia jaki obowiązywał w
ówczesnych armiach. Co rozumiano pod nazwą szabel, bagnetów, itd. Dla wyjaśnienia
tej kwestii pomocne są poniższe dwa dokumenty przechowywane w zasobie
archiwalnym CAW. Pierwszy to rosyjska instrukcja pt. Wyjaśnienie zapisu do wzorów
meldunków z 30 lipca 1920 roku, zdobyta w sierpniu 1920 roku po rozbiciu przez
wojska polskie dowództwa 141 pułku strzelców. Drugi to oryginalny Wykaz stanu
bojowego i liczebnego sowieckiej 48 Brygady Strzelców 16 Dywizji Strzelców8.
8
Przy opracowywaniu dokumentów kierowano się ogólnymi zasadami edycji źródeł.
Zmodernizowano więc pisownię, poprawiono błędy ortograficzne i interpunkcyjne oraz rozwinięto i
ujednolicono niektóre skróty. W nawiasach kwadratowych dokonano niezbędne uzupełnienia dla zrozumienia
tekstu. Starano się jednak jak najmniej ingerować w treść, ba zachować koloryt polszczyzny z przed
osiemdziesięciu lat.
1. Wyjaśnienie zapisu do wzorów meldunków
nr nr 1, 2, 3, 4, 5, 6
Wzór nr 1.
a)
W kolumnie „nazwa jednostki” umieszczać nazwisko dowódcy i szefa
sztabu brygady i dokładną nazwę oddziałów wchodzących w skład brygady.
b)
W kolumnie „dowództwo”, w liczebniku — dowódców liniowych do
dowódców plutonów włącznie, w mianowniku — osoby administracyjno-gospodarcze,
personel medyczny i polityczny.
c)
W kolumnie „bagnetów” wykazywać w pułkach: kompani liniowej —
pomocników dowódców plutonów, dowódców pododdziałów i strzelców, i liniowy
stan pieszych zwiadowców.
d)
W kolumnie „żołnierzy piechoty” cały stan dowództw liniowych pułków
od dowódcy pułku do dowódcy plutonu włącznie.
W kompanii: wszystkich strzelców kompanii, podoficerów kompanii,
pomocników dowódcy plutonu, dowódcę drużyny, wszystkich grenadierów lub
zwiadowców, obserwatorów gazowych i pluton km jeśli taki występuje, w całości.
W pułku, batalionie oprócz wyszczególnionych w kompanii: z dowództwa km
sierżanci, pomocnicy dowódców plutonów, dowódcy km, celowniczy km, zapasowi
celowniczy km, namierzający, zapasowi namierzający, ładowniczy.
Z oddziału konnych zwiadowców: sierżanci, dowódcy drużyn i konni
zwiadowcy.
Z oddziału pieszych zwiadowców, saperskiego, moździerzowego i ochrony
dowództwa, tak samo [analogicznie — ZGK] jak w oddziale konnych zwiadowców.
e)
W kolumnie „żołnierzy ogółem” oprócz żołnierzy piechoty w
kompaniach saperskich pomocników dowódców plutonu, dowódców drużyn, saperów.
f)
W kolumnie „żywionych” wszyscy bez wyjątku ludzie będący na stanie
danego oddziału (cywile nie wchodzą).
g)
W kolumnie „karabinów maszynowych” w liczebniku — sprawne, w
mianowniku — niesprawne, przy czym w uwagach wymieniać, ile i jakiego systemu.
h)
W kolumnie „koni” ogólną liczbę koni danej jednostki (cywilne nie
wchodzą).
i)
W kolumnie „podwód” [furmanki — ZGK] w liczebniku — podwody
(cywilne nie wchodzą), w mianowniku — kuchnie.
j)
W kolumnie „karabinów” w liczebniku — wykazywać sprawne, w
mianowniku — niesprawne.
Dane z mianowników nie zawierają się w licznikach. Na odwrocie
meldunków wzoru nr 1 dokładnie wykazać „ubyło” kiedy i ile, bagnetów, pieszych
zwiadowców, dowódców, szabel, telefonistów itd. „Przybyło” — skąd i ile bagnetów,
pieszych zwiadowców, dowództwa, itd. „Przeniesienia” wykazywać wszystkie
przeniesienia z jednej kategorii do drugiej, na przykład ze stanu nieliniowego do
bagnetów — również z bagnetów do telefonistów itd. Informacje zawarte w tych
uwagach powinny dokładnie wykazywać różnice względem poprzednich meldunków.
Wzór nr 2 i 3.
W przedstawionych zestawieniach „liczebnikiem” wykazywać czerwonoarmistów, w mianowniku kadrę dowódczą. Na odwrocie meldunku wykazywać
ubyłych wg kategorii, tzn. bagnetów, pieszych zwiadowców, dowódców itd.
Wzór nr 4 i 5.
Wykazywać przychód i ubycie koni, karabinów maszynowych, karabinów,
środki techniczne obozu i inne. Informacje z wzorów nr 2, 3, 4 i 5 powinny dokładnie
odpowiadać danym w meldunku o stanie bojowym (wzór nr 1), ponieważ są
zsumowanymi danymi za określony okres za okres przedstawionymi na odwrocie
meldunku o stanie bojowym (wzór nr 1).
Wzór nr 6.
W kolumnie „karabinów maszynowych” wykazywać w liczebniku — liczbę
sprawnych, a w mianowniku — niesprawnych karabinów maszynowych.
W kolumnie „karabinów” w liczebniku — sprawne, w mianowniku
niesprawne itd. Na odwrocie meldunku dokładnie wykazywać przyjętą i ubyłą
amunicję z zaznaczeniem skąd przybyła lub na co rozchodowano, np. do walki,
przekazano innym oddziałom, na szkolenie ogniowe itd. Informacje o zdobyczach
przedstawiać w formie meldunków: jaki oddział zdobył, kiedy, gdzie i dokąd wysłano
lub zostawiono, i ogólna liczba jeńców oficerów i żołnierzy, koni i dział, karabinów
maszynowych, naboi, pocisków, karabinów, szabel, pik, furmanek, taboru kolejowego:
parowozów,
wagonów
i
platform,
sprzętu
kwatermistrzowskiego,
sprzętu
telefonicznego, inżynieryjnego itd. Meldunki o stanie bojowym i liczebnym i zapasach
ogniowych (wzór nr 1 i 6) przedstawiać codziennie do 10.00 wg stanu na godz. 0.00.
tego dnia. Meldunki o przybyłych i ubyłych ludziach, koniach i sprzęcie (wzór nr 2, 3,
4 i 5) raz w tygodniu w poniedziałek do 12.00, za okres od poniedziałku do niedzieli (z
tymi dniami włącznie). Meldunki o zdobyczach przesyłać w tych samych terminach,
co wzory 2, 3, 4 i 5 (tzn. raz w tygodniu). Informacje wg wszystkich wzorów,
telegraficznie lub telefonicznie należy przekazywać minie. W pozostałych wypadkach
kierować się instrukcją sztabu 15 armii.
Tpo9 szefa sztabu 16 Dywizji
Komisarz polityczny sztabu
/podpis/
/podpis/
Oficer ewidencyjny
/podpis/
Nr 195/ucz. 30 lipca 1920 roku czynna K.A.10
Oryg. masz. w jez. ros. (tłum. ZGK)11
CAW, Dowództwo 141 Pułku Strzelców, I.240.12.42.
9
Tymczasowo pełniący obowiązki, ros. врид.
Armia Czerwona, ros. К.А. — Краная Армия.
11
Autor dziękuje za konsultacje przy tłumaczeniu pp. W. Roman i A. Wysockiemu.
10
Formularz nr 1
Ściśle Tajne
2. WYKAZ
Nr 157a
3 sierpnia 1920 roku
/podpis/
Podwód
Koni
Żywionych
Ogół
żołnierzy
Żołnierzy
piechoty
Bagnetów
48 BS
dca Fabricius
sz. szt.
Jerszow
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Sztab
14/7 —
—
—
56
—
30
1
kp łącz.
3/3
—
—
— 135/88X — 60/15 14/1
kp sztab.
1/0
—
29
29
39
—
23
7
pododdz.
6/3
—
—
—
21
—
17
6
sanit.
pododdz.
4/2
—
—
—
4
—
1
1
weter.
142 p. strz.
40/8 333 582 582
800
13/1 236
84/4
143 p. strz.
36/11 230 417 417
631
14/2 166
67/3
144 p. strz.
35/6 156 345 345
554
18
186
56/2
Razem
139/40 719 1373 1373 2328 45/3 734 230/10
Karabinów
Karabiny
maszynowe
Dowództwo
bojowego i liczebnego stanu 48 Brygady Strzelców 16 Dywizji Strzelców zestawione na godz. 2400 3 sierpnia 1920 roku
10
—
94
47
—
—
487
418
578
1624
UWAGA
11
w liczbę żywionych wchodzi: szabel 20; telefonistów
72; niefrontowych12 37; dowództwo 6. (88 żywionych i
15 koni w mianowniku to przydzieleni do żywienia, nie
wchodzący w skład pododdziału13).
X
[w oryginale w tym miejscu — nieistotne dla nas —
podano szczegółowe rozliczenie w rozbiciu na
poszczególne pułki brygady, uwagi odnośnie ostatnich
ruchów w stanie osobowym i sprzęcie — ZGK]
Szef Sztabu Brygady 18 — 16 DS”
Oficer ewidencyjny
/podpis/
Oryg. rkps. w jez. ros. (tłum. ZGK)
CAW, Dowództwo 48 Brygady Strzelców, I.240.12.47.
12
Żołnierze nieliniowi, np. sztabowi, nie zaliczani do stanu bojowego (ros. нестроевой).
Najliczniejszą grupą wśród nich — 40 osób, stanowił oddział zaporowy (ros. заградительный отряд), mający za zadanie nie dopuszczać do samowolnego
wycofywania się wojsk frontowych i przeciwdziałać dezercji, Meldunek obojowym i liczebnym stanie kompanii łączności 48 Brygady Strzelców 16 Dywizji Strzelców imienia
Kwikwidze zestawiony 22 lipca 1920 roku na godz. 24.00, tamże.
13
W okresie wojny 1919—1920 — ze względu na niejednolity skład korpusu
oficerskiego, a co za tym idzie różny stan wyszkolenia i doświadczeń — meldunki o
stanie liczebnym wojsk w poszczególnych formacjach składano w bardzo różny
sposób. Naczelne Dowództwo WP wielokrotnie podejmowało próby unifikacji tego
stanu rzeczy. Jednym z pierwszych był rozkaz ND WP z 10 lipca 1919 roku
instruujący sposób sporządzania i przedkładania meldunków o stanie osobowym przez
ówczesnych dowódców frontów.
ROZKAZ NACZELNEGO DOWÓDZTWA WP W SPRAWIE
UJEDNOLICENIA RAPORTÓW STANÓW LICZEBNYCH
6 armia14
ODPIS
NACZELNE DOWÓDZTWO WP
Warszawa, dn. 10 lipca 1919 roku
Nr 1336/1
Celem ujednolicenia raportów stanów liczebnych N.Dow. zarządza:
1) Raporty stanów liczebnych przedkładać należy N.Dow. (Oddz. I.) 1-go, 10go i 20-go każdego miesiąca, według załączonego wzoru. (załącznik 1.).
2) Raporty stanów liczebnych wypełniać należy według następujących
wskazówek.
a) Stany liczbowe poszczególnych dywizji (grup operacyjnych) należy
podawać oddzielnie.
b) W raportach stanów wykazywać należy wszystkie formacje i oddziały
wchodzące w skład dotyczącej dywizji (grup operacyjnych) uporządkowane według
następujących działów:
Dtwa wyższe
piechota
jazda
artyleria
14
Nagłówek 6 armia dopisany odręcznie czerwoną kredką.
wojska techniczne
wojska (oddziały) specjalne
zakłady tabory
formacje etatowe
c) Oddziały piechoty, jazdy i artylerii wchodzącej w skład pułków, o ile
wszystkie oddziały dotyczącego pułku połączone są w danej dywizji (grupie op.)
wykazać należy pułkami, zresztą baonami, szwadronami, względnie bateriami.
Formacje K.M., jako też wszystkie inne formacje stojące na prawach
kompanii, a nie wchodzące w skład wyższych jednostek bojowych, wykazywać należy
oddzielnie.
d) Do stanu wyżywienia wlicza się wszystkich oficerów, żołnierzy i konie,
znajdujące się faktycznie przy wymienionej formacji.
Nie wlicza się zatem do stanu wyżywienia odkomenderowanych do
innych jednostek, urlopowanych, względnie odesłanych do szpitali.
Ostatnich wykazują w swych stanach wyżywienia, dotyczące szpitale.
e) Jako stan bojowy wykazuje się:
w piechocie i w wojskach technicznych: liczbę oficerów, żołnierzy
pieszych (karab.[iny] i dział piechoty;
w jeździe liczbę oficerów i jeźdźców;
w artylerii liczbę dział, w oddziałach K.M. liczbę K.M. zdolnych do
użycia i posiadających obsługę;
w oddziałach specjalnych liczbę samolotów, wozów pancernych, miotaczy
etc. zdolnych do użycia.
f) Do stanu bojowego piechoty wlicza się w rubryce oficerów:
d[owód]ców pułków i baonów z adiutantami, d[owód]ców kompanii i oficerów
komp.[anii] liniowych.
Nie wlicza się do stanu bojowego, lekarzy, kapelanów, oficerów
prowiantowych, rachunkowych i taborowych.
W rubryce żołnierzy pieszych: podchorążych, sierżantów sztabowych i
liniowych, wszystkich innych podoficerów, starszych żołnierzy i szeregowców
komp.[anii] linowych i technicznych z wyjątkiem: podoficerów funkcyjnych,
rusznikarzy, żołnierzy taborowych, rzemieślników, kucharzy, ordynansów, grajków,
rowerzystów, pisarzy i kreślarzy.
Odkomenderowanych na krótki czas i urlopowanych na krótki czas,
należy wliczyć do stanu bojowego.
g) Stan bojowy oddziałów jazdy oblicza się analogicznie, jak pod f);
h) W rubryce K.M. podaje się ogólną ilość K.M. zdolnych do użycia i
posiadających obsługę bez wyszczególnienia ciężkich i lekkich.
Ilość K.M. niezdolnych do użycia, względnie nie posiadaj[ąc15]ych
obsługi, należy wykazać, jak pod h).
k) Pod rubryką „wozów pancernych”, podaje się ilość wozów pancernych,
kolejowych, samochodów i czołgów. W rubryce „uwagi”, należy wyszczególnić
rodzaj wozów opancerzonych.
l) Ilość rowerów i motocyklów [pis. oryg. — ZGK] wykazać należy w
rubryce uwagi.
3) Równocześnie z raportami stanów liczebnych, przedkładać należy 1-go
każdego miesiąca, raport strat, według załączonego wzoru (zał. 2.).
W raportach strat, wykazać należy, ogólną liczbę strat oddzielnie, dla
każdej dywizji (grupy op.).
Otrzymują:
wielkopolskiego,
Dow.[ódca]
mazowieckiego,
fr.
n[ontu]
lit.[ewsko]
zach[od]n.[iego],
białoruskiego,
I.
poleskiego16,
galicyjskiego17, i dow.[ódca] rezerwy Nacz.[elnego] Dow.[ództwa].
Za zgodność:
Szef I. Oddziału N.D.
/—/ T i n z
Ppłk. Szt. Gen.
wz.
/—/ HALLER
Pułkownik
Za zgodność z odpisem:
/podpis/
ppor.
Oryg. masz.
CAW, Oddział I Naczelnego Dowództwa WP, I.301.7.162.
15
Dopisek odręczny.
Dopisek odręczny.
17
W oryginale skreślono odręcznie -iego i dopisano o-woł.[oskiego].
16
biuro,
2. TYMCZASOWA INSTRUKCJA
SPORZĄDZANIA I PRZEDKŁADANIA RAPORTÓW STANU
LICZEBNEGO I JEGO ZMIAN STANU
NACZELNE DOWÓDZTWO W.P.
Poczta polowa 53.
20
/SZTAB GENERALNY/
ODDZIAŁ I.
ŚCIŚLE
TAJNE
Nr 5538/I
Zał. N: 2 do N: 5538/I.
TYMCZASOWA INSTRUKCJA
SPORZĄDZANIA I PRZEDKŁADANIA RAPORTÓW
STANU LICZEBNEGO I JEGO ZMIAN STANU
Raporty stanów muszą być bardzo ściśle zestawiane, gdyż od tego zależą
wszelkie obliczenia, czy siły zbrojne Rzeczypospolitej, czy też budżet państwowego.
Z tych względów przedkładanie raportów stanu liczebnego jest jedną z
najważniejszych służb meldunkowych, należy przeto wyzyskać wszelkie środki, aby
meldunek ten był możliwie jak najdokładniejszy i w żadnym razie nie spóźniony.
Na podstawie tych meldunków prowadzi się akcję uzupełniania, dostarczanie
amunicji i prowiantów, a co najważniejsze — operacje. Żaden dca nie jest wstanie
przeprowadzić uplanowanej operacji, nie znając dokładnie stanu oddziałów,
przeznaczonych do jej wykonania, winien więc wymagać od podległych mu,
oddziałów, by stany liczebne sporządzane były jak najdokładniej i przedkładane jak
najśpieszniej, — bez względu na to, czy dany oddział znajduje się w akcji bojowej, —
w którym to celu muszą być wykorzystane wszystkie środki łączności ze swem
dtwem.
W razie gdyby jaki dca lub oddział z powodów nadzwyczajnych nie był w
stanie przedłożyć dokładnego stanu liczebnego to mimo to sporządza i wysyła raport,
podając przypuszczalny — lecz możliwie zgodny z rzeczywistością — stan liczebny
danego oddziału.
W każdym jednak razie raport stanu liczebnego musi być wysłany.
Dtwa Armii (grupy) przedkładają raporty ze wszystkich sobie wprost lub
bezpośrednio przez DOEny18 podległych oddziałów i zakładów do Nacz.[elnego]
Dow.[ództwa] (według załączonego wzoru).
Dtwa dywizji i DOEny w ten sam sposób do dtwa armii itd. Dtwa brygad i
pułków drogą służbową do dtwa Armii (według załączonego wzoru).
Stany dtwa Armii, poszczególnych dywizji (grup) DOE i DPE należy osobno
zesumować w każdej rubryce, poczem na końcu następuje ogólne zesumowanie
wszystkich dowództw, oddziałów danej Armii we wszystkich rubrykach.
Dtwa
Armii
nie
mogą
przedkładać
oryginalnych
raportów
poszczególnych podległych oddziałów, sporządzonych dla dtwa Armii. Wymienione
raporty należy przechować dla komisji, zadaniem której jest kontrola stanów we
wszystkich oddziałach (etapach znajdujących się na froncie.
Każdy oddział z chwilą przybycia do innej jednostki, winien bezwłocznie
podać dokładny stan liczebny tej jednostce, której zaczyna podlegać, ta ostatnia zaś
telegraficznie melduje wyższemu dtwu stan przybyłego oddziału.
I. SPORZĄDZANIE RAPORTÓW I PORZĄDEK RAPORTOWANIA
Załączony wzór raportu, obejmujący całokształt stanu liczebnego jednej Armii
składa się z następujących części:
A)
Dtwa Armii oraz dtwa, komendy, formacje, zakłady i urzędy
bezpośrednio temuż dtwu podległe, tzn., nie wchodzące w skład taktycznej O.d.B.19
którejś z dywizji lub DOE.
B)
Poszczególne dywizje, grupy operacyjne i samodzielne brygady.
C)
Dtwa Okr.[ęgu] Etap.[ów] wraz z bezpośrednio podległymi oddziałami
lub zakładami.
D)
Oddzielne poszczególne Dtwa Powiatów Etapowych wraz z całym ich
chwilowym aparatem etapowym.
Porządek raportowania wymienionych grup jest następujący:
18
19
DOEny — Dowództwa Okręgów Etapów.
Orde de Bataille — franc.
ad A) należy wykazać
własny sztab i formacje sztabowe /komp.[anie] szt.[abową] i plut.[on]
tab.[orowy]?
sztaby brygad /ewent.[ualnie] wydzielonych ze składu swych dyw.[izji]
piech.[oty],
piechotę,
jazdę,
artylerię,
wojska techniczne,
wojska /oddziały/ specjalne,
Marynarkę,
zakłady, urzędy i tabory,
ad. B) należy wykazać:
własny sztab,
ewent. formacje bojowe,
cały aparat etapowy, jak:
stacje etapowe,
dtwa miast i placów,
dtwa dworców kolejowych,
szpitale,
składnice,
pralnie i odwszalnie,
warsztaty,
magazyny,
oddziały i posterunki żand.[armerii] pol.[owej],
woj.[skową]
Dyr.[ekcję]
teleg.[rafów]
i
telef.[onów],
plutony telegr.[aficzne] i budowlane,
st.[acje] telegr.[aficzne] itd.
Jednym słowem wszystkie wojska, zakłady i urządzenia etapowe, o ile nie
podlegają dtwu dyw.[izji] piech.[oty].
Uwaga 1. formacja związana w jednostki organizacyjne, wykazuje się
zasadniczo całą jednostkę (w pułkach lub równorzędnych jednostkach) bez
wyszczególnienia oddziałów i pododdziałów o ile jest w pełnym składzie
organizacyjnym. Braki zaznacza się w „uwadze” np.:
3 ppleg. ..............................................................................
21 pp ...................................................... Uwaga ..............
II/21 pp znajduje się przy 34 pp
Wszystkie pozostałe formacje i zakłady na prawach pododdziałów wykazuje
się oddzielnie.
II. WYJAŚNIENIE RURBYK RAPORTU ZMIANY STANU
Rubryki wypełniać należy według następujących wskazówek:
ad rubryka 1. ................................................................ nie wymaga wyjaśnienia
//
//
2. ................................................................ raporty należy zestawiać według
taktycznej (chwilowej) O.d.B.
//
//
3. ................................................................ stan żywnościowy wykazany w
poprzednim raporcie. W rubryce
„oficerów”
wykazuje
również
podchorążych
się
i
urzędników. Pod cyfrą oficerów
w
ułamku
podchor.
wykazać
znów
w
ilość
dolnym
ułamku ilość urz. wojsk. (a więc
ofic.) podchor. (urzędników, np.
30/12/2.
Jeśli oddział nie ma podchor.
albo urz. — oznaczyć kreską,
np. 30/-/2 albo 30/-/-/.
W rubryce „szereg” podchor.
nie wliczać.
//
//
4. ................................................................ marszówki oraz drobne uzup.
kraju.
//
//
5. ................................................................ nie wymaga wyjaśnienia.
//
//
6. ................................................................ powracających
z
urlopów
dłuższych niż 14 dniowych.
//
//
7. ................................................................ przeniesienie z innych formacji
(na
froncie
lub
w
kraju),
powracający dezerterzy itp., ale
w
rubryce
49
bezwarunkowo
(uwaga)
szczegółowo
wyjaśnić.
//
//
8. ................................................................. czasowo przykomenderowanych
tzn. pozostających w stanie
ewidencyjnym w swej danej
formacji.
//
//
9. ................................................................. formacje
taktyczne
i
organizacyjne
od
komp.[anii]/szwadr. bat.[alionu]
w górę, przybywające w całości
w skład O.d.B. pułku, dywizji,
brygady jazdy lub DOE.
W uwadze jednak (rubryce 49)
koniecznie
danego
przybycia
zaznaczyć
oddziału
tego
i
nazwę
oraz
datę
z
jakiej
formacji.
//
//
10. ................................................................ nie wymaga wyjaśnienia.
//
//
11. ................................................................ wyłącznie ci, którzy padli z rąk
nieprzyjaciela.
//
//
12. ................................................................ odchodzących
do
szpitala
dywizyjnego lub etatowego.
//
//
13. ................................................................ nie wymaga wyjaśnienia.
//
//
14. ................................................................ nie wymaga wyjaśnienia.
//
//
15. ................................................................ //
//
//
16. ................................................................ urlopowanych na dłużej niż na
//
//
dni 14.
//
//
17. ................................................................ wszystkich
wychodzących
zupełnie z danej formacji na
stałe do innego oddz., lub do
kraju
(a
nie
czasowo
odkomenderowanych.
Wykazuje się również i tych,
których przenosi się do oddz.
zapasowego
celem
zdemobilizowania,
jednak
w
rubryce 49 (uwaga) zaznaczyć
ich
liczbę
z
odpowiednią
adnotacją.
//
//
18. ................................................................ czasowo
odkomenderowanych
na kursa (na froncie lub w
kraju) do wyższych sztabów do
innych formacji itp.
//
//
19. ................................................................ nie wymaga wyjaśnienia.
//
//
20. ................................................................ analogicznie jak „ad rubryka 9”
//
//
21. ................................................................ zmarłych i tych którzy zginęli
wskutek
nieszczęśliwych
wypadków.
Pozostawione wolne rubryki należy używać w wypadkach nieprzewidzianych
wzorem.
Porównując między sobą rubryki 10. i 22. i dodając wzgl.[ędnie] odejmując
powstałą różnicę do (od) rubryki 3., otrzymuje się rubryki 23. i 24.
Wobec formacji:
a) przychodzących w całości w ciągu danego ½ miesiąca (rubryka 9) lub:
b) odchodzących w całości w ciągu danego ½ miesiąca (rubryka 20) postępować jak
następuje:
ad a) ............................................................ pozostawiając rubrykę 3 wolną, wciągając
pod
rubrykę
9.
stan
danej
formacji
wypełniać rubryki od 4—8. i od 10—22.
aż do dnia sporządzenia raportu (od dnia,
w którym dana formacja przybyła).
ad b) ............................................................ wypełnić rubryki od 3—19 tak samo jak u
wszystkich innych formacji, wypełniać
rubrykę 20. stan danej formacji z tego dnia
w którym odeszła.
U w a g a: Za tym w niniejszym raporcie winny być umieszczone nie tylko
formacje, które w dniu 1. lub 15. znajdują się w składzie armii, dywizji itp., lecz także
i te formacje, które w ciągu poprzedniego 1.2 miesiąca odeszły ze składu armii,
dywizji itp.
Przeniesienie oddziału z jednej jednostki do drugiej wcale nie zwalnia dany
(odchodzący lub przybywający) oddział od obowiązku przedkładania raportów
liczebnych i zmian stanu w terminach wyznaczonych, tzn., że ten oddział powinien
sporządzać raporty automatycznie, bez napominania ze strony władzy.
III. WYJAŚNIENIE RUBRYK RAPORTU LICZEBNEGO
W raporcie stanu liczebnego rozróżnia się 3 stany:
a) stan żywnościowy
b) stan ogniowy
c) stan bojowy oraz stan sprzętu taborowego.
Stan żywnościowy
Do stanu żywnościowego wlicza się wszystkich ludzi i konie otrzymujących
faktycznie w danej formacji wyżywienie wzgl.[ędnie] relatum (strawne) na
wyżywienie. Do stanu żywnościowego wlicza się również i przydzielonych
(dokomenderowanych) do danej formacji z innej formacji na wyżywienie,
wzgl.[ędnie] otrzymujących relatum (strawne), o ile nie wykazuje się ich osobno. Nie
wlicza
się
do
stanu
żywnościowego
danej
formacji
przydzielonych
(odkomenderowanych) ludzi i koni (innej formacji), o ile w innej formacji żywność
wzgl. relatum /strawne/ na wyżywienie pobierają, odesłanych do szpitala (tych winien
wykazać w swoim raporcie stanu w stanie żywnościowym szpital) i urlopowanych
dłużej niż na dni 14.
Rubryki stanu liczebnego należy wypełniać:
ad rubryka 23—27
stan faktyczny z dnia 1. i 15 każdego miesiąca o
godzinie 8 rano.
W rubryce „oficerów” wykazać ilość oficerów w
ułamku ilość podchorążych
Stan ogniowy
Do stanu ogniowego wlicza się wszystkie bagnety i szable
1) piechocie,
2) jeździe,
3) komp.[aniach] saperów,
które służą do bezpośredniego czynnego udziału w walce. Wykazuje się również w
stanie ogniowym sprzęt bojowo-techniczny powyższych formacji, (KM, działka
piechoty, miotacze bomb20 itp.) podając w ułamku ich ścisła obsługę, której w rubryce
„bagnetów” wykazywać już nie należy oraz sprzęt bojowo-techniczny artylerii (za
wyjątkiem KM, które wykazuje się w odnośnej rubryce „stanu bojowego”. W stanie
ogniowym wykazuje się również sprzęt bojowy wojsk technicznych i specjalnych (w
rubrykach od 30—40), zdatny do użytku i posiadający konieczne do przepisanego
użycia go minimum obsługi, którą należy podawać w ułamku i nie wykazywać jej w
stanie bojowym.
A więc w rubryce „bagnetów” wykazuje się ilość szeregowych, posiadających
etatową broń palną; i przeznaczonych do stałego kontaktu z nieprzyjacielem i
20
Moździerze.
czynnego bezpośredniego udziału z nim w walce. (za wyjątkiem ścisłej obsługi, którą
podaje się w ułamku, a nie wykazuje w stanie ogniowym.)
W rubryce „szabel” wykazuje się wszystkich szeregowych, którzy faktycznie
posiadają prócz karabinów, konia i są etatowo uzbrojeni w białą broń, to zn.[aczy]
szablę lub lance i przedstawiają siłę bojową kawaleryjską jako jeźdźcy z
przeznaczeniem do stałego kontaktu z nieprzyjacielem i czynnego, bezpośredniego
udziału z nim w walce. Szeregowi nie odpowiadający powyższym warunkom, tj. ci
którzy nie posiadają konia lecz są uzbrojeni w broń palną, jako tacy biorą bezpośredni
udział w walce, analogicznie jak w piechocie, liczą się do stanu ogniowego pod
rubrykę „bagnetów” (z wyjątkiem ścisłej obsługi sprzętów bojowo-technicznych, którą
należy podawać w ułamku i nie wykazywać więcej w stanie ogniowym.)
Urlopowani na czas krótszy niż dni 14 (należący di stanu ogniowego) liczą się
na stan ogniowy.
Szeregowi, którzy są przeznaczeni do ścisłej obsługi sprzętów bojowotechnicznych, w stanie ogniowym w rubrykach „bagnetów” i „szabel” nie są
wykazywani, wykazuje się ich natomiast w ułamku w odnośnych rubrykach sprzętów
bojowych. (np. 27 pp wykazuje pod rubryką „KM” 36/202 tj. wszystkie kompanie KM
(ścisła obsługa bojowa) wynosi zatem 302 szeregowych, zaznaczając bezwarunkowo
w uwadze w tym ilość lekkich KM.)
Artyleria wykazuje pod rubryką swych dział w ułamku tylko ścisłą obsługę
przy działach (pierwsze 5 do 6 numerów, patrol wywiadowczy, telefoniści itp. — nie
należący do obsługi — należą natomiast również do stanu bojowego). Ilość KM
wykazuje artyleria w odnośnej rubryce stanu bojowego.
Poc.[iągi] panc.[erne] wykazują pod rubryką „dział”, „KM”, „miotaczy”, itp.
ilość tych sprzętów, a w ułamku ich ścisłą obsługę. W rubr.[yce] „wozów panc.”
wykazują one ilość i rodzaj wozów opancerzonych zdolnych do użytku. O ile poc.[iąg]
panc.[erny] posiada pluton piechoty, należy go wykazać w stanie ogniowym i
bojowym.
Auta panc.[erne] i czołgi wykazują pod rubryką „KM”, względnie dział ilość
tych sprzętów, a w ułamku ich ścisłą obsługę, w rubr.[yce] „aut. panc”[ernych] i
„czołgów” ilość tych sprzętów, zdatnych do użytku.
Eskadry lotnicze wykazują pod rubryką „samolotów” ilość tychże zdatnych
do użytku, a w ułamku ilość pilotów i obserwatorów, znajdujących się w eskadrze. W
rubryce „KM” wykazują ilość KM ad rubryka 28—40 .... stan ogniowy dnia 1 i 15
każdego miesiące.
IV. WYJAŚNIENIE RUBRYK STANU BOJOWEGO
Stan bojowy
Do stanu bojowego wlicza się wszystkich oficerów od dców pułku w dół, z
wyjątkiem lekarzy, kapelanów, oficerów oświatowych, oficerów prowiantowych,
oficerów rachunkowych (intendentury) i oficerów taborowych, których należy
wykazać w stanie żywnościowym.
Następnie szeregowych, już podanych w stanie ogniowym, oraz tych, którzy
pełnią służbę przy oddziałach, przeznaczonych do czynnego bezpośredniego udziału w
walce, prócz sanitariuszy, felczerów weter.[ynarii], profesjonalistów, (krawców,
szewców,
rymarzy,
kowali,
ślusarzy)
prowiant.[owych],
rachunk.[owych],
taborowych, kreślarzy, pisarzy, ordynansów osobistych i gońców, których należy
wykazać w stanie żywnościowym — jednak rusznikarzy, grajków i trębaczy,
motocyklistów i rowerzystów wykazać w stanie bojowym. Podchorążych wykazywać
przez łamanie liczby np. 25/3 przyczem [oryg.—ZGK] liczba 25 oznacza oficerów, a 3
podch.[orążych]
Stan bojowy wykazuje:
piechota,
jazda,
artyleria,
poc. panc.
eskadry lotnicze,
komp. czołgów i sam., panc.,
oddziały i komp.[anie] szt.[abowe] do dyw.[izji] włącznie,
komp.[anie] kol.[ejowe],
kol.[umny] pont.[onowe] i plut.[ony] reflekt.[orów],
żand.[armeria] pol.[owa],
baony etapowe.
Artyleria, komp.[anie] szt.[abowe], komp.[anie] kol.[ejowe] i baony etapowe
wykazują ilość KM w odnośnej rubryce stanu bojowego.
Pułki piechoty wykazują ................................... szereg.[owych],
miotaczy
KM,
bomb
i
min,
oddz.[iały]
plut.[on]
telef.[oniczny]
//
jazdy
// ............................................ szwadr.[ony]
KM,
plut.[on]
tel.[efoniczny]
//
artylerii
// ........................................... patrol wywiad.[owczy], telefonistów,
resztę obsługi dział, jaszczów itp.
Poc.[iągi] panc.[erne] (marynarka) ................... ofic.[erów] i szereg.[owych] plutonu
piechoty, jak również tych, którzy w
razie odejścia poci.[ągu] na front
znajdują się w nim w charakterze
załogi
Eskadry lotnicze ................................................ resztę szereg.[owych] posiadających
etatowo broń palną.
Kompanie czołgów i sam. pancernych wykazują:
ofic.[erów] od dcy komp. w dół ........................ szereg.[owych] posiadających etatowo
broń palną.
Oddz. i komp. sztab. do dyw. włącznie ............. szereg.[owych] posiadających etatowo
broń palną.
Komp. kol. baony etap. i żand. pol. .................. szereg.[owych] posiadających etatową
broń palną, jak w piechocie.
Oficerów i szeregowych wszystkich innych formacji, oddziałów, urzędów,
zakładów, sztabów, nie wymienionych w niniejszej instrukcji, należy wykazywać w
stanie żywnościowym, (tj. pisarzy, rachunk.[owych] prowiant.[owych] tabor.[owych]
ordynansów, szoferów itd.)
Obozy ćwiczebne, szkoły i kursy należy wykazywać w stanie żywnościowym.
V. STAN TABOROWY
Ad rubryka 28—40 ............................................ wykazuje się stan taborowy z 1 i 15
każdego miesiąca. Ilość rowerów i
motocykli wykazuje się w rubryce
„motocykle” w liczniku motocykle, w
mianowniku rowery (np. 5/6 tzn. 5
motocykli i 6 rowerów).
Oryg. masz.
CAW, Oddział I Naczelnego Dowództwa WP, I.301.7.162.
Dla porównania poniżej przedstawimy raport o stanie liczebnym polskiej
brygady piechoty z okresu bitwy warszawskiej.
3. S t a n l i c z e b n y Brygady Syberyjskiej z dnia 20 sierpnia roku 1920
D—wo Brygady
9
14
Komp.
Sztabowa
3 148
i plut. tabor.
komp. telegraf.
2 192
plut. żandarm.
1
30
urząd gospod.
3
40
1 pułk piechoty
37 1237
2 pułk piechoty
38 1359
1 Dyon artylerii 18 473
1 Dyon jazdy
10 341
pluton taborów
2 150
Razem
123 3984
4
3
48
12
3
55
2
39
40
107
146
2
360
250
245
229
36
168
1037
24
23
18
6
964
920
71 1884
18/72
17/68
5/20
6/239
42/168
6/239
2
11
1
15
1
89
89
37
7
85
315
Samochody
Kuchnie
polowe
Wozy
Miotaczy
Wozów panc.
Samochodów
Stan taborowy
Ciężkie
Polowe
Dział piech.
Jeźdźców
Żołnierzy
pieszych
Oficerów
Taborów
8
K.M.
Stan bojowy
Dział
Koni
Wierzch.
i jucznych
Artyler.
Jeńców i inter.
Cywilnych21
Żołnierzy
Oddział
Oficerów
Stan wyżywienia
2
15
Szef Sztabu
CAW, Dowództwo 5 armii, I.311.5.4.
21
Kolejarzy, robotników, rodzin kolejarzy itd.
10 K.M. nie
działa
18 K.M. nie
działa
5
5
2
1
/Podpis/
Oryg. drukowany formularz wypełniony odręcznie (tu zaznaczono kursywą).
Uwagi
2