Wykład 12

15
Monopol
PRINCIPLES OF
MICROECONOMICS
FOURTH EDITION
N. G R E G O R Y M A N K I W
PowerPoint® Slides
by Ron Cronovich
© 2007 Thomson South-Western, all rights reserved
W tym rozdziale szukaj odpowiedzi na
pytania:




Dlaczego powstają monopole?
Dlaczego MR < P dla monopolu?
Jak monopole wybierają P i Q?
Jak monopole wpływają na dobrobyt
społeczeństwa?
 Co państwo może robić z monopolem?
 Czym jest dyskryminacja cen?
CHAPTER 15
1
MONOPOLY
Wstęp
 Monopol to przedsiębiorstwo, które jako jedyne
sprzedaje swój produkt niemający bliskich
substytutów.
 W tym rozdziale omówimy monopol i jego
kontrast w warunkach doskonałej konkurencji.
 Kluczowa różnica:
Firma monopolistyczna ma siłę rynkową,
zdolność wpływania na cenę rynkową
sprzedawanego produktu. Firma konkurencyjna
nie posiada siły rynkowej.
CHAPTER 15
MONOPOLY
2
1
Dlaczego powstają monopole
Główną przyczyną monopolizacji są bariery
wejścia – inne firmy nie mogą wejść na rynek.
Trzy główne przyczyny barier wejścia:
1. Tylko jeden producent posiada zasób
niezbędny do produkcji. Przykład: DeBeers
posiada większość kopalni diamentów na
świecie.
2. Państwo przyznaje jednemu producentowi
wyłączne prawo do wytwarzania pewnego
dobra lub usługi. Przykład: patenty, prawa
autorskie.
CHAPTER 15
3
MONOPOLY
Dlaczego powstają monopole
3. Monopol naturalny: pojedynczy producent
wytwarza Q rynkową przy niższym ATC niż inne
firmy.
Przykład: 1000 domów
potrzebuje elektryczności.
Koszt Elektryczność
Ekonomia skali
spowodowana
ogromnym FC
$80
ATC jest niższe jeśli jedna
firma zapewnia serwis dla
1000 domów, niż robią to
dwie firmy, obsługując 500 $50
domów każda.
ATC
500
CHAPTER 15
Q
1000
4
MONOPOLY
Monopol a konkurencja: Krzywa popytu
W rynku konkurencyjnym,
krzywa popytu rynku jest
nachylona ku dołowi.
ale krzywa popytu dla
produktu pojedynczej
firmy jest pozioma przy
cenie rynkowej.
Firma może ponieść Q
bez obniżania P,
więc MR = P dla firmy
konkurencyjnej.
CHAPTER 15
MONOPOLY
P
Krzywa popytu
przedsiębiorstwa
konkurencyjnego
D
Q
5
2
Monopol a konkurencja: Krzywa popytu
Monopol jest jedynym
sprzedawcą dobra, więc
rynkowa krzywa popytu
jest jego krzywą popytu.
P
Aby sprzedać większą
ilość Q, firma musi
obniżyć P.
Krzywa popytu
monopolu
Więc, MR ≠ P.
D
Q
CHAPTER 15
6
MONOPOLY
A C T I V E L E A R N I N G 1:
Utarg monopolu
Moonbucks jest
jedynym sprzedawcą
kawy cappuccino w
mieście.
Q
P
0
$4.50
1
4.00
Tabela przedstawia
popyt rynku na
cappuccino.
2
3.50
3
3.00
Uzupełnij brakujące
pola. Jaka jest
zależność pomiędzy
P i AR? Pomiędzy P
i MR?
4
2.50
5
2.00
6
1.50
TR
AR
MR
n.a.
7
A C T I V E L E A R N I N G 1:
Odpowiedzi:
Q
Tutaj, P = AR, tak
samo jak w firmie
konkurencyjnej.
Tutaj, MR < P,
podczas gdyMR = P
dla firmy
konkurencyjnej.
P
0
$4.50
1
4.00
2
3.50
3
3.00
4
2.50
5
2.00
6
1.50
TR
AR
n.a.
MR
n.a.
8
3
Krzywe D i MR firmy Moonbuck
P, MR
$5
4
3
2
1
0
-1
-2
-3
0
CHAPTER 15
Krzywa popytu (P)
MR
1
2
3
4
5
6
7
Q
MONOPOLY
9
Krzywa utargu krańcowego monopolu
 Zwiększenie Q ma dwa efekty na utarg:
• efekt ilościowy: zwiększenie ilości
sprzedanego dobra powoduje wzrost utargu
• efekt cenowy: spadek ceny powoduje
zmniejszenie utargu
 Aby sprzedać większą ilość Q, monopol musi
obniżyć cenę każdej sprzedanej jednostki.
 Więc, MR < P
 Utarg krańcowy MR może nawet być ujemny jeśli
efekt cenowy przewyższa efekt ilościowy
(np. kiedy Moonbuck zwiększa Q z 5 do 6).
CHAPTER 15
MONOPOLY
10
Maksymalizacja zysku
 Podobnie jak firma konkurencyjna, monopol
maksymalizuje zyski produkując ilość, dla której
MR = MC.
 Kiedy monopolista określi tę ilość, nakłada
najwyższą cenę, którą będą chcieli zapłacić
nabywcy za tę ilość.
 Cena wychodzi z krzywej popytu.
CHAPTER 15
MONOPOLY
11
4
Maksymalizacja zysku
1. Maksymalizująca
zysk ilość Q gdy
MR = MC.
Koszty i
utarg
2. Znajdź P z
krzywej popytu
dla tej Q.
MC
D
MR
Q
CHAPTER 15
12
MONOPOLY
Zysk monopolu
Koszty i
utarg
MC
Jak w firmie
konkurencyjnej,
zysk monopolu
równa się
(P – ATC) x Q
ATC
D
MR
Q
CHAPTER 15
MONOPOLY
13
Dlaczego monopol nie ma krzywej
podaży
Firma konkurencyjna
 jest cenobiorcą
 Posiada krzywą podaży, pokazującą jak Q zależy
od P
Monopol
 Jest cenodawcą, nie cenobiorcą
 Q nie zależy od P; raczej, Q i P są wspólnie
określone przez MC, MR, i krzywą popytu.
Więc, monopol nie ma krzywej podaży.
CHAPTER 15
MONOPOLY
14
5
Przypadek: Monopol a lekarstwa generyczne
Prawo patentowe
zapewnia tymczasowy
monopol na sprzedaż
nowych leków jego
producentom.
Rynek lekarstw
P
MC
Kiedy patent traci
ważność, rynek staje się
konkurencyjny i
pojawiają się produkty
generyczne.
CHAPTER 15
D
MR
Q
15
MONOPOLY
Monopolizacja zmniejsza dobrobyt
 Przypomnienie: W równowadze rynku
konkurencyjnego, P = MC a nadwyżka całkowita
jest zmaksymalizowana.
 W równowadze monopolu, P > MR = MC
• Wartość każdej dodatkowej jednostki (P) dla
•
•
kupujących przewyższa koszt zasobów
potrzebnych do jej produkcji (MC).
Q monopolu jest zbyt niskie – można zwiększyć
nadwyżkę całkowitą zwiększając Q.
Więc monopol generuje stratę pustą.
CHAPTER 15
16
MONOPOLY
Monopolizacja zmniejsza dobrobyt
Równowaga
konkurencyjna:
QE dla ……………
Nadwyżka całkowita
jest maksymalna.
Równowaga monopolu:
QM dla ………….
Strata pusta
CHAPTER 15
P
MC
D
MR
Q
MONOPOLY
17
6
Polityka państwa wobec monopoli
 Zwiększenie ustawodawstwa antymonopolowego
•
•
Przykład: Ustawa Antykartelowa Shermana (1890), Akt
Claytona (1914)
Ustawodawstwo antymonopolowe daje państwu różne
możliwości wspierania konkurencji.
 Regulacja
•
•
•
Agencje państwowe ustalają ceny monopoli naturalnych.
Dla monopoli naturalnych, MC < ATC dla każdego Q,
więc krańcowy koszt marginalny przynosiłby straty.
W tej sytuacji, regulacje mogą subsydiować monopol,
albo ustalić P = ATC przy zerowym zysku ekonomicznym.
CHAPTER 15
MONOPOLY
18
Polityka państwa wobec monopoli
 Własność publiczna
• Przykład: Poczta Polska
• Problem: własność publiczna jest zwykle mniej
efektywna ponieważ nie istnieje motyw zysku do
minimalizacji kosztów.
 Uwaga: Każdy z powyższych sposobów
rozwiązania problemu monopolu ma swoje wady.
CHAPTER 15
MONOPOLY
19
Różnicowanie cen
 Dyskryminacja to różne traktowanie ludzi w
oparciu o różne cechy np. płeć lub rasa.
 Dyskryminacja cenowa polega na
sprzedawaniu takiego samego dobra różnym
klientom po różnej cenie.
 Cechą używaną przy dyskryminacji cenowej jest
skłonność do płacenia (WTP):
• Firma może zwiększyć zysk poprzez nakładanie
wyższych cen nabywcom z wyższą skłonnością
do płacenia.
CHAPTER 15
MONOPOLY
20
7
Doskonała dyskryminacja cenowa a
zwykły monopolista.
Tutaj, zwykły
monopol nakłada tę
samą cenę (PM) na
wszystkich
nabywców.
Pojawia się strata
pusta.
P
MC
D
MR
Q
CHAPTER 15
21
MONOPOLY
Doskonała dyskryminacja cenowa a
zwykły monopolista.
Tutaj, monopol produkuje
ilość konkurencyjną, ale
każdy nabywca płaci tyle ile
wynosi jego WTP.
P
To zjawisko nazywa się
doskonałą dyskryminacją
cenową. Monopolista
przejmuje całą nadwyżkę
konsumenta jako zysk.
MC
Ale, nie ma ………!!!
D
MR
Q
CHAPTER 15
MONOPOLY
22
Różnicowanie cen w świecie realnym
 W świecie realnym, doskonała dyskryminacja
cenowa jest niemożliwa:
• Żadna firma nie zna skłonności do płacenia
każdego nabywcy
• Nabywcy nie podają swojej skłonności do
płacenia sprzedawcom
 Więc, firmy dzielą klientów na grupy opierając
się na zauważalnych cechach związanych ze
skłonnością do płacenia jak, na przykład, wiek.
CHAPTER 15
MONOPOLY
23
8
Przykłady dyskryminacji cen
Bilety do kina
Zniżki dla seniorów, studentów, ludzi którzy mogą
wybrać się do kina wczesnym popołudniem w tygodniu.
Prawdopodobnie, mają oni mniejszą skłonność do
płacenia, niż ludzie, którzy korzystają z kina w piątkowy
wieczór, płacąc za bilet wyższą cenę.
Ceny biletów lotniczych
Zniżki za pobyt „na miejscu” w nocy z soboty na
niedzielę, pomagają odróżnić podróżujących w
interesach od podróżujących w sprawach osobistych,
którzy mają mniejszą skłonność do płacenia.
CHAPTER 15
24
MONOPOLY
Przykłady dyskryminacji cenowej
Kupony zniżkowe
Ludzie mający czas na wycinanie kuponów,
prawdopodobnie mają niższy dochód i mniejszą
skłonność do płacenia.
Zniżki ilościowe
Skłonność do płacenia kupującego często
zmniejsza się z każdą dodatkową jednostką,
więc firmy często oferują niższe ceny za większą
ilość, niż za mniejszą. Przykład: Cena małego
popcornu w kinie wynosi $4 a dużego (dwa razy
większego) $5.
CHAPTER 15
25
MONOPOLY
Wnioski
 W realnym świecie, czysty monopol jest rzadki.
 Wiele firm posiada siłę rynkową ponieważ:
• Sprzedaje dużą różnorodność unikatowych
produktów
• Posiada duży udział w rynku i kilku znaczących
konkurentów
 Wiele takich przypadków, w większości ujętych
w tym rozdziale, obejmuje
• Marżę ceny powyżej kosztu krańcowego
• Stratę pustą
CHAPTER 15
MONOPOLY
26
9
Podsumowanie
 Monopol to przedsiębiorstwo, które jest jedynym
sprzedawcą dobra na rynku. Monopole powstają z
powodu barier wejścia, włączając: monopole
przyznane przez państwo, kontrolę kluczowego
zasobu, lub ekonomię skali.
 Monopol ma opadającą krzywą popytu na swój
produkt. W efekcie, musi on zmniejszyć cenę aby
sprzedać większą ilość, co powoduje, że utarg
krańcowy jest mniejszy od ceny.
CHAPTER 15
MONOPOLY
27
Podsumowanie
 Monopol maksymalizuje zysk wytwarzając tyle, żeby
utarg krańcowy zrównał się z kosztem krańcowym.
Ale, ponieważ utarg krańcowy jest niższy od ceny,
cena monopolu będzie wyższa od kosztu krańcowego,
generując marżę i powodując stratę pustą.
 Politycy gospodarczy mogą reagować na
nieefektywność monopolu poprzez: regulację
monopoli, ustawodawstwo antymonopolowe, regulację
cen. Żadna z tych polityk nie jest doskonała.
CHAPTER 15
MONOPOLY
28
Podsumowanie
 Często monopoliści (i inni posiadający siłę
rynkową) próbują zwiększyć swoje zyski ustalając
różne ceny na to samo dobro, zależnie od
skłonności nabywcy do płacenia. Ta praktyka
nazywa się dyskryminacją cenową.
CHAPTER 15
MONOPOLY
29
10