docprogram - WYDAWNICTWO REA
download 
Reklamacja Transkrypt
program - WYDAWNICTWO REA
PROGRAM NAUCZANIA DLA ZAWODU ROLNIK 613[01] Dopuszczony do użytku szkolnego przez Ministra Edukacji i Nauki Numer dopuszczenia: 613[01]/ZSZ, SP/MEiN/REA/2006.03.14 ZSZ Rolnik tyt.indd 3 2006-05-29, 16:37 Autorzy Koordynator: mgr inż. Ewa Marciniak-Kulka mgr inż. Andrzej Kulka mgr Małgorzata Pawlonka mgr inż. Zbigniew Pawlonka mgr Irena Budzińska mgr Anna Mironiuk mgr Renata Kacperska Recenzenci prof. dr hab. Franciszek Bórowczak dr inż. Ludwika Maria Felińska Projekt okładki: 69 – Studio Reklamy, Olsztyn Redakcja: Małgorzata Janus Redaktor prowadzący: Dorota Mazur-Dulęba Właścicielem praw wydawniczych niniejszego programu jest Wydawnictwo REA s.j., 05-510 Konstancin-Jeziorna, ul. Kościuszki 21 © Wydawnictwo REA s.j. ISBN 83-7141-382-3 Wydawnictwo REA s.j. 01-217 Warszawa, ul. Kolejowa 9/11 tel./fax (0-22) 631-94-23, 632-21-15 http://www.rea-sj.pl e-mail: [email protected] Skład: HAPPY Studio DTP Spis treści: I. Wstęp ..................................................................................................... 7 II. Plany nauczania przedmiotów zawodowych .......................................... 11 III. Programy nauczania przedmiotów zawodowych III. 1. Produkcja roślinna ....................................................................... 15 III. 2. Produkcja zwierzęca ..................................................................... 43 III. 3. Technika w rolnictwie ................................................................... 64 III. 4. Przepisy ruchu drogowego ............................................................ 82 III. 5. Ekonomika w rolnictwie ................................................................ 91 III. 6. Zajęcia praktyczne ..................................................................... 110 III. 7. Nauka jazdy ciągnikiem rolniczym .............................................. 131 III. 8. Nauka pracy maszynami rolniczymi ............................................ 134 III. 9. Praktyka zawodowa .................................................................... 135 I. Wstęp Rolnictwo jako dział gospodarki narodowej charakteryzuje się dużą odmiennością warunków produkcji w porównaniu z innymi branżami. Praca odbywa się w układzie dynamicznym, zmieniającym się podczas procesu produkcji zależnie od licznych uwarunkowań. Ta właśnie specyfika decyduje o konieczności wielopłaszczyznowego traktowania kwalifikacji zawodowych rolnika. Zgodnie z podstawą programową, absolwent szkoły kształcącej w zawodzie rolnik powinien być przygotowany do wykonywania zadań zawodowych związanych z wytwarzaniem i sprzedażą produktów rolniczych, a zwłaszcza do: 1) planowania i organizowania procesów produkcji i pracy; 2) wykonywania zabiegów składających się na technologie produkcji rolniczej; 3) prowadzenia uproszczonej rachunkowości, obliczania opłacalności produkcji rolniczej oraz stosowania zasad marketingu. Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie rolnik może podejmować pracę w rolniczych przedsiębiorstwach produkcyjnych i usługowych. Może także prowadzić indywidualne gospodarstwo rolne. Zakres umiejętności i treści kształcenia, wynikający z opisu kwalifikacji absolwenta zawartych w podstawie programowej, zawiera trzy bloki programowe: 1) produkcja rolnicza, 2) techniczny, 3) ekonomiczny. W prezentowanym programie nauczania na podstawie bloków programowych wyodrębniono następujące przedmioty nauczania: – Produkcja roślinna – Produkcja zwierzęca – Technika w rolnictwie – Przepisy ruchu drogowego – Ekonomika w rolnictwie – Zajęcia praktyczne – Nauka jazdy ciągnikiem rolniczym – Nauka pracy maszynami rolniczymi – Praktyka zawodowa 7 W zawodzie rolnik istnieje możliwość wstępnej specjalizacji pod koniec okresu kształcenia. Szkoła określa specjalizację, biorąc pod uwagę potrzeby regionalnego rynku pracy i zainteresowania uczniów. Tematyka specjalizacji może dotyczyć: rynku rolnego, rolnictwa ekologicznego, podstaw agrobiznesu, obsługi ruchu turystycznego na wsi, organizacji przetwórstwa spożywczego w gospodarstwie rolnym, podstaw ogrodnictwa, usług technicznych na wsi, marketingu produktów rolniczych, spółdzielczości wiejskiej, owczarstwa, pszczelarstwa, rybactwa stawowego, chowu strusi, chowu zwierząt futerkowych. Przedmioty specjalizacyjne mogą być również kierunkowym rozszerzeniem wybranych technologii realizowanych w zakresie podstaw w programie podstawowym dla zawodu. Przykładem może być: produkcja mleka na użytkach zielonych, chów krów mamek, ekstensywna produkcja jaj, chów i użytkowanie koni, grupa producencka, produkcja materiału hodowlanego trzody chlewnej, uprawa różnych roślin na nasiona itp. Podział organizacyjny kształcenia na przedmioty nauczania jest rozwiązaniem dobrze znanym nauczycielom i dyrektorom szkół. W związku z tym nauczyciele mają możliwość swobodnego planowania wynikowego. Ważne jest jednak uwzględnienie koniecznych korelacji zarówno wewnątrzprzedmiotowych, jak i międzyprzedmiotowych. Ma to kluczowe znaczenie w przypadku kształtowania umiejętności zawodowych, które są właściwe dla zawodu, a nie tylko dla przedmiotu. W takich przypadkach nieco trudniejsze, ale możliwe jest tworzenie sytuacji dydaktycznych pozwalających na korelacje odnoszące się do czasu realizacji, treści kształcenia i metod kształcenia. Wskazane jest również stosowanie zintegrowanych metod sprawdzania wiedzy i umiejętności uczniów/słuchaczy. Program o takiej konstrukcji wymaga od nauczyciela elastyczności, pozwalającej na wybór tempa pracy i dostosowanie go do możliwości intelektualnych uczniów. Pewne grupy celów kształcenia mogą być osiągane równolegle, zależnie od przyjętego modelu planowania i realizacji zajęć zawodowych. Nie byłoby to możliwe w sytuacji zaprojektowania wielu przedmiotów. Zastosowane kryteria podziałowe pozwalają wyodrębnić grupy celów kształcenia wyraźnie różniące się specyfiką, ale wiodących dla zawodu – produkcja roślinna i produkcja zwierzęca – oraz porządkujących i utrwalających wiedzę i umiejętności zawodowe – technika w rolnictwie, ekonomika i praktyczna nauka zawodu (zajęcia praktyczne i praktyki zawodowe). Umieszczenie w programie praktyki zawodowej jest w tym zawodzie konieczne ze względu na jego specyfikę. Osoba zdobywająca wykształcenie rolnika powinna zapoznać się z realizacją zadań zawodowych w środowisku pracy o różnych porach roku i utrwalić zasadę, że prace w rolnictwie różnią się znacznie w poszczególnych porach roku (okresu wegetacyjnego). Podczas praktyki zawodowej uczniowie/słuchacze mogą także zaobserwować, że prace w gospodarstwie rolniczym nie są rozłożone równomiernie. W pewnych okresach występuje ich spiętrzenie, a w innych jest ich mniej. Planowanie tych prac musi odbywać się na 8 bieżąco i być modyfikowane w zależności od warunków atmosferycznych. Ważne jest również to, że zasadnicza grupa prac w rolnictwie przypada na okres wakacji szkolnych i w tym przypadku praktyki są jedyną formą edukacji w zawodzie rolnik, podczas której można poznać te prace. W programie umieszczono wymagania, które są szczegółową informacją dla przyszłych uczniów i ich rodziców. Z doświadczeń autorów wynika bowiem, że kandydaci do szkół ponadgimnazjalnych oraz ich rodzice chcą wiedzieć, jak będzie wyglądała edukacja zawodowa w szkole, którą wybierają i jakie wymagania będą im stawiane. Zamieszczone wymagania programowe pomogą też dyrektorom szkół opracowywać materiały promocyjne i dostosowywać bazę kształcenia do realizacji konkretnych zadań. Dla nauczyciela wymagania są kierunkową wskazówką do konstruowania zestawu wymagań programowych w celu przedstawienia ich uczniom i rodzicom. Usprawniają także konstruowanie narzędzi pomiaru dydaktycznego i sprawdzanie umiejętności uczniów. Mają szczególne znaczenie w przypadku nauczycieli rozpoczynających pracę w szkole i nie mających doświadczenia w planowaniu pracy bieżącej. 9 II. Plany nauczania przedmiotów zawodowych PLAN NAUCZANIA Zawód: rolnik 613[01] Podbudowa programowa: gimnazjum Dla młodzieży Lp. Przedmioty nauczania Liczba godzin tygodniowo w trzyletnim okresie nauczania Dla dorosłych Liczba godzin tygodniowo w trzyletnim okresie nauczania Liczba godzin w trzyletnim okresie nauczania Semestry I-VI Klasy I-III Forma stacjonarna Forma zaoczna 1. Produkcja roślinna 5,5 6 150 2. Produkcja zwierzęca 5 5 130 3. Technika w rolnictwie 4 5,5 140 4. Przepisy ruchu drogowego 1 – 5. Ekonomika 3,5 2,5 45 6. Przedmiot specjalizacyjny 2 2 30 7. Zajęcia praktyczne 30 18 207 51 39 702 Razem – Praktyka zawodowa: łącznie 6 tygodni ! Uwaga Nauka jazdy ciągnikiem rolniczym – 20 godzin na ucznia Nauka pracy maszynami rolniczymi (zajęcia indywidualne) – 6 godzin na ucznia 11 PLAN NAUCZANIA Zawód: rolnik 613[01] Podbudowa programowa: szkoła dająca wykształcenie średnie Dla młodzieży Lp. Moduły kształcenia w zawodzie Liczba godzin tygodniowo w rocznym okresie nauczania Sem. I Sem. II Dla dorosłych Liczba godzin tygodniowo w rocznym okresie nauczania Liczba godzin w rocznym okresie nauczania Forma stacjonarna Forma zaoczna 1. Produkcja roślinna 7 7 5,5 80 2. Produkcja zwierzęca 5 5 4,5 65 3. Technika w rolnictwie 6 3 3 50 4. Ekonomika w rolnictwie 2 3 2 20 5. Przedmiot specjalizacyjny – 2 1 37 6. Zajęcia praktyczne 5 5 2 70 25 25 18 332 Razem Praktyka zawodowa: łącznie 6 tygodni ! 12 Uwaga Nauka jazdy ciągnikiem rolniczym – 20 godzin na ucznia Nauka pracy maszynami rolniczymi (zajęcia indywidualne) – 6 godzin na ucznia Programy nauczania przedmiotów zawodowych III. 1. Produkcja roślinna Proponowany podział materiału nauczania w zasadniczej szkole zawodowej Lp. Materiał nauczania Proponowana liczba godzin 1. Meteorologia rolnicza 2. Gleboznawstwo 9 3. Melioracje 4 4. Uprawa roli 14 5. Nawożenie 14 6. Ochrona Roślin 20 7. Podstawy zmianowania Wybrane technologie produkcji roślinnej 8. 10 7 78 1. Rośliny zbożowe (23) 2. Rośliny okopowe (23) 3. Rośliny przemysłowe 4. Rośliny pastewne w uprawie polowej 9. Użytki zielone (9) (23) 9 10. Produkcja roślinna w rolnictwie ekologicznym 11. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska i bezpieczeństwa żywności 5 Do dyspozycji nauczyciela 9 Razem w cyklu nauczania 13 192 15 Cele kształcenia Uczeń w wyniku procesu kształcenia powinien umieć: Materiał nauczania, hasła programowe Wymagania programowe – osiągnięcia edukacyjne ucznia 1. 2. 3. 1. METEOROLOGIA ROLNICZA 16 Wymienić czynniki klimatyczne siedliska i przedstawiać ich wpływ na wysokość i jakość plonu Czynniki klimatyczne i ich znaczenie rolnicze • definiuje pojęcie siedliska roślin • wymienia naturalne i sztuczne czynniki siedliska i przedstawia ich wpływ na kształtowanie się plonu i jego jakość • charakteryzuje podstawowe czynniki klimatyczne • przedstawia wpływ światła na wzrost i rozwój roślin • omawia wpływ temperatury powietrza i gleby na plonowanie roślin • wykonuje pomiar temperatury powietrza i gleby • charakteryzuje ciśnienie atmosferyczne jako czynnik siedliska • wymienia przyrządy do pomiaru ciśnienia i wykonuje pomiar • przedstawia pozytywne i negatywne oddziaływanie wiatru na rośliny i glebę • dokonuje pomiaru kierunku i prędkości wiatru • omawia znaczenie wilgotności w siedlisku życia roślin • podaje pojęcie i rodzaje przymrozków • omawia sposoby ochrony roślin przed przymrozkami • wyjaśnia, na czym polega proces powstawania chmur • wymienia rodzaje chmur i scharakteryzować ich budowę • wymienia rodzaje osadów atmosferycznych i omawia ich znaczenie w życiu roślin • wyjaśnia zastosowanie przyrządów meteorologicznych i omawia zasadę ich działania Przewidzieć przebieg pogody na podstawie pomiarów czynników klimatycznych, obserwacji zjawisk meteorologicznych oraz prognoz i map Pogoda, jej zmienność i przewidywanie • analizuje wpływ pogody na agrotechnikę • korzysta z prognoz pogody w celu projektowania organizacji prac w gospodarstwie • prognozuje pogodę na podstawie zjawisk występujących w przyrodzie 1. 2. 3. 2. GLEBOZNAWSTWO Usystematyzować i określić wartość gleb pod kątem ich przydatności do produkcji roślinnej Części składowe gleby Typy gleb Klasyfikacja użytkowa gleb w Polsce • wymienia części składowe gleby (faza stała, ciekła i gazowa) • przedstawia podział gleb w zależności od składu mechanicznego • wykazuje wpływ składu mechanicznego (granulometrycznego) na właściwości gleb • dokonuje oceny organoleptycznej składu granulometrycznego gleby • przedstawia genezę powstawania, właściwości i przydatność rolniczą ważniejszych typów gleb występujących w rejonie szkoły • rozpoznaje profile ważniejszych typów gleb • podaje zasady bonitacji gleb w Polsce i sposoby jej wykorzystania • omawia klasyfikację użytkową gruntów ornych i użytków zielonych • podaje podział gleb na kompleksy przydatności rolniczej • charakteryzuje poszczególne kompleksy • czyta i interpretuje mapy glebowo-rolnicze, mapy zasobności gleb, mapy glebowo-bonitacyjne i mapy wilgotnościowo-glebowe użytków zielonych • ocenia przydatność rolniczą gleb • dobiera rośliny do uprawy na danej glebie 3. MELIORACJE Zdefiniować pojęcie melioracji wodnych. Melioracje wodne Uzasadniać konieczność zarówno zabiegów odwadniających, jak i nawadniających • przedstawia zadania i rodzaje melioracji wodnych • podaje sposoby odwadniania użytków rolnych • omawia sposoby nawadniania użytków rolnych • przedstawia zasady eksploatacji i konserwacji urządzeń wodno-melioracyjnych 4. UPRAWA ROLI Podać podstawowe zabiegi uprawowe, wyjaśnić ich znaczenie dla plonowania roślin oraz omówić sposoby ich wykonania Podstawowe zabiegi uprawowe – ich znaczenie i sposoby prawidłowego wykonania • • • • wyjaśnia cele i zadania uprawy roli wymienia i charakteryzuje rodzaje orek przedstawia sposoby wykonania orek omawia zadania i sposoby wykonania uprawek spulchniających, wyrównujących, rozkruszających i ugniatających rolę 17 1. 2. 3. • przedstawia zasady doboru narzędzi i organizacji pracy • ocenia jakość wykonanej orki i zabiegów doprawiających rolę Wymienić rodzaje uprawek i przedstawić ich zadania Zespoły uprawek – rodzaje i zadania • wymienia rodzaje zespołów uprawek i omawia ich zadania • dobiera uprawki i łączy je w zespoły w zależności od rodzaju gleby i przeznaczenia • omawia sposoby uprawy w zależności od rodzaju gleby i zespołu uprawek • ocenia wpływ zabiegów uprawowych na właściwości gleby • projektuje całokształt uprawy roli pod daną roślinę 5. NAWOŻENIE Przedstawić rolę nawożenia w kształtowaniu jakości i wielkości plonu Odżywianie i nawożenie roślin • określa wpływ poszczególnych składników pokarmowych na wzrost i rozwój roślin • wymienia czynniki kształtujące potrzeby nawozowe • dokonuje podziału nawozów stosowanych w rolnictwie Scharakteryzować nawozy organiczne i uzasadniać ich wpływ na właściwości gleby, jakość i wielkość plonów Nawozy organiczne: – obornik • wymienia nawozy organiczne • ocenia wartość nawozową obornika i pozostałych nawozów organicznych • charakteryzuje procesy zachodzące w czasie przechowywania obornika • omawia technikę stosowania obornika • ocenia wartość nawozową gnojówki • omawia technikę przechowywania i stosowania gnojówki • ocenia wartość nawozową gnojowicy • omawia sposób przechowywania gnojowicy • przedstawia technikę stosowania gnojowicy na gruntach ornych i użytkach zielonych • charakteryzuje odchody ptasie i ich wartość nawozową • omawia sposoby sporządzania kompostów • przedstawia wartość nawozową kompostów i technikę ich stosowania • omawia zasady nawożenia słomą • podaje wartość nawozową słomy – gnojówka i gnojowica – pomiot ptasi – komposty – nawożenie słomą 18 1. Przedstawić charakterystykę nawozów mineralnych, zasady ich stosowania i wpływ na jakość i wielkość plonów 2. 3. – nawożenie nawozami zielonymi • przedstawia sposoby nawożenia nawozami zielonymi • analizuje wpływ sposobu przechowywania i stosowania nawozów organicznych na środowisko Nawozy mineralne: – nawozy azotowe • przedstawia charakterystykę nawozów azotowych • omawia zasady nawożenia azotowego • analizuje wpływ nawożenia azotowego na jakość i wielkość plonu • przedstawia charakterystykę nawozów fosforowych • omawia zasady nawożenia fosforowego • opisuje wpływ nawożenia fosforowego na jakość i wielkość plonu • przedstawia charakterystykę nawozów potasowych • omawia zasady nawożenia potasowego • omawia wpływ nawożenia potasowego na jakość i wielkość plonu • przedstawia charakterystykę nawozów magnezowych • omawia zasady nawożenia magnezem • omawia wpływ nawożenia magnezem na jakość i wielkość plonu • charakteryzuje nawozy wieloskładnikowe • omawia zasady stosowania nawozów wieloskładnikowych • charakteryzuje mikronawozy • omawia zasady stosowania mikronawozów • charakteryzuje nawozy wapniowe • omawia zasady stosowania nawozów wapniowych • omawia sposób pobierania i przygotowania próbek gleby do analizy • analizuje mapy zasobności gleb i zalecenia nawozowe ze Stacji Chemiczno-Rolniczej • określa zasady przechowywania nawozów mineralnych • omawia technikę stosowania nawozów mineralnych • projektuje kompleksowe stosowanie nawozów organicznych i mineralnych • przelicza czysty składnik na masę towarową nawozu – nawozy fosforowe – nawozy potasowe – nawozy magnezowe – nawozy wieloskładnikowe – mikronawozy – nawozy wapniowe Korzystanie z wyników analiz prób glebowych Przechowywanie i technika stosowania nawozów 19 1. 2. Efektywność i opłacalność nawożenia Przepisy prawne i bhp 3. • oblicza zapotrzebowanie nawozów pod wybraną roślinę uprawną z wykorzystaniem wyników analizy gleby • analizuje wpływ wzrastającego poziomu nawożenia na całokształt produkcji roślinnej • analizuje efektywność i opłacalność nawożenia • omawia przepisy prawne dotyczące nawożenia w rolnictwie • analizuje przepisy bhp przy stosowaniu nawozów organicznych i mineralnych • opisuje wpływ nawożenia na środowisko 6. OCHRONA ROŚLIN Choroby roślin • definiuje pojęcie choroby • omawia choroby grzybowe i objawy chorobowe • Rozpoznaje najczęściej występujące choroby grzybowe • charakteryzuje choroby bakteryjne i wirusowe Zdefiniować pojęcie szkodnika, scharakteryzować rodzaje szkodników i objawy ich żerowania Szkodniki roślin • Definiuje pojęcie szkodnika • Przedstawia podział szkodników ze względu na przynależność systematyczną, zasięg żerowania i budowę aparatu gębowego • omawia sposoby żerowania i typy uszkodzeń • charakteryzuje nicienie i roztocze, przedstawia objawy żerowania • omawia sposoby zapobiegania • charakteryzuje szkodliwość gryzoni, ptaków i ślimaków • omawia szkodliwość i sposoby zapobiegania ich występowaniu • charakteryzuje szkodniki roślin z gromady owadów • rozpoznaje grupy szkodników na podstawie występujących uszkodzeń Przedstawić pojęcie, podział i szkodliwość chwastów roślin uprawnych Chwasty roślin uprawnych • definiuje pojęcie chwastów roślin uprawnych • określa szkodliwość chwastów • dokonuje podziału chwastów ze względu na trwałość i występowanie • rozpoznaje chwasty roślin uprawnych Przedstawić rodzaje chorób i ich objawy Scharakteryzować czynniki chorobotwórcze 20 1. 2. 3. Omówić metody ochrony roślin i ich znaczenie Metody ochrony roślin uprawnych • przedstawia podział metod ochrony roślin • charakteryzuje metody zapobiegawcze (agrotechniczną, hodowlaną i kwarantannę) • charakteryzuje metody bezpośredniego zwalczania (biologiczną, chemiczną, fizyczną i mechaniczną) • omawia zasady integrowanej ochrony roślin • ustala ekonomiczny próg szkodliwości w celu podjęcia decyzji o zastosowaniu chemicznej ochrony roślin Przedstawić podział środków ochrony roślin i ich charakterystykę Środki ochrony roślin • definiuje pojęcie pestycydów • przedstawia podział pestcydów ze względu na klasę toksyczności Scharakteryzować fungicydy Fungicydy • dokonuje podziału fungicydów ze względu na sposób działania Scharakteryzować zoocydy Zoocydy • rozróżnia zoocydy ze względu na sposób działania na szkodniki (żołądkowe, kontaktowe, oddechowe) • rozróżnia zoocydy ze względu na mechanizm działania w roślinie (powierzchniowe, wgłębne, systemiczne) • rozróżnia zoocydy ze względu na przynależność do grup chemicznych (Pyretroidy, preparaty fosforoorganiczne, karbaminiany, biopreparaty, preparaty acylomocznikowe, chlorowane węglowodory, inne, feromony) • rozróżnia zoocydy ze względu rodzaj szkodników, na które działają (rodentocydy, akarycydy, rodentycydy, nematocydy, moluskocydy • dobiera środki chemiczne do zwalczania wybranych szkodników Scharakteryzować herbicydy Herbicydy • rozróżnia herbicydy (dolistne – doglebowe, kontaktowe – układowe, selektywne – nieselektywne) • przedstawia charakterystykę herbicydów • omawia sposób i termin wykonania skutecznego zabiegu zwalczania chwastów • dobiera herbicydy do zwalczania chwastów w zależności od gatunku i fazy rozwojowej chwastów i chronionej rośliny 21 1. 2. 3. Scharakteryzować pozostałe środki ochrony roślin Pozostałe środki ochrony • omawia zastosowanie regulatorów wzrostu i rozwoju • wyjaśnia sposób działania i zastosowanie repelentów i atraktantów • przedstawia zadanie i zastosowanie środków zwiększających zwilżalność i przylepność chemicznych środków ochrony roślin Omówić zasady bhp podczas stosowania pestycydów Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas stosowaniu pestycydów • omawia przepisy bhp podczas transportu, przechowywania i stosowania środków chemicznych ochrony roślin • wyjaśnia prawidłowy sposób postępowanie z opakowaniami • opisuje objawy zatruć i sposób udzielania pierwszej pomocy Omówić organizację służby zdrowia i przepisy prawne dotyczące ochrony roślin Organizacja ochrony roślin • wymienia terenowe służby ochrony roślin, omawia ich zadania • opisuje zadania i rolę instytutu ochrony roślin • wyszukuje przepisy prawne dotyczące ochrony roślin • korzysta z zaleceń ochrony roślin w celu zaprojektowania kompleksowej ochrony roślin przed chorobami, szkodnikami i chwastami 7. PODSTAWY ZMIANOWANIA Zdefiniować podstawowe pojęcia z zakresu zmianowania Podstawy zmianowania Zanalizować czynniki zmianowania Zaprojektować przykładowe zmianowania • definiuje i wyjaśnia podstawowe pojęcia z zakresu zmianowania (rotacja, płodozmian, plon główny, przedplon, roślina następcza, międzyplonowa • wymienia grupy czynników zmianowania i podaje ich znaczenie • omawia zasady układania zmianowań • wymienia typy płodozmianów • charakteryzuje różne typy płodozmianów • układa przykładowe zmianowania • układa przykładowe płodozmiany • dokonuje oceny zmianowań • planuje organizację produkcji roślinnej w gospodarstwie 8. WYBRANE TECHNOLOGIE PRODUKCJI ROŚLINNEJ Przedstawić podstawowe zasady przygotowywania materiału siewnego i siewu roślin uprawnych 22 Siew roślin uprawnych • ocenia i przygotowuje materiał siewny roślin uprawnych • charakteryzuje i przygotowuje do pracy maszyny i sprzęt do siewu i sadzenia 1. 2. 3. • wykonuje prace siewne, z zachowaniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy Określić cechy biologiczne i wymagania siedliskowe roślin Ogólna charakterystyka roślin zbożowych • omawia znaczenie gospodarcze roślin zbożowych • przedstawia charakterystykę botaniczno-rolniczą zbóż • wymienia i charakteryzuje czynniki plonotwórcze • rozpoznaje rośliny zbożowe w poszczególnych fazach rozwojowych • rozpoznaje ziarniaki poszczególnych gatunków zbóż Technologie produkcji roślin zbożowych (ozimych i jarych) Zaprojektować i zanalizować przykładowe technologie produkcji roślin zbożowych Wymagania klimatycznoglebowe Uprawa roli i nawożenie Zasady siewu roślin zbożowych Zabiegi pielęgnacyjne w roślinach zbożowych i ich znaczenie plonotwórcze • charakteryzuje wymagania klimatyczno-glebowe roślin zbożowych • dobiera przedplon i ocenia jego wartość • charakteryzuje i dobiera zrejonizowane odmiany roślin zbożowych • projektuje uprawę roli i nawożenie przykładowej rośliny zbożowej wg przyjętych założeń technologicznych • projektuje zespół uprawek pożniwnych i przedsiewnych • na podstawie zaleceń stacji chemiczno-rolniczej ustala dawki NPK, Ca Mg • ustala termin stosowania, rodzaj nawozu i sposób nawożenia • dobiera maszyny i narzędzia do uprawy roli i nawożenia • planuje termin siewu, ilość wysiewu, głębokość i rozstawę rzędów • oblicza normę wysiewu w kg/ha • dobiera zaprawę nasienną i sposób zaprawiania • planuje ścieżki przejazdowe i uzasadnić potrzebę ich wykonania • uzasadnia celowość i planuje terminy bronowania pielęgnacyjnego • dobiera odpowiednie herbicydy i terminy ich stosowania w zwalczaniu chwastów jedno- i dwuliściennych • umiejscawia pogłówne nawożenie azotem w określonej fazie rozwojowej • rozpoznaje choroby i szkodniki roślin zbożowych • dobiera metody i środki ich zwalczania 23 1. 2. Zbiór i sposoby przechowywania roślin zbożowych Obliczanie dochodu bezpośredniego produkcji wybranej rośliny zbożowej w określonych warunkach Określić cechy roślin okopowych Charakterystyka roślin okopowych 3. • rozróżnia fazy dojrzałości ziarna • analizuje zasady i sposoby zbioru ziarna oraz postępowania ze słomą po zbiorze • dobiera sprzęt techniczny do planowanego sposobu zbioru • wybiera metodę dosuszania i przechowywania ziarna • analizuje różnice w technologiach produkcji różnych gatunków zbóż • oblicza koszty bezpośrednie i nadwyżkę bezpośrednią • analizuje i ocenia otrzymany wynik • weryfikuje strukturę kosztów w celu ich obniżenia • wykorzystuje informacje płynące z rynku w celu poprawienia opłacalności produkcji • przygotowuje produkty rolnicze do sprzedaży, zgodnie z obowiązującymi normami oraz prowadzi ich sprzedaż • charakteryzuje rośliny okopowe • określa znaczenie gospodarcze roślin okopowych • podaje cechy charakterystyczne roślin okopowych Technologia produkcji ziemniaków jadalnych, przemysłowych i sadzeniaków Zaprojektować i przeanalizować przykładowe technologie produkcji ziemniaków Właściwości biologiczne i wymagania siedliskowe ziemniaka Uprawa roli i nawożenie Dobór sadzeniaków i technika sadzenia Zabiegi pielęgnacyjne w uprawie ziemniaków 24 • określa właściwości biologiczne ziemniaka: części nadziemne, podziemne i skład chemiczny bulw • charakteryzuje cechy morfologiczne ziemniaka • przedstawia wymagania glebowe ziemniaka • przedstawia rejonizację upraw z uwzględnieniem stref degradacji • dobiera odmiany do kierunku użytkowania i warunków przyrodniczych rejonu • wymienia dobre i złe przedplony dla ziemniaków • dobiera zabiegi uprawowe w zależności od rodzaju gleby, przedplonu, nawożenia, zachwaszczenia • planuje nawożenie organiczne i mineralne ziemniaków w zależności od kierunku użytkowania i stanowiska (oblicza dawki, dobiera nawozy, planuje termin stosowania) 1. 2. Organizacja zbioru i przechowywania ziemniaków 3. • dobiera maszyny do nawożenia • omawia sposoby przygotowania bulw do sadzenia (sortowanie, pobudzanie, podkiełkowanie) • oblicza ilość sadzeniaków na hektar w zależności od kierunku użytkowania • przedstawić sposób sadzenia ziemniaków (termin, głębokość, rozstawa rzędów zależna od typu ciągnika i maszyn towarzyszących) • wymienia rodzaje zabiegów pielęgnacyjnych (mechaniczne, mechaniczno-chemiczne, chemiczno-mechaniczne, uproszczone) • rozpoznaje choroby i szkodniki ziemniaków • dobiera metody i środki do ich zwalczania • omawia sposoby przygotowania plantacji do zbioru poprzez niszczenie łęcin (mechaniczne, chemiczne) • wymienia czynniki decydujące o terminie zbioru • planuje organizację i przebieg zbioru • analizuje warunki przechowywania ziemniaków i sposoby konserwowania • porównuje technologię produkcji ziemniaków ogólnoużytkowych i reprodukcyjnych • oblicza opłacalność produkcji ziemniaków Technologia produkcji buraków cukrowych i pastewnych Zaprojektować i przeanalizować przykładowe technologie produkcji buraków cukrowych i pastewnych Wymagania klimatyczne i glebowe buraka Uprawa roli i nawożenie • omawia znaczenie gospodarcze buraków • opisuje wymagania klimatyczne buraka (długość okresu wegetacji, wymagania wodne, świetlne i termiczne) • analizuje zależność pomiędzy zawartością cukru w korzeniach a pogodą podczas wegetacji • opisuje wymagania glebowe buraka • dobiera rośliny przedplonowe i uzasadnia słuszność wyboru • projektuje całokształt uprawy roli pod buraki • planuje nawożenie obornikiem (wielkość dawki, termin nawożenia) • dobiera dawki nawożenia mineralnego zgodnie z zaleceniami stacji chemiczno-rolniczej 25 1. 2. Siew buraków Zabiegi pielęgnacyjne Zbiór buraków Określić cechy roślin przemysłowych Charakterystyka roślin przemysłowych 3. • planuje terminy i sposoby stosowania, dzielenie dawek azotu • analizuje możliwość łącznego stosowana agrochemikaliów • wybiera nawozy i przeliczyć czysty składnik na masę towarową nawozu • charakteryzuje i dobiera odmiany zrejonizowane w Polsce • ustala prawidłowy termin siewu zależnie od rejonu kraju, temperatury gleby, wskaźników fenologicznych • dobiera gęstość i głębokość siewu zależnie od stanowiska i doświadczenia rolnika • dobiera rodzaj siewnika i przygotowuje do pracy (wykonuje próbę kręconą) • rozpoznaje choroby i szkodniki buraka cukrowego • dobiera metody zapobiegania i bezpośredniego zwalczania wybranych chorób i szkodników po przekroczeniu progów ekonomicznej szkodliwości • przedstawia zadania zabiegów pielęgnacyjnych (niszczenie zaskorupienia gleby, ustalenie obsady roślin, odchwaszczanie) • projektuje zabiegi pielęgnacyjne na plantacji buraków – dobiera narzędzia i termin wykonania • dobiera herbicydy i planuje sposób ich stosowania zgodnie z zaleceniami IOR • planuje kompleksową ochronę plantacji przed chorobami i szkodnikami po przekroczeniu progów ekonomicznej szkodliwości • omawia możliwe metody zbioru • planuje metodę zbioru w przykładowym gospodarstwie • wykonuje kalkulację dochodu bezpośredniego • wymienia rośliny przemysłowe uprawiane w Polsce • przedstawia znaczenie gospodarcze i agrotechniczne roślin przemysłowych • opisuje budowę morfologiczną roślin przemysłowych Technologia produkcji rzepaku ozimego Zaprojektować i przeanalizować przykładowe 26 Wymagania klimatyczno-glebowe • Analizuje wymagania klimatyczno-glebowe rzepaku ozimego 1. technologie produkcji roślin przemysłowych 2. Stanowisko w zmianowaniu Uprawa roli Nawożenie Siew Pielęgnacja Zbiór Określić cechy roślin pastewnych w uprawie polowej Charakterystyka roślin pastewnych w uprawie polowej 3. • przedstawia wymagania rzepaku w stosunku do stanowiska w zmianowaniu • planuje całokształt uprawy roli pod rzepak po różnych przedplonach • ocenia celowość i potrzebę nawożenia obornikiem • planuje nawożenie mineralne rzepaku ozimego • wymienia odmiany rzepaku ozimego i dokonuje krótkiej charakterystyki • projektuje termin, ilość i sposób wysiewu • planuje zabiegi pielęgnacyjne w okresie jesiennym (przerzedzanie wschodów, zwalczanie chwastów, wykonanie przegonów ) • planuje zabiegi pielęgnacyjne w okresie wiosennym (zwalczanie chwastów, ochrona przed szkodnikami i chorobami) • ocenia stan plantacji jesienią i po przezimowaniu • planuje termin i sposób zbioru • przedstawia różnice technologiczne w technologii produkcji rzepaku jarego i ozimego • projektuje technologię produkcji pozostałych roślin przemysłowych uprawianych w rejonie szkoły • rozpoznaje najczęściej występujące choroby i szkodniki roślin przemysłowych • przedstawia różnorodność gatunków roślin pastewnych • podaje podział roślin pastewnych • przedstawia charakterystykę botaniczną i morfologiczną grup roślin pastewnych • omawia kierunki użytkowania roślin pastewnych • omawia znaczenie roślin pastewnych w zwiększaniu żyzności gleby Technologia produkcji roślin strączkowych Zaprojektować i przeanalizować przykładowe technologie produkcji roślin pastewnych Wymagania siedliskowe • rozpoznaje rośliny strączkowe i ich nasiona • omawia wymagania siedliskowe roślin strączkowych • przedstawia charakterystykę biologiczną i użytkową zrejonizowanych odmian roślin strączkowych (łubinów, grochu, peluszki, bobiku, wyki oraz soi) 27 1. 2. Stanowisko w zmianowaniu Uprawa roli Nawożenie roślin strączkowych Siew roślin strączkowych Pielęgnacja roślin strączkowych Zbiór i przechowywanie Opłacalność produkcji Różnice technologiczne 3. • podaje dobre i złe stanowiska w uprawie roślin strączkowych • omawia uprawę roli w zależności od przedplonu i gatunku rośliny • omawia wymagania pokarmowe i potrzeby nawozowe roślin strączkowych • dobiera nawozy i planuje ich stosowanie • przygotowuje materiał siewny (zaprawianie, szczepienie nasion) • planuje sposób wysiewu nasion roślin strączkowych (termin siewu, ilość, rozstawę rzędów, głębokość) • wykonuje próbę kręconą i przygotowuje siewnik do siewu • planuje prace pielęgnacyjne na plantacjach roślin pastewnych • rozpoznaje choroby i szkodniki roślin strączkowych • określa zasady, terminy i sposoby zbioru oraz przechowywania roślin pastewnych w zależności od kierunku użytkowania • oblicza opłacalność produkcji roślin strączkowych • analizuje różnice w technologii produkcji roślin strączkowych Technologia produkcji roślin motylkowych drobnonasiennych Zaprojektować i przeanalizować przykładowe technologie produkcji roślin motylkowych Wymagania siedliskowe Stanowisko w zmianowaniu Uprawa roli Nawożenie roślin Siew roślin 28 • rozpoznaje rodzaje roślin motylkowych drobnonasiennych i ich nasiona • omawia wymagania siedliskowe roślin motylkowych drobnonasiennych • przedstawia charakterystykę biologiczną i użytkową zrejonizowanych odmian roślin motylkowych drobnonasiennych • podaje dobre i złe stanowiska w uprawie roślin motylkowych drobnonasiennych • omawia uprawę roli w zależności od przedplonu i gatunku rośliny • omawia wymagania pokarmowe i potrzeby nawozowe roślin motylkowych drobnonasiennych • dobiera nawozy i planuje ich stosowanie • przygotowuje materiał siewny (zaprawianie, szczepienie nasion) 1. 2. Pielęgnacja roślin Zbiór i przechowywanie Opłacalność produkcji Różnice technologiczne Mieszanki roślin motylkowych drobnonasiennych 3. • planuje sposób wysiewu nasion roślin motylkowych drobnonasiennych (termin siewu, ilość, rozstawę rzędów, głębokość) • wykonuje próbę kręconą i przygotować siewnik do siewu • planuje prace pielęgnacyjne na plantacjach roślin motylkowych drobnonasiennych • rozpoznaje choroby i szkodniki roślin motylkowych drobnonasiennych • określa zasady, terminy i sposoby zbioru oraz przechowywania roślin motylkowych drobnonasiennych w zależności od kierunku użytkowania • oblicza opłacalność produkcji roślin • analizuje różnice w technologii produkcji roślin motylkowych drobnonasiennych • omawia zalety uprawy motylkowych w mieszankach • przedstawia technologię produkcji mieszanek roślin motylkowych Technologia produkcji pozostałych roślin pastewnych niemotylkowych (słonecznika, kukurydzy, kapusty pastewnej, traw w produkcji polowej): Zaprojektować i przeanalizować przykładowe technologie produkcji pozostałych roślin pastewnych niemotylkowych Wymagania siedliskowe Uprawa roli Siew roślin Zbiór • omawia znaczenie gospodarcze roślin pastewnych niemotylkowych • przedstawia opis botaniczny rośliny • opisuje wymagania klimatyczno-glebowe • przedstawia stanowisko w zmianowaniu • planuje całokształt uprawy roli • planuje nawożenie • charakteryzuje zrejonizowane odmiany • podaje sposób przygotowania nasion do siewu • planuje termin, ilość i sposób siewu • omawia sposób pielęgnacji plantacji • ustala termin i sposób zbioru • rozpoznaje rośliny pastewne motylkowe i niemotylkowe oraz ich nasiona Technologia produkcji poplonów Zaprojektować i przeanalizować przykładowe technologie produkcji poplonów Uprawa poplonów • omawia znaczenie gospodarcze i agrotechniczne poplonów • podaje rodzaje poplonów (wsiewki poplonowe, poplony ścierniskowe, poplony ozime i plony wtóre) 29 1. 2. 3. • dobiera rośliny do uprawy w poplonach w zależności od rodzaju poplonu • projektuje całokształt uprawy poszczególnych poplonów i plonów wtórnych 9. PRODUKCJA ROŚLINNA W ROLNICTWIE EKOLOGICZNYM Przedstawić systemy rolnictwa Systemy rolnictwa Przedstawić regulacje prawne w produkcji roślinnej w rolnictwie ekologicznym Podstawy prawne rolnictwa ekologicznego Przedstawić zasady gospodarowania w produkcji roślinnej w rolnictwie ekologicznym Kontrola gospodarstw ekologicznych Przestawianie gospodarstwa na metody produkcji ekologicznej: – materiał siewny Przedstawić zasady rolnictwa biodynamicznego – uprawa roli – płodozmian – nawożenie – ochrona roślin 30 • wymienia systemy rolnictwa • określa różnice w zasadach gospodarowania w systemach rolnictwa • wymienia rozporządzenia UE i Ustawę Sejmu RP „o rolnictwie ekologicznym” • określa zasady zgłaszania podjęcia produkcji ekologicznej • wymienia jednostki certyfikujące • określa częstotliwość kontroli • określa zakres kontroli • podaje zasady płatności za kontrolę i dotacji do kosztów kontroli • określa okresy przestawiania • określa zasady równoległego prowadzenia produkcji ekologicznej i konwencjonalnej • określa wymagania w stosunku do materiałów rozmnożeniowych w rolnictwie ekologicznym • podaje warunki użycia innych materiałów siewnych niż ekologiczne • przedstawia zalety i wady orki • przedstawia zasady uprawy roli w rolnictwie ekologicznym • wymienia narzędzia przydatne do uprawy roli w gospodarstwach ekologicznych • przedstawia cele płodozmianu w rolnictwie ekologicznym • określa przydatność grup i gatunków roślin do uprawy w gospodarstwie ekologicznym • układa płodozmian • wskazuje sposoby zachowania i podwyższania żyzności gleby w gospodarstwie ekologicznym • wymienia nawozy dopuszczone do stosowania w rolnictwie ekologicznym • określa produkcję azotu w nawozach naturalnych • omawia zasady sporządzania kompostu • wyjaśnia znaczenie profilaktyki w ochronie roślin 1. 2. Rolnictwo biodynamiczne Oznakowanie produktów ekologicznych Płatności za pakiet: Rolnictwo ekologiczne 3. • omawia metody ochrony roślin przed chwastami, szkodnikami i chorobami • wymienia środki ochrony roślin dopuszczone do stosowania w rolnictwie ekologicznym • omawia zasady rolnictwa biodynamicznego • omawia wykorzystanie kalendarza biodynamicznego • przedstawia wykorzystanie preparatów biodynamicznych • definiuje pojęcie produktu ekologicznego • wymienia informacje zawarte na etykiecie produktu ekologicznego • podaje warunki uzyskania płatności • podaje wielkości płatności • wylicza płatność dla gospodarstwa 10. PRZEPISY BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY, OCHRONY PRZECIWPOŻAROWEJ, OCHRONY ŚRODOWISKA i BEZPIECZEŃSTWA ŻYWNOŚCI Przedstawić i zastosować w praktyce przepisy BHP Przedstawić i zastosować w praktyce zasady ochrony przeciwpożarowej Bezpieczeństwo i higiena pracy Ochrona przeciwpożarowa Przestrzegać wytycznych KDPR Polski Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej • omawia znaczenie przestrzegania przepisów BHP • charakteryzuje działanie organizmu ludzkiego podczas pracy • wymienia ważniejsze czynniki powodujące zmęczenie fizyczne i psychiczne • omawia zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w rolnictwie • omawia przyczyny pożarów na wsi • przedstawia podstawowe zasady profilaktyki przeciwpożarowej • charakteryzuje urządzenia przeciwpożarowe • wymienia przepisy przeciwpożarowe • omawia przyczyny opracowania i wdrażania Polskiego Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej • charakteryzuje zagrożenia dla środowiska przyrodniczego związanie z prowadzeniem produkcji roślinnej • przedstawia zasady prowadzenia produkcji roślinnej nie zagrażającej środowisku • wymienia podstawowe akty prawne regulujące prowadzenia produkcji roślinnej • omawia cele i sposoby kształtowania krajobrazu rolniczego 31 1. Określić sposoby zapewnienia jakości zdrowotnej produktów 2. Jakość zdrowotna produktów roślinnych 3. • określa wpływ środowiska naturalnego, zabiegów chemicznych i fizycznych oraz pasz i produktów żywienia człowieka na jakość i bezpieczeństwo ich stosowania • dobiera warunki produkcji w gospodarstwie w zależności od przyjętych technologii • rozpoznaje wadliwe cechy produktów żywnościowych na podstawie materiałów źródłowych i ćwiczeń laboratoryjnych • interpretuje podstawowe zasady bhp w stosowaniu środków ochrony roślin i nawozów • określa zasady bezpiecznego przechowywania produktów • omawia normy jakościowe dotyczące produkcji i przechowywania produktów roślinnych Wskazówki dotyczące realizacji materiału nauczania Program nauczania został zaprojektowany z uwzględnieniem: – znajomości pojęć, terminologii naukowej, projektowania rozwiązań o dynamicznym charakterze, przewidywania przebiegu zjawisk na podstawie znanych i poznawanych praw przyrody; – podejmowania zadań związanych z wykonywaniem prac w produkcji, – stosowania pojęć i posiadanej wiedzy do rozwiązywania problemów doświadczalnych i przetwarzania informacji z wykorzystaniem ich w stosowanych procesach technologicznych; – zależności istniejących w środowisku przyrodniczym z jednoczesnym kształtowaniem u uczniów umiejętności ponadprzedmiotowych oraz etycznych postaw zawodowych; – zapewnienia warunków pracy i praktycznego, bezpiecznego stosowania zasad prowadzenia obserwacji i działań doświadczalnych. Program zawiera treści zgodne z podstawą programową oraz dodatkowe, spójne z wymienionymi w niej celami edukacyjnymi. Założone cele należy osiągnąć poprzez wykonywanie ćwiczeń praktycznych, obliczeń, obserwacji, zbieranie i porządkowanie informacji, analizę dokumen32 tacji, analizę podstaw technologicznych i formalnych produkcji poszczególnych grup roślin z uwzględnieniem ich przeznaczenia, roli w płodozmianie oraz funkcji, jaką będzie pełniła w żywieniu zwierząt i ludzi. Stosowane metody, formy, techniki i środki nauczania należy dobierać zgodnie z zasadą i prawidłowościami niezbędnymi w procesie kształcenia – systematycznie, poglądowo, z uwzględnieniem samodzielności uczniów w rozwiązywaniu problemów, rozwijaniu umiejętności obserwacji i wnioskowaniu. Ciągłe doskonalenie umiejętności i wspieranie czynników ułatwiających uzyskanie kwalifikacji oraz kształtowanie postaw zawodowych należy prowadzić z uwzględnieniem zasady indywidualizacji, motywacji, współpracy w grupie oraz rozbudzania zainteresowań zawodowych i wszechstronnych. Wykład upoglądowiony oraz pokazy i prezentacje powinny jedynie pełnić rolę wspomagającą. Konieczne będzie zastosowanie różnych form dyskusji, symulacji, metaplanu, drzewa decyzyjnego, analizy przypadku i innych metod aktywizujących pracę na zajęciach. Można również wykorzystywać teksty przewodnie, projekty edukacyjne itp. Ważne jest, aby uwzględnić różnorodność uwarunkowań w gospodarstwach i regionach. Sytuacje dydaktyczne mają pomóc w zrozumieniu złożoności i różnorodności czynników wpływających na decyzje organizacyjne i technologiczne. Metody pracy mają nie tylko aktywizować, ale także pobudzać do poszukiwań optymalnych dla gospodarstwa rozwiązań. Aby program mógł być zrealizowany, wskazane jest zapewnienie właściwej bazy technodydaktycznej i niezbędnego wyposażenia stanowisk do wykonywania określonych zadań i ćwiczeń oraz zastosowania przyrządów i materiałów. Wskazówką do wyposażenia pracowni mogą być standardy wyposażenia stanowisk do wykonania zadań egzaminacyjnych z zakresu produkcji roślinnej. Realizacja programu powinna przebiegać zgodnie z uwzględnionym porządkiem w odniesieniu do działów programowych. W przypadku konieczności skorelowania treści z innymi zajęciami, możliwe jest przestawianie ich kolejności, ale wyłącznie wtedy, gdy nie wpłynie to ujemnie na realizację założonych celów. Zajęcia lekcyjne związane np. z rozpoznawaniem: materiału siewnego, próbek glebowych, stanów wzrostu i rozwoju roślin, stopnia zagrożenia plantacji szkodnikami, skuteczności zwalczania chwastów i szkodników itd. będą o wiele efektywniejsze, jeżeli zostaną przeprowadzone w autentycznych warunkach środowiskowych. Wymaga to jednak racjonalnego planowania, korelowania zajęć i zapewnienia uczniom pracy w niewielkich zespołach (podziału klasy na grupy ćwiczeniowe). Należy położyć nacisk na te treści, które będą praktycznie wykorzystywane w przyszłej pracy zawodowej. Więcej czasu warto przeznaczyć na doskonalenie i nabywanie przez uczniów umiejętności ponadzawodowych i koniecznych dla zawodu, przyporządkowanych do określonych obszarów wymagań standardów egzaminacyjnych. 33 Wskazówki dotyczące realizacji poszczególnych działów Zalecane metody i formy pracy Spodziewane rezultaty Kształtowane umiejętności ponadprzedmiotowe i konieczne korelacje 1. 2. 3. METEOROLOGIA ROLNICZA – ćwiczenia praktyczne uwzględniające obserwację map – praca indywidualna z arkuszem ćwiczeń – ćwiczenia praktyczne z rysunkiem, schematem, wykresem – pokazy zjawisk meteorologicznych oraz prognoz pogody – korzystanie z wielu źródeł informacji – próby przewidywania przebiegu pogody – opanowanie poprawnych nazw i określanie zjawisk przyrodniczych oraz ich charakteryzowanie – określenie zależności pomiędzy warunkami klimatycznymi a procesem wegetacji roślin – wykorzystywanie wiedzy w praktyce – wyjaśnianie i porządkowanie danych – czytanie ze zrozumieniem – rozwiązywanie zadań z uwzględnieniem analogii – wykorzystanie wiedzy przyrodniczej – czytanie i interpretowanie map – posługiwanie się mapami klimatycznymi – obserwacja i interpretowanie zjawisk GLEBOZNAWSTWO – – – – pokazy oceny organoleptyczne ćwiczenia na dobieranie labirynt podejmowania decyzji – metody analityczne Inne szczególnie ważne 34 – poznanie składu i wartości użytkowej gleb – dokonywanie oceny użytkowej gruntów ornych – rozpoznawanie i charakteryzowanie użytków zielonych – próby oceny przydatności rolniczej gleb – ocena gleb znajdujących się w regionie i w obrębie szkoły – doskonalenie umiejętności obserwacji – ocena na podstawie samodzielnie przeprowadzonych doświadczeń – wykorzystanie wiedzy hydrologicznej, geograficznej i biologicznej, Szczególną uwagę należy zwrócić na umiejętności prezentowania i charakteryzowania gleb pod kątem ich przydatności rolniczej. Ważna jest umiejętność charakteryzowania kompleksów, rozpoznawania profilu i określania właściwości gleb oraz ich zmian zależnie od form użytkowania. 1. 2. 3. MELIORACJE – różne formy dyskusji dotyczące interakcji pomiędzy środowiskiem naturalnym a specyfiką prowadzenia zabiegów nawadniających i odwadniających – ćwiczenia praktyczne dotyczące badania i oceny warunków siedliskowych – pokaz, ocena i interpretacja – pogadanka i prezentacje uczniowskie Inne szczególnie ważne – określenie wpływu melioracji i małej retencji na środowisko naturalne i warunki upraw polowych – badanie, analizowanie i proponowanie/ projektowanie, wstępne symulacje/ procesów w optymalnych warunkach – określanie sposobów i zasad konserwacji urządzeń melioracyjnych – korelacje z biologią w odniesieniu do cech i warunków glebowych – prowadzenie badań zgodnie z metodyką – doskonalenie umiejętności obserwacji, – konstruowanie opisów - próby symulacji zjawisk Na szczególne podkreślenie zasługuje wpływ melioracji na środowisko naturalne oraz wpływ jakości wykonania zabiegów melioracyjnych na przydatność użytkową gleb. Stanowi to ważny element kształtowania postaw zawodowych. Konieczne jest wskazanie zmian w środowisku spowodowanych różnorodnymi zabiegami. W tym dziale potrzebne jest użycie materiału ilustracyjnego. UPRAWA ROLI – pokazy – test przewodni w celu opracowania uprawek – ćwiczenia wspierające samodzielność ucznia w projektowaniu zabiegów uprawowych – prezentacja znanych rozwiązań – ćwiczenia w wypełnianiu kart dla poszczególnych uprawek – ćwiczenia na dobieranie Inne szczególnie ważne – planowanie sposobów wykonania uprawek spulchniających, wyrównujących rozkruszających i ugniatających glebę – projektowanie warunków utrzymania i poprawy urodzajności gleb – modelowanie i dobieranie zespołów uprawek – projektowanie kompleksowej uprawy roli pod określoną roślinę – podejmowanie decyzji na podstawie istniejących uwarunkowania – praca w grupach – rozwiązywanie problemów w twórczy sposób – zastosowanie wybranych i sprawdzonych rozwiązań w praktyce Wskazane jest wykorzystanie komputerowych programów z przykładowymi możliwościami projektowania, porównywania i symulowania określonych upraw, zespołów uprawek w gospodarstwie. Warto też opracować karty pracy dla uczniów do ćwiczeń określających czynniki i warunki wpływające na prawidłową organizację przebiegu zabiegów uprawowych w zakresie wskazanej operacji. 35 1. 2. 3. NAWOŻENIE – metody prowadzące do podejmowania decyzji nawozowych – metody analityczne – ćwiczenia w obliczaniu efektywności stosowania określonych dawek i technik oraz metod nawożenia – formy debaty i dyskusji – ćwiczenia na proste planowanie dawek i terminów stosowania – metoda metaplanu i gry decyzyjne Inne szczególnie ważne – projektowanie i ustalanie norm i dawek nawozowych – znajomość wartości odżywczych i technik stosowania poszczególnych nawozów – projektowanie w oparciu o analizy wprowadzanych zmian w metodach i sposobach nawożenia – ocena wpływu nawożenia na jakość i wielkość plonu – korzystanie z zaleceń nawozowych – opisywanie wpływu określonego nawożenia na środowisko naturalne – podejmowanie decyzji i przewidywanie ich konsekwencji – zbieranie, porządkowanie i porównywanie danych – analizowanie metod stosowanych w agrotechnice – korzystanie z różnych źródeł informacji – korelacje z chemią i matematyką Konieczne są zajęcia umożliwiające praktyczne stosowanie nawożenia i dobieranie dawek zgodnie z potrzebami pokarmowymi uprawianych roślin. Bardzo ważne są ćwiczenia na opłacalność i efektywność nawożenia w korelacji z matematyką. Szczególną uwagę zwracamy na przepisy bhp , ochronę zdrowia i środowiska OCHRONA ROŚLIN – ćwiczenia praktyczne dotyczące rozpoznawania chorób i szkodników oraz badania i oceny warunków ich powstawania i rozwoju – metody analityczne – ćwiczenia w ocenie plantacji roślin – metody prowadzące do oceny wartości plantacji i stopnia uszkodzenia na podstawie cech charakterystycznych – ćwiczenia kalkulacji kosztów 36 – planowanie sposobów ochrony roślin zależne od przyczyny – organizowanie i dobór metod ochrony – dobieranie form pielęgnacji – ocena efektów wprowadzanych zmian i postępowania w określonych warunkach – korzystanie z zaleceń ochrony roślin i ich stosowanie – planowanie sposobów wykonania zabiegów ochronnych – doskonalenie spostrzegawczości – określanie związków przyczynowo-skutkowych – porządkowanie i analizowanie danych – podejmowanie decyzji – współpraca w grupach – myślenie systemowe – kształtowanie podstawy odpowiedzialności za prowadzenie procesu produkcji i jej jakość – korelacja z chemią i zajęciami praktycznymi 1. 2. 3. – symulacje zmian wraz z oceną czynników zapobiegających chorobom i szkodnikom – ćwiczenia w obliczaniu efektywności planowanych zabiegów – projektowanie warunków utrzymania czystości plantacji – wyliczanie efektywności stosowania środków ochrony i regulatorów wzrostu roślin Inne szczególnie ważne Szczególną uwagę zwracamy na przepisy bhp, ochronę zdrowia i środowiska z uwrażliwieniem na okresy karencji i biodegradację składników. Ważne jest rozpoznawanie i szacowanie oraz rozróżnianie uwarunkowań poprzedzających stosowanie środków chemicznych, biologicznych i technicznych. Uczniowie powinni rozpoznawać nie tylko objawy, ale przewidywać skutki działalności szkodników, chorób roślin i odpowiednio planować ochronę. Ważne jest zwrócenie uwagi na przepisy prawne w zakresie ochrony roślin i środowiska naturalnego. Uczniowie powinni mieć dostęp do zaleceń kompleksowej ochrony roślin przed chorobami, szkodnikami i chwastami. PODSTAWY ZMIANOWANIA – metody prowadzące do podejmowania decyzji – formy debaty i dyskusji – pokazy – gry decyzyjne – burza mózgów – charakteryzowanie i rozpoznawanie grup i gatunków roślin uprawnych – projektowanie form użytkowania pól i zmianowania roślin w płodozmianie – ogólne kalkulacje efektów wprowadzonych zmian w uprawie. – komunikowanie się – prezentowanie własnej pracy i obrona swojego zdania oraz doskonalenie umiejętności dyskutowania i prezentowania poglądów – projektowanie produkcji, terminów oraz preliminarza prac – zbieranie, porządkowanie i porównywanie danych WYBRANE TECHNOLOGIE PRODUKCJI ROŚLINNEJ – metody indukcyjne prowadzące do uogólnień na podstawie obserwacji jednostkowych zjawisk – metody problemowe (metoda przypadków, burza mózgów, itp.) – dostosowywanie jakościowe i ilościowe produkcji roślinnej do decyzji i zmian produkcyjnych, siedliskowych i organizacyjnych – korzystanie z różnych źródeł informacji – podejmowanie decyzji – radzenie sobie w sytuacjach nowych i nietypowych – kształtowanie postaw zawodowych 37 1. 2. 3. – debata lub różne formy dyskusji dotyczące interakcji pomiędzy środowiskiem naturalnym a metodami produkcji roślinnej – ćwiczenia praktyczne dotyczące badania i oceny warunków siedliskowych – pokaz i pogadanka – prezentacje uczniowskie – projektowanie wybranych technologii produkcji roślin zbożowych, okopowych, przemysłowych, i pastewnych – wskazywanie podobieństw i różnic w wybranych technologiach – określanie i wdrażanie zmian organizacyjnych w gospodarstwie – projektowanie dawek nawozowych i siewnych – wskazywanie technologii i technik wykonywania zabiegów związanych z siewem, ochroną, i przechowywaniem roślin – określenie wpływu środowiska naturalnego na warunki produkcyjne – podejmowanie decyzji i przewidywanie ich konsekwencji – znajomość praw przyrody – umiejętność selektywnego doboru informacji i interpretacja zastosowanych technik – układanie planu i wykonywanie procedury w celu rozwiązywania sformułowanego problemu – przeprowadzanie eksperymentu – wykonywanie pomiarów oraz zapis wyników – łączenie zdarzeń w ciągi przemian w środowisku naturalnym – korelacje wieloprzedmiotowe . Inne szczególnie ważne Szczególnie ważne jest zwrócenie uwagi na połączenia zmian organizacyjnych z przyjętymi technologiami, które wzajemnie się uzupełniają. Można w sposób efektywny wykorzystać ten rozdział do nauczania problemowego, ponieważ występują tu zarówno problemy o charakterze praktycznym, jak i teoretycznym. Są to problemy: poznawcze, decyzyjne, i wykonawcze, które powinny pobudzać uczniów do ich rozwiązywania. PRODUKCJA ROŚLINNA W ROLNICTWIE EKOLOGICZNYM – prezentacje uczniowskie przedstawiające charakterystyczne cechy ekologicznych metod uprawowych – wykład upoglądowiony – metody decyzyjne dotyczące wyboru metod produkcji – pokaz i pogadanka – ćwiczenia praktyczne dotyczące badania i oceny warunków siedliskowych 38 – projektowanie i wykorzystywanie warunków mikroklimatycznych w doborze upraw i stosowanych technologii – badanie, analizowanie oraz ocena efektów zdrowotnych i ekonomicznych stosowanych technologii i technik produkcyjnych – uzasadnienie trafności wyboru metod i technik – poprawność omawiania i ocena efektywności działań – doskonalenie umiejętności obserwacji, – konstruowanie opisów, – doskonalenie spostrzegawczości – analizowanie danych – podejmowanie decyzji – współpraca w grupach – myślenie systemowe 1. 2. 3. – ćwiczenia praktyczne dotyczące badania i standaryzacji jakościowej produktów – prezentacje uczniowskie przedstawiające charakterystyczne cechy rolnictwa ekologicznego – różne formy dyskusji lub debata dotycząca interakcji pomiędzy produkcją roślinną a środowiskiem naturalnym – debata lub różne formy dyskusji dotyczące interakcji pomiędzy środowiskiem naturalnym a metodami produkcji roślinnej – ćwiczenia praktyczne dotyczące badania i oceny warunków siedliskowych – pokaz i pogadanka – prezentacje uczniowskie przedstawiające charakterystyczne cechy ekologicznych metod uprawowych – metoda projektu dotycząca sposobów przestawiania gospodarstwa na ekologiczne metody produkcji i warunki uzyskania certyfikatu. – ćwiczenia w wypełnianiu wniosku o płatności za pakiet rolnictwo ekologiczne. – ocena wartości rynkowej produktów pochodzących z gospodarstw stosujących ekologiczne metody produkcji roślinnej – wskazywanie możliwości wdrażania ekologicznych metod produkcji na przykładach – stosowanie kalendarza biodynamicznego – układanie rotacji zmianowania roślin – określenie wpływu środowiska naturalnego na warunki produkcyjne – badanie, analizowanie i wykorzystywanie warunków mikroklimatycznych w doborze upraw i stosowanych technologii – ocena efektów zdrowotnych i ekonomicznych stosowanych technologii i technik produkcyjnych – ocena wartości rynkowej produktów pochodzących z gospodarstw stosujących ekologiczne metody produkcji roślinnej – wyszukanie przepisów prawnych określających zasady zgłaszania i podjęcia produkcji ekologicznej – umiejętność poprawnego wypełnienia wniosku. Znajomość warunków uzyskania płatności, wyliczenie wielkości płatności dla danego gospodarstwa. – kształtowanie podstawy odpowiedzialności za prowadzenie procesu produkcji – korelacje wieloprzedmiotowe – kształtowanie postaw zawodowych – planowanie czynności związanych z zadaniem – poprawność omawiania i ocena efektywności – uzasadnienie trafnosci wyboru metod i technik – doskonalenie umiejętności obserwacji, konstruowanie opisów, – korelacje z geografią i biologią w odniesieniu do warunków klimatycznych, glebowych i wymagań mikroklimatycznych oraz z produkcją zwierzęcą, techniką i ekonomiką. – doskonalenie umiejętności rozwiązywania problemów, korzystania z technologii informacyjnej. Umiejętność ciekawej i zwięzłej prezentacji. – Umiejętność dokładnego czytania instrukcji i poprawnego wypełniania wniosku. 39 1. Inne szczególnie ważne 2. 3. Na szczególne podkreślenie zasługuje wpływ wybranej technologii na środowisko naturalne oraz wpływ ekologicznych metod produkcji na jakość produktu i efekty ekonomiczne gospodarstwa. Warto postawić uczniom problemy mobilizujące ich do wyjaśniania i zrozumienia podobieństw i różnic w ekologicznym i konwencjonalnym sposobie uprawy. Kolejność postępowania badawczego powinna zmierzać w kierunku możliwych zastosowań w gospodarstwie – są to elementy kształtowania postaw zawodowych. Ważną rolę dydaktyczną spełnią prezentacje uczniów. Zalecana jest praca w nielicznych grupach z uwzględnieniem modeli teoretycznych i zastosowań praktycznych. PRZEPISY BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY, OCHRONY PRZECIWPOŻAROWEJ, OCHRONY ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA ŻYWNOŚCI – wykład upoglądowiony lub prezentacje uczniowskie przedstawiające charakterystyczne zagrożenia i przyczyny ich powstawania – metody decyzyjne dotyczące postępowania w przypadkach zagrożeń i profilaktyce – metody analityczne wskazujące dobre praktyki i racjonalne zachowania – ćwiczenia w zakresie przestrzegania, tworzenia zasad i procedur w konkretnym gospodarstwie – ćwiczenia praktyczne dotyczące badania i standaryzacji jakościowej produktów pochodzących z gospodarstwa zależnie od przyjętych technologii, i metod przechowywania 40 – rozpoznanie i określanie związków przyczynowoskutkowych, zagrożeń i metod zapobiegania – organizowanie niezbędnych zabezpieczeń – wskazywanie możliwości wdrażania systemu dobrej praktyki organizacyjnej i produkcyjnej – przestrzeganie podstawowych przepisów prawa z określonego zakresu – wskazywanie działań związanych z bezpiecznym przechowywaniem produktów w gospodarstwie – określenie wpływu środowiska naturalnego, zabiegów chemicznych i fizycznych oraz przechowywania pasz i produktów żywienia człowieka na jakość i bezpieczeństwo ich wykorzystywania – rozpoznawanie cech wadliwych na podstawie materiałów źródłowych i ćwiczeń laboratoryjnych – doskonalenie spostrzegawczości – podejmowanie decyzji – współpraca w grupach – interpretowanie aktów prawnych – myślenie systemowe – tworzenie procedur – kształtowanie postawy odpowiedzialności za bezpieczeństwo własne, innych osób oraz ochronę inwentarza i mienia – wielokierunkowe korelacje międzyprzedmiotowe – konstruowanie opisów i wskazywanie cech charakterystycznych – prowadzenie badań z użyciem odpowiedniego sprzętu zgodnie z metodyką – korelacje z programem wychowawczym szkoły 1. Inne szczególnie ważne 2. 3. W pracowni powinny się znaleźć katalogi, przykładowe programy, przykładowe dokumenty oraz zbiór przepisów stosowanych zarówno w Unii Europejskiej, jak i specyficznych dla naszego kraju. W tym dziale niezbędne jest podjęcie współpracy z wychowawcą klasy oraz uwzględnienie szerszego problemu w ramach ścieżek międzyprzedmiotowych, a także możliwości przeprowadzenia wybranych badań w laboratorium chemicznym lub technologii żywienia człowieka. Poza realizacją treści należy zwrócić szczególną uwagę na kształtowanie nawyków wykonywania wszystkich zadań praktycznych i teoretycznych z zachowaniem przepisów bezpieczeństwa i profilaktyki zdrowotnej. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć edukacyjnych powinno mieć charakter ciągły, zaplanowany, jasny i przejrzysty. Ma na celu nie tylko określenie osiągnięć, ale informowanie o postępach i stanowi element motywowania do dalszej pracy. Jest pomocą w samodzielnym planowaniu własnego rozwoju. Ważnym elementem systemu oceniania są wskazane w programie wymagania programowe. Badanie poziomu osiągnięć może mieć więc charakter diagnostyczny, kształtujący lub sumujący. W nauczycielskich planach dydaktycznych należy starannie dobrać poziomy wymagań i przypisać je skali określającej stopnie szkolne z koniecznym uwzględnieniem taksonomii i szczegółowych zasad przyjętych w WSO. Metody sprawdzania i ewaluacja systemu będą zależały od stosowanych form. Zawsze powinny odnosić się do wszechstronnego rozwoju ucznia. Narzędzia mierzenia jakości pracy mogą być zróżnicowane zależnie od stawianych celów. Zbyt duża różnorodność ograniczy jednak badania diagnozujące. Zalecane są: – testy dydaktyczne z zadaniami otwartymi i zamkniętymi, – oceny opisowe skonstruowane dla potrzeb zespołów uczniowskich, – zadania problemowe pozwalające sprawdzić umiejętności. Konieczne jest uwzględnienie standardów egzaminacyjnych i dostosowanie narzędzi do wymagań sprawdzanych we wszystkich obszarach egzaminu zewnętrznego, np. umiejętności czytania ze zrozumieniem, przetwarzania danych, identyfikowania podstawowych zasad aktywności na rynku pracy, przewidywania za41 grożeń życia i zdrowia, analizowania dokumentacji, wyciągania i formułowania wniosków, organizowania stanowiska pracy, itd. Wskazane jest ocenianie prezentacji, ćwiczeń praktycznych, planowania czynności związanych z określonym zadaniem praktycznym, tekstów przewodnich itd. Do wszystkich proponowanych form oceniania konieczne jest opracowanie jasnych kryteriów, zrozumiałych dla wszystkich uczestników kształcenia. W zawodzie rolnik musi nastąpić również utrwalenie właściwych nawyków zawodowych oraz postaw związanych z jakością produkowanej żywności, utrzymywaniem żywych zwierząt oraz ekologicznymi podstawami ochrony środowiska. Konieczna jest tu więc samoocena postaw i zachowań. Będzie temu sprzyjać przygotowanie arkuszy obserwacji i samokontroli. Celem oceniania jest również utrwalanie wiadomości i umiejętności, ich uogólnianie i rozwijanie twórczej inwencji. Aby sprostać temu celowi, warto zastosować i uwzględniać procedury analityczno-pomiarowe oraz oceniać systematycznie i konsekwentnie. Osiągnięcia edukacyjne mogą być sprawdzane w toku jednego zajęcia szkolnego lub kilku zajęć, zależnie od formy, metod i celu oceny. Uczeń powinien rozumieć to, czego się uczy, podejmować trud opanowania wiedzy i umiejętności, wytrwale dążyć do osiągania dobrych efektów. Gdy pracujemy z uczniami o zróżnicowanym poziomie posługiwania się wiedzą i nierównomiernym opanowaniu niezbędnych umiejętności, powinniśmy przygotowywać sprawdziany poziomu osiągnięć o różnym stopniu trudności. 42 III. 2. Produkcja zwierzęca Proponowany podział materiału nauczania w zasadniczej szkole zawodowej Lp. Materiał nauczania Proponowana liczba godzin 1. Budowa i czynności życiowe zwierząt 15 2. Podstawy żywienia 20 3. Zoohigiena 15 4. Typy użytkowe i rasy wybranych gatunków zwierząt gospodarskich 8 5. System identyfikacji zwierząt 8 6. Technologiczne podstawy chowu bydła 40 7. Technologiczne podstawy chowu trzody chlewnej 30 8. Technologiczne podstawy produkcji drobiarskiej 20 9. Chów zwierząt w gospodarstwie ekologicznym 10. Razem Formalne podstawy ochrony zdrowia, produkcji i sprzedaży produktów zwierzęcych 8 10 174 43 Szczegółowe cele kształcenia Uczeń w wyniku procesu kształcenia powinien umieć: Materiał nauczania, hasła programowe Wymagania programowe – osiągnięcia edukacyjne ucznia 1. 2. 3. 1. BUDOWA I CZYNNOŚCI ŻYCIOWE ZWIERZĄT 44 Nazwać układy wchodzące w skład organizmu zwierzęcego Układy w organizmie • wymienia układy w organizmie • wskazuje układy na schemacie sylwetki Opisać budowę i określić funkcje układu kostnego Budowa i funkcje układu kostnego • opisuje budowę szkieletu • nazywa odcinki kręgosłupa • nazywa kości i stawy kończyny piersiowej i miednicznej • wskazuje funkcje szkieletu • uzasadnia znaczenie kondycji kośćca dla zdrowia zwierzęcia Opisać budowę i określić funkcje układu mięśniowego Budowa i funkcje układu mięśniowego • wymienia rodzaje tkanki mięśniowej • rozróżnia mięśnie szkieletowe ze względu na kształt • nazywa mięśnie mające największe znaczenie jako surowiec dla przetwórstwa i gastronomii • określa istotę pracy mięśni • wskazuje przykłady mięśni pracujących mimowolnie i zależnie od woli • określa etapy zmian pośmiertnych w mięśniach Opisać budowę i określić funkcje układu powłokowego Budowa i funkcje układu powłokowego • • • • • • Opisać budowę i określić funkcje układu pokarmowego Budowa i funkcje układu pokarmowego • wymienia narządy w układzie pokarmowym • wymienia gruczoły zaścienne układu pokarmowego • opisuje budowę jamy gębowej • opisuje budowę żołądka zwierząt monogastrycznych i poligastrycznych nazywa warstwy skóry wymienia wytwory skóry opisuje budowę racicy i kopyta opisuje budowę rogu określa funkcje skóry i jej wytworów wymienia rodzaje gruczołów mlekowych u zwierząt gospodarskich • opisuje budowę wewnętrzną wymienia krowy • uzasadnia wpływ kondycji skóry racic i kopyt na użytkowanie zwierzęcia 1. 2. 3. • określa istotę trawienia • wymienia rodzaje trawienia • wskazuje przykłady różnych rodzajów trawienia • przyporządkowuje rodzaj trawienia do odcinka układu pokarmowego • określa rolę wątroby i trzustki w trawieniu enzymatycznym • opisuje mechanizm wchłaniania w jelicie cienkim • wskazuje przystosowania układu pokarmowego zwierząt gospodarskich do rodzaju pobieranego pokarmu Opisać budowę i określić funkcje układu krwionośnego Budowa i funkcje układu krwionośnego • • • • • opisuje budowę serca nazywa rodzaje naczyń krwionośnych wskazuje składniki krwi opisuje istotę pracy serca określa rolę krwi i poszczególnych jej składników • wskazuje kierunki i odcinki przepływu krwi w małym i dużym obiegu Opisać budowę i określić funkcje układu oddechowego Budowa i funkcje układu oddechowego • nazywa narządy układu oddechowego • opisuje budowę drzewa oskrzelowego • charakteryzuje mechanizm wymiany gazowej Opisać budowę i określić funkcje układu wydalniczego Budowa i funkcje układu wydalniczego • wymienia narządy w układzie wydalniczym • opisuje budowę nerki i pęcherza moczowego • wskazuje funkcje układu wydalniczego • opisuje mechanizm wydalania moczu • uzasadnia zależność pomiędzy pracą nerek i układu krwionośnego Opisać budowę i określić funkcje układu wydzielania wewnętrznego Budowa i funkcje układu wydzielania wewnętrznego • wskazuje gruczoły dokrewne • określa funkcje poszczególnych gruczołów dokrewnych • opisuje mechanizm regulacji wydzielania i wydalania mleka, reakcję strachu Opisać budowę i określić funkcje układu nerwowego Budowa i funkcje układu nerwowego • opisuje budowę komórki nerwowej • wymienia rodzaje komórek nerwowych • określa cechy budowy ośrodkowego układu nerwowego, jego funkcje • określa cechy budowy i funkcje obwodowego układu nerwowego • wskazuje różnice pomiędzy funkcjonowaniem układu nerwowego somatycznego i autonomicznego • opisuje reakcję odruchową 45 1. Opisać budowę i określić funkcje narządów zmysłów 2. Budowa i funkcje oka i ucha Narządy powonienia, smaku, czucia 3. • wskazuje zasadnicze elementy budowy oka • określa funkcje oka • wskazuje zasadnicze elementy budowy ucha • określa funkcje ucha • wskazuje narządy powonienia, smaku i czucia • lokalizuje narządy powonienia, smaku i czucia w organizmie Wskazać powiązania pomiędzy różnymi układami i narządami Powiązania anatomiczne i fizjologiczne w organizmie zwierzęcym • określa powiązania pomiędzy układami i narządami dotyczące odżywiania • określa powiązania pomiędzy układami i narządami dotyczące oddychania • określa powiązania pomiędzy układami i narządami dotyczące reagowania na bodźce i regulacji w organizmie Wskazać położenie poszczególnych układów na sylwetkach zwierząt (lub na żywych zwierzętach) Położenie narządów i układów • na sylwetkach (lub na żywych zwierzętach) wskazuje położenie: – odcinków kręgosłupa – kości kończyny piersiowej i miednicznej – mięśni karku, najdłuższego grzbietu, łopatkowych, udowych, przepony – kopyt, racic, rogów, gruczołów mlecznych – serca, tętnicy szyjnej, tętnicy ogonowej, tętnicy podżuchwowej – płuc – jamy gębowej, zębów, żołądka, odbytu, wątroby, trzustki – nerek, pochwy, prącia, jąder, macicy – mózgowia, rdzenia kręgowego – oka, ucha, nozdrzy 2. PODSTAWY ŻYWIENIA Nazwać składniki chemiczne w paszach Sklasyfikować składniki chemiczne występujące w paszach pod względem znaczenia dla organizmu zwierzęcego 46 Skład chemiczny pasz • nazywa grupy składników chemicznych w paszach • określa rolę białek w żywieniu • określa rolę węglowodanów w żywieniu • określa rolę tłuszczów w żywieniu • określa rolę witamin w żywieniu • określa rolę związków mineralnych w żywieniu 1. Dokonać podziału pasz na podstawie zadanych kryteriów 2. Charakterystyka pasz • rozróżnia pasze pod względem pochodzenia • rozróżnia pasze pod względem zawartości składników chemicznych • rozróżnia pasze pod względem zawartości energii • wyjaśnia pojęcie wartość pokarmowa • rozpoznaje: słomę, siano, kiszonkę, zielonki, ziemniaki, buraki pastewne, ziarna zbóż, kukurydzy i roślin strączkowych oraz ich śruty • określa wartość i przydatność żywieniową dla zwierząt pasz objętościowych soczystych, suchych i treściwych • interpretuje pojęcia: przemysłowa mieszanka paszowa pełnoporcjowa, uzupełniająca, koncentrat paszowy • wskazuje przykłady przemysłowych mieszanek paszowych i koncentratów • określa celowość stosowania dodatków paszowych • wskazuje przykłady dodatków paszowych • wskazuje przykłady produktów ubocznych przetwórstwa rolno-spożywczego • wskazuje kierunki i celowość wykorzystania ubocznych produktów przetwórstwa zbóż, owoców i warzyw, gorzelnictwa, browarnictwa, mleczarstwa i innych Norma i dawka żywieniowa • określa pojęcia normy i dawki żywieniowej • posługuje się odpowiednimi „Normami żywieniowymi” • ustala normę żywieniową dla przykładowego zwierzęcia • dobiera dawkę żywieniową dla przykładowego zwierzęcia Konserwowanie, przechowywanie i skarmianie pasz • ocenia przydatność zielonki do produkcji siana lub kiszonki • określa sposoby suszenia zielonki na siano • określa zasady podsuszania zielonki na kiszonkę i sianokiszonkę • wskazuje warunki przechowywania siana • określa rodzaje kiszonek • wskazuje warunki dobrego zakiszania • analizuje warunki zakiszania pasz Określić wartość pokarmową pasz objętościowych soczystych, suchych i treściwych Rozpoznać pasze objętościowe soczyste, suche i treściwe Wskazać pasze przemysłowe Wskazać dodatki paszowe Określić wykorzystanie produktów ubocznych przemysłu przetwórczego w żywieniu zwierząt Ustalić normę żywieniową dla konkretnego zwierzęcia Zaplanować żywienie zwierząt gospodarskich na podstawie przykładowych dawek żywieniowych Opisać sposoby konserwowania pasz Dobrać warunki i sposoby przechowywania do rodzaju paszy 3. 47 1. 2. 3. Wskazać sposoby przygotowywania pasz do skarmiania Zaprojektować użytkowanie pastwisk • uzasadnia kolejność czynności podczas zakiszania pasz • określa zasady przechowywania kiszonek • charakteryzuje sposoby przygotowania do skarmienia pasz objętościowych suchych, soczystych i treściwych • określa warunki przechowywania pasz treściwych i pozostałych • ocena jakość przykładowej kiszonki, zielonki, siana i paszy treściwej Użytkowanie pastwiska • • • • • • • • • • Wykonać preliminarz paszowy Wykonać bilans pasz Planowanie żywienia stada zwierząt określa produkcyjność pastwiska ocenia jakość runi pastwiskowej oblicza obsadę i obciążenie pastwiska analizuje wydajność pastwiska w ciągu sezonu pastwiskowego wybiera system wypasu dokonuje podziału pastwiska do systemu wypasu projektuje sposób wygrodzenia kwater opracowuje harmonogram wypasu opracowuje harmonogram pielęgnacji pastwiska projektuje urządzenia na pastwisku (poidła, ogrodzenia, zacienienia, czochradła itp.) • określa grupy zwierząt w przykładowym gospodarstwie specjalizującym się w wybranej dziedzinie produkcji • ustala dzienne lub roczne dawki żywieniowe dla tych zwierząt • podsumowuje roczne zapotrzebowanie pasz dla gospodarstwa • określa możliwości produkcyjne pasz dla gospodarstwa • oblicza różnice ilości pasz z produkcji własnej w stosunku do zapotrzebowania • oblicza ilości i rodzaje pasz z zakupu • bilansuje produkcję i zapotrzebowanie na pasze w gospodarstwie 3. ZOOHIGIENA Określić czynniki wpływające na zdrowie i produkcyjność zwierząt 48 Adaptacja i aklimatyzacja Wpływ czynników klimatyczno-glebowych na zdrowie i produkcyjność zwierząt: • wyjaśnia pojęcia adaptacja i aklimatyzacja • ocenia wpływ promieniowania słonecznego, temperatury, wilgotności, ruchu powietrza, opadów atmosferycznych i zanieczyszczeń powietrza na zdrowie i produkcyjność zwierząt 1. 2. 3. – promieniowanie słoneczne – temperatura powietrza – wilgotność powietrza – ruch powietrza – ciśnienie atmosferyczne – opady atmosferyczne – zanieczyszczenie powietrza Właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne gleby • określa wpływ właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych gleby na zdrowie i produkcyjność zwierząt gospodarskich • wskazuje znaczenie higieniczne ruchu na świeżym powietrzu • określa znaczenie mikroklimatu pomieszczeń na zdrowie i produkcyjność zwierząt • wskazuje optymalne warunki mikroklimatyczne w pomieszczeniach dla bydła, trzody chlewnej i drobiu • wskazuje zasady zachowania właściwej higieny pomieszczeń inwentarskich Scharakteryzować wpływ chowu i hodowli zwierząt na środowisko Ekologiczne aspekty chowu zwierząt gospodarskich • określa wpływ chowu zwierząt na stan środowiska naturalnego • wskazuje czynniki najbardziej zagrażające środowisku naturalnemu ze strony chowu zwierząt • określa zasady składowania obornika, gnojowicy i gnojówki • ocenia skuteczność różnych sposobów składowania obornika, gnojówki i gnojowicy Przestrzegać przepisy bezpieczeństwa pracy podczas obsługi zwierząt Zasady bezpieczeństwa podczas obsługi zwierząt • opisuje techniki poskramiania zwierząt • wskazuje urządzenia zapewniające bezpieczeństwo wykonywania zabiegów pielęgnacyjnych i profilaktycznych • określa zasady podchodzenia do zwierząt • wskazuje przykłady zachowań zabronionych • opisuje odzież ochronną 49 1. 2. 3. 4. TYPY UŻYTKOWE I RASY WYBRANTCH GATUNKÓW ZWIERZĄT GOSPODARSKICH Określić pokrój zwierząt gospodarskich Pokrój zwierząt gospodarskich Rozpoznać, scharakteryzować i ocenić różne typy użytkowe i rasy bydła, trzody chlewnej oraz drobiu Krajowe i zagraniczne rasy bydła, trzody chlewnej i drobiu Dobrać typy użytkowe i rasy bydła, trzody chlewnej oraz drobiu w zależności od potrzeb regionalnych i możliwości zbytu produktów • nazywa poszczególne partie ciała zwierząt gospodarskich • charakteryzuje typy użytkowe bydła, trzody chlewnej oraz drobiu • opisuje cechy polskich ras bydła, trzody chlewnej oraz drobiu • opisuje cechy zagranicznych ras bydła, trzody chlewnej i drobiu użytkowanych w Polsce • rozpoznaje na fotografiach lub żywych zwierzętach typ użytkowy i rasę bydła, trzody chlewnej i drobiu • dobiera typ użytkowy i rasę bydła, trzody chlewnej i drobiu do warunków gospodarstwa 5. SYSTEM IDENTYFIKACJI ZWIERZĄT Poskromić bydło, owce, kozy, trzodę chlewna i konie Poskramianie zwierząt gospodarskich Oznakować i zidentyfikować bydło, owce, kozy, trzodę chlewną i konie Znakowanie zwierząt gospodarskich Poprowadzić dokumentację identyfikacyjną i hodowlaną zwierząt gospodarskich Dokumenty identyfikacyjne zwierząt gospodarskich Dokumentacja hodowlana • unieruchamia bydło, owce, kozy, świnie i konie do oznakowania • określa gatunki zwierząt gospodarskich, które muszą być identyfikowane • wskazuje cele identyfikacji zwierząt gospodarskich • opisuje zasady znakowania bydła, owiec, kóz, świń i koni • wskazuje obowiązki właściciela zwierząt związane z ich znakowaniem i identyfikowaniem • wskazuje podmioty znakujące i rejestrujące zwierzęta • identyfikuje dokumenty rejestracyjne zwierząt • wypełnia przykładowe dokumenty Systemu Identyfikacji i Rejestracji Zwierząt 6. TECHNOLOGICZNE PODSTAWY CHOWU BYDŁA Zaplanować i organizować rozród bydła 50 Rozród bydła • opisuje objawy rui u krowy • określa rodzaje krycia u bydła • podejmuje decyzję o inseminacji 1. 2. 3. • omawia przebieg ciąży u krowy • rozpoznaje objawy zbliżającego się porodu • przeprowadza poród • określa zasady postępowania z noworodkiem i krową po porodzie • projektuje kalendarz pokryć i wycieleń dla stada bydła Scharakteryzować sposoby żywienia i pielęgnacji krowy i cielęcia w okresie karmienia mlekiem matki Odchów i żywienie cieląt • projektuje sposób żywienia cieląt w różnych okresach • prowadzi obserwacje zachowania się cieląt, ich wyglądu wydalin i wydzielin • kontroluje masę ciała • oblicza przyrosty dobowe • planuje żywienie i pielęgnację pierwiastek Scharakteryzować użytkowanie mleczne Określić warunki specjalizacji gospodarstw w produkcji mlecznej krów Użytkowanie mleczne i znaczenie produktów przetwórstwa mleczarskiego • • • • • • • • • • • • • • • Scharakteryzować rodzaje użytkowania mięsnego bydła Użytkowanie mięsne bydła określa cechy budowy wymienia ocenia zdolność wydojową wymienia ocenia zdrowotność wymienia wymienia sposoby wykonania doju wykonuje czynności przedudojowe wykonuje dój z wykorzystaniem wybranej techniki kontroluje parametry przebiegu doju wykonuje czynności poudojowe analizuje przebieg laktacji dobiera środki utrzymania higieny dojarza, krowy i sprzętu udojowego określa zasady przechowywania mleka w gospodarstwie dokumentuje wydajność mleczną krowy wskazuje kierunki przerobowe mleka ocenia warunki (przyrodnicze, społeczne i ekonomiczne) gospodarstwa decydujące o specjalizowaniu się w produkcji mleka wykonuje kalkulację opłacalności produkcji mleka • charakteryzuje rodzaje opasu młodego bydła • wskazuje chwyty rzeźnicze • opisuje cechy poszczególnych wyrębów w tuszy wołowej • kontroluje masę ciała • oblicza przyrost dzienny • oblicza zużycie paszy na jednostkę przyrostu • wykonuje kalkulację opłacalności produkcji żywca wołowego 51 1. 2. 3. Scharakteryzować i uzasadnić celowość utrzymywania krów mamek Użytkowanie krów mamek • wybiera materiał hodowlany na krowy mamki • określa warunki żywienia krów mamek i ich cieląt • opisuje warunki utrzymania stada krów mamek • wskazuje celowość takiej produkcji i kryteria opłacalności Dobrać odpowiednie żywienie w zależności od rodzaju użytkowania zwierząt (normy, dawki pokarmowe, preliminarz pasz) Żywienie bydła • wskazuje pasze dla odpowiedniej grupy produkcyjnej bydła • planuje żywienie dla odpowiedniej grupy produkcyjnej bydła • przygotowuje pasze dla różnych grup produkcyjnych bydła • planuje ilość odpasów • planuje potrzebne ilości wody do pojenia • dba o jakość higieniczną żywienia Omówić sposoby utrzymania i pielęgnacji różnych grup produkcyjnych bydła Warunki utrzymania i pielęgnacji bydła • nazywa sposoby utrzymania bydła • opisuje sposoby poskramiania bydła • wskazuje sposoby przeprowadzania buhajów • dobiera narzędzia do pielęgnacji skóry • opisuje technikę czyszczenia skóry bydła • dobiera narzędzia do wykonania korekcji racic • opisuje technikę wykonania korekcji racic • określa celowość zastosowania dekornizacji • wskazuje celowość strzyżenia krów • przygotowuje sztukę bydła do wystawy Scharakteryzować i ocenić pomieszczenia dla różnych grup produkcyjnych bydła Pomieszczenia dla bydła • określa funkcje pomieszczenia dla wskazanej grupy bydła • wskazuje typy pomieszczeń dla bydła • ocenia lokalizację budynku dla bydła • dobiera stanowiska dla określonej grupy bydła i typu budynku • projektuje pomieszczenia towarzyszące • projektuje wybiegi • projektuje urządzenia wspomagające pielęgnację • projektuje urządzenia do pobierania pasz i wody • projektuje warunki oddawania odchodów Scharakteryzować sposoby żywienia młodzieży bydlęcej Dobrać i przygotować pasze dla krów mlecznych 52 1. 2. 3. Zadać pasze i usunąć odchody z uwzględnieniem doboru urządzeń technicznych i warunków bezpiecznej obsługi bydła Zadawanie pasz dla bydła • dobiera narzędzia i maszyny do zadawania pasz • dobiera urządzenia do pojenia • dobiera urządzenia do usuwania odchodów • planuje usuwanie odchodów • opisuje zabezpieczenia podczas pracy nad zadawaniem pasz i usuwaniem odchodów z pomieszczeń dla bydła Usuwanie odchodów z pomieszczeń dla bydła 7. TECHNOLOGICZNE PODSTAWY CHOWU TRZODY CHLEWNEJ Zaplanować i zorganizować rozród trzody chlewnej Scharakteryzować sposoby żywienia i pielęgnacji prosiąt w okresie karmienia mlekiem matki Scharakteryzować sposoby żywienia i pielęgnacji trzody chlewnej Rozród trzody chlewnej Odchów i żywienie prosiąt Żywienie, utrzymanie i pielęgnacja trzody chlewnej • wskazuje sposoby żywienia trzody chlewnej • wskazuje pasze dla odpowiedniej grupy produkcyjnej świń • planuje żywienie dla odpowiedniej grupy produkcyjnej trzody chlewnej • przygotować pasze dla różnych grup produkcyjnych • planuje dzienny harmonogram żywienia • planuje sposób pojenia • dba o jakość higieniczną żywienia • określa zasady pielęgnacji loch, tuczników i knurów Użytkowanie mięsne świń • rozróżnia rodzaje tuczu trzody chlewnej • ocenia cechy mięsności na żywym zwierzęciu • oblicza wydajność rzeźną świni • nazwa poszczególne wyręby w półtuszy wieprzowej • kontroluje przyrosty masy ciała Dobrać i przygotowywać pasze dla różnych grup trzody chlewnej Dobierać odpowiednie żywienie w zależności od rodzaju użytkowania świń (normy, dawki pokarmowe, preliminarz pasz) Charakteryzować rodzaje użytkowania mięsnego trzody chlewnej • opisuje objawy rui u lochy • określa rodzaje krycia u trzody chlewnej • projektuje kalendarz pokryć i oproszeń dla stada loch • omawia przebieg ciąży u lochy • rozpoznaje objawy zbliżającego się porodu • przeprowadza poród • określa zasady postępowania po porodzie • określa zasady utrzymania i pielęgnacji prosiąt • planuje dokarmianie prosiąt do odsadzenia Technologie produkcji tuczników bekonowych i szynkowych 53 1. 2. 3. • oblicza zużycie paszy na kg przyrostu • wykonać kalkulację opłacalności produkcji mięsa wieprzowego Podać sposoby utrzymania trzody chlewnej Sposoby utrzymania trzody chlewnej Pomieszczenia dla trzody chlewnej • opisać sposoby utrzymania trzody chlewnej • wskazać warunki mikroklimatyczne w pomieszczeniach dla trzody chlewnej • określić funkcje pomieszczeń dla trzody chlewnej • wskazać typy pomieszczeń dla trzody chlewnej • zaprojektować organizację wewnętrzną w chlewniach • zaprojektować wyposażenie chlewni • ocenić funkcjonalność przykładowych chlewni Zadawanie pasz i usuwanie odchodów w chowie trzody chlewnej • wskazać maszyny i urządzenia do zadawania pasz i pojenia trzody chlewnej • opisać techniki usuwania odchodów z chlewni • określić zasady bezpiecznej pracy przy zadawaniu pasz i usuwaniu obornika z chlewni Charakteryzować i oceniać pomieszczenia dla trzody chlewnej Zadawać pasze i usuwać odchody, z uwzględnieniem doboru urządzeń technicznych i warunków bezpiecznej obsługi 8. TECHNOLOGICZNE PODSTAWY PRODUKCJI DROBIARSKIEJ Zaplanować i zorganizować rozród drobiu Rozród drobiu • określa zasady użytkowania rozrodczego samców i samic drobiu • opisuje sposób tworzenia się jaja • określa warunki i czas inkubacji jaj kurzych, kaczych, gęsich i indyczych • kontroluje inkubację jaj • dokonuje selekcji kurcząt Scharakteryzować sposoby żywienia i pielęgnacji piskląt Utrzymanie i pielęgnacja piskląt Odchów i żywienie różnych gatunków drobiu • projektuje żywienie i odchów piskląt drobiu grzebiącego i wodnego • planuje żywienie kur nieśnych • planuje żywienie drobiu mięsnego • planuje żywienie drobiu hodowlanego Programy żywienia drobiu • opracowuje przykładowy program żywieniowy dla wybranej grupy drobiu • korzysta z sieci informacyjnych w projektowaniu żywienia Scharakteryzować sposoby żywienia i pielęgnacji młodych ptaków przeznaczonych do rozrodu Dobrać i przygotować programy żywieniowe dla drobiu 54 1. 2. Scharakteryzować użytkowanie nieśne drobiu Użytkowanie nieśne drobiu • • • • • analizuje krzywą nieśności kur oblicza procent nieśności stosuje program świetlny organizuje przepierzanie dokumentuje i kontroluje nieśność Scharakteryzować rodzaje użytkowania mięsnego drobiu Użytkowanie mięsne różnych gatunków drobiu • • • • opisuje cechy mięsności na przykładach określa cechy tuszki oblicza wydajność rzeźną oblicza zużycie paszy na jednostkę przyrostu Scharakteryzować i ocenić pomieszczenia dla różnych gatunków drobiu Pomieszczenia dla drobiu • ocenia różne typy pomieszczeń dla drobiu • projektuje urządzenia wewnętrzne w pomieszczeniach dla drobiu • ocenia systemy zadawania pasz dla drobiu • planuje usuwanie i zagospodarowanie odchodów drobiowych • określa warunki bezpiecznej pracy przy obsłudze drobiu Zadać pasze i usunąć odchody z uwzględnieniem doboru urządzeń technicznych i warunków bezpiecznej obsługi Zadawanie pasz i usuwanie odchodów z pomieszczeń dla drobiu 3. 9. PRODUKCJA ZWIERZĘCA W ROLNICTWIE EKOLOGICZNYM Przedstawić regulacje prawne dotyczące produkcji zwierzęcej w rolnictwie ekologicznym Opisać warunki chowu zwierząt w gospodarstwach ekologicznych Znaczenie produkcji zwierzęcej w gospodarstwie ekologicznym Przestawianie produkcji zwierzęcej na metody produkcji ekologicznej Pochodzenie zwierząt Warunki chowu w budynkach i na wybiegach • wskazuje na znaczenie produkcji zwierzęcej w podnoszeniu żyzności gleby i w zwiększeniu bioróżnorodności gospodarstwa • określa minimalne okresy przestawiania poszczególnych gatunków i typów użytkowych zwierząt • określa cechy użytkowe gatunków i ras zwierząt przydatnych do chowu w gospodarstwach ekologicznych • wskazuje gatunki i rasy przydatne do chowu w gospodarstwach ekologicznych • określa możliwości zakupu zwierząt • wymienia potrzeby zwierząt wynikające z ich biologii i zachowania • określa maksymalną dopuszczalną obsadę zwierząt w gospodarstwie • podaje minimalną powierzchnię dla zwierząt w budynkach i na wybiegach • określa inne warunki, które powinny być spełnione w budynkach i na wybiegach • wymienia środki dezynfekujące i czyszczące dopuszczone do stosowania w gospodarstwie ekologicznym 55 1. 2. Żywienie zwierząt Zapobieganie chorobom i leczenie 3. • wymienia pasze i dodatki możliwe do wykorzystania w żywieniu zwierząt • określa sposób żywienia młodych zwierząt • określa możliwości zakupu pasz • określa sposoby zapobiegania chorobom zwierząt • wymienia środki lecznicze możliwe do użycia w gospodarstwie ekologicznym • określa warunki i zasady użycia w leczeniu syntetycznych leków i antybiotyków • wymienia zabiegi okaleczeń dopuszczone ze względów bezpieczeństwa i sanitarnych (dekornizacja, przycinanie zębów, ogona, kastracja) 10. FORMALNE PODSTAWY PRODUKCJI, OCHRONY ZDROWIA I SPRZEDAŻY PRODUKTÓW ZWIERZĘCYCH Scharakteryzować przyczyny, objawy i sposoby zapobiegania różnym grupom chorób zwierząt gospodarskich Postąpić zgodnie z Ustawą o ochronie zwierząt Choroby skóry Choroby układu oddechowego Choroby układu pokarmowego Choroby przemiany materii Niepłodność Choroby zakaźne Zastosować zasady bezpieczeństwa zdrowotnego żywności Przechować produkty zwierzęce Zorganizować sprzedaż i transport zwierząt gospodarskich i ich produktów Przestrzegać przepisów o Inspekcji Weterynaryjnej 56 Choroby pasożytnicze Choroby odzwierzęce Pomoc w nagłych wypadkach Pomoc przy porodzie Prawna ochrona zwierząt Dobra Praktyka Produkcyjna i Dobra Praktyka Higieniczna w chowie zwierząt • omawia objawy i sposoby zapobiegania chorobom skóry • charakteryzuje objawy i sposoby zapobiegania chorobom układu oddechowego • omawia objawy i sposoby zapobiegania chorobom układu pokarmowego • omawia objawy i sposoby zapobiegania chorobom przemiany materii • omawia objawy i sposoby zapobiegania niepłodności • wskazuje przykłady chorób zakaźnych u różnych gatunków zwierząt gospodarskich • postępuje w przypadku podejrzenia choroby zakaźnej • określa sposoby zapobiegania chorobom zakaźnym • wskazuje przykłady chorób pasożytniczych i sposoby zapobiegania im • proponuje postępowanie w przypadku podejrzenia choroby odzwierzęcej • udziela pomocy w nagłych wypadkach • udziela pomocy przy porodzie • przechowuje mleko, wełnę, pierze, skóry i inne produkty zwierzęce w gospodarstwie • transportuje żywe zwierzęta i ich produkty • identyfikuje systemy zapewniające jakość produkcji zwierzęcej 1. 2. 3. Zasady transportu i sprzedaży zwierząt gospodarskich • prowadzi dokumentację sprzedaży zwierząt i ich produktów Wskazówki metodyczne dotyczące realizacji programu Program nauczania Produkcji zwierzęcej został zaprojektowany z uwzględnieniem kilku kluczowych zasad: – skonkretyzowanie biologicznych odniesień w bloku programowym; – wprowadzenie w fachową terminologię; – mobilizowanie do podejmowania zadań związanych z planowaniem i wykonywaniem prac w produkcji zwierzęcej; – uwzględnienie dynamicznego charakteru procesów technologicznych; – podkreślenie znaczenia zapewnienia bezpiecznych warunków pracy; – wskazanie konieczności śledzenia podstaw prawnych wyznaczających ramy dla produkcji i dystrybucji w odniesieniu do żywych zwierząt i ich produktów; – wykorzystanie systemów zapewniających wysoką jakość w produkcji zwierzęcej i bezpieczeństwo zdrowotne żywności; – kształtowanie etycznych postaw zawodowych; – kształtowanie umiejętności ponadprzedmiotowych. Takie podejście wymusza zastosowanie podczas realizacji metod zapewniających osiągnięcie postawionych celów szczegółowych, ale również celów umieszczonych w w/w założeniach, a wynikających z podstaw prawnych i dobrych praktyk. Większość czasu przeznaczona na realizację zajęć powinna być przeznaczona na wykonywanie ćwiczeń praktycznych, obliczeń, obserwacji, zbieranie i porządkowanie informacji i wnioskowanie na ich podstawie. Kształtowaniu postaw zawodowych sprzyjać będzie zastosowanie różnych form dyskusji, metaplanu, drzewa decyzyjnego, analizy przypadku. Konieczne będzie również analizowanie dokumentacji i tworzenie nowych dokumentów – można to czynić wykorzystując teksty przewodnie lub projekty edukacyjne. Te ostatnie znajdą zastosowanie również przy wyborze rozwiązań technologicznych w chowie zwierząt. Rolę wspomagającą będzie odgrywał wykład upoglądowiony oraz pokazy i prezentacje. Posłużą one do zapoznania uczniów z wzorcami typów użytkowych, ras, linii hodowlanych, rodów, mieszańców, z pokrojem zwierząt oraz wyglądem pomieszczeń, pasz, surowców zwierzęcych. 57 Zastosowane metody pracy mają stworzyć sytuacje dydaktyczne do wykonywania zadań lub podejmowania decyzji na podstawie wskazanych uwarunkowań, które, jak w każdym układzie dynamicznym, są różne w różnych gospodarstwach i różnych regionach kraju, Europy i Świata. Aby program mógł być zrealizowany wskazane jest zapewnienie właściwej bazy technodydaktycznej. Stanowić ją powinna odpowiednio wyposażona pracownia: – powinna ona składać się z sali ćwiczeń i zaplecza magazynowo – socjalnego, – w sali ćwiczeń należy zapewnić stanowisko pracy dla nauczyciela i odpowiednią liczbę stanowisk pracy dla uczniów (jedno- lub dwuosobowych). Pracownia powinna być wyposażona w: 1) środki techniczne, takie jak: telewizor, magnetowid, radio, rzutnik pisma, rzutnik przezroczy, zestaw komputerowy, drukarkę, kopiarkę; 2) materiały dydaktyczne, takie jak: filmy, przezrocza, foliogramy, fazogramy, programy komputerowe, plansze; 3) tekstowe źródła informacji, takie jak: podręczniki, inne książki niezbędne do kształcenia w zawodzie, czasopisma fachowe, instrukcje do ćwiczeń, katalogi, prospekty. Pracownia produkcji zwierzęcej (rolniczej) powinna być ponadto wyposażona w: – przekroje, modele i atrapy zwierząt gospodarskich; – próbki pasz; – atlasy ras zwierząt; – próbki pasz; – apteczkę weterynaryjną z wyposażeniem. Skuteczność kształcenia może być znacznie lepsza, jeżeli w szkole jest gospodarstwo pomocnicze prowadzące produkcję zwierzęcą. Wtedy zajęcia lekcyjne związane z rozpoznawaniem materiału hodowlanego, stanów fizjologicznych, sytuacji behawioralnych czy rozwiązań technologicznych można prowadzić w budynkach inwentarskich, na pastwisku lub wybiegach. Wymaga to jednak blokowania zajęć w planie przynajmniej po 2 godziny. W zależności od przyjętej w szkole koncepcji szkolnego planu nauczania w odniesieniu do działów programowych w bloku od 6 do 9 możliwe jest przestawianie kolejności ich realizacji. Pierwsze pięć działów powinno być jednak zrealizowane przed wszystkimi pozostałymi. 58 Wskazówki dotyczące poszczególnych działów Zalecane metody i formy pracy Spodziewane rezultaty Kształtowane umiejętności ponadprzedmiotowe i konieczne korelacje 1. 2. 3. BUDOWA I CZYNNOŚCI ŻYCIOWE ZWIERZĄT – praca indywidualna z arkuszem ćwiczeń – ćwiczenia praktyczne z rysunkiem, schematem, sylwetką zwierząt – ćwiczenia praktyczne z udziałem żywych zwierząt uwzględniające obserwację Inne szczególnie ważne – opanowanie właściwych nazw organów i układów – odnoszenie elementów budowy do pełnionej funkcji – wskazywanie poszczególnych układów na zwierzętach – określenie zależności pomiędzy kondycją układu, a kondycją całego ustroju – wykorzystanie wiedzy biologicznej – przetwarzanie i porządkowanie danych – wykonywanie szkiców i schematów – wykorzystywanie wiedzy w praktyce Znajomość anatomicznych podstaw produkcji zwierzęcej pozwoli w kolejnych działach oceniać jakość produkowanych surowców PODSTAWY ŻYWIENIA – pokazy w celu poznania wyglądu typowych pasz gospodarskich oraz ich oceny organoleptycznej – projekt lub tekst przewodni w celu opracowania użytkowania pastwiska i produkcji kiszonek, – ćwiczenie obliczeniowe – norma, dawka żywieniowa, preliminarz i bilans paszowy – labirynt podejmowania decyzji w celu wybrania systemu żywienia czy programu żywieniowego – poznanie składu i wartości pasz – dokonywanie oceny pasz w gospodarstwie – wybór systemu żywienia – projektowanie i użytkowanie pastwiska – projektowanie i wykonanie odpowiedniej kiszonki – opracowanie preliminarza i bilansu pasz dla konkretnej grupy zwierząt i konkretnej (przykładowej) bazy i powierzchni paszowej – doskonalenie umiejętności obserwacji, oceny – wykorzystanie wiedzy biologicznej, chemicznej i fizycznej – porównywanie systemów żywieniowych – projektowanie produkcji kiszonek i siana – korelacja z produkcją roślinną i techniką – preliminarz i bilans pasz – korelacja z ekonomiką 59 1. 2. 3. Na szczególne podkreślenie zasługuje wpływ wybranej technologii zakiszania na środowisko naturalne oraz wpływ jakości pasz na jakość produktu i kondycję zwierząt – są to ważne elementy kształtowania postaw zawodowych. Te obszary w sposób szczególny powinny uwzględniać zasady dobrych praktyk. Dla skuteczności procesu kształcenia potrzebne jest zgromadzenie próbek odpowiednich pasz i innych materiałów (formularzy obliczeniowych, filmów, norm żywieniowych). Inne szczególnie ważne ZOOHIGIENA – debata lub różne formy dyskusji dotyczące interakcji pomiędzy środowiskiem naturalnym a zwierzętami gospodarskimi – ćwiczenia praktyczne dotyczące badania i oceny warunków mikroklimatycznych w pomieszczeniach inwentarskich – określenie wpływu środowiska naturalnego na warunki chowu zwierząt i wpływu chowu zwierząt na środowisko naturalne – badanie, analizowanie i dobieranie warunków mikroklimatycznych w pomieszczeniach dla zwierząt – korelacje z geografią i biologią w odniesieniu do warunków klimatycznych, glebowych i wymagań mikroklimatycznych zwierząt gospodarskich – doskonalenie umiejętności obserwacji, – prowadzenie badań z użyciem odpowiedniego sprzętu zgodnie z metodyką Niezbędne są urządzenia do pomiaru warunków mikroklimatycznych Inne szczególnie ważne TYPY UŻYTKOWE WYBRANYCH GATUNKÓW ZWIERZĄT GOSPODARSKICH – obserwacja z arkuszem ćwiczeń – tekst przewodni – lekcje z Internetem – wycieczka dydaktyczna – identyfikowanie typów użytkowych bydła, trzody chlewnej, drobiu – rozpoznawanie ras bydła, trzody chlewnej i drobiu – ocena przydatności materiału hodowlanego do warunków gospodarstwa Inne szczególnie ważne Możliwość korzystania z internetu, dostęp do materiałów ilustracyjnych i opisów typów użytkowych i ras zwierząt – doskonalenie umiejętności obserwacji, porównywania – poszukiwanie i selekcjonowanie informacji – doskonalenie umiejętności oceny na podstawie cech pokrojowych SYSTEM IDENTYFIKACJI ZWIERZĄT – ćwiczenia praktyczne – praca indywidualna z dokumentem – analiza zachowania zwierząt i dokumentacji – wykorzystanie filmu dydaktycznego 60 – poznanie metod poskramiania zwierząt gospodarskich – określanie sposobów identyfikacji zwierząt – wskazać podmioty odpowiedzialne za identyfikacje zwierząt – spostrzegawczość, ostrożność – przewidywanie zachowania zwierzęcia – analizowanie dokumentów 1. Inne szczególnie ważne 2. 3. Przykładowe kolczyki i dokumentacja identyfikacyjna TECHNOLOGICZNE PODSTAWY CHOWU BYDŁA TRZODY CHLEWNEJ I DROBIU – preferowane powinno być wspieranie samodzielności ucznia w wyborze rozwiązań technologicznych poprzez zastosowanie metody projektów – pokaz lub prezentacja filmu ze znanymi rozwiązaniami technologicznymi – ćwiczenia obliczeniowe – metody decyzyjne – analiza katalogów z materiałem hodowlanym, analiza i ocena projektów budynków – wybór materiału hodowlanego odpowiednio do warunków chowu – planowanie i organizowanie rozrodu – organizowanie żywienia – modelowanie użytkowania – ocena warunków utrzymania zwierząt – ocena efektów ekonomicznych chowu – poszukiwanie i analizowanie informacji z różnych źródeł – podejmowanie decyzji na podstawie istniejących uwarunkowań – zastosowanie wybranych rozwiązań w praktyce – rozwiązywanie problemów w twórczy sposób – wykorzystanie komputera w poszukiwaniu informacji, obliczeniach, opracowaniu projektu – praca w grupach i współpraca z różnymi podmiotami Inne szczególnie ważne Wskazane jest korzystanie z podstaw prawnych i norm CHÓW ZWIERZĄT W GOSPODARSTWIE EKOLOGICZNYM – dyskusja w różnych formach – film dydaktyczny – wycieczka dydaktyczna – stosowanie zasad ekologicznego chowu bydła, trzody chlewnej i drobiu Inne szczególnie ważne Należy zwrócić uwagę zarówno na efekty ekonomiczne, jak i ekologiczne produkcji zwierzęcej. Wskazana jest analiza podstaw prawnych. – wykorzystanie wiadomości biologicznych dotyczących ochrony środowiska i funkcjonowania ekosystemów – kształtowanie postawy odpowiedzialności FORMALNE PODSTAWY PRODUKCJI I SPRZEDAŻY PRODUKTÓW ZWIERZĘCYCH – wykład upoglądowiony lub prezentacje uczniowskie przedstawiające charakterystyczne objawy i przyczyny powstawania chorób zwierząt – rozpoznanie objawów podstawowych chorób zwierząt – postępowanie w przypadkach różnych chorób – doskonalenie spostrzegawczości – analizowanie danych i podejmowanie decyzji – współpraca w grupach – interpretowanie aktów prawnych – myślenie systemowe 61 1. 2. – metody decyzyjne dotyczące postępowania w przypadkach poszczególnych chorób oraz organizacji sprzedaży i transportu zwierząt – metody analityczne – dobre praktyki i HACCP – ćwiczenia w zakresie stosowania procedur – organizowanie transportu i sprzedaży zwierząt i ich produktów – wskazywanie możliwości wdrażania systemu Dobrej Praktyki Produkcyjnej, Dobrej Praktyki Higienicznej i systemu HACCP – przestrzeganie prawa o ochronie zwierząt i ustawy weterynaryjnej Inne szczególnie ważne 3. – postępowanie zgodnie z procedurami – kształtowanie podstawy odpowiedzialności za prowadzenie procesu produkcji i jakość produktu Fotografie lub filmy z przykładowymi objawami chorób, środkami transportu zwierząt Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Ważnym elementem systemu oceniania są wskazane w programie wymagania programowe. One wyznaczają treść umieszczaną w zadaniach sprawdzających wiedzę i umiejętności uczniów/słuchaczy. Wymaganiom tym w planach nauczycielskich należy przypisać odpowiedni poziom ze skali ocen szkolnych umieszczonych w Wewnątrzszkolnym Systemie Oceniania. Bardzo pomocne może być odniesienie zaproponowanych wymagań programowych do wybranej taksonomii celów. Pozwoli to ocenić, czy mamy do czynienia z celami dotyczącymi wiedzy czy też umiejętności. Na podstawie tak opracowanych wymagań programowych można konstruować narzędzia mierzenia jakości pracy w bloku programowym. Planując metody i formy sprawdzania wiedzy i umiejętności należy uwzględnić ich różnorodność. Zatem w sprawdzianach pisemnych powinny się znaleźć różne typy zadań zarówno otwartych, jak i zamkniętych. Dobre rezultaty dawać będzie zastosowanie „wiązki zadań” pozwalające na podstawie opisu jednego problemu sprawdzić kilka różnych umiejętności. Wskazane jest ocenianie prezentacji, ćwiczeń praktycznych, projektów uczniowskich, tekstów przewodnich, posterów, prac okresowych. Do wszystkich proponowanych form oceniania konieczne jest opracowanie kryteriów. W zawodzie rolnik musi nastąpić również utrwalenie właściwych nawyków zawodowych oraz etycznych postaw związanych z jakością produkowanej żywności i utrzymywaniem żywych zwierząt. Aby rozpoznać poziom tych elementów 62 kształcenia należy zmotywować uczniów/słuchaczy do samooceny. Będzie temu sprzyjać przygotowanie arkuszy samokontroli lub obserwacji. Ocenianie musi być konsekwentne. Wszystkie zastosowane metody i techniki oceniania powinny bezpośrednio wynikać z założonych wymagań programowych, a wnioskowanie powinno odnosić się do znanych uczniowi kryteriów oceniania poszczególnych form. W ocenianiu należałoby uwzględnić przestrzeń dla premiowania szczególnie cennych przejawów postaw zawodowych. 63 III. 3. Technika w rolnictwie Proponowany podział materiału nauczania dla zasadniczej szkoły zawodowej Lp. Materiał nauczania 1. Podstawy techniki 18 2. Maszyny i urządzenia do produkcji roślinnej 58 3. Maszyny i urządzenia do produkcji zwierzęcej 18 4. Pojazdy rolnicze i wykorzystywanie energii w rolnictwie 38 5. Gospodarka sprzętem rolniczym 10 Razem 64 Proponowana liczba godzin 142 Szczegółowe cele kształcenia Uczeń w wyniku procesu kształcenia powinien umieć: Materiał nauczania, hasła programowe Wymagania programowe – osiągnięcia edukacyjne ucznia 1. 2. 3. 1. PODSTAWY TECHNIKI Omówić znaczenie techniki w rolnictwie Wykonać proste rysunki i schematy maszyn Znaczenie mechanizacji w praktyce rolniczej Zasady wykonywania rysunku technicznego Szkice i schematy maszyn Czytać rysunki i schematy maszyn Scharakteryzować metale żelazne i nieżelazne Scharakteryzować drewno i tworzywa sztuczne Scharakteryzować inne materiały konstrukcyjne Wyjaśnić zjawisko tarcia i jego wpływ na zużycie części maszyn Opisać rolę smarowania części maszyn Metalowe materiały konstrukcyjne – metale żelazne i kolorowe Drewno i tworzywa sztuczne Materiały konstrukcyjne pochodzenia naturalnego – szkło, guma, skóra, tkaniny itp. Tarcie i sposoby jego zmniejszania Rodzaje korozji Sposoby zabezpieczania przed korozją • wyjaśnia znaczenie mechanizacji i motoryzacji w rolnictwie • stosuje materiały i przybory kreślarskie zgodnie z ich przeznaczeniem • wykonuje prosty rysunek części maszyn • wykonuje szkic, schemat określonej maszyny • czyta rysunki wykonawcze i zestawieniowe • charakteryzuje materiały konstrukcyjne • rozpoznaje materiały konstrukcyjne • określa przydatność i zastosowanie materiałów konstrukcyjnych do danych konstrukcji • określa rodzaje tarcia i jego wpływ na zużycie części maszyn • przedstawia sposoby zmniejszania tarcia • charakteryzuje rodzaje korozji metali • przedstawia sposoby zabezpieczania metali przed korozją Scharakteryzować zjawisko i rodzaje korozji Opisać zasady zabezpieczania metali przed korozją 65 1. 2. 3. 2. MASZYNY I URZĄDZENIA DO PRODUKCJI ROŚLINNEJ Mechanizacja uprawy i doprawiania roli Opisać budowę, działanie, zastosowanie i obsługę maszyn i narzędzi Przygotować do pracy maszyny i narzędzia do uprawy roli Wyjaśnić zasady bezpiecznej obsługi maszyn (bhp), obsługi technicznej (OT), konserwacji i przechowywania maszyn i narzędzi Pługi Włóki, brony, Wały, kultywatory Czynne maszyny uprawowe Agregaty uprawowe Sposoby regulowania maszyn i narzędzi Zasady bhp, obsługa techniczna, konserwacja i przechowywanie • • • • wskazuje elementy robocze pługa reguluje pług do wykonywanej orki wskazuje zastosowanie włóki określa sposoby regulowania intensywności pracy maszyn i narzędzi • charakteryzuje bierne i czynne agregaty uprawowe • określa wymagania ochrony środowiska dotyczące uprawy i doprawiania roli • określa zasady bhp przy obsłudze maszyn, obsługę techniczną, zasady konserwacji i przechowywania maszyn i narzędzi do uprawy roli Mechanizacja nawożenia mineralnego i organicznego Opisać budowę, działanie, zastosowanie i obsługę maszyn do nawożenia mineralnego i organicznego Przygotować do pracy maszyny do nawożenia Opisać sposoby dawkowania nawozu na jednostkę powierzchni Opisać budowę, działanie, zastosowanie i obsługę deszczowni 66 Maszyny do nawożenia organicznego Maszyny do nawożenia mineralnego Ładowacze obornika Rozdrabniacze nawozów Sposoby regulowania dawki nawozu na 1 ha Deszczownie Zasady bhp, obsługa techniczna, konserwacja i przechowywanie • stosuje odpowiednie maszyny do nawożenia mineralnego i organicznego • przedstawia sposoby załadunku maszyn do nawożenia • przedstawia sposób dawkowania nawozu na jednostkę powierzchni • określa sposoby pracy deszczowni • określa wymagania ochrony środowiska dotyczące stosowania nawozów organicznych i mineralnych • określa zasady bhp podczas obsługi maszyn, obsługi technicznej, zasady konserwacji i przechowywania maszyn i narzędzi do nawożenia 1. 2. 3. Wyjaśnić zasady bezpiecznej obsługi maszyn (bhp), obsługi technicznej (OT), konserwacji i przechowywania maszyn do nawożenia Mechanizacja siewu i sadzenia Opisać budowę, działanie, zastosowanie i obsługę maszyn do siewu i sadzenia roślin Przygotować do pracy maszyny do siewu i sadzenia Wyjaśnić zasady bezpiecznej obsługi maszyn (bhp), obsługi technicznej (OT), konserwacji i przechowywania maszyn do siewu i sadzenia Siewniki rzędowe Siewniki do siewu precyzyjnego Sadzarki do ziemniaków i rozsady Przygotowanie do pracy siewnika Przygotowanie do pracy sadzarek Zasady bhp, obsługa techniczna, konserwacja i przechowywanie • opisuje budowę i działanie siewnika rzędowego i punktowego • opisuje budowę i działanie sadzarki do ziemniaków • opisuje budowę i działanie sadzarki do rozsad • wykonuje próbę kręconą siewnika • ustawia szerokość międzyrzędzi i długości znaczników • przygotowuje do pracy sadzarkę do ziemniaków • przygotowuje do pracy sadzarkę do rozsady w zależności od rodzaju rozsady • określa zasady bhp podczas obsługi maszyn, obsługę techniczną, zasady konserwacji i przechowywania maszyn i narzędzi do siewu i sadzenia Mechanizacja prac pielęgnacyjnych i ochrony roślin Opisać budowę, działanie, zastosowanie i obsługę narzędzi i maszyn do pielęgnacji roślin Wieloraki do mechanicznej pielęgnacji roślin Opisać budowę, działanie, zastosowanie i obsługę aparatury do chemicznej ochrony roślin Zasady bhp, obsługa techniczna, konserwacja i przechowywanie maszyn do mechanicznej pielęgnacji roślin Aparatura do chemicznej ochrony roślin – opylacze, zaprawiarki Opryskiwacze, Przygotować do pracy maszyny do prac pielęgnacyjnych i chemicznej ochrony roślin Elementy robocze wieloraka • ustawia elementy robocze w międzyrzędziu • ustala szerokość roboczą międzyrzędzia i wieloraka • określa zasady bhp podczas obsługi maszyn, obsługę techniczną, zasady konserwacji i przechowywania narzędzi do mechanicznej pielęgnacji roślin • opisuje budowę i działanie opryskiwacza polowego 67 1. Zidentyfikować i dobrać końcówki rozpylające do określonego zabiegu Opisać zasady badań i użytkowania opryskiwaczy Wyjaśnić zasady bezpiecznej obsługi maszyn (BHP), obsługi technicznej (OT), konserwacji i przechowywania maszyn pielęgnacji i chemicznej ochrony roślin 2. Końcówki rozpylające i sposób ich pracy Zespoły opryskiwaczy podlegające obowiązkowym badaniom i ich certyfikacja Zasady bhp, obsługa techniczna, konserwacja i przechowywanie aparatury do chemicznej ochrony roślin 3. • stosuje odpowiednie końcówki rozpylające do wykonywanego zabiegu • ustala prędkość roboczą opryskiwacza wg instrukcji obsługi • przedstawia zasady i zakres obowiązkowych badań opryskiwaczy • określa zespoły robocze podlegające obowiązkowym badaniom • przygotowuje opryskiwacz do badania • określa wymagania ochrony środowiska dotyczące wykonywania chemicznych zabiegów ochrony roślin • określa zasady bhp podczas obsługi maszyn, obsługę techniczną, zasady konserwacji i przechowywania aparatury do chemicznej ochrony roślin Mechanizacja zbioru i konserwacji zielonek Opisać budowę, działanie, zastosowanie i obsługę maszyn do zbioru zielonek na siano, sianokiszonki i kiszonki Przygotować do pracy maszyny do zbioru zielonek Opisać sposoby zbioru i transportu zielonek lub siana Scharakteryzować urządzenia do kiszenia i przechowywania zielonek i siana Kosiarki Maszyny do przetrząsania i zgrabiania Ścinacze zielonek, sieczkarnie polowe Zbieracze pokosów, urządzenia do transportu zielonek i siana Prasy Owijarki Urządzenia do dosuszania siana Urządzenia do przechowywania kiszonek Zasady bhp, obsługa techniczna, konserwacja i przechowywanie maszyn do zbioru i konserwacji zielonek 68 • omawia maszyny do koszenia zielonek • omawia maszyny do przetrząsania i zgrabiania siana • opisuje ścinacze zielonek i sieczkarnie polowe • przedstawia sposób pracy ze ścinaczami i sieczkarniami • omawia sposób pracy zbieraczy pokosów • opisuje sposoby pracy pras kostkujących lub zwijających • przedstawia zasady pracy owijarek do sianokiszonek • omawia sposoby i urządzenia do dosuszania siana • omawia sposoby i urządzenia do przechowywania kiszonek i sianokiszonek • określa wymagania ochrony środowiska dotyczące przechowywania kiszonek • określa zasady bhp podczas obsługi maszyn, obsługę techniczną, zasady konserwacji i przechowywania maszyn i narzędzi do zbioru i przechowywania zielonek 1. 2. 3. Wyjaśnić zasady bezpiecznej obsługi maszyn (bhp), obsługi technicznej (OT), konserwacji i przechowywania maszyn do zbioru i konserwacji zielonek Mechanizacja zbioru, omłotu, przechowywania zbóż i kukurydzy Opisać budowę, działanie, zastosowanie i obsługę maszyn do zbioru i omłotu zbóż Maszyny do koszenia zbóż Młocarnie Kombajn zbożowy Opisać przygotowanie kombajnu zbożowego do zbioru innych roślin Urządzenia do magazynowania nasion Zasady bhp, obsługa techniczna, konserwacja i przechowywanie maszyn do zbioru i przechowywania zbóż Opisać urządzenia do przechowywania nasion • opisuje maszyny do koszenia zbóż i rzepaku • opisuje młocarnie • opisuje zespoły robocze kombajnu zbożowego i możliwości ich ustawień • przygotowuje kombajn do zbioru rzepaku, zbóż, kukurydzy • opisuje magazynowanie zbóż • określa zasady bhp podczas obsługi maszyn, obsługę techniczną, zasady konserwacji i przechowywania maszyn i urządzeń do zbioru i przechowywania nasion Wyjaśnić zasady bezpiecznej obsługi maszyn (bhp), obsługi technicznej (OT), konserwacji i przechowywania maszyn do zbioru i omłotu zbóż Mechanizacja zbioru roślin okopowych Opisywać budowę, działanie, zastosowanie i obsługę maszyn do zbioru roślin okopowych Przygotować do pracy maszyny do zbioru roślin okopowych Kopaczki, sortowniki, kombajny Ogławiacze, wyorywacze, kombajny • przedstawia zespoły robocze maszyn do zbioru okopowych • opisuje działanie maszyn do zbioru okopowych • przygotowuje do pracy maszyny do zbioru okopowych • określa zasady bhp przy obsłudze maszyn, obsługę techniczną, zasady konserwacji i przechowywania maszyn i urządzeń do zbioru ziemniaków i buraków 69 1. 2. 3. Wyjaśniać zasady bezpiecznej obsługi maszyn (bhp), obsługi technicznej (OT), konserwacji i przechowywania maszyn do zbioru roślin okopowych Zasady bhp, obsługa techniczna, konserwacja i przechowywanie maszyn do zbioru roślin okopowych • określa zasady bhp podczas obsługi maszyn, obsługę techniczną, zasady konserwacji i przechowywania maszyn i urządzeń do zbioru i przechowywania roślin okopowych 3. MASZYNY I URZĄDZENIA DO PRODUKCJI ZWIERZĘCEJ Maszyny i urządzenia do przygotowania pasz Opisać instalacje do zaopatrywania gospodarstw w wodę. Opisać budowę, działanie, zastosowanie i obsługę maszyn i urządzeń do przygotowania i zadawania pasz Przygotować do pracy urządzenia do przygotowania pasz Wyjaśnić zasady bezpiecznej obsługi maszyn (bhp), obsługi technicznej (OT), konserwacji maszyn do przygotowania i zadawania pasz Instalacje wodociągowe, Urządzenia hydroforowe, poidła automatyczne Maszyny do przygotowania pasz objętościowych suchych i soczystych Maszyny do przygotowania pasz treściwych Zasady bhp, obsługa techniczna, konserwacja maszyn do przygotowania pasz • usytuowania budowli inwentarskich i studni • określa zasady bhp podczas opisuje instalacje wodociągowe i urządzenia hydroforowe • przedstawia sposoby i urządzenia do pojenia zwierząt • opisuje maszyny i urządzenia do przygotowania i zadawania pasz objętościowych • opisuje maszyny i urządzenia do przygotowania i zadawania pasz treściwych • określa wymagania ochrony środowiska dotyczące obsługi maszyn, obsługę techniczną, zasady konserwacji i przechowywania maszyn i urządzeń do przygotowania i zadawania pasz Maszyny i urządzenia do pozyskiwania i przechowywania mleka Opisać maszyny i urządzenia do pozyskiwania i przechowywania mleka Dojarki i hale udojowe Schładzalniki do mleka Automatyczne systemy pozyskiwania mleka 70 • omawia zasadę pracy aparatu udojowego • opisuje budowę, działanie, zastosowanie, obsługę dojarki konwiowej • opisuje sposoby pracy dojarki przewodowej, hali udojowej • charakteryzuje półautomatyczne i automatyczne sposoby pozyskiwania mleka • omawia schładzalniki do mleka 1. 2. 3. Wyjaśnić zasady bezpiecznej obsługi maszyn (bhp), obsługi technicznej (OT), konserwacji maszyn i urządzeń do pozyskiwania i przechowywania mleka Zasady bhp, obsługa techniczna, konserwacja urządzeń do pozyskiwania mleka • określa zasady bhp podczas obsługi maszyn, obsługę techniczną, zasady konserwacji i przechowywania maszyn i urządzeń do doju i przechowywania mleka Maszyny i urządzenia do usuwania odchodów Scharakteryzować płyty gnojowe, zbiorniki na gnojówkę i gnojowicę Scharakteryzować maszyny i urządzenia do usuwania odchodów Wyjaśnić zasady bezpiecznej obsługi maszyn (bhp), obsługi technicznej (OT), konserwacji maszyn i urządzeń do usuwania odchodów Sposoby usuwania odchodów płynnych i stałych z obór, chlewni, stajni, owczarni, kurników Sposoby przechowywania odchodów Zasady bhp, obsługa techniczna, konserwacja urządzeń do usuwania odchodów • opisuje sposoby pracy urządzeń do usuwania odchodów • omawia budowę, działanie, zastosowanie i obsługę maszyn i urządzeń do usuwania odchodów • charakteryzuje płyty i zbiorniki na nawozy naturalne • określa wymagania ochrony środowiska dla płyt i zbiorników do przechowywania nawozów naturalnych • określa zasady bhp podczas obsługi maszyn, obsługę techniczną, zasady konserwacji i przechowywania maszyn i urządzeń do usuwania odchodów 4. POJAZDY ROLNICZE I WYKORZYSTYWANIE ENERGII W ROLNICTWIE Pojazdy rolnicze Scharakteryzować silniki spalinowe Silnik spalinowy Wyjaśnić zasady pracy silników Opisać ogólną budowę i funkcje stałych i ruchomych części silnika Scharakteryzować paliwa i oleje silnikowe Podział silników spalinowych Wielkości charakteryzujące i zasady pracy silników spalinowych • opisuje silniki spalinowe stosowane w pojazdach rolniczych • określa wielkości charakterystyczne dla danego silnika • opisuje zasadę działania silnika spalinowego z zapłonem samoczynnym i iskrowym, • rozróżnia silniki spalinowe • charakteryzuje układy robocze silnika i określić ich zadania 71 1. Wyjaśnić zasady bezpiecznej obsługi silnika (bhp), obsługi technicznej (OT) 2. Stałe części silnika Układy robocze silnika Paliwa silnikowe Oleje i smary Zasady bhp przy obsłudze silników Wyjaśnić schemat blokowy przeniesienia napędu ciągnika rolniczego Określić zadania mechanizmów napędowych ciągników rolniczych i samochodów Scharakteryzować koła ogumione Scharakteryzować mechanizmy prowadzenia pojazdu rolniczego Scharakteryzować urządzenia zaczepowe i trzypunktowy układ zawieszenia (TUZ) Scharakteryzować instalacje hydrauliczne i pneumatyczne Scharakteryzować instalacje elektryczne Przygotować ciągnik rolniczy do pracy codziennej 72 Mechanizmy przekazywania napędu ciągnika kołowego i gąsienicowego Wały odbiory mocy Koła ogumione i zasady ich ustawienia, gąsienicowe mechanizmy jezdne Zaczepy ciągnika rolniczego Układy kierownicze, układy hamulcowe ciągnika i przyczepy Instalacja pneumatyczna Podnośnik hydrauliczny Akumulatory i instalacja elektryczna ciągnika 3. • omawia paliwa i oleje silnikowe • określa wymagania ochrony środowiska dotyczące użytkowania pojazdów rolniczych • określ zasady bhp podczas obsługi silników spalinowych • przedstawia schemat blokowy przeniesienia napędu w ciągniku rolniczym • określa ogólne zadania poszczególnych elementów przeniesienia napędu • omawia działanie i obsługę układów kierowniczych ciągnika kołowego i gąsienicowego • omawia działanie, obsługę układów hamulcowych ciągnika i przyczepy • omawia działanie i obsługę instalacji pneumatycznej ciągnika • omawia działanie i obsługę instalacji i podnośnika hydraulicznego • omawia działanie i obsługę instalacji elektrycznej pojazdów silnikowych • określa zasady obsługi akumulatorów • opisuje czynności przeglądów technicznych P1 • określa wymagania ochrony środowiska dotyczące mycia i konserwacji pojazdów i maszyn, postępowania z olejami, smarami, akumulatorami, oponami 1. 2. 3. Określić zasady obsługi codziennej, sezonowej, konserwacji i przechowywania pojazdów rolniczych Mechanizacja transportu w gospodarstwie rolnym Środki transportu wewnętrznego w gospodarstwie Przyczepy rolnicze Scharakteryzować podstawowe urządzenia do transportu wewnętrznego i zewnętrznego Opisać przyczepy Określić zasady bezpiecznej obsługi, konserwacji i przechowywania środków transportowych Zasady bhp, obsługa techniczna, konserwacja i przechowywanie środków transportowych • omawia środki transportu wewnętrznego • opisuje ogólną budowę, zasadę działania, obsługę i konserwację przyczep • określa zasady bhp podczas obsługi pojazdów, obsługę techniczną, zasady konserwacji i przechowywania środków transportowych Energia elektryczna w gospodarstwie rolniczym Scharakteryzować sposoby dostarczania energii elektrycznej do gospodarstwa rolniczego Scharakteryzować instalacje elektryczne w gospodarstwie Scharakteryzować napędy elektryczne Opisać zasady konserwacji instalacji i urządzeń elektrycznych Dostarczanie energii elektrycznej do gospodarstwa Instalacje elektryczne w gospodarstwie rolnym i jej zabezpieczenie Silniki elektryczne Urządzenia elektryczne stosowane w gospodarstwie – oświetleniowe, grzejne, bojlery, pastuchy, tresery • opisuje przyłącze linii energetycznej i sposoby zabezpieczenia tej linii • omawia instalacje elektryczne stosowane w gospodarstwie (oświetlenie, ogrzewanie, itp.) • opisuje silniki elektryczne • określa zasady bhp podczas obsługi instalacji i silników elektrycznych, zasady konserwacji i przechowywania urządzeń elektrycznych Niekonwencjonalne źródła energii Scharakteryzować niekonwencjonalne źródła energii Kolektory słoneczne Siłownie wiatrowe • omawia wykorzystywanie energii odnawialnej 73 1. Określić korzyści wynikające z wykorzystania odnawialnych źródeł energii 2. Instalacje biogazowe Instalacje spalania biomasy Pompy ciepła 3. • wskazuje korzyści wykorzystywania odnawialnych źródeł energii 5. GOSPODARKA SPRZĘTEM ROLNICZYM Określić podstawowe pojęcia i zasady użytkowania maszyn Wskazać zakłady produkujące maszyny Scharakteryzować zasady zespołowego użytkowania sprzętu rolniczego Scharakteryzować paliwa, oleje i smary Określić zakres przeglądów maszyn i ciągników rolniczych Trwałość i niezawodność maszyn Zakłady produkujące sprzęt rolniczy, formy sprzedaży, gwarancje Zasady zespołowego użytkowania maszyn Paliwa, oleje, smary Przeglądy techniczne maszyn i ciągników rolniczych Konserwacja i przechowywanie sprzętu rolniczego Wydajność i sprawność agregatów rolniczych • określa trwałość i niezawodność maszyn • wskazuje zakłady produkujące maszyny, narzędzia i części zamienne, zasady sprzedaży sprzętu • opisuje zasady gospodarki częściami zamiennymi • określa zasady przeglądów ciągników P3, P4, P5 i gwarancji sprzętu rolniczego • określa zasady bhp i ochrony przeciwpożarowej. w transporcie, dystrybucji i przechowywaniu paliw • określa normę zużycia paliwa • opisuje zasady zespołowego użytkowania maszyn • wskazuje usługi mechanizacyjne • opisuje wydajność i sprawność agregatów rolniczych Wskazówki metodyczne dotyczące realizacji programu Program nauczania: Technika w rolnictwie został zaprojektowany z uwzględnieniem kilku kluczowych zasad: – wprowadzenie w fachową terminologię techniczną; – podejmowanie zadań związanych z wykonywaniem prac w produkcji roślinnej i zwierzęcej z wykorzystaniem rozwiązań technicznych; – uwzględnienie dynamicznego charakteru rozwoju techniki; 74 – podkreślenie znaczenia zapewnienia bezpiecznych i ergonomicznych warunków pracy; – wykorzystanie dobrych praktyk rolniczych zapewniających wysoką jakość w produkcji roślinnej i zwierzęcej, bezpieczeństwo zdrowotne żywności, ochronę środowiska; – kształtowanie etycznych postaw zawodowych; – kształtowanie umiejętności ponadprzedmiotowych. Przedmiot Technika w rolnictwie jest ściśle powiązany z przedmiotami „Produkcja roślinna” i „Produkcja zwierzęca”; stanowi niezbędną część przygotowania w zawodzie rolnik. Realizacja założonych celów kształcenia, które wynikają z podstaw programowych i dobrych praktyk rolniczych wymaga stosowania w procesie kształcenia aktywnych metod nauczania pozwalających zintegrować nabywaną wiedzę i umiejętności. Zajęcia powinny przebiegać w postaci pokazów, prezentacji, ćwiczeń, obserwacji, wykonywania obliczeń, wyszukiwania informacji z dostępnych źródeł (katalogi części, instrukcje obsługi maszyn, internet), wykorzystywania dokumentów. Zastosowanie różnych form dyskusji, metaplanu, drzewa decyzyjnego, analizy przypadku pozwoli na rozwiązywanie zadań problemowych w sposób twórczy, wymagający kompleksowego spojrzenia na mechanizację rolnictwa z punktu widzenia procesu technologicznego, produkcji, ekonomiki. W zdobywaniu wiedzy niezbędne będą metody słowne, które powinny być uzupełnieniem metod aktywnych i upoglądowione innymi materiałami dydaktycznymi, np.: filmy dydaktyczne, przezrocza, foliogramy, modele, części maszyn, pojazdy i maszyny rolnicze. Zastosowane metody pracy mają stworzyć sytuacje dydaktyczne do wykonywania zadań lub podejmowania decyzji opartych na wskazanych uwarunkowaniach, które, jak w każdym układzie dynamicznym, są różne w różnych gospodarstwach i różnych regionach kraju, Europy i Świata. Aby program mógł być zrealizowany, wskazane jest zapewnienie właściwej bazy technodydaktycznej. Stanowić ją powinna pracownia techniki w rolnictwie, składająca się z sali ćwiczeń i zaplecza magazynowo-socjalnego. W sali ćwiczeń należy zapewnić stanowisko pracy dla nauczyciela i odpowiednią liczbę stanowisk pracy dla uczniów (jedno- lub dwuosobowych). Powinna być ona wyposażona w: 1) środki techniczne, takie jak: telewizor, magnetowid, radio, rzutnik pisma, rzutnik przezroczy, zestaw komputerowy, drukarkę, skaner, kamerę, kopiarkę; 2) materiały dydaktyczne, takie jak: plansze, przezrocza, foliogramy, fazogramy, filmy, programy komputerowe; 3) tekstowe źródła informacji, takie jak: podręczniki, książki niezbędne do kształcenia w zawodzie, czasopisma fachowe, instrukcje do ćwiczeń, prospekty, przedmiotowe materiały metodyczne do prowadzenia zajęć. 75 Pracownia techniki w rolnictwie powinna być ponadto wyposażona w: 1) próbki materiałów konstrukcyjnych, maszyny lub ich modele; 2) modele i części do rysunku, przykładowe rysunki części, rysunki złożeniowe, schematy; 3) katalogi pojazdów maszyn narzędzi i urządzeń, katalogi części, instrukcje obsługi sprzętu do produkcji roślinnej i zwierzęcej, normatywy dotyczące produkcji rolniczej; 4) próbki paliw, olejów i smarów; 5) elementy robocze maszyn; 6) zestawy znaków drogowych i plansz magnetycznych do nauczania przepisów ruchu drogowego; 7) komputerowe stanowisko egzaminacyjne. Skuteczność kształcenia może być znacznie lepsza, jeżeli w szkole jest gospodarstwo pomocnicze prowadzące produkcję roślinną i zwierzęcą, gdzie można obserwować maszyny i urządzenia w środowisku ich pracy: identyfikować elementy robocze, określać sposoby pracy maszyn, regulować konkretne parametry robocze maszyn, agregatować maszyny, tworzyć linie technologiczne z dostępnych urządzeń. W zależności od przyjętej w szkole koncepcji szkolnego planu nauczania i wyposażenia pracowni lub prowadzenia gospodarstwa rolniczego należałoby planować po 2 jednostki lekcyjne do opracowania danego zagadnienia wymagającego aktywności na stanowisku roboczym maszyny czy urządzenia. Dział Podstawy techniki powinien być realizowany jako pierwszy, gdyż stanowi podstawę do dalszej edukacji technicznej. 76 Wskazówki dotyczące poszczególnych działów w bloku Zalecane metody i formy pracy Spodziewane rezultaty Kształtowane umiejętności ponadprzedmiotowe i konieczne korelacje 1. 2. 3. PODSTAWY TECHNIKI – praca indywidualna z arkuszem ćwiczeń – ćwiczenia praktyczne z rysunkiem, schematem, szkicem – pokaz materiałów konstrukcyjnych, – dyskusja dotycząca sposobów zmniejszania tarcia i zabezpieczania przed korozją – prezentacje uczniowskie przedstawiające charakterystyczne objawy i przyczyny powstawania korozji i tarcia Inne szczególnie ważne – opanowanie właściwych nazw rysunków, schematów, materiałów konstrukcyjnych, elementów roboczych, zespołów i układów – wskazywanie ważności i niezbędności poszczególnych części maszyn i zespołów – określenie wpływu środowiska naturalnego na części maszyn i sposoby ich ochrony – wykorzystanie wiedzy fizycznej – przetwarzanie i porządkowanie danych – wykonywanie rysunków, szkiców i schematów – wykorzystywanie wiedzy w praktyce Znajomość materiałów (ich właściwości) pozwoli w kolejnych działach oceniać jakość wykonywanej pracy przez narzędzia, maszyny i urządzenia MASZYNY I URZĄDZENIA DO PRODUKCJI ROŚLINNEJ – pokazy prac poszczególnych maszyn, narzędzi i urządzeń – ćwiczenie obliczeniowe – próba kręcona siewnika, długości znaczników, ścieżki przejazdowe, ilości cieczy roboczej opryskiwaczy – labirynt podejmowania decyzji w celu wybrania sposobu siewu roślin, sposobów pielęgnacji lub ochrony roślin – poznanie maszyn, narzędzi i urządzeń do przygotowania gleby, nawożenia, siewu i sadzenia, pielęgnacji i ochrony roślin, zbioru, przechowywania plonów – ustalanie zestawu narzędzi i maszyn do wybranej technologii uprawy pielęgnacji – doskonalenie umiejętności obserwacji, oceny przydatności – wykorzystanie wiedzy biologicznej, chemicznej i fizycznej – porównywanie różnych technologii uprawy tej samej rośliny o innym przeznaczeniu 77 1. 2. 3. – tekst przewodni w celu opracowania technologii produkcji sianokiszonek, zbioru buraków cukrowych, zbioru ziemniaków – metody decyzyjne – analiza katalogów maszyn i urządzeń, części zamiennych – dobór maszyn i urządzeń do technologii zbioru roślin w zależności od przeznaczenia np.: bezpośrednie spożycie, przechowywanie – organizowanie zasobów siły roboczej, maszyn i narzędzi w określonych technologiach, np.: zbioru i przechowywania roślin – dobór zabiegów uprawowych, nawożenia, siewu i pielęgnacji ze względu na sposób przeznaczenia plonu – korelacja z produkcją roślinną i zwierzęcą – bilans siły roboczej – korelacja z ekonomiką Inne szczególnie ważne Na szczególne podkreślenie zasługuje wpływ wybranej technologii uprawy (szczególnie rolnictwo ekologiczne) na środowisko naturalne. Obwarowania prawne nawożenia organicznego i mineralnego, rygory prawne dotyczące chemicznej ochrony roślin i badań opryskiwaczy. Zasady zakiszania pasz i ich wpływ na środowisko naturalne oraz wpływ jakości pasz na jakość produktu i kondycję zwierząt – są to ważne elementy kształtowania postaw zawodowych. Niezbędne jest zapoznanie uczniów z aktualnymi regulacjami prawnymi w tym zakresie. MASZYNY I URZĄDZENIA DO PRODUKCJI ZWIERZĘCEJ – praca indywidualna z arkuszem ćwiczeń – debata lub różne formy dyskusji dotyczące interakcji pomiędzy środowiskiem naturalnym a zwierzętami gospodarskimi – ćwiczenia praktyczne dotyczące badania i oceny warunków mikroklimatycznych w pomieszczeniach inwentarskich – ćwiczenia praktyczne dotyczące sposobów przygotowania pasz do skarmiania – wybór rozwiązań technologicznych pozyskiwania mleka lub usuwania odchodów -zastosowanie metody tekstu przewodniego 78 – określenie wpływu środowiska naturalnego na warunki chowu zwierząt i wpływu chowu zwierząt na środowisko naturalne – badanie i dobieranie warunków mikroklimatycznych w pomieszczeniach dla zwierząt – ustalenie sposobów przygotowania pasz dla różnych gatunków zwierząt i organizowanie zadawania pasz – ustalenie sposobów pozyskiwania mleka i usuwania odchodów z pomieszczeń inwentarskich różnych gatunków zwierząt – korelacje z produkcją zwierzęcą w odniesieniu do warunków zoohigienicznych utrzymywanych zwierząt gospodarskich – doskonalenie umiejętności obserwacji, konstruowania opisów, wskazywania cech charakterystycznych w odniesieniu do typów pomieszczeń inwentarskich – podejmowanie decyzji na podstawie istniejących uwarunkowań – zastosowanie wybranych rozwiązań w praktyce – rozwiązywanie problemów w twórczy sposób 1. 2. 3. – pokaz lub prezentacja filmu ze znanymi rozwiązaniami technicznymi – ćwiczenia obliczeniowe Inne szczególnie ważne Ten blok przedmiotowy to związek techniki i organizmów żywych – szczególne oddziaływanie środowiska na zwierzęta, ale i zwierząt na środowisko, a także wpływu techniki na ich zdrowie. Wpływ konstrukcji budynków, sposobu przygotowania i zadawania pasz, a szczególnie urządzeń do pozyskiwania mleka. Niezbędne są urządzenia do pomiaru warunków mikroklimatycznych w pomieszczeniach. Ponadto regulacje prawne wymuszają określone sposoby postępowania z odchodami – płyty gnojowe, zbiorniki na gnojowicę i sposoby wykorzystywania tych nawozów. Niezbędne jest zapoznanie uczniów z aktualnymi regulacjami prawnymi w tym zakresie. POJAZDY ROLNICZE I WYKORZYSTYWANIE ENERGII W ROLNICTWIE – praca indywidualna z arkuszem ćwiczeń – ćwiczenia praktyczne z rysunkiem, schematem, szkicem – pokaz elementów roboczych pojazdu, – demonstracja pracy mechanizmów, zespołów lub całych pojazdów – prezentacja części maszyn, mechanizmów, zespołów, układów – metody decyzyjne – analiza katalogów maszyn i urządzeń, analiza i ocena projektów budynków – pokaz elementów i demonstracja pracy prądu elektrycznego – metody prowadzące do podejmowania decyzji – ocena przydatności pojazdu do wykonania określonych prac, wyboru rodzaju energii – poznanie pojazdów i urządzeń elektrycznych – znajomość charakterystyk technicznych pojazdów – ocena przydatności pojazdów do wykonania prac – ocena efektów ekonomicznych zastosowania pojazdów – poznanie możliwości pracy przez urządzenia elektryczne – dobór urządzeń elektrycznych do wykonywania prac w budynkach inwentarskich – zabezpieczenie instalacji i człowieka przed porażeniem – oszczędny i racjonalny sposób gospodarowania energią – poszukiwanie źródeł energii odnawialnej – poszukiwanie i analizowanie informacji z różnych źródeł – podejmowanie decyzji na podstawie istniejących uwarunkowań – zastosowanie wybranych rozwiązań w praktyce – rozwiązywanie problemów w twórczy sposób – praca w grupach i współpraca z różnymi podmiotami – oszczędność i poszanowanie energii – racjonalny wybór nośnika energii 79 1. 2. Inne szczególnie ważne 3. Pojazdy rolnicze i ich elementy należy omawiać bez zbędnych szczegółów, skupiając uwagę na funkcjach, obsłudze i możliwości wykorzystania w praktyce. Tematyka dotycząca elektryczności powinna uwzględniać szczególne zagrożenia. Należy wskazywać na możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii GOSPODARKA SPRZĘTEM ROLNICZYM – wykład upoglądowiony lub prezentacje uczniowskie przedstawiające producentów lub dystrybutorów pojazdów maszyn – demonstracja olejów i paliw – pokaz obsługi codziennej pojazdu lub agregatu – rozpoznanie agregatów rolniczych – organizowanie procesu produkcji wg ustalonej technologii – wskazywanie możliwości wdrażania systemu Dobrej Praktyki Rolniczej – przestrzeganie prawa o obowiązkowych badaniach pojazdów i maszyn – doskonalenie spostrzegawczości – analizowanie danych, podejmowanie decyzji – współpraca w grupach – interpretowanie aktów prawnych – kształtowanie postawy odpowiedzialności za organizację gospodarstwa – korelacja wiedzy i umiejętności przedmiotów zawodowych Inne szczególnie ważne Gospodarka sprzętem rolniczym stanowi podsumowanie zdobytej wiedzy i umiejętności z zakresu techniki rolniczej, szczególnie racjonalne wykorzystywanie zasobów maszynowych, czy zespołowe korzystanie ze sprzętu rolniczego Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Ważnym elementem systemu oceniania są wskazane w programie wymagania programowe. Wyznaczają one treść zadań sprawdzających wiedzę, czy też umiejętności uczniów/słuchaczy. Wymaganiom tym w planach nauczycielskich należy przypisać odpowiedni poziom ze skali ocen szkolnych umieszczonych w Wewnątrzszkolnym Systemie Oceniania. Bardzo pomocne może być odniesienie zaproponowanych wymagań programowych do wybranej taksonomii celów. Pozwoli to ocenić, czy mamy do czynienia z celami dotyczącymi wiedzy czy też umiejętności. Na podstawie tak opracowanych wymagań programowych można konstruować narzędzia do mierzenia jakości pracy w bloku programowym. Planując me80 tody i formy sprawdzania wiedzy i umiejętności, należy uwzględnić ich różnorodność. Zatem w sprawdzianach pisemnych powinny się znaleźć różne typy zadań – zarówno otwartych jak i zamkniętych. Dobre rezultaty dawać będzie zastosowanie „wiązki zadań” pozwalających sprawdzić kilka różnych umiejętności na podstawie opisu jednego problemu. Wskazane jest ocenianie prezentacji, ćwiczeń praktycznych, tekstów przewodnich, posterów, prac okresowych. Do wszystkich proponowanych form oceniania konieczne jest opracowanie kryteriów. W zawodzie rolnik musi nastąpić również utrwalenie właściwych nawyków zawodowych oraz etycznych postaw związanych z jakością produkowanej żywności i utrzymywaniem żywych zwierząt. Aby rozpoznać poziom tych elementów kształcenia należy zmotywować uczniów/słuchaczy do samooceny. Będzie temu sprzyjać przygotowanie arkuszy samokontroli lub obserwacji. Ocenianie musi być konsekwentne. Wszystkie zastosowane metody i techniki oceniania powinny wynikać bezpośrednio z założonych wymagań programowych, a wnioskowanie powinno odnosić się do znanych uczniowi kryteriów oceniania poszczególnych form. 81 III. 4. Przepisy ruchu drogowego Proponowany materiał nauczania Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć: Materiał nauczania, hasła programowe Wymagania programowe – osiągnięcia edukacyjne ucznia 1. 2. 3. 1. WIADOMOŚCI WSTĘPNE 0kreślić cele i zadania przepisów o ruchu drogowym Cel i zadania przepisów o ruchu drogowym Scharakteryzować główne przyczyny wypadków • opisuje wpływ rozwoju motoryzacji na wypadkowość w ruchu drogowym • określa liczbę ofiar wypadków i szkód materialnych ponoszonych w wyniku wypadków drogowych Ocenić wpływ stanu technicznego pojazdów na wypadkowość w ruchu drogowym 2. ZASADY RUCHU DROGOWEGO Określić cele i zadania przepisów Podać akt prawny PRD Zdefiniować akty prawne Określić wpływ stanu technicznego na wypadkowość Podać definicję drogi, pojazdu itd. 82 Akty prawne przepisów ruchu drogowego i wypadkowość Określenia podstawowe występujące w ruchu drogowym Ogólne zasady ruchu drogowego i przepisy o ruchu pieszych • opisuje wpływ motoryzacji w ruchu drogowym na wypadkowość • charakteryzuje główne przyczyny wypadków • określa akty prawne normujące zasady ruchu drogowego • charakteryzuje stosowanie przepisów na drogach publicznych – określa środki podejmowane w celu usunięcia zagrożenia i stosowanie zasady ograniczonego zaufania • określa obowiązki uczestnika ruchu drogowego względem pojazdów uprzywilejowanych i kolumn pojazdów uprzywilejowanych 1. 2. Rozróżnić typy pojazdów Określić obowiązki uczestnika ruchu drogowego Określić uprawnienia inwalidów i kierowców przewożących inwalidów Omówić sposoby korzystania z dróg przez osoby piesze w i poza obszarem zabudowanym Podać sens umieszczania znaków Podział oznakowań drogowych Znaki drogowe: ostrzegawcze, zakazu i nakazu Znaki informacyjne, kierunku, miejscowości, uzupełniające i poziome 3. • wyjaśnia sposoby ruchu kolumn pieszych • charakteryzuje poszczególne grupy znaków drogowych • charakteryzuje rodzaje niebezpieczeństw i sposób zachowania się kierującego pojazdem • określa sposoby zachowania się kierującego i innych uczestników drogi wobec poszczególnych sygnałów • określa skręty warunkowe Sygnały świetlne i dźwiękowe nadawane przez urządzenia umieszczone na drodze Scharakteryzować znaki Określić miejsca ustawiania znaków, odległość ustawienia Określić kształt znaków i ich znaczenie Omówić zasięg obowiązywania Określić znaczenie kolorów w sygnalizatorze Podać rodzaje sygnalizatorów i ich zastosowanie Zademonstrować pozycje kierującego ruchem na skrzyżowaniu 83 1. 2. 3. 3. TECHNIKA KIEROWANIA I OBSŁUGA POJAZDU Określić sposoby korzystania z dróg o dwóch jezdniach oraz z jezdni dwukierunkowej o co najmniej czterech pasach ruchu Scharakteryzować sposoby korzystania z wyznaczonych pasów ruchu Określić kogo uważa się za włączającego się do ruchu i sposób zachowania się podczas wykonywania takiego manewru Określić zasady poruszania się w strefie zamieszkania Określić dozwoloną prędkość dla poszczególnych rodzajów pojazdów na obszarze zabudowanym i poza tym obszarem Omówić sposoby hamowania Scharakteryzować obowiązki kierującego podczas zmiany kierunku jazdy lub pasa ruchu 84 Zasady ogólne, włączanie się do ruchu, prędkość i hamowanie Zmiana kierunku jazdy lub pasa ruchu, wymijanie, omijanie, cofanie i wyprzedzanie Przecinanie się kierunków ruchu Holowanie Przepisy ruchu rowerów, pojazdów zaprzęgowych oraz przepisy porządkowe Przygotowanie pojazdu do jazdy, OC, ruszanie, zatrzymanie i przełączanie biegów Droga zatrzymania i droga hamowania. Jazda w trudnych warunkach drogowych i atmosferycznych Czynności kontrolnoobsługowe Przepisy porządkowe oraz zatrzymanie i postój Warunki używania pojazdów w ruchu drogowym, przewóz materiałów niebezpiecznych i osób samochodem ciężarowym • określa sposoby zachowania się na autostradzie i drodze ekspresowej • charakteryzuje sposób zachowania się na obszarze zabudowanym wobec kierujących autobusami komunikacji miejskiej rozpoczynających jazdę po zatrzymaniu się na oznaczonym przystanku autobusowym lub trolejbusowym • charakteryzuje prędkość bezpieczną w zależności od warunków ruchu, stanu nawierzchni, widoczności, rzeźby terenu, ładunku pojazdu, warunków atmosferycznych i natężenia ruchu • określa sposób wykonania manewru zawracania i miejsca, gdzie zawracanie jest zabronione • charakteryzuje sposób sygnalizowania zmiany kierunku jazdy lub pasa ruchu • definiuje manewry: wymijania, omijania i cofania. • określa obowiązki kierującego podczas wyprzedzani oraz sposób wykonania tego manewru • charakteryzuje niebezpieczeństwa podczas wykonywania manewru wyprzedzania • definiuje zasady wyprzedzania na przejściach dla pieszych, zasady omijania pojazdów, które się zatrzymały przed tymi przejściami • określa zasady pierwszeństwa w strefie zabudowanej • określa zasady pierwszeństwa podczas przejeżdżania przez chodnik oraz jeździe na placach (ulicach), na których ze względu na brak wyodrębnienia jezdni i chodników ruch pieszych i pojazdów odbywa się na tej samej powierzchni • określa warunki korzystania z drogi przez dzieci do lat 7 oraz niewidomych podczas poruszania się po drodze • omawia obowiązki kierującego w razie uczestniczenia w wypadku drogowym • określa sposób oznakowania pojazdu do nauki jazdy 1. 2. 3. Określić sposób zmiany kierunku jazdy lub pasa ruchu oraz miejsce na jezdni przed skręceniem i po wykonaniu manewru skrętu Warunki techniczne i wyposażenie pojazdów • definiuje zakazy kierowania pojazdem w stanie po spożyciu alkoholu i w stanie nietrzeźwości, przewożenia osób nietrzeźwych, zaśmiecania i zanieczyszczania drogi, wypuszczania zwierząt na drogę, umieszczania na drodze świateł i przedmiotów zagrażających bezpieczeństwu • charakteryzuje obowiązki kierowcy pojazdu pozostawionego na postoju oraz pojazdu silnikowego lub przyczepy pozostawionej na drodze w wyniku uszkodzenia lub wypadku • określa obowiązki kierującego pojazdem w czasie mgły, śnieżycy i upałów • określa podstawowe czynności kontrolne i obsługowe • określa, gdzie i kiedy zabrania się kierującemu zatrzymywania pojazdu i postoju • określa, jakie pojazdy, w jaki sposób mogą się zatrzymywać i urządzać postój na chodniku • przedstawia sposób oznakowania pojazdów wykonujących czynności na drodze oraz pojazdów pomocy drogowej • charakteryzuje obowiązki kierującego pojazdem w zorganizowanej kolumnie oraz obowiązki innych kierujących wobec zorganizowanych kolumn • określa dokumenty potwierdzające zarejestrowanie pojazdu do ewidencji oraz terminy, w jakich należy to robić. • określa wymagania techniczne dla świateł i hamulców pojazdów • określa, jakim badaniom podlegają kierujący uczestniczący w wypadku drogowym lub będący pod wpływem alkoholu • określa warunki zwrotu zatrzymanego prawa jazdy i warunki jego cofnięcia • określa uprawnienia policji w zakresie kontroli ruchu drogowego oraz zasady wykonywania tej kontroli Scharakteryzować sposób wykonania manewrów mijania, omijania, cofania oraz obowiązki kierującego podczas wykonywania tych manewrów Zdefiniować zakazy dotyczące cofania Określić główne zasady pierwszeństwa przejazdu na skrzyżowaniu dróg i wyjątki od tych zasad Scharakteryzować zasady ustępowania pierwszeństwa przejazdu na różnego rodzaju skrzyżowaniach w różnych warunkach ruchu Scharakteryzować zasady zachowania się kierującego w razie przechodzenia przez jezdnię osoby upośledzonej używającej specjalnego oznaczenia lub osoby o widocznej niesprawności ruchowej Rejestracja, ewidencja pojazdów Światła, hamulce, wymiary i masy pojazdów Rodzaj uprawnień i badań sprawności kierujących Zatrzymanie, cofanie i przywracanie uprawnień oraz kontrola ruchu drogowego 85 1. Określić warunki umożliwiające holowanie pojazdów silnikowych Określić obowiązki kierującego rowerem, motorowerem, pojazdem zaprzęgowym i jadącego wierzchem Określić, jakie dokumenty obowiązany jest mieć przy sobie kierujący pojazdem Zdefiniować obowiązki kierowcy i osób przewożonych pojazdem samochodowym Określić, gdzie dozwolone jest zatrzymanie pojazdu, sposób ustawienia pojazdu po zatrzymaniu Określić, gdzie i kiedy zabrania się kierującemu zatrzymywania pojazdu i postoju Określić, jakie pojazdy i w jaki sposób mogą się zatrzymać i urządzać postój na chodniku Określić elementy składowe drogi hamowania 86 2. 3. 1. 2. 3. Określić obowiązki kierującego pojazdem silnikowym w czasie jazdy w warunkach zmniejszonej przejrzystości powietrza spowodowanej mgłą, opadami atmosferycznymi lub innymi przyczynami Scharakteryzować ogólne zasady budowy zespołów i mechanizmów pojazdów Określić, gdzie dozwolone jest zatrzymywania pojazdu, sposób ustawienia pojazdu przy zatrzymaniu Określić, z jakich ułatwień i w jakich przypadkach może korzystać kierujący pojazdem uprzywilejowanym w ruchu Scharakteryzować sposób oznakowania pojazdów przewożących materiały niebezpieczne oraz obowiązki kierujących pojazdami przejeżdżającymi obok tych pojazdów Określić sposób oznakowania pojazdów przeznaczonych do przewozu dzieci do szkół i przedszkoli 87 1. 2. 3. Scharakteryzować warunki techniczne pojazdów samochodowych i wyposażenia pojazdów Określić rodzaje pojazdów podlegających rejestracji i osoby zgłaszające Określić wymiary i masy pojazdów Określić wymagania do kierowania pojazdami oraz kategorie praw jazdy i ich uprawnienia Określić, jakie osoby podlegają badaniom sprawności fizycznej i psychicznej oraz okresowość badań Scharakteryzować przypadki zatrzymania prawa jazdy przez policję i postanowienia o zatrzymaniu prawa jazdy 4. PIERWSZA POMOC OFIAROM WYPADKÓW DROGOWYCH Scharakteryzować zmiany, jakie zachodzą w stanie fizycznym i psychicznym u kierującego pojazdem po spożyciu alkoholu lub innego podobnie działającego środka 88 Alkohol a bezpieczeństwo ruchu oraz kultura jazdy Zabezpieczanie miejsca wypadku Ratowanie poszkodowanych • wskazuje sposoby unieruchomiania złamań • określa zasady i sposoby reanimacji 1. 2. 3. Wskazać sposoby zabezpieczenia miejsca wypadku Określić sposoby ratowania nieprzytomnych Określić wymagania egzaminacyjne Skompletować dokumenty Zasady przeprowadzania egzaminu państwowego Powtórzenie i utrwalenie przepisów ruchu drogowego Wskazówki metodyczne dotyczące realizacji programu: Program nauczania Przepisy ruchu drogowego został zaprojektowany z uwzględnieniem najnowszych rozwiązań w tym zakresie: – wprowadzono fachową terminologię techniczną, – uwzględniono dynamiczny charakter rozwoju techniki, – podkreślenie znaczenia zapewnienia bezpiecznych i ergonomicznych warunków pracy, – kształtowanie umiejętności ponadprzedmiotowych. W zdobywaniu wiedzy niezbędne będą metody słowne, które powinny być uzupełnieniem metod aktywnych, i upoglądowione innymi materiałami dydaktycznymi, np. filmami dydaktycznymi, przezroczami, foliogramami, modelami, częściami maszyn, pojazdami rolniczymi. Zastosowane metody pracy mają stworzyć sytuacje dydaktyczne do wykonania zadań lub podejmowania decyzji na podstawie wskazanych uwarunkowań, które – jak w każdym układzie dynamicznym – są różne na drodze. Aby program mógł być zrealizowany, wskazane jest zapewnienie właściwej bazy technodydaktycznej. Stanowić ją powinna Pracownia Techniki w rolnictwie z odpowiednim wyposażeniem dotyczącym przepisów ruchu drogowego: 1) zestawy znaków drogowych i plansz magnetycznych do przepisów ruchu drogowego, 2) komputerowe stanowisko egzaminacyjne. 89 Zalecane metody i formy pracy Kształtowane umiejętności ponadprzedmiotowe i konieczne korelacje Spodziewane rezultaty PRZEPISY RUCHU DROGOWEGO – pokaz znaków drogowych – demonstracja zasad ruchu drogowego – metody prowadzące do podejmowania decyzji pierwszeństwa przejazdu – pokaz i indywidualne ćwiczenia praktyczne udzielania pierwszej pomocy Inne szczególnie ważne 90 – znajomość podstaw prawnych ruchu drogowego – znajomość podstaw prawnych dopuszczania do ruchu pojazdów – umiejętność interpretacji przepisów na drodze – umiejętność przygotowania pojazdu do przeglądu okresowego – umiejętność udzielenia pierwszej pomocy poszkodowanym – analizowanie i interpretowanie przepisów prawa – korzystanie z różnych źródeł informacji – podejmowanie decyzji i przewidywanie ich konsekwencji korelacja wiedzy z biologii, przysposobienia obronnego, wychowania prozdrowotnego Nauka przepisów ruchu drogowego i udzielania pierwszej pomocy powinna przebiegać w warunkach symulowanych, zbliżonych do autentycznych. III. 5. Ekonomika w rolnictwie Proponowany podział materiału nauczania w zasadniczej szkole zawodowej Lp. Materiał nauczania Proponowana liczba godzin 1. Wprowadzenie do ekonomiki rolnictwa 15 2. Koszty i opłacalność produkcji 15 3. Funkcjonowanie rynku rolnego 15 4. Polityka rolna 20 5. Działania marketingowe w agrobiznesie 15 6. Rachunkowość w przedsiębiorstwie 42 Razem 122 91 Szczegółowe cele kształcenia Uczeń w wyniku procesu kształcenia powinien: Materiał nauczania, hasła programowe Wymagania programowe – osiągnięcia edukacyjne ucznia 1. 2. 3. 1. WPROWADZENIE DO EKONOMIKI ROLNICTWA Scharakteryzować czynniki produkcji Określić ilość i jakość ziemi uprawnej Czynniki produkcji w rolnictwie: – ziemia – praca – kapitał • • • Określić liczbę czynnych zawodowo, jednostek pełnosprawnych i pełnozatrudnionych w rolnictwie • • • Scharakteryzować środki produkcji – trwałe i obrotowe w procesie produkcji Zdefiniować pojęcie działu, gałęzi, działalności produkcyjnej w gospodarstwie • • • • Organizacja gospodarstwa rolnego; organizacja produkcji roślinnej Scharakteryzować organizację gospodarstwa rolnego Określić system gospodarczy i kierunek produkcji przykładowego gospodarstwa Obliczyć strukturę użytkowania ziemi i strukturę zasiewów w gospodarstwie definiuje pojęcie ziemi, pracy i kapitału omawia cechy ziemi oblicza liczbę hektarów przeliczeniowych określa jakość gleb na podstawie wskaźnika bonitacji gleb określa ilość jednostek pełnosprawnych siły roboczej określa liczbę czynnych zawodowo określa liczbę pełnozatrudnionych w gospodarstwie rolniczym definiuje pojęcie środków trwałych i obrotowych definiuje pojęcie amortyzacji oblicza wartość stopy amortyzacji i raty amortyzacyjnej • definiuje pojęcie działu, gałęzi, działalności produkcyjnej w gospodarstwie • określa system gospodarczy i kierunek produkcji przykładowego gospodarstwa • oblicza strukturę użytkowania ziemi • definiuje pojęcie rozłogu, gruntów ornych, użytków rolnych, zmianowania i płodozmianu • definiuje pojęcie plonów, zbiorów • oblicza strukturę zasiewów w gospodarstwie • charakteryzuje kompleksy glebowo-rolnicze i określa ich wpływ na płodozmian • określa towarowość struktury zasiewów 2. KOSZTY I OPŁACALNOŚĆ PRODUKCJI Zdefiniować pojęcia: nakład, koszt, wydatek 92 Nakład, koszt, wydatek • definiuje pojęcia: nakład, koszt, wydatek • wskazuje różnice między nakładem, kosztem a wydatkiem 1. 2. 3. Rozróżnić nakład, koszt, wydatek Sklasyfikować koszty według różnych rodzajów Klasyfikacja kosztów w rolnictwie • klasyfikuje koszty według różnych kryteriów • podaje przykłady kosztów stałych i zmiennych • podaje przykłady kosztów pośrednich i bezpośrednich Zdefiniować pojęcia: produkcja, przychód, dochód, zysk Produkcja, przychód, dochód, zysk • definiuje pojęcia: produkcja, przychód, dochód, zysk Omówić kategorie produkcji i dochodów w gospodarstwie rolniczym Kategorie produkcji i dochodów w rolnictwie • omawia kategorie produkcji i dochodów w gospodarstwie rolniczym • oblicza produkcję końcową brutto i netto, czystą brutto i netto • oblicza dochód czysty, rolniczy i osobisty rolnika Zdefiniować pojęcie kalkulacji Rachunek opłacalności działalności bieżącej • • • • Scharakteryzować koszty w rolnictwie Sklasyfikować kalkulacje Scharakteryzować metody kalkulacji definiuje pojęcie kalkulacji klasyfikuje kalkulacje charakteryzuje metody kalkulacji wykonuje przykładowe kalkulacje Kalkulacje: – klasyfikacja kalkulacji – metody kalkulacji Wykonać przykładowe kalkulacje Zdefiniować pojęcie kosztów jednostkowych Koszty jednostkowe • definiuje pojęcie kosztów jednostkowych • rozróżnia całkowity jednostkowy koszt wytworzenia od jednostkowych kosztów bezpośrednich Zdefiniować pojęcie substytucji w rolnictwie Rachunek substytucji • definiuje pojęcie substytucji w rolnictwie Zdefiniować pojęcie nadwyżki bezpośredniej Nadwyżka bezpośrednia • definiuje pojęcie nadwyżki bezpośredniej • oblicza nadwyżki bezpośrednie wybranych działalności rolniczych Obliczyć nadwyżki bezpośrednie dla przykładowych działalności rolniczych/ogrodniczych 93 1. Zdefiniować pojęcia: koszt krańcowy, koszt graniczny, produkt globalny, produkt przeciętny, produkt krańcowy 2. Rachunek marginalny 3. • definiuje pojęcia: koszt krańcowy, koszt graniczny • definiuje pojęcia: produkt globalny, produkt przeciętny, produkt krańcowy • omawia prawo malejących przychodów 3. FUNKCJONOWANIE RYNKU ROLNEGO Omówić klasyfikację rynku rolnego Klasyfikacja rynku rolnego • omawia podział rynku ze względu na kryteria: stanu równowagi rynkowej, geograficzno-terytorialne, uczestników rynku, społeczno-organizacyjne, branżowe, stopnia zorganizowania Omówić specyficzne cechy rynku rolnego Specyfika rynku rolnego • omawia specyficzne cechy rynku rolnego Wymienić czynniki kształtujące popyt i podaż na produkty rolnicze/ogrodnicze Czynniki kształtujące popyt i podaż na produkty rolne • wymienia i omawia czynniki kształtujące popyt i podaż na produkty rolnicze/ ogrodnicze Procesy integracyjne w agrobiznesie • definiuje pojęcie integracji w agrobiznesie • definiuje pojęcie integracji poziomej i pionowej w rolnictwie • definiuje pojęcie kontraktacji i grupy producenckiej • wypełnia umowę kontraktacyjną • omawia zasady tworzenia grupy producenckiej • wymienia korzyści i zagrożenia tworzenia grup producenckich Scharakteryzować czynniki stymulujące integrację w agrobiznesie Grupy producenckie Określić rolę integracji w kształtowaniu się agrobiznesu 4. POLITYKA ROLNA Określić cele i zadania polityki rolnej Omówić korzyści z handlu zagranicznego produktami rolniczymi Określić cele WPR Omówić zasady i ustalenia WPR 94 Pojęcie i cele polityki rolnej Korzyści z handlu zagranicznego produktami rolniczymi Wspólna Polityka Rolna • definiuje pojęcie polityki rolnej • omawia cele i zadania polityki rolnej • omawia korzyści z handlu zagranicznego produktami rolniczymi • omawia cele i zasady WPR • omawia znaczenie WPR 1. 2. 3. Omówić programy operacyjne dla rozwoju wsi i rolnictwa Polityka strukturalna • charakteryzuje Zintegrowany System Zarządzania i Kontroli (IACS) • omawia cele rejestracji działek rolnych, zwierząt • omawia działania w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) i Sektorowego Programu Operacyjny „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich”(SPO) • dokonuje wyboru zadań z PROW lub SPO do sytuacji wybranego gospodarstwa Omówić czynniki wpływające na poprawę dochodów rolniczych Polityka dochodowa • omawia czynniki wpływające na poprawę dochodów rolniczych • wskazuje możliwości poprawy dochodów rolniczych Zdefiniować pojęcie podatku Polityka podatkowa • definiuje pojęcie podatku, charakteryzuje jego funkcje • klasyfikuje podatki • scharakteryzuje (krótko) podatek dochodowy od nieruchomości, od towarów i usług, • scharakteryzuje podatek rolny • wskazuje minimalny rozmiar przykładowych działalności zobowiązujący do płacenia podatku dochodowego od działów specjalnych • ustala zryczałtowany podatek dochodowy od przykładowego działu specjalnego produkcji rolnej (np. szklarni) Polityka ubezpieczeń • definiuje pojęcie: ubezpieczenie, ubezpieczyciel, domownik • omawia system ubezpieczeń w Polsce • omawia ubezpieczenia majątkowe (obowiązkowe i dobrowolne) w rolnictwie • charakteryzuje ogólnie ubezpieczenia społeczne • omawia świadczenia przysługujące z tytułu ubezpieczenia społecznego • charakteryzuje krótko Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i Zakład Ubezpieczeń Społecznych Scharakteryzować funkcje podatków Scharakteryzować rodzaje podatków w rolnictwie i agrobiznesie Ustalić zryczałtowany podatek dochodowy od przykładowego działu specjalnego produkcji rolnej Zdefiniować pojęcia związane z ubezpieczeniami Sklasyfikować ubezpieczenia Scharakteryzować ubezpieczenia majątkowe i społeczne w rolnictwie i agrobiznesie 95 1. 2. 3. • wskazuje uprawnionego do ubezpieczenia w KRUS Zdefiniować pojęcia związane z kredytem Polityka kredytowa • definiuje pojęcia: kredyt, zabezpieczenie kredytu, zdolność kredytowa • wypełnia wniosek o kredyt • omawia schemat postępowania podczas udzielania kredytu • omawia linie kredytowe dla rolnictwa Instytucje i organizacje działające na rzecz rolnictwa: – Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi (MRiRW) – Agencja Nieruchomości Rolnych (ANR) – Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) – Agencja Rynku Rolnego (ARR) – Centrum Doradztwa Rolniczego (CDR) i Ośrodki Doradztwa Rolniczego (ODR) – Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA) – Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej (IERiGŻ) • omawia instytucje rządowe, pozarządowe, samorządowe, doradcze, ubezpieczeniowe i inne działające na rzecz rolnictwa Omówić funkcje kredytu dla rolnictwa Scharakteryzować linie kredytowe Wypełnić wniosek kredytowy Scharakteryzować instytucje rządowe, pozarządowe, samorządowe, doradcze, ubezpieczeniowe i inne działające na rzecz rolnictwa 96 1. 2. 3. – Izby Rolnicze – instytucje samorządowe – inne Scharakteryzować działania w produkcji rolnej wpływające na ochronę środowiska Ochrona środowiska Wskazać przepisy prawne regulujące ochronę środowiska i posłużyć się nimi • wskazuje przepisy prawne regulujące ochronę środowiska i posługuje się nimi (konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Konwencje międzynarodowe, Ustawy, Rozporządzenia, Dyrektywy i Rozporządzenia Unii Europejskiej) • omawia znaczenie ochrony środowiska i dobrostanu zwierząt • charakteryzuje gospodarstwa ekologiczne • omawia urządzanie i zarządzanie gospodarstwem rolnym w rolnictwie zrównoważonym • wskazuje sposoby ochrony: wód, gruntów rolnych, powietrza • wskazuje sposoby ochrony krajobrazu i zachowania bioróżnorodności • przestrzega zasad dobrej praktyki rolniczej 5. DZIAŁANIA MARKETINGOWE W AGROBIZNESIE Zdefiniować pojęcie marketingu Podstawowe pojęcia związane z marketingiem i istota marketingu • definiuje pojęcie marketingu, potrzeby, segmentacji rynku • objaśnia istotę marketingu w skali przedsiębiorstwa i gospodarki narodowej Omówić funkcje marketingu Podstawowe funkcje marketingu • omawia funkcje marketingu Zdefiniować potrzeby i ukazać ich hierarchię Potrzeby konsumentów podstawą podejmowania działań marketingowych • definiuje potrzeby i ukazuje ich hierarchię • omawia rodzaje potrzeb konsumentów • uzasadnia, że potrzeby są podstawą aktywności gospodarczej (w tym podstawą działań marketingowych) Segmentacja rynku • zdefiniuje pojęcie segmentacji rynku • określa znaczenie segmentacji rynku dla nabywców i przedsiębiorstw Objaśnić istotę marketingu w skali przedsiębiorstwa i gospodarki narodowej Scharakteryzować rodzaje potrzeb konsumentów Zdefiniować pojęcie segmentacji rynku Określić kryteria segmentacji rynku 97 1. Zdefiniować pojęcie informacji, 2. 3. Informacje i badania marketingowe • definiuje pojęcie informacji • rozróżnia informacje wtórne od pierwotnych • wskazuje źródła informacji pierwotnych i wtórnych • definiuje pojęcie badań marketingowych • omawia sposoby przeprowadzania badań marketingowych • definiuje pojęcie ankiety, wywiadu Narzędzia marketingowe: – produkt – cena, – dystrybucja – promocja • definiuje pojęcie produktu, oznakowania, opakowania, asortymentu, marki • omawia cykl życia produktu • omawia strategie związane z produktem • podejmuje decyzje w zakresie wyboru strategii produktu • definiuje pojęcie ceny • wymienia czynniki kształtujące cenę • omawia strategie cenowe • podejmuje decyzje w zakresie wyboru strategii cenowej • definiuje pojęcie kanału dystrybucji • charakteryzuje kanały dystrybucji • projektuje kanał dystrybucji w przykładowym przedsiębiorstwie • omawia rolę hurtu i detalu w sektorach agrobiznesu • definiuje pojęcie promocji, reklamy, sprzedaży osobistej, promocji sprzedaży, public relations • omawia narzędzia promocji • analizuje możliwości posługiwania się narzędziami promocji • projektuje formy promocji przykładowej firmy Decyzje marketingowe w przedsiębiorstwach usługowych • wskazuje elementy decyzji marketingowych mające szczególne znaczenie w usługach Sklasyfikować informacje Zdefiniować pojęcie badań marketingowych Omówić sposoby przeprowadzania badań marketingowych Zdefiniować pojęcia związane z produktem, Omówić strategie związane z produktem Zdefiniować pojecie ceny Omówić strategie cenowe Zdefiniować pojęcie kanału dystrybucji Scharakteryzować kanały dystrybucji Zdefiniować pojęcie promocji Scharakteryzować narzędzia promocji Podjąć decyzje marketingowe dla wybranych działań przedsiębiorstwa Dokonać analizy decyzji marketingowych w przedsiębiorstwach usługowych 98 1. 2. Scharakteryzować rodzaje stosunków między kierownictwem a personelem Stosunki: przełożony – podwładny Dyskryminacja i mobbing Omówić problematykę dyskryminacji i mobbingu w firmie 3. • wymienia rodzaje stosunków między kierownictwem a personelem • definiuje pojęcie mobbingu • wyszukuje przepisy antydyskryminacyjne • wskazuje sposoby zwalczania mobbingu Ocena potencjału ludzkiego • charakteryzuje funkcje oceny • charakteryzuje metody oceny Określić istotę zarządzania Istota zarządzania zasobami ludzkimi • określa istotę zarządzania • charakteryzuje funkcje kadry kierowniczej w firmie Scharakteryzować funkcje kadry kierowniczej w firmie Funkcje kadry kierowniczej w firmie Sklasyfikować decyzje Podejmowanie decyzji • klasyfikuje decyzje • wymienia etapy podejmowania decyzji Style kierowania Systemy kierowania • rozróżnia i charakteryzuje style kierowania • rozróżnia i charakteryzuje systemy kierowania Scharakteryzować funkcje oceny Scharakteryzować metody oceny Scharakteryzować sposób podejmowania decyzji Rozróżnić style i systemy kierowania 6. RACHUNKOWOŚĆ W PRZEDSIĘBIORSTWIE Wprowadzenie do rachunkowości Wskazać obowiązki podmiotów gospodarczych w zakresie prowadzenia rachunkowości Uregulowania prawne dotyczące prowadzenia rachunkowości: – obowiązek prowadzenia ksiąg handlowych • wskazuje, które podmioty gospodarcze są zobowiązane do prowadzenia ksiąg handlowych • wymienia i charakteryzuje uproszczone formy ewidencji podatkowej • charakteryzuje uproszczoną rachunkowość rolniczą • dobiera formę zapisów rachunkowych do konkretnego podmiotu 99 1. 2. 3. – uproszczone formy ewidencji dla celów podatkowych – uproszczona rachunkowość rolnicza Bilans przedsiębiorstwa Wymienić, sklasyfikować i scharakteryzować składniki majątkowe (aktywa) podmiotów gospodarczych Klasyfikacja i charakterystyka aktywów • definiuje i klasyfikuje aktywa • charakteryzuje składniki majątku • podaje przykłady aktywów trwałych i obrotowych Wykonać spis z natury składników majątkowych Spis z natury • uzasadnia konieczność przeprowadzania spisu z natury • przeprowadza spis z natury wybranych składników majątkowych Sklasyfikować i scharakteryzować kapitały własne i obce (pasywa) Pasywa – źródła pochodzenia majątku: – kapitały własne – kapitały obce • definiuje i klasyfikuje pasywa • wymienia podstawowe kapitały własne w różnych podmiotach gospodarczych • wymienia i charakteryzuje kapitały obce Sporządzić uproszczony bilans majątkowy podmiotu gospodarczego Bilans majątkowy – budowa i układ bilansu • omawia budowę i układ bilansu • sporządza uproszczony bilans majątkowy podmiotu gospodarczego Wybrana dokumentacja działalności gospodarczej 100 Zdefiniować i sklasyfikować dokumenty Dowody księgowe – pojęcie, znaczenie i klasyfikacja • wykazuje znaczenie dokumentów, jako podstawy zapisów księgowych • definiuje i klasyfikuje dokumenty Kontrolować dokumenty pod względem formalnym i rachunkowym Zasady sporządzania i kontroli dokumentów • omawia zasady sporządzania dokumentów • charakteryzuje rodzaje kontroli dokumentów • kontroluje przykładowy dokument pod względem formalnym i rachunkowym Sporządzać wybrane dokumenty związane z: Dokumentacja magazynowa: Pz, Wz, Rw • omawia podstawowe dokumenty magazynowe • wypełnia przykładowe dokumenty magazynowe 1. obrotem zapasami, powstaniem i regulowaniem rozrachunków z odbiorcami i dostawcami 2. Dokumentacja z zakresu powstawania i regulowania rozrachunków: – faktura VAT – faktura VAT RR – faktura VAT MP – polecenie przelewu – czek rozrachunkowy 3. • charakteryzuje fakturę VAT • wypełnia przykładową fakturę VAT, VAT RR lub VAT MP • wypełnić polecenie przelewu i czek rozrachunkowy Uproszczone formy rachunkowości w małych firmach (rachunkowość podatkowa) Rozróżnić i scharakteryzować uproszczone formy ewidencji gospodarczej w zależności od formy opodatkowania Charakterystyka uproszczonych form ewidencji gospodarczej: – karta podatkowa – ryczałt ewidencjonowany – podatkowa książka przychodów i rozchodów • rozróżnia formy opodatkowania • charakteryzuje sposób opodatkowania w formie karty podatkowej • charakteryzuje obowiązki podatników rozliczających się w formie ryczałtu ewidencjonowanego • charakteryzuje zasady prowadzenia podatkowej książki przychodów i rozchodów oraz sposób rozliczania się z podatku w tej formie Rejestrować przychody w ewidencji przychodów Zasady prowadzenia ewidencji przychodów • rejestruje przychody w ewidencji przychodów Zaewidencjonować przychody i rozchody w podatkowej książce przychodów i rozchodów Zasady prowadzenia podatkowej książki przychodów i rozchodów • charakteryzuje zasady prowadzenia podatkowej książki przychodów i rozchodów • ewidencjonuje przychody i rozchody w podatkowej książce przychodów i rozchodów Zaewidencjonować zakupy w „Rejestrze zakupów” i sprzedaż w „Rejestrze sprzedaży” dla celów podatku VAT Rejestr zakupu i rejestr sprzedaży • ewidencjonuje zakupy w „Rejestrze zakupów” i sprzedaż w „Rejestrze sprzedaży” dla celów podatku VAT Obliczyć dochód osiągnięty przez osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą lub przez wspólników spółek osobowych Ustalanie dochodu z działalności gospodarczej na podstawie zapisów w podatkowej książce • oblicza dochód osiągnięty przez osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą lub przez wspólników spółek osobowych 101 1. 2. 3. Obliczyć podatek dochodowy od osób prowadzących działalność gospodarczą Podatek dochodowy od osób prowadzących działalność gospodarczą • ustala wysokość zryczałtowanego podatku • ustala wysokość zaliczki na podatek dochodowy dla podatników rozliczających się na zasadach ogólnych Sporządzić deklarację podatnika na zaliczkę podatku dochodowego Deklaracja podatkowa • sporządza miesięczną deklarację podatnika na zaliczkę podatku dochodowego Wybrać sposób rozliczenia z Urzędem Skarbowym z tytułu podatku VAT (metoda, częstotliwość rozliczeń) Rozliczenie z urzędem skarbowym z tytułu podatku VAT: – metoda kasowa w rozliczaniu podatku VAT – rozliczenia miesięczne i kwartalne – rodzaje deklaracji VAT • dobiera sposób rozliczenia z urzędem skarbowym z tytułu podatku VAT (metoda, częstotliwość rozliczeń) • rozlicza się z Urzędem Skarbowym – sporządza odpowiednią deklarację Rozliczyć się z urzędem skarbowym Uproszczona rachunkowość rolnicza 102 Uzasadnić znaczenie i potrzebę prowadzenia zapisów rachunkowych przez rolników Znaczenie prowadzenia zapisów rachunkowych: – korzyści dla rolników – wykorzystanie przez użytkowników systemu • wykazuje korzyści płynące z prowadzenia zapisów rachunkowych dla rolników • wykazuje korzyści dla użytkowników systemu Posługiwać się Instrukcją prowadzenia zapisów w książkach rachunkowych Instrukcja prowadzenia zapisów w książkach rachunkowych • charakteryzuje Instrukcję prowadzenia zapisów w książkach rachunkowych • posługuje się Instrukcją prowadzenia zapisów w książkach rachunkowych Sporządzić Spis Aktywów i Zobowiązań Gospodarstwa Rolnego oraz Spis Wybranych Aktywów i Zobowiązań Gospodarstwa Rolnego Spis Aktywów i Zobowiązań Gospodarstwa Rolnego Spis Wybranych Aktywów i Zobowiązań Gospodarstwa Rolnego • sporządza Spis Aktywów i Zobowiązań Gospodarstwa Rolnego dla przykładowego gospodarstwa • sporządza spis wybranych aktywów i zobowiązań gospodarstwa rolnego 1. Rozróżnić rodzaje działalności w gospodarstwie Rozróżnić wpływy i wydatki gotówkowe, za pośrednictwem konta bankowego oraz w towarach i usługach 2. 3. Książka Wpływów i Wydatków Gospodarstwa Rolnego: – rodzaje działalności w gospodarstwie – konstrukcja tabel – zasady kodowania i dokonywania zapisów • rozróżnia rodzaje działalności w gospodarstwie • rozróżnia wpływy i wydatki gotówkowe, za pośrednictwem konta bankowego oraz w towarach i usługach • dokonuje zapisów w Książce Wpływów i Wydatków dla przykładowego gospodarstwa • ewidencjonuje wpływy • ewidencjonuje wydatki • koduje zapisy Książka Obrotów i Zaszłości w Gospodarstwie Rolnym • ewidencjonuje zasoby i nakłady pracy własnej oraz pracowników najemnych • rejestruje powierzchnię zbiorów i zasiewów • rejestruje zużycie produkcyjne własnych produktów potencjalnie towarowych • rejestruje nieodpłatne przekazania z i do gospodarstwa rolniczego Dokonywać zapisów w Książce Wpływów i Wydatków Gospodarstwa Rolnego Wypełnić przykładowe tablice w Książce Obrotów i Zaszłości w Gospodarstwie Rolnym Uwagi o realizacji materiału nauczania Wprowadzenie do ekonomiki rolnictwa W trakcie realizacji tego działu należy zwrócić uwagę na specyficzne cechy rolnictwa odróżniające ten dział gospodarki narodowej od pozostałych. Realizując zagadnienia związane z czynnikami produkcji należy zwrócić uwagę na kształtowanie umiejętności obliczania (hektarów przeliczeniowych, jednostek pełnosprawnych i pełnozatrudnionych, pełnozatrudnionych). Przy obliczaniu hektarów przeliczeniowych należy zwrócić uwagę, że umiejętności te będą niezbędne przy obliczaniu podatku rolnego. Do obliczenia hektarów przeliczeniowych można wykorzystać przykładowy wypis z ewidencji gruntów, który może być również wykorzystany przy wypełnianiu wniosku o płatności obszarowe w dziale Polityka Rolna. Ważne jest również bardzo dobre opanowanie pojęć z zakresu organizacji produkcji roślinnej i zwierzęcej w gospodarstwie, gdyż wiedza z tego zakresu będzie 103 w znacznym stopniu wykorzystywana w działach Koszty i opłacalność produkcji oraz Polityka rolna. Uczniowie powinni umieć obliczać strukturę użytkowania ziemi, strukturę zasiewów, towarowość struktury zasiewów oraz sporządzić obrót stada. Do tego celu najlepiej byłoby posługiwać się danymi konkretnego gospodarstwa, które będą również wykorzystywane w kolejnych działach. Znaczną część treści w tym dziale należy przeznaczyć na formy ćwiczeniowe i pracę w grupach, a jako podsumowanie całego działu można wykorzystać metodę sytuacyjną. Koszty i opłacalność produkcji Celem realizacji programu działu Koszty i opłacalność produkcji jest zapoznanie uczniów z podstawowymi zagadnieniami dotyczącymi kosztów występujących w rolnictwie. Szczególną uwagę należy zwrócić na koszty bezpośrednie i pośrednie. Wiedza ta jest niezbędna do obliczania opłacalności wybranych działalności rolniczych. W ramach przeprowadzania kalkulacji, uczeń powinien korzystać z aktualnych cenników produktów rolniczych, środków do produkcji, usług oraz z katalogu norm i normatywów. Należy zwrócić szczególną uwagę na kształtowanie umiejętności analizowania wykonanych obliczeń i wyciągania wniosków, „co, jak, gdzie produkować?” Należy stosować zarówno metody podające, jak i aktywizujące. Funkcjonowanie rynku rolnego W ramach klasyfikacji rynku rolnego – kryterium stopnia zorganizowania, szerzej powinny być omówione zagadnienia dotyczące giełdy towarowej i rynku hurtowego. Poznanie funkcjonowania giełdy lub rynku hurtowego powinno być połączone z wycieczką i spotkaniem z przedstawicielami tych form rynku. Szczególną uwagę należy zwrócić na specyficzne cechy rynku rolnego, a co za tym idzie, czynniki kształtujące popyt i podaż produktów rolnych oraz zachowania konsumentów na rynku i ich reakcje na zmiany cen różnych rodzajów dóbr i usług. Zadaniem dla uczniów może być obserwacja zachowań konsumentów w różnych sytuacjach (spadku i podwyżce cen). W ramach integracji w agrobiznesie szczególną uwagę należy zwrócić na umowy kontraktacyjne i grupy producenckie. Uczniowie powinni analizować materiały źródłowe dotyczące tworzenia i funkcjonowania grup producenckich, sporządzić umowę kontraktacyjną. W celu realizacji tych treści pracownia powinna być wyposażona w raporty rynkowe Agencji Rynku Rolnego, wzory umów kontraktacyjnych, ustawę o grupach producenckich. 104 Polityka rolna Celem działu Polityka rolna jest ukazanie interwencji państwa w tworzenie mechanizmu rozwojowego i wyrównanie szans różnych podmiotów. W trakcie realizacji treści w tym dziale należy podkreślać znaczenie (pozytywy i negatywy) członkostwa Polski w Unii Europejskiej. W części dotyczącej Wspólnej Polityce Rolnej (WPR) należy zwrócić uwagę na cele i zasady. Uczniowie powinni wiedzieć, jaką rolę odgrywa WPR dla gospodarstwa rolnego. Przy okazji realizacji tych treści uczniowie powinni wypełnić wniosek o płatności bezpośrednie dla wybranego gospodarstwa. W tym celu pracownia powinna być wyposażona w druki wniosku oraz mapki geodezyjne i wyciąg z ewidencji gruntów. Przed rozpoczęciem realizacji treści z polityki strukturalnej, podatkowej, kredytowej i ochrony środowiska można omówić cele i zadania organizacji i instytucji działających na rzecz rolnictwa, pozwoli to uniknąć powtórzeń w treściach oraz łatwiej przyswoić uczniom wiedzę na ten temat. W części dotyczącej Polityki strukturalnej szczególną uwagę należy zwrócić na kształtowanie umiejętności analizowania przemian w strukturze agrarnej, własności ziemi, wykształceniu rolników i zatrudnieniu ludności rolniczej oraz wyciągania wniosków. W trakcie realizacji tych treści należy zwrócić uwagę na funkcjonujący system rejestracji działek rolnych i zwierząt oraz dokumentację, jaką powinien posiadać właściciel działek rolnych i zwierząt. Ważnym elementem jest zapoznanie uczniów z programami dla rozwoju wsi i rolnictwa. Budowa biznesplanu, jako elementu dokumentacji niezbędnej przy składaniu wniosków w ramach funkcjonujących programów, zostanie omówiona w dziale Funkcjonowanie przedsiębiorstwa w gospodarce rynkowej W części dotyczącej Polityki podatkowej szczególną uwagę należy zwrócić na podatek rolny, VAT i dochodowy od działów specjalnych. W celu realizacji tych treści ważne jest, aby pracownia wyposażona była w Komunikaty Prezesa GUS w Monitorze Polskim, Ustawy. W trakcie omawiania Polityki kredytowej uczeń powinien wypełnić przykładowy wniosek o kredyt oraz przeanalizować oferty banków i wyciągnąć wnioski o najkorzystniejszej ofercie. Ważne jest również, aby zwrócić uwagę na dostępne kredyty dla rolnictwa. Ochrona środowiska jest nieodłącznym elementem polityki rolnej. Z jednej strony dotyczy ochrony środowiska a z drugiej bezpieczeństwa żywnościowego. Należy zwrócić szczególną uwagę na kształtowanie odpowiednich postaw uczniów w związku z ochroną środowiska. Uczniowie powinni być zapoznani z dokumentacją, jaką powinien prowadzić rolnik, tj. mapy zasobności i odczynu gleb, wykonywanych oprysków, stosowanych nawozów, itd. 105 Po zapoznaniu uczniów z materiałem dotyczącym tych treści należałoby zorganizować wyjazd do gospodarstwa rolnego, przeprowadzić wywiad i przeanalizować czy rolnik przestrzega zasad dobrej praktyki rolniczej. Działania marketingowe w agrobiznesie W ramach tego działu należy nakłonić uczniów do wzmożonej obserwacji zachowań konsumentów na rynku, obserwacji wystaw sklepowych, oglądania i słuchania reklam. Obserwacje te będą wykorzystywane w celu realizacji poszczególnych treści. Ten dział powinien być realizowany z dużym zaangażowaniem uczniów a kolejne ćwiczenia, w których uczniowie będą brali udział powinny w konsekwencji tworzyć całość kampanii promocyjnej. Szczególną uwagę należy zwrócić na przepisy prawne dotyczące uczciwej konkurencji, ochrony danych osobowych, jakość produktu, znaki towarowe. W tym celu pracownia powinna być wyposażona w odpowiednie ustawy (Ustawa o ochronie danych osobowych, Ustawa o znakach towarowych, Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, Ustawa o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym, Ustawa o badaniach i certyfikacji). Rachunkowość w przedsiębiorstwie Uwagi ogólne Celem realizacji programu działu Rachunkowość w przedsiębiorstwie jest przygotowanie uczniów do prowadzenia uproszczonych form rachunkowości, to jest – prowadzenia uproszczonej rachunkowości rolniczej oraz prowadzenie uproszczonych form ewidencji dla celów podatkowych. Treści nauczania z rachunkowości są dla uczniów trudne, dlatego nauczyciel powinien w miarę możliwości stosować aktywizujące metody nauczania i szeroki zestaw pomocy dydaktycznych dla realizowanego materiału. Realizacja znacznej części materiału powinna być przeprowadzana w formie ćwiczeń (np. sporządzanie dokumentacji, wypełnianie rejestrów, ksiąg itp.). Szczególną uwagę należy zwracać na pracę z dokumentami księgowymi. Uczniowie powinni opanować umiejętność sporządzania wybranych dokumentów, posługiwania się nimi w ewidencji oraz rozliczeniach z ZUS i urzędem skarbowym. Uwagi szczegółowe Wprowadzenie do rachunkowości ma zwrócić uwagę uczniów na istotę rachunkowości i uświadomić im korzyści płynące z prowadzenia zapisów rachunkowych. Uczniowie powinni umieć dobrać właściwą formę zapisów rachunkowych do prowadzonej działalności. Powinni poznać uregulowania prawne w tym zakresie. Powinni wiedzieć, które podmioty mają obowiązek prowadzenia ksiąg handlowych, a jakie mogą prowadzić uproszczone formy ewidencji. 106 Uczniowie powinni umieć sporządzać Bilans przedsiębiorstwa. Dokonać spisu z natury, wyceny przykładowych składników majątkowych, sklasyfikować składniki majątkowe i kapitały i sporządzać uproszczony bilans. Większość treści w tym dziale należy realizować w formie ćwiczeń. Przykłady ćwiczeniowe należy tak dobierać, aby można je było wykorzystać później w realizacji kolejnych działów. Uczniowie powinni opanować umiejętność inwentaryzacji i wyceny środków trwałych charakterystycznych dla rolnictwa (ziemia, budynki inwentarskie, ziemiopłody, produkty nietowarowe), aby móc później na tej podstawie sporządzić Spis Aktywów Gospodarstwa przy realizacji uproszczonej rachunkowości rolniczej. W części Wybrana dokumentacja działalności gospodarczej należy zwrócić uczniom uwagę na rolę dokumentacji w prowadzeniu zapisów. Uczniowie powinni umieć wskazać, jaki rodzaj dowodu dokumentuje przykładowe operacje gospodarcze. Powinni wiedzieć, jakie dokumenty mogą być podstawą zapisów w podatkowej książce przychodów i rozchodów. Ze względu na ograniczoną liczbę godzin przeznaczoną na realizację materiału z zakresu rachunkowości proponuje się, aby praktyczne sporządzanie dokumentów dotyczyło tylko dokumentów najczęściej występujących w prowadzeniu działalności gospodarczej, tj. dokumentów magazynowych oraz dokumentów związanych z powstawaniem i regulowaniem rozrachunków z kontrahentami (rachunki, faktury, polecenie przelewu). Aby wyrobić u uczniów nawyk dokumentowania zdarzeń gospodarczych można polecić im przed rozpoczęciem realizacji tego działu próbę udokumentowania swoich wydatków (rachunki, paragony z kas fiskalnych, dowody wpłaty itp.). Założenia do wypełnianych dokumentów należy dobierać tak, aby można je było później wykorzystać do prowadzenia uproszczonych form rachunkowości. Wypełnianie dokumentów powinno być realizowane w formie ćwiczeń. Przy omawianiu Uproszczonych form rachunkowości w małych firmach (rachunkowość podatkowa) należy podać zasady prowadzenia ewidencji przychodów przez podatników zryczałtowanego podatku dochodowego od osób fizycznych oraz zasady prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Większą część materiału w tym dziale należy realizować w formie ćwiczeń w grupach. Ponieważ coraz więcej podmiotów gospodarczych jest płatnikiem podatku VAT, należy również wyrobić u uczniów umiejętność ewidencji zakupów i sprzedaży w odpowiednich rejestrach (rejestr zakupu, rejestr sprzedaży). Zapisy zarówno w podatkowej książce, jak i w rejestrach powinny obejmować określony przedział czasu (miesiąc, kwartał) i kończyć się ustaleniem podatków (dochodowego i VAT) oraz sporządzeniem odpowiednich deklaracji. Przykłady powinny być krótkie i bardzo proste – obejmujące najbardziej typowe zdarzenia 107 gospodarcze. Jeżeli to możliwe zapisy powinny się odbywać na podstawie zestawów dokumentów obrazujących działalność firmy. Omawiając Uproszczoną rachunkowość rolniczą należy zapoznać uczniów z zasadami dokonywania zapisów rachunkowych w gospodarstwie rolniczym. Co najmniej 50 % treści w tym dziale należy realizować w formie ćwiczeniowej w grupach. Do prowadzenia zapisów należy wykorzystać wyniki pracy w zakresie spisu z natury i wyceny składników majątkowych zrealizowane wcześniej. Uczniowie powinni: • Sporządzić uproszczony Spis Aktywów i Zobowiązań Gospodarstwa Rolnego. • Prowadzić zapisy w Książce Wpływów i Wydatków Gospodarstwa Rolnego. • Prowadzić zapisy w Książce Obrotów i Zaszłości w Gospodarstwie Rolnym. Materiał z tego zakresu najlepiej realizować na podstawie krótkiego prostego przykładu opracowanego specjalnie w tym celu. Ponieważ zapisy powinny się odbywać na podstawie dokumentów, należy wcześniej sporządzić uproszczony opis przykładowego gospodarstwa oraz przygotować dokumenty obrazujące jego działalność w skali roku (należy ograniczać liczbę operacji – musi to być przykład naprawdę „uproszczony” – ważne jest, aby uczniowie poznali zasady zapisów, a nie powtarzali je mechanicznie). Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia W trakcie realizacji programu należy sprawdzać na bieżąco postępy uczniów, a po zakończeniu każdego działu przeprowadzić badanie podsumowujące mające na celu porównanie umiejętności uczniów z założonymi celami. Oceny powinny być zgodne z obowiązującą skalą ocen i przyjętym w szkole szkolnym systemem oceniania. Przy ocenie osiągnięć należy zwracać uwagę nie tylko na wiedzę teoretyczną (np. definicje różnych pojęć), lecz przede wszystkim na ich zrozumienie, umiejętność posługiwania się nimi w konkretnych sytuacjach, wykazywanie powiązań między różnymi pojęciami oraz na praktyczne zastosowanie zdobytych umiejętności. Metody pomiaru osiągnięć ucznia powinny być dobrane do założonych celów szczegółowych. Ocena osiągnięć edukacyjnych powinna aktywizować i mobilizować uczniów do pracy. Do sprawdzenia osiągnięć szkolnych uczniów można wykorzystać następujące metody: 108 • Sprawdzian ustny w formie pytań i dyskusji – stosowany na ogół na początku zajęć. • Krótki sprawdzian pisemny (krótka wypowiedź ucznia na piśmie lub rozwiązanie zadania problemowego). • Dłuższy sprawdzian pisemny (dłuższa wypowiedź pisemna ucznia – np. analiza różnych problemów, bądź też rozwiązanie zadań praktycznych – np. ustalenie dochodu firmy, sporządzenie rozliczenia z urzędem skarbowym z tytułu podatków, wypełnianie przykładowych dokumentów itp.). • Testy osiągnięć szkolnych. Wskazane jest stosowanie różnych zadań testowych: a) wielokrotnego wyboru; b) z zadaniami otwartymi; c) z luką; d) zadania typu: prawda – fałsz. • Ukierunkowana obserwacja czynności ucznia w czasie wykonywania ćwiczeń – np. sporządzanych dokumentów, pracy z rocznikiem statystycznym lub z różnymi źródłami prawa. Obserwując wykonywanie przez uczniów ćwiczeń, należy zwrócić uwagę na poprawność wykonania, staranność, czas wykonania. • Ocena wytworów prac ucznia (referaty, projekty) – należy tu uwzględnić terminowość wykonania, staranność, umiejętność korzystania z różnych źródeł informacji, przy projektach umiejętność pracy w grupie. W ocenie końcowej należy uwzględnić wyniki wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela. 109 III. 6. Zajęcia praktyczne Proponowany podział zajęć w zasadniczej szkole zawodowej Lp. Treści w bloku kształcenia Czas kształcenia (dni zajęć) Formy realizacji 3 zajęcia w grupach Produkcja roślinna w gospodarstwie 50 zajęcia w grupach 3. Produkcja zwierzęca w gospodarstwie 50 zajęcia w grupach 4. Technika w gospodarstwie rolniczym 50 zajęcia w grupach 5. Organizacja gospodarstwa rolniczego 25 zajęcia w grupach 6. Zajęcia praktyczne wynikające z realizowanej specjalizacjI 25 zajęcia w grupach 1. Gospodarstwo rolnicze w agroekosystemie (środowisku przyrodniczym) 2. Zajęcia praktyczne realizowane są w pięciogodzinnych blokach. W tabeli podano liczbę tych bloków! 110 Szczegółowe cele kształcenia Uczeń w wyniku procesu kształcenia powinien umieć: Materiał nauczania, hasła programowe Wymagania programowe – osiągnięcia edukacyjne ucznia 1. 2. 3. 1. GOSPODARSTWO ROLNICZE W AGROEKOSYSTEMIE (ŚRODOWISKU PRZYRODNICZYM) Opisać strukturę gospodarstwa rolniczego Struktura gospodarstwa rolniczego • wskazuje elementy struktury gospodarstwa rolniczego • określa sieć powiązań pomiędzy poszczególnymi elementami struktury • ustala zasady bezpiecznej pracy w gospodarstwie rolniczym • ocenia przykładowe gospodarstwo rolnicze pod względem zapewnienia bezpieczeństwa pracy Przeanalizować i ocenić warunki przyrodnicze gospodarstwa rolniczego Warunki przyrodnicze gospodarstwa rolniczego • odczytuje informacje z map glebowych • wykonuje odkrywkę glebową • analizuje warunki klimatyczne rejonu, w którym położone jest gospodarstwo, w tym mapy klimatyczne • ocenia stan urządzeń melioracyjnych • wykonuje prace konserwacyjne urządzeń melioracyjnych • określa stan prawny dotyczący zagospodarowania ekologicznego terenu i możliwości ingerencji w krajobraz Przeanalizować i ocenić warunki ekonomiczne gospodarstwa rolniczego Warunki ekonomiczne produkcji rolniczej w gospodarstwie • określa możliwości zaopatrzenia gospodarstwa w środki produkcji • wskazuje możliwości zbytu produktów z gospodarstwa • ocenia infrastrukturę gospodarstwa • ocenia wyposażenie gospodarstwa w maszyny i urządzenia • ocenia kondycję ekonomiczną gospodarstwa • określa możliwości korzystania z różnych form zewnętrznego wsparcia gospodarstwa Przeanalizować i ocenić warunki społeczne produkcji w gospodarstwie rolniczym Społeczne warunki produkcji rolniczej • wskazuje instytucje wsparcia rolnictwa na terenie jego działania • określa możliwości i celowość tworzenia grup producenckich • ocenia zasoby siły roboczej w dyspozycji gospodarstwa 111 1. 2. Przeanalizować wpływ gospodarowania rolniczego na stan środowiska naturalnego Ochrona środowiska a gospodarowanie rolnicze 3. • ustala sposób zagospodarowania odchodów zwierzęcych w gospodarstwie • analizuje sposób przechowywania nawozów sztucznych i środków ochrony roślin • ocenia możliwość przestawienia gospodarstwa na ekologiczne metody gospodarowania 2. PRODUKCJA ROŚLINNA W GOSPODARSTWIE Rozpoznać rośliny uprawne, chwasty i szkodniki w uprawach Rozpoznawanie roślin i szkodników • rozpoznaje rośliny uprawne w różnych fazach rozwoju • rozpoznaje chwasty z wykorzystaniem atlasów • rozpoznaje szkodniki z wykorzystaniem atlasów • ocenia zachwaszczenie plantacji • ocenia stan zdrowotny plantacji • rozpoznaje choroby i szkodniki na podstawie objawów, występowania i żerowania Zaplanować zabiegi uprawowe, pielęgnacyjne i nawożenie w produkcji roślinnej Planowanie zabiegów uprawowych, pielęgnacyjnych i nawożenia roślin • • • • • • • • • Wykonać zabiegi uprawowe, pielęgnacyjne i nawożenie roślin 112 Wykonywanie zabiegów uprawowych, pielęgnacyjnych i nawożenia roślin ocenia stan gleby ocenia stan plantacji planuje różne formy uprawek planuje zabiegi pielęgnacyjne dla konkretnej uprawy wykorzystując rozwiązania alternatywne planuje nawożenie dla konkretnej uprawy wykorzystując różne sposoby bezpiecznie wykonuje prace związane z nawożeniem, ochroną roślin i ich pielęgnacją ustala niezbędne normy w zakresie nawożenia i pielęgnacji roślin oblicza potrzebne ilości nawozów i środków ochrony roślin oszacowuje odpowiednie ilości środków ochrony roślin i nawozów • wymierza pole do orki • wykonuje orkę, kultywatorowanie, bronowanie • agreguje maszyny w zależności od uprawianej rośliny i rodzaju gleby • ocenia jakość wykonanych uprawek • określa potrzeby nawozowe roślin • oblicza dawki nawozów organicznych (obornika, kompostu, gnojowicy, gnojówki) oraz mineralnych dla określonej uprawy 1. 2. 3. • wykonuje nawożenie obornikiem, gnojówką • przechowuje nawozy i środki ochrony roślin zgodnie z zasadami bezpieczeństwa • wykonuje wysiew nawozów mineralnych • wykonuje nawożenie dolistne • wykonuje wapnowanie • dobiera odpowiednio pestycydy • określa dawki pestycydów • wykonuje prace pielęgnacyjne wykorzystując metody mechaniczne, chemiczne, biologiczne • ocenia próg ekonomicznej szkodliwości Zaplanować zmianowania roślin Zmianowanie roślin • analizuje przykładowe płodozmiany • planuje różne rodzaje płodozmianów dostosowanych do rodzaju gleb i kierunku produkcji gospodarstwa • ocenia stanowisko pozostawione po przykładowej uprawie Zasiać i zasadzić rośliny uprawne Siew i sadzenie roślin uprawnych • oznacza wartość siewną nasion • przygotowuje materiał siewny do siewu lub nasadzeniowy do sadzenia • zaprawia nasiona • określa redlice i znaczniki • rozplanowuje ścieżki technologiczne • wykonuje siew • wykonuje sadzenie Zebrać i przechować produkty roślinne Zbiór i przechowywanie produktów roślinnych • ocenia dojrzałość plantacji do zbioru • określa warunki zbioru • wskazać warunki przechowywania plonów i zbiorów • organizuje magazyn, przechowalnię • wykonuje zbiór przykładowej rośliny z różnych grup • oszacowuje wielkość zbiorów • pakuje produkty roślinne • oznacza produkty roślinne na opakowaniu Zaplanować ekologiczną produkcję roślinną w gospodarstwie Produkcja roślinna w gospodarstwie ekologicznym • wykonuje próbę szpadlową • planuje płodozmian dla gospodarstwa ekologicznego • nawozi i chroni ekouprawy • kontroluje ekouprawy • ocenia jakość zebranych produktów • przechowuje roślinne produkty rolnictwa ekologicznego 113 1. 2. 3. • pakuje i oznacza produkty ekologiczne • sprzedaje produkty gospodarstwa ekologicznego Zaplanować przykładowe technologie produkcji roślinnej Projektowanie technologii produkcji roślinnej • planuje uprawę określonej rośliny zgodnie z opisem wskazanej technologii produkcji roślinnej: – roślin okopowych – zbożowych – przemysłowych – paszowych – materiału siewnego – innych Założyć i pielęgnować użytki zielone Użytki zielone • dobiera stanowisko na użytki zielone • przygotowuje mieszankę nasion do siewu na użytkach zielonych • zakłada użytek zielony • ocenia przykładowy użytek zielony • planuje pielęgnację na wskazanym użytku zielonym • wykonuje zabiegi pielęgnacyjne na wskazanym użytku zielonym • wykonuje podsiew na wskazanym użytku zielonym • planuje inne formy odnowy trwałych użytków zielonych • analizuje możliwości i potrzeby w zakresie nawadniania na użytkach zielonych Ocenić jakość produktów roślinnych Jakość produktów roślinnych • ocenia organoleptycznie jakość: – zbóż – ziemniaków – buraków – nasion strączkowych – nasion innych roślin Określić zasady bezpieczeństwa żywności w odniesieniu do produktów roślinnych Bezpieczeństwo żywności w odniesieniu do produktów roślinnych • znakuje sprzedawane produkty roślinne • przestrzega zasad dobrej praktyki rolniczej • bezpiecznie przechowuje produkty roślinne • uprawia rośliny w miejscach zapewniających wysoką jakość zdrowotną plonu 3. PRODUKCJA ZWIERZĘCA W GOSPODARSTWIE Ocenić pokrój i cechy użytkowe zwierząt gospodarskich 114 Pokrój i cechy użytkowe zwierząt • określa cechy użytkowe na żywym zwierzęciu • wskazuje elementy pokrojowe na żywych zwierzętach 1. 2. 3. • ocenia pokrój zwierzęcia wykorzystując skalę punktową • wykonuje przykładowe pomiary na zwierzętach • wykonuje chwyty rzeźnicze u bydła i trzody chlewnej • opisuje budowę wymienia i przydatność do doju mechanicznego Rozpoznać rasy i typy użytkowe zwierząt na przykładach Rasy i typy użytkowe zwierząt • rozpoznaje rasę i typ użytkowy przykładowego zwierzęcia na podstawie wyglądu i dokumentacji • porównuje osobniki różnych ras i mieszańce Dobrać materiał hodowlany dla gospodarstwa Dobór materiału hodowlanego • analizuje materiał hodowlany pod względem przydatności w danym rejonie geograficznym • analizuje materiał hodowlany pod względem oczekiwanego kierunku produkcji • analizuje materiał hodowlany pod względem dostępności na rynku • porównuje ceny materiału hodowlanego • określa źródła nabycia odpowiedniego materiału hodowlanego Wybrać rozwiązania zapewniające dobrostan zwierzętom gospodarskim Dobrostan zwierząt • bada warunki mikroklimatyczne w pomieszczeniach inwentarskich • ocenia warunki mikroklimatyczne w pomieszczeniach inwentarskich • dobiera rozwiązania zapewniające dobrostan zwierzętom • ocenia wyposażenie pomieszczeń pod względem zapewnienia naturalnych potrzeb zwierząt • ocenia budynek inwentarski pod względem funkcjonalności i przydatności do chowu określonych zwierząt Wykonać prace porządkowe i pielęgnacyjne Czystość i higiena w produkcji zwierzęcej • opracowuje harmonogram utrzymania higieny w przykładowym pomieszczeniu inwentarskim • wykonuje prace porządkowe • usuwa obornik • myje urządzenia wykorzystywane w produkcji • wskazuje sprzęt do utrzymania higieny w pomieszczeniach inwentarskich • nawiązuje kontakt ze zwierzęciem 115 1. 2. 3. • łapie i poskramia zwierzę • wskazuje sprzęt do wykonania prac pielęgnacyjnych • czyści przykładowe duże zwierzę • asystuje przy wykonywaniu korekcji racic lub kopyt • przygotowuje zwierzę do wystawy Rozpoznać pasze, projektować żywienie i zadać pasze zwierzętom Żywienie zwierząt i paszoznawstwo • rozpoznaje najpopularniejsze pasze objętościowe soczyste, suche i treściwe • planuje dzienne żywienie zwierzęcia zgodnie z określonym programem żywieniowym • dzieli dawkę na odpasy • przygotowuje pasze do zadania i zadaje ją • przelicza masę paszy na objętość i odwrotnie • szacuje wielkość zapasów pasz objętościowych i treściwych • bezpiecznie pobiera i transportuje pasze Pozyskać produkty zwierzęce i je przechować Użytkowanie zwierząt i przechowywanie produktów zwierzęcych • • • • • • • • • • • 116 przygotowuje dój doi krowę z użyciem dostępnego sprzętu przechowuje mleko zgodnie z normą kontroluje wydajność mleczną krowy ustala warunki sprzedaży mleka kontroluje przyrosty trzody chlewnej ocenia jakość żywca rzeźnego trzody chlewnej zbiera jaja ocenia organoleptycznie jakość jaj sortuje jaja magazynuje jaja Zaprojektować i ocenić użytkowanie pastwiska Organizacja wypasu • ocenia jakość i produkcyjność pastwiska • oblicza obsadę i obciążenie na tym pastwisku • planuje organizację wypasu • wykonuje prace pielęgnacyjne na pastwisku po przejściu zwierząt • planuje użytkowanie pastwiska w ciągu całego okresu pastwiskowego Wyprodukować siano i kiszonki Produkcja siana i kiszonek • podejmuje decyzję o koszeniu zielonki na siano i na kiszonkę • kosi zielonkę z wykorzystaniem odpowiedniego sprzętu • bezpiecznie transportuje zielonkę na miejsce przeznaczenia • kontroluje suszenie siana 1. 2. 3. • • • • • • • • • zbiera siano składuje i przechowuje siano oblicza wielkość zapasów siana projektuje pryzmę kiszonkową planuje organizację pracy przy układaniu pryzmy kiszonkowej zabezpiecza pryzmę kiszonkową planuje harmonogram prac przy produkcji sianokiszonek ocenia organoleptycznie jakość zielonki, siana i kiszonki oblicza wielkość zapasów kiszonki na wskazanym przykładzie Dobrać metody produkcji w gospodarstwie ekologicznym Chów zwierząt w gospodarstwie ekologicznym • planuje chów zwierząt w gospodarstwie ekologicznym • dobiera zwierzęta do gospodarstwa ekologicznego • określa warunki chowu wybranych gatunków zwierząt w gospodarstwie ekologicznym • planuje zadrzewienia śródpolne na pastwisku • ocenia jakość produktów zwierzęcych z gospodarstwa ekologicznego • znakuje ekologiczne produkty zwierzęce Ocenić jakość produktów zwierzęcych Ocena jakości żywca i produktów zwierzęcych • ocenia jakość mleka na podstawie dokumentacji • ocenia świeżość i jakość jaj • ocenia jakość tuszy wieprzowej i wołowej • ocenia jakość skóry Przestrzegać przepisów o ochronie zwierząt i przepisów o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej; Ustawa o ochronie zwierząt Zwalczanie chorób zakaźnych Badanie zwierząt Badanie mięsa Zadania Inspekcji Weterynaryjnej • analizuje zapisy o ochronie zwierząt w kontekście zwierząt gospodarskich • wskazuje obowiązki rolnika w sytuacji podejrzenia choroby zakaźnej • zdobywa informacje o zasadach badania zwierząt, badania mięsa i zadaniach Inspekcji Weterynaryjnej Określić zasady bezpieczeństwa żywności w odniesieniu do produktów zwierzęcych Bezpieczeństwo zdrowotne żywności • analizuje przepisy określające standardy bezpieczeństwa zdrowotnego żywności • określa rolę Inspekcji Weterynaryjnej w zapewnieniu bezpieczeństwa zdrowotnego żywności 117 1. 2. 3. 4. TECHNIKA W GOSPODARSTWIE ROLNICZYM Zorganizować stanowisko obsługowonaprawcze i wykonywać drobne naprawy warsztatowe Zmniejszanie tarcia Zabezpieczanie metali przed korozją • organizuje stanowisko obsługowo-naprawcze • przygotowuje maszyny do obsługi codziennej • dokonuje smarowania maszyn • przygotowuje maszyny do konserwacji • wykonuje zabezpieczanie maszyn przed korozją Dobrać materiały konstrukcyjne Materiały konstrukcyjne • • • • Dobrać narzędzia uprawowe i wykonać zabiegi uprawy i doprawiania gleby Maszyny i narzędzia do uprawy i doprawiania roli • • • • • • • • Nawożenie organiczne i mineralne nawadnianie • omawia budowę i działanie maszyn do nawożenia organicznego, mineralnego i nawadniania roślin • identyfikuje elementy robocze maszyn • ocenia stan techniczny maszyn • stosuje elementy robocze maszyn • przygotowuje ładowarki do pracy • agreguje maszyny z ciągnikiem • dokonuje regulacji dawki nawozu na powierzchnię • przygotowuje deszczownię do pracy • planuje i wykonuje zabiegi nawożenia organicznego, mineralnego oraz nawadniania • konserwuje i przechowuje maszyny • stosuje zasady bezpiecznej obsługi maszyn i narzędzi Siew rzędowy i punktowy • omawia budowę i działanie siewników rzędowych i punktowych, sadzarek do ziemniaków i rozsad Dobrać narzędzia uprawowe do ekologicznej uprawy gleby Dobrać maszyny i wykonać nawożenie roślin Wykonać nawadnianie roślin Zastosować nawozy zgodnie z wymogami ochrony środowiska Zaplanować i wykonać siew nasion 118 identyfikuje materiały w częściach maszyn rozpoznaje materiały konstrukcyjne określa ich właściwości ocenia przydatność różnych materiałów do wykonania części maszyn omawia budowę i działanie narzędzi identyfikuje elementy robocze ocenia stan techniczny narzędzi wymienia elementy robocze agreguje narzędzia z ciągnikiem reguluje narzędzia planuje i wykonuje zabiegi uprawowe planuje i wykonuje zabiegi w uprawie ekologicznej • konserwuje i przechowuje narzędzia • stosuje zasady bezpiecznej obsługi maszyn i narzędzi 1. 2. 3. Dobrać maszyny i wykonać sadzenie roślin Sadzenie ziemniaków i rozsady • • • • • • • • • Zaplanować i wykonać mechaniczną pielęgnację roślin Pielęgnacja roślin • omawia budowę i działanie wieloraków uniwersalnych • identyfikuje elementy robocze wieloraka • ocenia stan techniczny elementów roboczych • wymienia elementy robocze • dostosowuje szerokość roboczą do międzyrzędzi i rzędów • agreguje wielorak z ciągnikiem • przygotowuje ciągnik do prac pielęgnacyjnych • planuje i wykonuje pielęgnację • konserwuje i przechowuje maszyny • stosuje zasady bezpiecznej obsługi maszyn i narzędzi Zaplanować i wykonać chemiczną ochronę roślin Chemiczna ochrona plantacji • • • • • Zastosować urządzenia do chemicznej ochrony roślin zgodnie z wymogami ochrony środowiska identyfikuje elementy robocze maszyn ocenia stan techniczny maszyn wymienia elementy robocze agreguje maszyny z ciągnikiem dokonuje próbę kręconą siewnika ustawia długość znaczników określa miejsca ścieżek przejazdowych planuje i wykonuje siew nasion planuje i wykonuje sadzenie ziemniaków lub rozsady • konserwuje i przechowuje maszyny • stosuje zasady bezpiecznej obsługi maszyn i narzędzi • • • • • • • • Zaplanować i wykonać zbiór zielonek Zbiór zielonek omawia budowę i działanie opryskiwaczy identyfikuje rodzaje dysz rozpylających ocenia stan techniczny dysz dobiera i wymienia elementy robocze dostosowuje szerokość roboczą do plantacji przygotowuje opryskiwacz do badań zapoznaje się z pracą stacji badań opryskiwaczy agreguje opryskiwacz z ciągnikiem dobiera ciśnienie i prędkość roboczą agregatu przygotowuje ciągnik do oprysku planuje i wykonuje oprysk plantacji konserwuje i przechowuje maszyny stosuje zasady bezpiecznej obsługi maszyn i narzędzi • omawia budowę i działanie maszyn do zbioru zielonek do bezpośredniego skarmiania, na siano, sianokiszonki i kiszonki 119 1. 2. 3. • planuje technologię zbioru zielonek zgodnie z przeznaczeniem • dobiera maszyny do technologii zbioru • identyfikuje rodzaje elementów roboczych i ocenić ich stan techniczny • agreguje maszyny z ciągnikiem • ustala położenie robocze i transportowe • planuje i wykonuje zbiór zielonek • konserwuje i przechowuje maszyny • stosuje zasady bezpiecznej obsługi maszyn i narzędzi 120 Zaplanować zbiór zbóż Zbiór zbóż • omawia budowę i działanie maszyn do zbioru zbóż • identyfikuje zespoły robocze kombajnu zbożowego • ocenia stan techniczny zespołów roboczych • dobiera i montuje dodatkowe zespoły robocze • analizuje drogę ziarna w kombajnie zbożowym • przygotowuje kombajn do pracy • planuje zbiór zbóż kombajnem zbożowym • konserwuje i przechowuje maszyny do zbioru zbóż • stosuje zasady bezpiecznej obsługi maszyn i narzędzi Zaplanować przechowywanie zbóż Przechowywanie zbóż • omawia budowę i działanie maszyn do przechowywania zbóż • identyfikuje zespoły robocze czyszczalni i suszarni • ocenia stan techniczny zespołów roboczych • dobiera i montuje zespoły robocze urządzeń • przygotowuje czyszczalnię, suszarnię do pracy • planuje proces magazynowania zbóż • konserwuje i przechowuje maszyny do przechowywania zbóż • stosuje zasady bezpiecznej obsługi maszyn i narzędzi Zaplanować i wykonać zbiór roślin okopowych Zbiór roślin okopowych • omawia budowę i działanie maszyn do zbioru roślin okopowych • identyfikuje zespoły robocze maszyn • ocenia stan techniczny zespołów roboczych 1. 2. 3. • analizuje drogę bulw ziemniaka lub korzeni buraka w kombajnach • przygotowuje kombajny do pracy • planuje zbiór roślin okopowych kombajnem • konserwuje i przechowuje maszyny do zbioru roślin okopowych • stosuje zasady bezpiecznej obsługi maszyn i narzędzi Zaplanować przygotowanie i zadawanie pasz dla zwierząt Maszyny do przygotowania i zadawania pasz • omawia budowę i działanie maszyn do przygotowania i zadawania pasz • identyfikuje elementy robocze maszyn • ocenia stan techniczny zespołów roboczych • analizuje sposób przygotowania pasz dla różnych gatunków zwierząt • przygotowuje urządzenia do pracy • przygotowuje ciąg technologiczny maszyn i urządzeń do przygotowania i zadawania pasz • konserwuje maszyny i urządzenia • stosuje zasady bezpiecznej obsługi maszyn i narzędzi Wykonać dój mechaniczny Dój mechaniczny • omawia budowę i działanie urządzeń do pozyskiwania i przechowywania mleka • ocenia stan techniczny kubków udojowych i przewodów mlecznych • analizuje sposób pracy zespołów dojarki • analizuje drogę mleka i powietrza • ustala parametry pracy dojarki • przygotowuje dojarkę do pracy • przygotowuje zwierzę i stanowisko do doju • wykonuje dój mechaniczny • wykonuje mycie urządzeń do doju • konserwuje maszyny i urządzenia do doju • stosuje zasady bezpiecznej obsługi maszyn i narzędzi Usunąć odchody płynnych i stałe z obór Usuwanie odchodów • omawia budowę i działanie urządzeń do usuwania i przechowywania odchodów płynnych i stałych • analizuje sposób pracy urządzeń • stosuje technologie usuwania i przechowywania przyjazne środowisku naturalnemu • przygotuje stanowiska do usuwania odchodów Przechować nawozy organiczne z uwzględnieniem wymogów ochrony środowiska 121 1. 2. 3. • usuwa odchody z pomieszczeń inwentarskich • konserwuje maszyny i urządzenia do usuwania odchodów • stosuje zasady bezpiecznej obsługi maszyn i narzędzi 122 Eksploatować urządzenia do dostarczania wody dla zwierząt Zaopatrzenie w wodę • omawia budowę i działanie instalacji wodociągowych, poideł • analizuje sposób pracy urządzeń hydroforowych • stosuje poidła dla różnych gatunków zwierząt • zapewnia ciągły dostęp wody dla zwierząt • konserwuje instalacje wodociągowe i poidła • stosuje zasady bezpiecznej obsługi maszyn i narzędzi Obsłużyć pojazd rolniczy Przeglądy ciągnika P1 i P2 • omawia ogólną budowę i działanie pojazdu • analizuje sposób przeniesienia napędu i pracy pojazdu • analizuje możliwości zastosowania pojazdu • stosuje pojazd zgodnie z jego przeznaczeniem • wykonuje obsługę codzienną pojazdu • wykonuje obsługę okresową pojazdu • konserwuje i przechowuje pojazdy rolnicze • stosuje zasady bezpiecznej obsługi pojazdów Utrzymać układ kierowniczy i hamulcowy w dobrym stanie technicznym Mechanizmy prowadzenia • omawia ogólną budowę i działanie zespołów jezdnych • analizuje sposób pracy układu kierowniczego i hamulcowego • ocenia stan ogumienia i ustawienia układu kierowniczego • zmienia rozstaw kół ciągnika • ocenia skuteczność działania układu hamulcowego • odpowietrza hamulce pojazdu • konserwuje i przechowuje opony • stosuje zasady bezpiecznej obsługi zespołów pojazdu 1. 2. 3. Wykorzystać wyposażenie ciągnika zgodnie z jego przeznaczeniem Instalacje hydrauliczne, pneumatyczne i elektryczne, zaczepy pojazdu rolniczego • omawia budowę i działanie instalacji pneumatycznej, elektrycznej i hydraulicznej • analizuje sposób pracy podnośnika hydraulicznego • wykorzystuje automatyczne regulacje pracy podnośnika • ocenia stan naładowania akumulatorów • wymienia elementy elektryczne (żarówki, bezpieczniki) • określa przeznaczenie zaczepów • konserwuje i przechowuje akumulatory • stosuje zasady bezpiecznej obsługi zespołów pojazdu Eksploatować urządzenia do transportu wewnętrznego i zewnętrznego w gospodarstwie Transport wewnętrzny i zewnętrzny • omawia budowę i działanie przyczep, wózków, przenośników • analizuje sposób pracy urządzeń transportowych • stosuje środki transportowe zgodnie z ich przeznaczeniem • konserwuje i przechowuje środki transportowe • stosuje zasady bezpiecznej obsługi środków transportowych Zastosować urządzenia elektryczne w gospodarstwie Instalacje i urządzenia elektryczne • omawia instalacje i urządzenia elektryczne • dobiera urządzenia elektryczne do wykonywania określonych prac • podłącza silniki do instalacji elektrycznych • stosuje zabezpieczenia instalacji i człowieka przed porażeniem • konserwuje instalacje i urządzenia elektryczne • stosuje zasady bezpiecznej obsługi urządzeń elektrycznych Organizować punkty sprzedaży i naprawy maszyn Sprzedaż maszyn i części zamiennych • omawia organizację punktów sprzedaży maszyn, narzędzi i części zamiennych • opisuje zasady zakupu sprzętu rolniczego • omawia organizację punktów naprawy maszyn i narzędzi 5. ORGANIZACJA GOSPODARSTWA ROLNICZEGO Zaplanować wielkość produkcji roślinnej w gospodarstwie Planowanie produkcji roślinnej • opracowuje strukturę zasiewów dla przykładowego gospodarstwa • oblicza zapotrzebowanie materiał na siew 123 1. 2. 3. • oblicza zapotrzebowanie na nawozy i środki ochrony roślin • oblicza koszty siły roboczej • wykonuje kalkulację opłacalności dla przykładowej rośliny 124 Zaplanować wielkość produkcji zwierzęcej w gospodarstwie Planowanie produkcji zwierzęcej • opracowuje obrót stada bydła lub trzody chlewnej dla przykładowego gospodarstwa • planuje roczne zapotrzebowanie na pasze dla wskazanego stada • planuje zapotrzebowanie na siłę roboczą • planuje zakup materiałów i usług do obsługi stada • wykonuje kalkulację opłacalności produkcji Poprowadzić rachunkowość rolniczą Rachunkowość rolnicza • sporządza bilans gospodarstwa • wypełnia przykładowe dokumenty z zakresu obrotu pieniężnego i rozrachunków • wykonuje fragment spisu z natury • oblicza i analizuje jednostkowe koszty produkcji na przykładzie • ustala i interpretuje wynik finansowy • ustala wskaźnik rentowności i zyskowności • podejmuje decyzję na podstawie rachunku kosztów całkowitych i kosztów zmiennych • dokonuje odpowiednich zapisów w księgach rachunkowych • sprawdza poprawność przykładowych zapisów Sprzedać produkty rolne Marketing produktów rolniczych • • • • • pakuje przykładowe produkty rolnicze znakuje produkty rolnicze wskazuje potencjalnych nabywców przygotowuje umowę sprzedaży wskazuje możliwości obrotu giełdowego Zaplanować zatrudnienie, zatrudnić pracownika i ocenić jakość pracy Zatrudnienie i jakość pracy • • • • określa warunki zatrudnienia opracowuje stosowną umowę opracowuje zakres obowiązków ocenia jakość pracy na wskazanym przykładzie Opracować projekty rozwoju gospodarstwa Biznesplan dla gospodarstwa rolniczego • • • • • zbiera dane do opisu gospodarstwa wskazuje kierunki jego rozwoju wykonuje odpowiednie obliczenia ustala strukturę biznesplanu opracowuje dokumentację biznesplanu 1. 2. 3. Zaplanować i wskazać możliwości realizacji doskonalenia własnego Doskonalenie zawodowe • określa potrzeby w zakresie doskonalenia na wybranym przykładzie (we wskazanych warunkach) • wyszukuje możliwości dokształcenia lub doskonalenia na wskazany temat Znaleźć informacje w różnych źródłach Korzystanie z różnych źródeł informacji • gromadzi niezbędne informacje • przetwarza informacje dostosowując do konkretnych warunków • opracowuje plan rozwiązania problemu technologicznego na wybranym przykładzie • proponuje rozwiązanie problemu 6. ZAJĘCIA PRAKTYCZNE WYNIKAJĄCE Z REALIZOWANEJ SPECJALNOŚCI Zajęcia praktyczne w ramach przedmiotu specjalizacyjnego będą realizowane zgodnie z odrębnym programem nauczania dla przedmiotu specjalizacyjnego. Program ten może być opracowany przez zespół nauczycieli i włączony do szkolnego Zestawu Programów Nauczania w szkole lub wybrany spośród programów wpisanych na listę programów do użytku szkolnego dla zawodu technik rolnik. Wskazówki metodyczne dotyczące realizacji programu Program nauczania zajęć praktycznych wynika bezpośrednio z opisu kwalifikacji absolwenta. Tematyka zajęć praktycznych daje możliwość praktycznego przetrenowania i utrwalenia umiejętności pozwalających na sprawne wykonywanie zadań zawodowych. Zajęcia praktyczne w działach od 1–6 muszą być organizowane w grupach. Grupa nie powinna być większa niż 12 osób. Jest to szczególnie ważne ze względu na konieczność zachowania bezpieczeństwa podczas realizacji zajęć. Pozostałe działy należy realizować jako zajęcia indywidualne. Wybierając metody pracy należy zwrócić szczególną uwagę na zapewnienie warunków samodzielnego wykonania ćwiczeń przez uczniów. Umiejętności, których opanowanie nie jest bezpieczne powinny być najpierw zaprezentowane w formie pokazu z zachowaniem wszystkich niezbędnych zasad bezpieczeństwa. W niektórych przypadkach (np. zabiegi pielęgnacyjne u zwierząt) niezbędne będzie powtórzenie pokazu dla dokładnego zaobserwowania wszystkich czynności gwarantujących bezpieczeństwo. Zadania wykonywane w szczególnie niebezpiecznych warunkach trzeba bardzo dokładnie monitorować. Zatem uczniowie powinni je wykonywać po kolei aby nauczyciel miał możliwość pro125 wadzenia dokładnej obserwacji. Przy realizacji zadań bezpiecznych (rozpoznawanie chwastów na plantacji) należy stworzyć warunki dla samodzielności ich wykonania. W realizacji zajęć praktycznych będą wykorzystywane liczne środki dydaktyczne, wśród których maszyny, urządzenia i pojazdy rolnicze. W celu obsługi związanej z wykorzystaniem tych urządzeń należy udostępnić ich charakterystyki techniczne, czy instrukcje obsługi. Maszyny i urządzenia muszą być zaopatrzone w odpowiednie osłony gwarantujące bezpieczeństwo i właściwie oznakowane. W pracy ze zwierzętami trzeba pamiętać o używaniu czapek i rękawic ochronnych. Zajęcia praktyczne będą realizowane w 5-cio godzinnych blokach, zatem tak należy planować czas przeznaczony na ich realizację, aby był on racjonalnie wykorzystany. W celu zapewnienia skuteczności w realizacji zadań, zwłaszcza projektowych lub związanych z gromadzeniem informacji, podejmowaniem decyzji, czy wykonywaniem obliczeń, a także przygotowaniem prezentacji – należy korzystać z komputera i innych urządzeń multimedialnych. Uczniowie na zajęciach praktycznych powinni prowadzić dzienniczki, w których będą notować systematycznie postępy w opanowywaniu kolejnych umiejętności praktycznych zawartych w wymaganiach programowych. Poziom opanowania tych umiejętności powinien być potwierdzony odpowiednim zapisem nauczyciela. 126 Wskazówki dotyczące poszczególnych działów w bloku Zalecane metody i formy pracy Spodziewane rezultaty Kształtowane umiejętności ponadprzedmiotowe i konieczne korelacje 1. 2. 3. GOSPODARSTWO ROLNICZE W AGROEKOSYSTEMIE (ŚRODOWISKU PRZYRODNICZYM) – najlepszą możliwość skutecznej realizacji zajęć w tym dziale stwarza wykorzystanie metody projektów – jeżeli nauczyciel wybierze inne rozwiązanie, to może to być praca indywidualna z arkuszem ćwiczeń – ćwiczenia praktyczne z rysunkiem, schematem Inne szczególnie ważne – postrzeganie gospodarstwa rolniczego jako zorganizowanej struktury funkcjonującej w środowisku naturalnym i określonych warunkach ekonomicznych – ocenianie wpływu środowiska naturalnego na gospodarstwo i odwrotnie – analizowanie uwarunkowań ekonomicznych przykładowego gospodarstwa i jego otoczenia – wykorzystanie wiedzy biologicznej – przetwarzanie i porządkowanie danych – wykonywanie szkiców i schematów – wykorzystywanie wiedzy w praktyce – analizowanie danych – doskonalenie obserwacji i wnioskowania – przewidywanie skutków – podejmowanie decyzji Bardzo przydatne będą odpowiednie mapy glebowe i klimatyczne, plany zagospodarowania przestrzennego terenu, foldery firm otoczenia rolnictwa, informatory o programach pomocowych dla rolnictwa itp. PRODUKCJA ROŚLINNA W GOSPODARSTWIE – praca indywidualna z arkuszem ćwiczeń – ćwiczenia praktyczne z rysunkiem, schematem, atlasem chwastów, chorób, szkodników realizowane na konkretnej plantacji – ćwiczenia praktyczne z wykorzystaniem maszyn i urządzeń – pokaz pracy – opanowanie właściwych nazw, rozpoznawanie i rozróżnianie roślin użytkowych, chwastów, chorób, faz rozwoju i skutków występowania – planowanie w zakresie technologii produkcji roślinnej – wykorzystanie wiedzy biologicznej, chemicznej, techniki i ekonomiki – przetwarzanie i porządkowanie danych – wykorzystywanie wiedzy w praktyce – doskonalenie obserwacji – dokonywanie wyboru i podejmowanie decyzji 127 1. – wycieczka dydaktyczna Inne szczególnie ważne 2. 3. – wykonywanie przykładowych prac w zakresie technologii produkcji roślinnej – odpowiednie przechowywanie i dystrybucja uzyskanych produktów roślinnych – wykorzystanie odpowiednich programów komputerowych – kształtowanie postawy zapewnienia bezpiecznej pracy i ochrony środowiska Przydatne będzie korzystanie z właściwych programów komputerowych, internetu, atlasów roślin, chwastów, chorób, szkodników, instrukcji obsługi maszyn i urządzeń. Ważne jest wykonywanie ćwiczeń na polu i plantacjach w różnych fazach rozwoju roślin. Przydatne będzie korzystanie z odpowiednich podstaw prawnych PRODUKCJA ZWIERZĘCA W GOSPODARSTWIE – praca indywidualna z arkuszem ćwiczeń – ćwiczenia praktyczne z rysunkiem, schematem, sylwetką zwierząt – ćwiczenia praktyczne z udziałem żywych zwierząt uwzględniające obserwację – ćwiczenia z urządzeniami i maszynami właściwymi dla produkcji zwierzęcej – projekt edukacyjny – prezentacja – pokaz – wycieczka dydaktyczna – w wypadku utrwalania umiejętności zachowanie klasycznej struktury zajęć praktycznych z instruktażami i obchodami Inne szczególnie ważne 128 – ocenianie pokroju i cech użytkowych zwierząt – zapewnienie właściwej lokalizacji budynków i warunków mikroklimatycznych – projektowanie i organizacja żywienia i użytkowania zwierząt – ocenianie i przechowywanie produktów zwierzęcych – wykonywanie zabiegów pielęgnacyjnych u zwierząt – zapewnienie transportu profilaktyki zdrowotnej i opieki weterynaryjnej – wykorzystanie wiedzy biologicznej, produkcji roślinnej, ekonomiki i techniki – przetwarzanie i porządkowanie danych – wykonywanie szkiców, schematów, projektów budynków, prospektów ras zwierząt, urządzeń do produkcji zwierzęcej – wykorzystywanie wiedzy w praktyce – wykorzystanie programów komputerowych do projektowania i zarządzania żywieniem – podejmowanie decyzji – wykonywanie obliczeń Aby zrealizować zajęcia praktyczne, konieczny jest dostęp do gospodarstwa, w którym znajdują się przynajmniej dwa gatunki zwierząt gospodarskich. Wskazane jest odpowiednie zabezpieczenie stanowiska pracy i ćwiczącego. W wykonywaniu ćwiczeń na zwierzętach używanie poskromu. Ćwiczący używają odzieży roboczej, czapki i rękawic. Niezbędne będą urządzenia do pomiaru warunków mikroklimatycznych, pomiarów na zwierzętach, wagi, taśmy miernicze, komputer z odpowiednim oprogramowaniem. Należy zapewnić odpowiednie instrukcje obsługi, atlasy, drobny sprzęt, możliwość korzystania z maszyn, normy i inne podstawy prawne. 1. 2. 3. TECHNIKA W GOSPODARSTWIE – pokaz pracy – ćwiczenia praktyczne z udziałem maszyn i urządzeń – praca indywidualna z arkuszem ćwiczeń – ćwiczenia praktyczne z rysunkiem, schematem, dokumentacją techniczną – prezentacja – zajęcia praktyczne powinny w większości mieć klasyczny przebieg z zachowaniem wszystkich instruktaży i obchodów – wycieczka dydaktyczna Inne szczególnie ważne – posługiwanie się dokumentacją techniczną – przygotowanie do pracy ciągników i maszyn rolniczych obsługa i eksploatowanie ciągników i maszyn rolniczych – konserwowanie i przechowywanie ciągników i maszyn rolniczych – bezpieczne wykonywanie prac z udziałem sprzętu technicznego – wykorzystanie wiedzy z zakresu fizyki, chemii, matematyki, technologii informacyjnej, produkcji roślinnej, produkcji zwierzęcej i ekonomiki – przetwarzanie i porządkowanie danych – wykorzystywanie wiedzy w praktyce – wykonywanie obliczeń – przewidywanie skutków zastosowanych rozwiązań – podejmowanie decyzji Możliwość korzystania z ciągników i maszyn rolniczych do produkcji roślinnej i zwierzęcej. Instrukcje obsługi, schematy, normatywy, normy i inne akty prawne. ORGANIZACJA GOSPODARSTWA ROLNICZEGO – ćwiczenia obliczeniowe z udziałem komputera i dokumentacji – praca indywidualna z arkuszem ćwiczeń – projekt edukacyjny – prezentacja – drzewo decyzyjne – rozwiązywanie problemów – obserwacja kierowana Inne szczególnie ważne – posługiwanie się dokumentacją ekonomiczną, odpowiednimi przepisami prawa, normami – planowanie w produkcji roślinnej i zwierzęcej – prowadzenie rachunkowości – planowanie doskonalenia – prowadzenie doradztwa – wykorzystanie wiedzy z zakresu matematyki, technologii informacyjnej, produkcji roślinnej, produkcji zwierzęcej – przetwarzanie i porządkowanie danych – wykorzystywanie wiedzy w praktyce – wykonywanie obliczeń – przewidywanie skutków zastosowanych rozwiązań – podejmowanie decyzji – planowanie strategiczne – doskonalenie zawodowe Ważny jest dostęp do baz danych i informacji dotyczących dostępności materiałów, produktów, cen, rynków zbytu. Ustawa o rachunkowości i inne akty prawne. Komputer z odpowiednim oprogramowaniem i dostępem do internetu 129 Nauka jazdy ciągnikiem i pracy maszynami rolniczymi będzie realizowana w formie indywidualnych ćwiczeń praktycznych pod kierunkiem nauczyciela lub instruktora. Ważne jest tutaj klarowne określenie wymagań programowych i konsekwentne opanowanie umiejętności w nich zawartych. Nauka jazdy ciągnikiem będzie się odbywać zgodnie z odpowiednimi przepisami prawa. Na szkole spoczywa obowiązek śledzenia tych przepisów i dostosowywanie warunków nauki jazdy do aktualnej wersji przepisów prawa. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Ocenianie na zajęciach praktycznych powinno być realizowane odpowiednio do prezentowanych wymagań programowych. W szkole należy opracować przedmiotowy system oceniania dla zajęć praktycznych określający podstawowe kryteria i zasady oceniania tej formy edukacyjnej. Wymagania edukacyjne, kryteria i zasady oceniania powinny być dobrze znane uczniom. Zalecane jest, aby uczniowie prowadzili dzienniczki zajęć praktycznych, w których będą notować aktualne postępy w opanowywaniu umiejętności kształtowane podczas zajęć praktycznych. Uczniowie powinni być motywowani do samooceny. Kształtuje to postawę odpowiedzialności za własną naukę. Nauczyciel odpowiednim zapisem w dzienniczku powinien potwierdzić poziom opanowania umiejętności ukształtowanych podczas zajęć. Należy stworzyć kilka sytuacji dydaktycznych dotyczących oceniania, które organizacyjnie będą uwzględniały zastosowanie procedur egzaminacyjnych egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe. 130 III. 7. Nauka jazdy ciągnikiem rolniczym Proponowany podział zajęć dla zasadniczej szkoły zawodowej – zajęcia indywidualne, 20 godzin na ucznia Szczegółowe cele kształcenia. Uczeń po zakończeniu procesu kształcenia powinien: Materiał nauczania hasła programowe Wymagania programowe -osiągnięcia edukacyjne ucznia 1. 2. 3. 1. ZAJĘCIA WSTĘPNE Obsłużyć przyrządy znajdujące się w ciągniku Omówić czynności wchodzące w skład OC Posługiwanie się mechanizmami sterującymi ciągnikiem, OC, bhp i ruszanie z miejsca • posługuje się przyrządami sterującymi mechanizmami ciągnika • wykonuje OC ciągnika • stosuje przepisy BHP • rusza płynnie z miejsca Ustawić fotel i lusterka wsteczne 2. JAZDA W TERENIE ZABUDOWANYM Prowadzić ciągnik jadąc po prostej i łuku do przodu i do tyłu Prowadzić ciągnik jadąc do przodu na drugim i trzecim biegu oraz na biegu wstecznym Zawrócić - obserwować punkty podczas wykonywania manewrów Jazda do przodu, do tyłu, po prostej i po łuku Jazda do przodu i do tyłu, zawracanie Parkowanie przodem, tyłem, podjeżdżanie do zaczepu przyczepy • • • • • • • • • • cofa po prostej i łuku jeździ do przodu po prostej i łuku wykonuje skręty w lewo i prawo zmienia prędkość dawką paliwa zmieniać płynnie biegi prowadzi ciągnik do przodu i do tyłu utrzymując pojazd w linii prostej zawraca ciągnikiem na jezdni z wykorzystaniem maksymalnego skrętu kół zawraca ciągnikiem na jezdni przez cofanie wjeżdża przodem do garażu ustawiając ciągnik równolegle do linii. cofa do zaczepu przyczepy 131 1. 2. 3. 3. JAZDA NA PLACU MANEWROWYM Prowadzić ciągnik jadąc z przyczepą Obserwować przyczepę podczas cofania Obserwować punkty przyczepy podczas cofania Prowadzić ciągnik podczas wykonywania manewru Używać mechanizmów sterujących ciągnikiem podczas ruszania na wzniesieniu Obserwować punkty stanowiska ćwiczebnego podczas wykonywania manewru Prowadzić ciągnik jadąc z przyczepą obciążoną do tyłu Obserwować punkty i prowadzić ciągnik podczas cofania po łuku Używać mechanizmów sterujących przy ruszaniu na wzniesieniu Sygnalizować skręty i prawidłowo je wykonywać 132 Jazda z przyczepą: – cofanie zespołu – cofanie po łuku – parkowanie skośne przodem, wyjazd tyłem – ruszanie na wzniesieniu – cofanie do garażu Jazda z przyczepą obciążoną: – cofanie zespołu – cofanie po łuku – ruszanie na wzniesieniu – ruchu miejskim • prowadzi prawidłowo zespół pojazdów nie najeżdżając na krawężnik • cofa z przyczepą co najmniej na długość zespołu • cofa z przyczepą po łuku maksymalnie przez 15 min • parkuje skośnie z przyczepą równolegle do linii krawędziowej stanowiska • rusza z przyczepą na wzniesieniu nie unieruchamiając silnika • cofa z przyczepą do garażu, ustawiając ją równolegle do linii krawędziowej stanowiska • cofa z przyczepą obciążoną na długości zespołu nie najeżdżając na krawężnik • cofa z przyczepą obciążoną po łuku utrzymując jednakową odległość od linii stanowiska manewrowego • rusza z przyczepą obciążoną na wzniesieniu bez unieruchomienia silnika. • zachowuje stałą prędkość i odległość • płynnie przejeżdża przez skrzyżowania. • właściwie reaguje na zmieniającą się sytuację 1. 2. 3. Obserwować współuczestników ruchu Dobierać biegi do prędkości jazdy i warunków drogowych IV. JAZDA KOŃCOWA Wykonać manewry z korektą lub poprawką Egzamin wewnętrzny • wykonuje zadania egzaminacyjne 133 III. 8. Nauka pracy maszynami rolniczymi Proponowany podział zajęć w zasadniczej szkole zawodowej – zajęcia indywidualne, 6 godzin dla ucznia Szczegółowe cele kształcenia uczeń w wyniku procesu kształcenia powinien umieć: Wykonać zabiegi uprawy i doprawiania gleby Materiał nauczania, hasła programowe Maszyny do uprawy i doprawiania roli • • • • • • • Maszyny do nawożenia organicznego • • • • Maszyny do mechanicznej pielęgnacji roślin • • • • Dobrać elementy robocze maszyn i narzędzi Wykonać nawożenie organiczne roślin Obsłużyć ładowacze chwytakowe Wykonać mechaniczną pielęgnację roślin Dobrać elementy robocze wieloraków 134 Wymagania programowe -osiągnięcia edukacyjne ucznia przygotowuje narzędzia do pracy agreguje narzędzia z ciągnikiem dobiera elementy robocze narzędzi reguluje narzędzia planuje i wykonuje zabiegi uprawowe konserwuje i przechowuje narzędzia obsługuje maszyny i narzędzia zgodnie z zasadami bezpieczeństwa przygotowuje maszyny do pracy agreguje maszyny z ciągnikiem reguluje maszyny planuje i wykonuje załadunek nawozów organicznych i nawożenie pod określoną uprawę • konserwuje i przechowuje maszyny • obsługuje maszyny i narzędzia zgodnie z zasadami bezpieczeństwa przygotowuje narzędzia do pracy agreguje narzędzia z ciągnikiem dobiera elementy robocze pielników planuje i wykonuje mechaniczną pielęgnację plantacji roślin uprawnych • konserwuje i przechowuje narzędzia • obsługuje maszyny i narzędzia zgodnie z zasadami bezpieczeństwa III. 9. Praktyka zawodowa Proponowane szczegółowe cele i materiał kształcenia w zasadniczej szkole zawodowej Szczegółowe cele kształcenia Uczeń w wyniku procesu kształcenia powinien umieć: Materiał nauczania – hasła programowe Wymagania programowe – osiągnięcia edukacyjne ucznia 1. 2. 3. 1. PLAN PRAC WIOSENNYCH WYKONYWANYCH W GOSPODARSTWIE Określić zakres prac wiosennych wykonywanych w przykładowym gospodarstwie Prace wiosenne w gospodarstwie • wskazuje prace wiosenne wykonywane w gospodarstwie • planuje harmonogram wykonywania tych prac • dobiera maszyny i urządzenia do wykonania tych prac • planuje zakup materiałów i środków do wykonania tych prac • planuje zapotrzebowanie siły roboczej do wykonania tych prac • oblicza koszty wykonania tych prac 2. PLAN PRAC WYKONYWANYCH W GOSPODARSTWIE LATEM Określić zakres prac wykonywanych w przykładowym gospodarstwie latem Letnie prace w gospodarstwie • wskazuje prace wykonywane w gospodarstwie latem • planuje harmonogram wykonywania tych prac • dobiera maszyny i urządzenia do wykonania tych prac • planuje zakup materiałów i środków do wykonania tych prac • planuje zapotrzebowanie siły roboczej do wykonania tych prac • oblicza koszty wykonania tych prac 3. PLAN PRAC JESIENNYCH WYKONYWANYCH W GOSPODARSTWIE Określić zakres prac jesiennych wykonywanych w przykładowym gospodarstwie Prace jesienne w gospodarstwie • wskazuje prace jesienne wykonywane w gospodarstwie • planuje harmonogram wykonywania tych prac 135 1. 2. 3. • dobiera maszyny i urządzenia do wykonania tych prac • planuje zakup materiałów i środków do wykonania tych prac • planuje zapotrzebowanie siły roboczej do wykonania tych prac • oblicza koszty wykonania tych prac Wskazówki metodyczne dotyczące realizacji programu Praktyka zawodowa będzie polegała na opracowaniu planu prac wykonywanych o różnych porach roku (okresu wegetacyjnego). Uczeń na przykładzie gospodarstwa , w którym będzie odbywał praktykę opracuje plan zgodnie z zaproponowanymi wymaganiami. Jest możliwe, aby jedna z praktyk odbyła się w instytucji otoczenia rolnictwa. W takiej sytuacji plan zostanie dostosowany do prac wykonywanych w tym czasie w tej instytucji. Szczegółowe wskazania zostaną określone przez nauczycieli kształcenia zawodowego lub kierownika szkolenia praktycznego. Praktyczna nauka zawodu może odbywać się w szkolnych pracowniach, warsztatach i gospodarstwach pomocniczych, centrach kształcenia praktycznego i centrach kształcenia ustawicznego oraz w indywidualnych gospodarstwach rolnych i w gospodarstwach rolnych grup i związków producentów rolnych, spółdzielniach rolniczych. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Plany powinny być oceniane z uwzględnieniem arkusza określającego kryteria oceniania przez właściciela gospodarstwa/przedsiębiorstwa rolnego oraz przez kierownika szkolenia praktycznego lub osobę odpowiedzialną za organizację praktyk zawodowych z ramienia szkoły. Na tej podstawie kierownik szkolenia praktycznego lub osoba odpowiedzialna za organizowanie praktyk zawodowych w szkole wystawia ostateczną ocenę z praktyk zawodowych odpowiednio w semestrze, w którym się one odbywają. 136
