docKosowo Przewodnik globtrotera
download 
Reklamacja Transkrypt
Kosowo Przewodnik globtrotera
Kosowo Przewodnik globtrotera Kosowo Przewodnik globtrotera Dawid Dudek Poznań 2013 Copyright © Dawid Dudek www.davidiacus.pl Projekt typograficzny, skład i łamanie: Czarek Falkowski Korekta: Dawid Dudek Opracowanie graficzne okładki: Dawid Dudek Poznań 2013 ISBN: 9 7 8 - 8 3 - 9 3 8 2 4 7 - 4 - 8 Wszystkie prawa zastrzeżone. Zabronione jest kopiowanie, tłumaczenie czy modyfikacja jakiejkolwiek części książki, w jakiejkolwiek formie i jakimikolwiek środkami (wraz z elektronicznymi, mechanicznymi i innymi podobnymi, jak fotokopia, nagranie czy jakikolwiek system przechowywania i wyszukiwania informacji) bez zezwolenia na piśmie od wydawcy. www.davidiacus.pl/ www.ksiegarniaglobtrotera.pl www.przewodnikiglobtrotera.pl Printed in Poland. SPIS TREŚCI Wstęp.............................................1 Zwiedzanie............................55 Przydatne informacje..................4 Kosovska Kamenica.................56 Dojazd........................................5 Dojazd...................................56 Samolot...................................5 Zwiedzanie............................56 Samochód................................6 Vitina........................................57 Autobus i inne sposoby transportu........................................6 Historia..................................57 Dojazd...................................57 Podróżowanie po kraju...............8 Zwiedzanie............................58 Autobus...................................8 Kačanik.....................................59 Pociąg......................................8 Historia..................................59 Taxi.........................................8 Zwiedzanie............................60 Rower......................................8 Ferizaj.......................................60 Wizy...........................................8 Historia..................................61 Historia Kosowa.......................11 Dojazd...................................61 Region Prisztina...........................26 Zwiedzanie............................61 Prisztina....................................26 Region Prizren..............................64 Historia..................................26 Prizren......................................64 Zwiedzanie............................29 Historia..................................64 Region Gnjilane...........................49 Dojazd...................................66 Gnjilane....................................49 Zwiedzanie............................66 Historia..................................49 Sredska.....................................78 Dojazd...................................50 Zwiedzanie............................78 Zwiedzanie............................50 Orahovac..................................79 Novo Brdo................................54 Dojazd...................................79 Historia..................................54 Historia..................................79 Dojazd...................................55 Zwiedzanie............................80 Velika Hoča..............................80 Djakowica...............................102 Dojazd...................................80 Dojazd.................................103 Historia..................................81 Zwiedzanie..........................103 Zwiedzanie............................81 Region Mitrovica.......................108 Brezovica..................................84 Kosowska Mitrovica...............108 Historia..................................85 Historia................................108 Dojazd...................................85 Dojazd.................................110 Zwiedzanie............................85 Zwiedzanie..........................110 Štrpce........................................85 Trepča.....................................111 Historia..................................86 Historia................................111 Zwiedzanie............................86 Dojazd.................................112 Region Peć...................................88 Zwiedzanie..........................113 Peć............................................88 Leposavić................................114 Historia..................................88 Historia................................114 Dojazd...................................89 Dojazd.................................114 Zwiedzanie............................90 Zwiedzanie..........................114 Istok..........................................95 Vučitrn....................................115 Dojazd...................................96 Dojazd.................................117 Zwiedzanie............................96 Zwiedzanie..........................117 Klina.........................................98 Srbica......................................119 Historia..................................98 Historia................................119 Dojazd...................................99 Zwiedzanie..........................119 Zwiedzanie............................99 Indeks miejsc..............................123 Dečani.......................................99 Dojazd...................................99 Zwiedzanie..........................100 Ruszamy do Kosowa! 11 Wizy Święta i dni wolne od pracy 1 stycznia – Nowy Rok 27 stycznia – Dzień Świętego Sawy – święto dla Serbów 17 lutego - Dzień Niepodległości 9 kwietnia – Święto Konstytucji Wielkanoc (ruchome święto) 1 maja – Święto Pracy 9 maja – Dzień zwycięstwa (święto Serbów) 28 czerwca – Dzień świętego Wita (serbskie święto) 15 sierpnia – Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny Ramadan – Święto ruchome 28 listopada – Święto Flagi Kurban Bajram (Święto Ofiarowania) – Święto ruchome 25 grudnia – Boże Narodzenie. HISTORIA KOSOWA Człowiek osiedlił się na terytorium dzisiejszego Kosowa około 10 tysięcy lat temu. Z tego okresu pochodzą przynajmniej najstarsze odkryte pozostałości archeologiczne. W Metochii znajdują się grobowce pochodzące zarówno z epoki brązu, jak i żelaza. Wraz z napływem ludów indoeuropejskich na kontynent Europy z Azji, w Kosowie pojawili się Ilirowie i Trakowie. Ci pierwsi są poświadczeni przez wykopaliska archeologiczne w VII wieku przed Chrystusem. Ilirowie utworzyli duże zjednoczone królestwo rozprzestrzeniające się na terenach mniej więcej dawnej zjednoczonej Jugosławii, jednak stracili niepodległość na rzecz imperium rzymskiego. Sami kosowscy Albańczycy wskazują na starożytny lud Ilirów jako swoich przodków, jednak kwestia ta nie została ostatecznie rozstrzygnięta. Inna wersja zakłada, że Albańczycy są potomkami Traków lub ludów pasterskich, wymieszanych z mieszkańcami imperium rzymskiego. Historycy serbscy sądzą, że Albańczycy, podobnie jak 12 Serbowie, przybyli z Kaukazu. Struktura języka albańskiego wskazuje na wiele wcześniejszą obecność tego ludu na Bałkanach od Słowian. Tereny Kosowa nie były obce ani starożytnym Grekom, ani Rzymianom. Ci ostatni zajęli ostatecznie w roku 168 po Chrystusie całe terytorium dzisiejszego Kosowa, kiedy to ostatnie iliryjskie królestwo – Gentów uznało zwierzchnictwo Rzymu. Tereny królestwa Gentów zostały włączone do prowincji Mezji, która była formowana od początku I wieku po Chrystusie. Rzymskie panowanie ukształtowało rozwój tych terenów aż do dnia dzisiejszego. Powodem tego był system dróg jaki Rzymianie tutaj zbudowali, który to na tysiąclecia ustalił przebieg szlaków handlowych na całych Bałkanach. Miasta rozwijały się wzdłuż tych osi komunikacyjnych. Były one obiektem pożądania, powodem wojen i metodą na bogacenie się miast. Rzymianie dostrzegli potencjał gospodarczy Kosowa nie tylko jako szlaku tranzytowego, ale także jako miejsca, gdzie znajdują się bogate złoża mineralne. Docenili oni także kunszt Kosowo miejscowych górników, którzy uważani byli za największych mistrzów w swoim fachu. Po upadku Cesarstwa Rzymskiego na zachodzie, tereny Kosowa nadal należały do świata kultury grecko-rzymskiej dzięki temu, że znalazły się w granicach Bizancjum. O tym jak ważną jego częścią były, świadczą ogromne środki jakie cesarz Justynian Wielki przeznaczył na odbudowę znajdujących się tutaj miast po trzęsieniu ziemi z roku 518. Serbowie pojawili się w Kosowie w późnym VI lub wczesnym VIII wieku n.e., jednak już w II wieku n.e. historyk rzymski Klaudiusz Ptolemeusz pisał o ludzie Serboi zamieszkującym północny Kaukaz. Historycy albańscy utrzymują, że w VI wieku n.e. przodkowie Albańczyków zostali zepchnięci przez wkraczające na Bałkany ludy słowiańskie na południe, w rejon dzisiejszej Albanii. Kroniki Bizancjum informują zaś, że Albańczycy (Albanoi) przybyli w 1043 z południowych Włoch do środkowej Albanii (Durrës) jako najemnicy. Kwestie te pozostają w znacznym stopniu niewyjaśnione po dziś dzień. 26 REGION PRISZTINA (Regjioni i Prishtinës) jest zamieszkany przez niecały milion ludzi i obejmuje obszary wokół stolicy. Ponad 94 procent jego mieszkańców stanowią Albańczycy. Od tego regionu rozpoczniemy zwiedzanie kraju, a ponieważ największym miastem tutaj leżącym jest kosowska stolica, w pierwszej kolejności trzeba zagłębić się w jej tajemnice. PRISZTINA Prisztina (serb. Приштина, Priština, alb. Prishtina, Prishtinë) to największe miasto i zarazem stolica Kosowa. Mieszka tutaj obecnie około 550 tysięcy ludzi. Są to jednak liczby bardzo szacunkowe. Tak naprawdę nie sposób ustalić dokładnie jaka populacja zamieszkuje miasto i tereny przyległe. Niektóre szacunki mówią nawet o 600 tysiącach ludzi. Prisztina jest położona w północno-wschodniej części Kosowa, a konkretnie w Górach Dynarskich (serb., czarnog. i chorw. Dinar- Kosowo sko gorje, alb. Alpet Dinaride, boś. Dinarske Planine i słoweń. Dinarsko gorstvo). Zajmuje niemal centralne miejsce w kotlinie Kosowe Pole (serb. Kosovo Polje / cyr. Косoво поље, alb. Fushë Kosovë) znanej bardziej ze słynnej bitwy niż z walorów geograficznych. Od północnej i wschodniej części miasto otaczają wzgórza, sięgające 700 m n.p.m. Położone jest w malowniczej okolicy. Znajdzie w nim coś dla siebie zarówno miłośnik historii jak i aktywnego wypoczynku. Historia Region gdzie leży Prisztina był zamieszkany już około 15 tysięcy lat temu. Z tego okresu znaleziono tutaj prymitywne narzędzia oraz broń. Wydaje się, że można spokojnie założyć, że człowiek był tutaj jeszcze wcześniej, bo w okolicach miasta (w promieniu kilkudziesięciu kilometrów) znaleziono starsze znaleziska. Pierwsze pewne informacje ze źródeł pisanych o terenie, na którym leży współczesne miasto mamy z czasów rzymskich. Była tutaj wówczas niewielka osada stanowiąca część Prisztina rzymskiej prowincji Dardania. Miejscowość tutaj się znajdująca nosiła nazwę Vicianum. Miasto zostało zniszczone w wyniku trzęsienia ziemi w roku 518 po Chrystusie. Trzęsienie ziemi paradoksalnie przyczyniło się do rozkwitu osady. Cesarz bizantyjski Justynian Wielki zadecydował, że miasto zostanie całkowicie odbudowane i będzie jeszcze wspanialsze niż poprzednio. Nazwał je Justiniana Secunda i przez kilkadziesiąt lat było to jedno z najwspanialszych miast tej części Bałkanów. Pod koniec VI wieku miasto zdobyli Słowianie niszcząc je doszczętnie. Przez kolejnych kilka wieków źródła pisane milczą o tym miejscu. Nazwa Prisztina oznacza najprawdopodobniej grupę krewnych, rodzinę. Być może nazwa wzięła się stąd, że istniała tutaj silnie zżyta ze sobą społeczność w okresie X-XII wieku. W XIII wieku miejscowość tę na swoją siedzibę obrał król Stefan Urosz II Milutin (1282-1321). Oznaczało to bardzo dynamiczny rozwój infrastruktury miejskiej związanej z tym, że król zamieszkiwał tutaj dość często (nie 27 licząc wypraw wojennych – dość licznych trzeba przyznać) z całą swoją świtą. Tak duża liczba wysokich urzędników i dygnitarzy oraz rodziny królewskiej wymagała z kolei odpowiednich warunków życia. Świetność nie trwała jednak długo. W ciągu kilku lat po bitwie na Kosowym Polu (w roku 1389, zob. niżej) miasto wraz z okolicą dostało się pod panowanie tureckie. Okres ten wiąże się z zapaścią gospodarczą i kulturalną. Procesowi temu nie zapobiegło ustanowienie w Prisztinie w roku 1423 siedziby tureckiego sądu. Teoretycznie powinien to być impuls do rozwoju miasta bo wszyscy, którzy chcieli odwołać się do sprawiedliwości ziemskiej (np. kupcy w swoich transakcjach handlowych czy rzemieślnicy) musieli udać się do Prisztiny osobiście, a nierzadko tygodniami czekać na werdykt trybunału. Logiczne więc wydawałoby się, że powinny wraz za tymi osobami przyjść pieniądze. Niestety tak specyficznie rozumiana turystyka sądowa nie mogła zahamować stopniowego upadku gospodarczego i kulturalnego miasta. Region Gnjilane REGION GNJILANE Region Gnjilane (alb. Qarku i Gjilanit) to najbardziej na wschód wysunięta część Kosowa. Mieszka tutaj niecałe 200 tysięcy ludzi, a jego stolicą jest miasto Gnjilane. Większość społeczeństwa regionu (ponad 93%) stanowią Albańczycy. Pozostałe grupy etniczne i narodowościowe to: Serbowie (4,9%), Turcy (0,5%) oraz Romowie (0,4%). GNJILANE Gnjilane (alb. Gjilan, ser. Гњилане) to niemal sześćdziesięciotysięczne miasto i stolica regionu. Miasto znane jest z dość oryginalnej rzeczy, a mianowicie to tutaj odnotowano najniższą w historii temperaturę, jaką zaobserwowano na terenie Kosowa: minus 32.5 stopnia Celsjusza, a miało to miejsce w 1963 roku (25 stycznia). Historia O miejscu, gdzie leży współczesne miasto źródła pisane wspo- 49 minają po raz pierwszy w roku 1342, kiedy to król Stefan Duszan zbudował w tej okolicy fort wojskowy nazywany Gornja Morava. Nie znaczy to, że tereny te nie były wcześniej zamieszkane. Prowadzono tutaj prace archeologiczne (na bardzo ograniczoną skalę), z których można wnioskować, że człowiek żył tutaj już tysiące lat temu. Nie powstała jednak w miejscu dzisiejszego miasta żadna większa osada, czy chociażby fort wojskowy. Turcy po zajęciu tych terenów przejęli i utrzymywali fortyfikacje wzniesione przez Stefana Duszana. Podjęli nawet starania, aby je rozbudować i dostosować do zmieniających się technik wojennych np. dokładając na szczytach murów więcej stanowisk dla łuczników. Miasto rozwijało się, ale nie odgrywało większej roli ani politycznej, ani społecznej. W XVII wieku miało tutaj być 46 zabudowań gospodarskich zamieszkałych przez Serbów. Miasto współczesne zostało założone w roku 1772 przez możnowładczą rodzinę Gjinajt, która od roku 1737 rządziła tą częścią Kosowa. W roku 1780 miasto awan- 50 sowało na stolicę kadiluku tj. jednostki administracyjnej. W roku 1915 niedaleko miasta przebiegała linia frontu. W roku 1999 w okolicach miasta utworzono bazę wojskową sił KFOR. Dojazd Z Prisztiny co pół godziny jedzie tutaj autobus. Autobusy kursują od około 6 rano do godziny 21. Codziennie kilkanaście autobusów jedzie też do i z miasta Ferizaj. Z miasta jeździ też wiele autobusów i busów do okolicznych miejscowości. Jest też kilka połączeń do Serbii. Zwiedzanie Po dotarciu do miasta zwiedzanie najlepiej rozpocząć od najstarszego meczetu w tej miejscowości nazywanego Chamija e Medressa. Meczet wraz z oryginalnym minaretem pochodzi najprawdopodobniej z połowy XIV wieku. Nazwa wskazuje jednoznacznie, że obok meczetu pierwotnie znajdowała się szkoła koraniczna. Niemniej obecnie nie ma już po niej śladu. Meczet zbudowany jest w klasycznym stylu tureckim z osobnymi wejściami dla kobiet i mężczyzn. Kosowo Wnętrze meczetu nie jest zbyt wyszukane, aczkolwiek uważny obserwator dostrzeże fragmenty fresków oraz doskonale wykończone kolumny wspierające dach. Przy meczecie można odnaleźć kilka grobowców datowanych na okres XVI-XVIII wieku. Najprawdopodobniej pochowano w nich wysokich urzędników oraz miejscowych dygnitarzy. Będąc przy meczecie warto rozejrzeć się po najbliższej okolicy. Duża część budynków pochodzi jeszcze z XVIII wieku, niemniej po trzęsieniu ziemi z roku 2001 ich renowacja i odbudowa posuwa się bardzo powoli. Niedaleko znajduje się inny meczet o nazwie Chamia e Carshise. Znajduje się on na ulicy imienia Skanderbega, która doskonale nadaje się jako punkt orientacji i oś zwiedzania miasta. Idąc dalej ulicą Skanderbega dochodzimy do pomnika Ofiar Wojny w Kosowie. Po zrobieniu kilku zdjęć odnajdujemy biegnącą przy nim ulicę imienia Prisztiny (Rr Prisztina) i skręcamy w nią. Celem naszym jest piękny kościółek pod wezwaniem Świętego Mikołaja. Świą- Gnjilane tynię wzniesiono w roku 1861 i jest pod względem architektonicznym jedną z najbardziej oryginalnych w tej części Bałkanów. Budowę cerkwi dość przypadkowo zlecono greckiemu architektowi, który akurat podróżował w tej okolicy. Pozwolono mu zbudować budowlę według własnego uznania i fantazji. Zaczerpnął on w swoim projekcie z najlepszych wzorców sztuki bizantyjskiej. Po pierwsze mamy w kościele liczne galerie i wnęki wypełnione freskami. Freski przedstawiają oczywiście postacie świętych, ale nadano im rysy ludzi mieszkających w okolicy i pracujących przy budowie kościoła. W tle za postaciami świętych można zobaczyć codzienne czynności, zajęcia i troski jakie mieli mieszkańcy miejscowości w czasie budowy kościoła. Wnętrze świątyni robi duże wrażenie, ale niestety budowla jest w nie najlepszym stanie, gdyż została uszkodzona w czasie zamieszek w roku 2001, gdy wybuchła przy niej bomba. Gnjilane to doskonała (z uwagi na fakt, że to największe miasto w okolicy) baza wypadowa do 51 eksploracji całego regionu. Jest ono dobrze skomunikowane z okolicą marszrutkami i większość miejsc można zwiedzić w ciągu jednego dnia wracając do stolicy regionu na noc. Celem pierwszym powinna być osada Pasjane. Osada leży 8 km na południowy-wschód od miasta. W tej serbskiej wiosce znajduje się drugie dzieło zbudowane przez wspomnianego wyżej greckiego architekta. Zbudowany przez niego kościół z równie oryginalnymi elementami jak opisane powyżej. Obok kościoła znajduje się imponująca – w stosunku do wielkości świątyni – dzwonnica. Kościółek także zbudowano także w roku 1861. Najprawdopodobniej architekt doglądał budowy obydwu świątyń w tym samym czasie. Nie dziwi zatem, że w obydwu świątyniach zastosowano podobne rozwiązania architektoniczne. Kościół zachował się w znacznie lepszym stanie, gdyż nie dotknęły go dziejowe zawieruchy. Szczególne wrażenie robią znajdujące się wewnątrz freski. Są one znacznie bardziej wyraziste. Wydaje się, że osobom przedsta- 64 REGION PRIZREN Region Prizren (alb. Qarku i Prizrenit; serb. Призренски округ) to podzielony na pięć gmin region utworzony w 1999 roku, przez administrację ONZ. Mieszka tu około 350 tysięcy ludzi. Dominują tutaj Albańczycy (84,4%), potem Bośniacy(6,3%) i Turcy (4,3%). Ciekawostką jest fakt, że język turecki jest przez niektóre opracowania naukowe dotyczące tego obszaru uznawany za jeden z „języków urzędowych” dla tego regionu. Stolicą regionu jest miasto Prizren. PRIZREN Prizren (alb. Prizreni; serb. Призрен; tur. Prizren) to drugie co do wielkości miasto Kosowa zamieszkałe przez około 220 tysięcy ludzi. Historia Historia miasta sięga około 2200 lat wstecz. Ludzie osiedlili się tutaj w epoce brązu, czego dowodzą wykopaliska archeologiczne. Odkryto w czasie prac Kosowo wykopaliskowych liczne naczynia oraz przedmioty codziennego użytku. Nie istniało tutaj jednak wtedy duże miasto, lecz kilka wiosek luźno ze sobą powiązanych. Sytuacja zmieniła się gdy terenem tym zawładnęli Rzymianie. Geograf Ptolemeusz w II wieku po Chrystusie wspomina o leżącym w miejscu dzisiejszego Prizrenu mieście Theranda. Miał to być istotny ośrodek handlowy i administracyjny. Bogacić miał się na tym, że leżał przy dość istotnym szlaku handlowym, a także dzięki temu, że dostarczał zaopatrzenie dla armii. Historyk Bizantyjski Prokopiusz z Cezarei w VI wieku po Chrystusie wspomina o mieście Prizern, które miało zostać hojnie obdarowane przez cesarza Justyniana Wielkiego. Wiemy, że w późniejszych wiekach Prizren był ważnym miastem. Znajdowała się tutaj nawet przez krótki czas siedziba arcybiskupa. Od roku 850 władzę nad tym obszarem zdobyli Bułgarzy, wydzierając miasto Bizantyjczykom. Stan ten trwał aż do XI wieku. W roku 1019 miasto występuje pod nazwą Prizdrijana. W roku 1072 miasto bardzo Prizren wieku, zakrojone na szeroką skalę wykopaliska archeologiczne potwierdziły, że już co najmniej od XI wieku istniała tutaj jakaś świątynia. W czasie zamieszek w 2004 roku tłum wdarł się do świątyni i podłożył ogień. Pożar od wewnątrz sprawił, że niemal wszystkie cenne przedmioty oraz dzieła sztuki zostały zniszczone. W 2005 roku zostały podjęte prace na rzecz zabezpieczenia ruiny i pierwsze działania renowacyjne. W 2009 dokonano restauracji całkowicie zniszczonych pięć lat wcześniej fresków. Dwa lata później na skutek działań właściciela sąsiedniej posesji, który wznosząc na niej inny budynek naruszył fundamenty obiektu. Działania te doprowadziły do tego, że znów realne jest niebezpieczeństwo zawalenia się świątyni. W pewnej odległości znajduje się rzymskokatolicka katedra Matki Bożej Nieustającej Pomocy (alb. Katedralja e Zonja jonë e Succour pandërprerë në Prizren). Katedra w Prizrenie została poświęcona w 1870 przez Dario Bucciarelliego, arcybiskupa Skopje. Jej wieża ze- 73 garowa została zbudowana przez Thomasa Glasnovica, albańskiego zakonnika i architekta z rodu Arbanasi. Wśród fresków katedry na uwagę zasługuje znajdujący się po północnej stronie świątyni fresk przedstawiający Skanderbega namalowany w 1883 roku przez Gjergja Panaritiego, albańskiego zakonnika i malarza z Korczy. Obecnie mieści się tutaj siedziba administratury apostolskiej Prizrenu. Miasto ma także swój zamek (alb. Каlаја). Jeśli wystarczy nam sił, aby wdrapać się na wzgórze, gdzie się znajduje, będziemy mogli podziwiać panoramę miasta, a w pogodne dni dostrzeżemy nawet Albanię. Nie wiadomo dokładnie kiedy zamek wybudowano, jednak sugeruje się, że na tym wzniesieniu był zamek od VI wieku, kiedy Bizantyjczycy wznieśli tutaj pierwsze umocnienia. Król Stefan Urosz IV Duszan twierdzę przebudował i wzmocnił. Używano jej w celach militarnych do roku 1912. W czasach Imperium Otomańskiego składał się z miasteczka górnego i dolnego, z osobnym wejściem do każdego. 74 Stał tu także meczet wybudowany w roku 1805 i odnowiony w roku 1828 przez Emina Paszę, który przywiózł do niego z serbskiego Smederewa dzwon, jako część łupów wojennych po zwycięstwie nad Serbami. W drugiej połowie XIX wieku było tutaj więzienie, w którym przetrzymywano między innymi członków Ligi z Prizren. Konstrukcja w czasach swojej świetności robić musiała niesamowite wrażenie. Otoczona 4 potężnymi wieżami, na niedostępnym wzgórzu górowała nad okolicą. Zgodnie z podaniami zamku nigdy nie zdobyto przemocą. Zdarzało się, że otwierała załoga bramy, albo też oddawała zamek wzięta głodem. Niemniej zbrojnie nigdy wróg nie pokonał otaczających go murów i naturalnych barier. Pod zamkiem biegnie podobno sieć tuneli, których dokładne przeznaczenie nie jest jasne. Zamek został uznany zabytkiem kultury o wyjątkowym znaczeniu w 1948 roku. Wracając do miasta warto odnaleźć meczet Muderis Ali Efendi zwany także Myderis Ali Efendisë (alb. Xhamia e Myderis Ali Kosowo Efendisë). Używa się też czasami nazwy meczet Alego Hodży (alb. Xhamia e Ali Hoxhës). Zbudowany został w latach 1543-1581 i jest jednym z najstarszych meczetów w Kosowie. Od roku 1989 jest uznawany jako zabytek kultury o szczególnym znaczeniu. Założyciel meczetu, od imienia którego wziął on swoją nazwę, został pochowany w skromnym grobowcu, który obecnie znajduje się w przylegającym do budowli ogrodzie. W czasie drugiej wojny światowej meczet był centrum, z którego Czerwony Krzyż starał się zarządzać pomocą dla cywilów. Został kilka razy trafiony działami artyleryjskimi, a raz bomba lotnicza eksplodowała bardzo blisko wejścia uszkadzając poważnie konstrukcję. Meczet znany jest w Kosowie przede wszystkim jako miejsce rozpoczęcia się trzyletniego muzułmańskiego bojkotu katolickich sklepów w latach 19051908. Przyczyną bojkotu było podrzucenie (czy też nieświadome porzucenie) głowy świni do meczetu. Miejsce stało się z zasady nieczyste i dużo czasu musiało upłynąć zanim znów nada- 78 ku. Przed jaskiniami w których żyli mnisi, na płaskowyżu na początku XIV wieku zbudowano kościół. Powody były czysto prozaiczne, mnisi nie byli tutaj sami, bo przybywali często ludzie z okolicy chcąc się czy to modlić, czy to wyspowiadać. Jaskinie nie wystarczały do „obsługi” wszystkich wiernych. Około roku 1570 pod naciskiem muzułmanów mnisi opuścili to miejsce. Klasztor bardzo ucierpiał w czasie wojny roku 1999. SREDSKA Po zwiedzeniu okolicy, czas zagłębić się w Dolinę Żupa, a konkretnie w region położony wokół wioski Sredska (serb. Средска; alb. Sredskë). Sredska jest wzmiankowana po raz pierwszy w roku 1348 w dokumencie króla Stefana Duszana, który przekazał część dochodów z tej wsi na potrzeby jednego z klasztorów. Można jednak założyć, że osada istniała dużo wcześniej. Niektórzy archeolodzy są zdania, że możliwe iż ludzie mieszkali tutaj już w czasach rzymskich. Znaleziono tutaj bowiem fragmenty ceramiki z czasów starożytnego Rzymu, ale Kosowo nie wiadomo czy były to przedmioty codziennego użytku używane przez mieszkających tutaj ludzi czy też znalazły się tutaj przypadkiem np. pozostawione przez wędrujących tymi terenami kupców lub żołnierzy. W roku 1455 osada dostała się pod panowanie tureckie. W XVI wieku dzięki liberalnej polityce prowadzonej przez miejscowego wezyra Mehmeda Paszę Sokołowicza, udało się odnowić kilka kościołów i wybudować nowe świątynie. W 1912 roku wieś została wyzwolona spod władzy tureckiej. Zwiedzanie Po dotarciu na miejsce, koniecznie trzeba zwiedzić znajdujące się w całym regionie kościoły. Pierwszym jest znajdujący się w centrum wsi kościół katedralny pod wezwaniem Świętego Mikołaja (Саборна црква Светог Николе). Świątynię wybudowano w roku 1875 i jest największą w okolicy. Ostatnia świątynia znajdująca się w obrębie miejscowości Sredska to kościół pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny. Zbudowany został 84 cenie księcia Jana Dagosława oraz jego żony Heleny. Wspomniany kościół znajduje się (a właściwie to, co z niego zostało) na wzgórzu około 2 kilometry od centrum wsi. Pod kopułą znajdowały się freski będące najlepszymi przykładami lokalnej szkoły artystycznej drugiej połowy XIV wieku. Widać było wyraźnie, że lokalni artyści nie potrafili wyzbyć się bizantyjskiego stylu. Uchodziły one za najlepsze przykłady serbskiej szkoły ikonopisarskiej i freskowej. Nad ołtarzem zachowały się freski przedstawiające między innymi świętego Nauma Ochrydzkiego. Było to najprawdopodobniej najstarsze jego wyobrażenie zachowane do dnia dzisiejszego. Freski ukończono najpóźniej w roku 1320. W świątyni obejrzeć można było także dwie ikony pochodzące z około 1603 roku przedstawiające Chrystusa oraz Maryję. W 1990 roku przeprowadzono gruntowną renowację fresków. Niestety świątynia nie była wystarczająco dobrze chroniona przez wojska KFOR (oddziały z Niemiec) i w 1999 roku została zniszczona przez Albańczyków. Kosowo Kościół został wysadzony w powietrze i obecnie oglądać można tylko jego ruiny. W okolicy w miejscowości Rečane (serb. Речане; alb. Reçan) znajduje się inny, niestety zniszczony, a pochodzący z roku 1370, kościół pod wezwaniem Świętego Jerzego. Kolejnym celem w naszej wędrówce powinna być miejscowość Gornje Selo. Wieś jest niezwykle multietniczna, gdyż zamieszkują ją wszystkie nacje, które odnaleźć możemy w kosowskim społeczeństwie. Przy osadzie znajduje się niewielki, ale bardzo cenny kościółek poświęcony Świętemu Grzegorzowi. BREZOVICA Jedziemy dalej i docieramy do miejscowości Brezovica (serb. Брезовица). Historia przynależności politycznej miasta jest dość skomplikowana. W latach 1995-2006 wchodziło w skład Serbii i Czarnogóry, a od 2006 roku w skład Serbii. Po 17 lutego 2008 roku Brezovica znalazła się w granicach Kosowa, które jednostronnie ogłosiło niepodle- 85 Brezovica głość. Miasto pełni głównie funkcję kurortu narciarskiego. Znajdują się tu trasy slalomu, zjazdu, slalomu giganta i supergiganta. Mogą one pomieścić koło 50 tysięcy narciarzy. Historia Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z początku XIII wieku. Wiemy, że miejscowość była częścią jednego z żupanatów (jednostka administracyjna w podziale terytorialnym państwa) wchodzących w skład państwa serbskiego. W roku 1331 miejscowość wspomina w swoim statucie król Stefan Duszan. Nie znaczy to, że obszar nie był zamieszkały wcześniej. Z okresu bizantyjskiego odnaleziono w okolicy ruiny fortyfikacji wojennych, które datuje się nawet na VI wiek po Chrystusie. Bardzo możliwe, że obszary dzisiejszego miasta także były zamieszkałe. Na północnych skrajach miejscowości znaleziono resztki wieży obronnej lub bramy miejskiej. Archeolodzy toczą spory jak datować te znaleziska. Generalnie są dwie sprzeczne teorie. Jedna mówi, że brama miejska pochodzi z VIII-IX wieku a druga, że z wieku XIV. Dojazd W sezonie narciarskim z wielu miejscowości jeżdżą autobusy do Brezovicy. Poza tym mamy do dyspozycji regularne połączenia z Prisztiny i Prizren. Zwiedzanie Większość turystów przybywających do miasta czyni to, aby skorzystać z usług jednego z najbardziej znanych centrów narciarstwa na Bałkanach. Nawet jeśli jesteśmy tutaj latem warto zatrzymać się na dłużej. Ceny są wówczas niższe, a ośrodek leży na terenie parku narodowego co sprawia, że miłośnicy trekkingu odnajdą tutaj nieprzebrane możliwości uprawiania tego sportu. ŠTRPCE Jeśli nie jesteśmy miłośnikami narciarstwa możemy ominąć tą zimową stolicę Kosowa (i dużej części Bałkanów) i wybrać się do miejscowości Štrpce (serb.-cyrylica Штрпце, alb. Stërpcë lub Shtërpca). Mieszka tutaj około 15 tysięcy ludzi. Klina 99 rogeneta w X wieku napisał, że miasto jest bardzo gęsto zaludnione i należy do najbogatszych w regionie. Prace wykopaliskowe na miejscowych stanowiskach archeologicznych wykonane w 2013 roku zostały przez archeologów, z uwagi na niezwykle bogate odkrycia, określone jako „Najważniejsze jakie kiedykolwiek przeprowadzono na terenie Kosowa”. trekking z dobrą mapą terenową. Warto poświęcić dzień lub dwa na zwiedzanie okolicy zwłaszcza jeśli jesteśmy fanami fotografii. Dojazd Do miasta można dojechać z Prisztiny autobusem. 74 kilometrowy odcinek pokonuje się w półtorej godziny. Zwiedzanie Największą atrakcją miasta, która przyciąga turystów są Wodospady Mirusha (alb. Ujëvarët e Mirushës; serb. Слапови Мируше), które są symbolem miasta. Rzeka tworzy kilkanaście basenów, z których woda wylewa się tworząc niesamowite wodospady. Najwyższy ma 22 metry. Dotarcie do wszystkich wodospadów nie jest rzeczą łatwą. Z punktu widzenia praktycznego jedynym rozsądnym wyjściem jest wielogodzinny DEČANI Jedziemy dalej, obierając drogę na południowy-zachód do dużego jak na Kosowo, bo liczącego prawie 60 tysięcy mieszkańców, miasta Dečani (serb. Dečani, serb.-cyrylica Дечани, alb. Deçan lub Deçani). Miasto w czasie wojny w Kosowie było jednym z bastionów Armii Wyzwolenia Kosowa. Do miasta przybywa wielu turystów odwiedzających Kosowo z uwagi na jeden z najbardziej znanych bałkańskich klasztorów jaki się tutaj znajduje monastyr Visoki Dečani. Dojazd Dojechać tutaj można z Peć. Jeśli jedziemy ze stolicy, to w Peć trzeba się przesiąść. Jest to o tyle łatwe, że ze stolicy do Peć autobus jedzie co pół godziny, a z Peć mamy także bardzo dużo połączeń. Nie są one jednak zbyt regularne i trzeba dopytywać kierowców. Główny dworzec 102 jest jedną z najstarszych kulla w rejonie doliny Dukagjini, część jej ścian datuje się nawet 260 lat wstecz. Przez wiele pokoleń kulla ta była siedzibą rodziny Kukleci. Parter (wejście z boku) używany był jako stajnie dla zwierząt, na pierwszym piętrze znajdowały się pokoje dla całej rodziny, na trzecim zaś mieściły się pokoje dla męskich członków rodziny oraz gości. Jeśli szerzej chcemy zapoznać się ze sposobem budowy kulla warto wybrać się do miejscowości Dranoc. Niewątpliwą atrakcją osady jest to, że można tutaj wynająć w jednym z kulla pokój na nocleg. Dojechać tutaj można dość częstymi autobusami m. in. z Peć i Dečani. Kierujemy się dalej na południe od Peć. Jednym z ostatnich większych miast przed granicą jest Junik (alb. Junik; serb. Јуник). Mieszka tutaj około 10 tysięcy ludzi. Miasto to prawdziwe „zagłębie” sławnych ludzi pochodzących z Kosowa. Przed wojną w Kosowie Junik słynął także ze swoich wspaniałych kulla. Niestety wszystkie zostały zniszczone, ponieważ mieszkań- Kosowo cy Kosowa utożsamiali z nimi w pewien sposób swoją świadomość narodową były więc one dla wroga celem do niszczenia. Obecnie odbudowano w sposób bardzo wierny i robiący duże wrażenie jedną z kulla tzn. Oda e Junikut. Dojazd: dojechać do miasta możemy bez problemu z Dečani oraz Djakowicy, która jest kolejnym punktem na naszej trasie zwiedzania Kosowa. DJAKOWICA W końcu docieramy do najbardziej na południe wysuniętego dużego miasta w regionie Peć. Djakowica (Ðakovica, Ђаковица; alb. Gjakova lub Gjakovë) bo o niej mowa to czwarte co do wielkości miasto w kraju. Nazwa tej miejscowości może wywodzić się od słowa đakon czyt. dźakon („diakon” po serbsku) i prawosławnego klasztoru Devič. Przed wojną na Bałkanach w Djakowicy mieszkało 61,4 tys. ludzi, z czego 89% stanowili kosowscy Albańczycy, 4% Serbowie a 7% inne narodowości. Miejscowość poważnie ucierpiała podczas wojny. Zbrodnie wo- Djakowica jenne dotknęły początkowo ludność pochodzenia albańskiego. Musieli oni uciekać ze swoich domów, wiele osób zginęło. Po ustaniu walk Albańczycy wrócili, natomiast w obawie przed zemstą swoje domy musiała opuścić cała ludność niealbańska. Dojazd Do miasta możemy dotrzeć z Prisztiny (podróż zajmuje półtorej godziny) a autobusy jeżdżą średnio co godzinę między 8.00 a 21.00. Zwiedzanie Po dotarciu do miasta najlepiej rozejrzeć się w pierwszej kolejności po Karszy. Jest to rodzaj „starego miasta”, który znajduje się przy ulicy Ismaila Qemaliego. Poprzez stare miasto zaś rozumieć w tym wypadku należy najstarszą, rzemieślniczą część osady, której najstarsze zabudowania sięgają XVI wieku. Cała Karsza spłonęła w czasie wojny w roku 1999, ale bardzo pieczołowicie ją odbudowano. Władze zadbały o to, aby przywrócić nie tylko formę, ale także przeznaczenie pierwotnych budowli, a zatem nie ma tutaj dużych skle- 103 pów, a zabudowania przeznaczono pod niewielkie sklepiki. Jest to nie tylko atrakcja turystyczna, ale także idealne miejsce na zakupy. Można tutaj uzupełnić prowiant albo kupić ciekawe pamiątki. Po zwiedzeniu „starówki” warto ruszyć drogą prowadzącą do najwyższego punktu miasta, aby obejrzeć znajdujące się w mieście tekke. Najbardziej znane jest prawdopodobnie tzw. Tekke Szech Eminit oraz Tekke Madhe, którego nazwę można tłumaczyć jako „Wielki Tekke”. Niedaleko znajduje się pomnik zbudowany, aby upamiętnić istnienie Ligi Prizreńskiej. Dochodzimy do ulicy Nene, przy której znajduje się Muzeum Etnograficzne miasta Djakowica. Muzeum znajduje się naprzeciwko ratusza. Najlepiej zapytać o nie miejscowych, bo budynek jest niezbyt widoczny i słabo oznakowany. Muzeum mieści się w ozdobnym, pochodzącym z XVII wieku budynku, który jest idealnym przykładem architektury jaką upodobały sobie ówczesne najwyższe klasy społeczne. Problem w tym, że budynek stoi za wysokim murem i nie jest widoczny spod ratusza. Mur zaś 108 REGION MITROVICA Region Mitrovica (alb. Qarku I Mitrovicës, seb. митровачки округ) to najbardziej na północ wysunięty region Kosowa ze stolicą w Kosowskiej Mitrowicy. KOSOWSKA MITROVICA Stolicą regionu jest Kosowska Mitrovica (serb. Косовска Митровица, Kosovska Mitrovica; 1982-1991 Titova Mirovica; alb. Mitrovica albo Mitrovicë). Miasto leży u ujścia rzeki Sitnicy do rzeki Ibar. Miasto podzielone jest między Albańczyków a Serbów – granicę stanowi rzeka Ibar. Obie części liczą łącznie ok. 110 tys. mieszkańców. Kosowska Mitrowica to najbardziej wyrazisty, ciągle żywy pomnik podziałów etnicznych i politycznych na Bałkanach. Historia Nazwa miasta pochodzi od imienia Świętego Demetriusza z Tesalonik. Pierwotnie osada tutaj Kosowo się znajdująca w źródłach bizantyjskich jest nazywana: Civitas Sancti Demetrii, czyli dosłownie: Miasto Świętego Demetriusza. W czasach dyktatury Tito miasto nazywano Titova Mitrovica (serb. (Титова Митровица). Człowiek osiedlił się tutaj około 5 tysięcy lat temu. Z tego okresu datuje się bowiem najstarsze znaleziska archeologiczne. W I wieku po Chrystusie teren ten opanowały wojska rzymskie. Mitrovica była położona bardzo dobrze z punktu widzenia strategicznego: na wzniesieniu, miała dostęp do wody i blisko do szlaków handlowych. Rzymianie postawili więc tutaj niewielki fort wojenny, aby stały garnizon wojskowy strzegł porządku w tej części Bałkanów. Miasto bardzo szybko się rozrastało czego dowodzi fakt, że odkryto tutaj między innymi pokaźnych rozmiarów świątynię zbudowaną ku czci boga Jupitera. Po zajęciu terenów na których leży miasto nie podupadło ono. W VIII wieku po Chrystusie wzniesiono tutaj potężny zamek Zvecan. Jest to jedna z najstarszych fortec w Europie Wschodniej i Południowej. Zbu- 114 z najpotężniejszych władców Serbii pochowany. Ogrom kompleksu, gdy zabrakło fundatora, bardzo szybko zaczął być problemem dla mnichów go zajmujących. Królewskie nadania mimo, że obejmowały kilkadziesiąt wsi (statut założycielski monastyru się zachował i dokładnie wylicza, jakie wsie i jakie pastwiska miały oddawać część wypracowanych zysków na rzecz mnichów), nie były w stanie utrzymać ogromnego monastyru. Już w XV wieku zaczął on podupadać. Pod koniec tego stulecia pożar strawił klasztorną bibliotekę, a niedługo później mnisi opuścili to miejsce. XVI-wieczni podróżnicy wspominają o imponujących ruinach, jakie tutaj napotykali. Najważniejszy kościół w kompleksie w XIX wieku przekształcono w meczet (po odbudowie, bo nie miał dachu). I wojna światowa zupełnie zmieniła sytuację. Mnisi tutaj wrócili, a meczet ponownie przekształcono w kościół. W roku 1990 klasztor uznano za zabytek kultury o szczególnym znaczeniu dla historii Serbii. W czasach świetności miał być jednym z czterech najpiękniejszych monastyrów na Bałkanach. Kosowo LEPOSAVIĆ Opuszczamy te rejony i kierujemy się do prawie dwudziestotysięcznego miasta Leposavić (serb. - cyrylica Лепосавић, alb. Leposaviq lub Albaniku). Aby do niego dotrzeć trzeba jechać na północ wzdłuż rzeki Ibar. Historia Miasto jest bardzo młode. Pierwszy murowany budynek powstał w nim bowiem w roku 1957. Dojazd Do miasta dojedziemy bardzo często odjeżdżającymi z Mitrovicy autobusami. Zwiedzanie Jeśli chodzi o zabytki to w mieście nie ma nic interesującego. Niemniej jest ono doskonałą bazą wypadową do eksploracji okolicy. Miłośnicy gór docenią niezwykłe piękno krajobrazów i niezliczone trasy trekkingowe. Przede wszystkim z miasta można bardzo łatwo dotrzeć do ruin jednego z najważniejszych na Bałkanach (przynajmniej w I wieku po Chrystusie) miast 115 Leposavić rzymskich – Sočanicy. W tym okresie było ono pod względem znaczenia porównywalne z Ulpianą. Z Leposavić do ruin jest bardzo blisko. Archeolodzy odkopali tutaj imponujące forum, bazylikę, a także inne budynki użyteczności publicznej. Ich powstanie datuje się na okres rządów cesarza Hadriana tj. połowę II wieku po Chrystusie. W Sočanicy oprócz tego, że można zwiedzić wspomniane rzymskie ruiny znajduje się także niewielki, pochodzący z XVI wieku monastyr. Wyprawę po tej części Kosowa kontynuujemy, aby odpocząć nad największym i najpiękniejszym kosowskim jeziorem – Gazivoda (alb. Liqeni I Gazivodës, serb. Газивода ). Jezioro ma powierzchnię 11.9 km kwadratowego i należy do absolutnie najpiękniejszych akwenów wodnych na Bałkanach. Trudno wyobrazić sobie lepsze miejsce, aby odpocząć. VUČITRN Pora wrócić do Kosowskiej Mitrovicy i skierować się na południe, także wzdłuż rzeki. Docie- ramy do miasta Vučitrn (serb. cyrylicą Вучитрн, alb. Vushtrri lub Vushtrria), które leży prawie w połowie drogi do Prisztiny. Mieszka tutaj około 40 tysięcy ludzi. Miasto jest jednym z najstarszych i najciekawszych w Kosowie. Historia W czasach starożytnego Rzymu, znajdujące się tutaj miasto było znane pod nazwą Vicianum. Rozwój miasta był możliwy z uwagi na fakt, że rozwijało się ono przy jednym z najważniejszych szlaków handlowych ówczesnego świata – Via Ulpiana. Niemal wszyscy kupcy podróżujący po Cesarstwie rzymskim musieli przejeżdżać przez to miasto. Wystawiali więc siłą rzeczy swoje towary na sprzedaż, płacąc niewielki procent za możliwość czynienia tego do miejskiej kasy. W konsekwencji miasto bardzo dynamicznie się rozwijało. ów rozwój został przerwany w roku 518 kiedy potężne trzęsienie ziemi zburzyło niemal wszystkie budynki w mieście. Miasto próbował odbudować z nie najgorszym skutkiem bizantyjski cesarz Justynian Wielki, Spis najważniejszych miejsc 123 wzgórze Cabrat..........................106 INDEKS MIEJSC Dolina Rugowa, wodospady............98 Banja e Pejës...................................95 Dranoc...........................................102 Banja Miner, kościół Świętego Mikołaja........................................120 Ferizaj.............................................60 Banjska, monastyr.........................113 Berivojcze, klasztor Świętego Jana.................................57 Boge, szczyt Hajla...........................98 Bogoševa, kościół Świętego Mikołaja..........................79 Brezovica........................................84 ośrodek narciarski........................85 Crkolez, cerkiew Świętego Jana......97 Dečani.............................................99 monastyr Visoki Dečani.............100 Đelekare..........................................57 Donja Bitinja, stara cerkiew............87 meczet.........................................62 sobór św. Urosza.........................61 Gjurakovc, cerkiew św. Mikołaja z Miry........................97 Gnjilane...........................................49 kościół Świętego Mikołaja..........50 meczet Chamia e Carshise...........50 meczet Chamija e Medressa........50 pomnik Ofiar Wojny w Kosowie. 50 Goraždevac, drewniany kościół.......95 Gornje Selo, kościół Świętego Grzegorza........................84 Djakowica.....................................102 Gornji Oboliqi, rzymska nekropolia.......................119 kamienny most na rzece Krenie..............................106 Gotowusa, cerkiew Świętego Mikołaja..........................87 Karszy.......................................103 Gračanica, monastyr........................40 meczet Hadum...........................104 Isniq..............................................101 meczet Mulla Isufit....................105 Istok................................................96 medresa.....................................105 klasztor Gorioc............................96 most Ura e Terzive.....................106 mostu Ura e Fszejt.....................106 kościół Świętego M ikołaja z Miry..............................96 muzeum etnograficzne...............103 Janjevo............................................45 pomnik ofiary II wojny światowej....................106 Janjevo, meczet...............................46 Tekke Madhe.............................103 jezioro Gazivoda...........................115 tekke Szech Eminit....................103 jezioro Radonjić............................107 jaskinia Shpella e Gadimes..............48 124 Spis najważniejszych miejsc Junik..............................................102 mauzoleum sułtana Murada.............45 Kačanik...........................................59 meczet.........................................60 Milacik, kościół Świętego Grzegorza........................79 ruiny tureckiej twierdzy z XV wieku...........................................60 Mocare, kościół Ofiarowania Najświętszej Maryi Panny...............56 Kanion Rugowa, wodospady...........98 monastyr Draganac.........................53 Klina...............................................98 Musnikowo.....................................79 wodospady Mirusha....................99 Musutiste, kościół Najświętszej Marii Panny................83 kompleks upamiętniający Bitwę na Kosowym Polu.................43 Nerodime........................................63 Koretin, wczesnosłowiańska nekropolia.......................................57 Novo Brdo......................................54 Korisza, cerkiew Świętej Bogurodzicy....................................77 Orahovac.........................................79 Korminjane, cerkiew Świętej Bogurodzicy....................................57 Pasjane............................................51 Kosovska Kamenica........................56 cerkwi Świętego Mikołaja...........56 klasztor Abbey Ubožac................56 Kosowska Mitrovica.....................108 meczet.........................................55 Tekke Halveti..............................80 Peć..................................................88 cerkiew Matki Boskiej.................91 cerkiew św. Dymitra....................91 cerkiew św. Mikołaja...................92 cerkiew Świętego Sawy.............111 kościół Przenajświętszych Apostołów...................................92 główny meczet...........................111 meczet Bajkrakli..........................91 muzeum etnologiczne................111 monastyr Pećka Patrijaršija.........91 stare miasto...............................110 źródła rzeki Biały Drin................94 zamek Zvecan....................108, 111 Leocina, kościół św. Jana..............120 Prekaz i Posztem, kompleks Adema Jaszariego.........120 Leposavić......................................114 Prisztina..........................................26 Letnica, cudowny kościół Czarnej Madonny................58 cerkiew Świętego Mikołaja.........37 Lipljan.............................................46 dom rodziny Gjinoli....................35 Mali Petrič......................................63 dom rodziny Kokadiszi................32 mauzoleum Bajraktar Turbe............44 meczet Carshi..............................29 cmentarz żydowski......................38 Spis najważniejszych miejsc 125 meczet Jaszara Paszy...................30 muzeum Ligi Prizreńskiej............69 meczet Mbretit.............................33 Sadirvan......................................67 meczet Pirinaz.............................35 sobór Świętego Jerzego...............67 muzeum Kosowa.........................31 Stary Most Kamienny..................70 pomnik Ibrahima Rugova............38 tekke............................................68 Sahat Kulla..................................32 zamek..........................................73 szkoła podstawowa Sami Frasheri..............................33 ramka.................................................. Wielki Hammam.........................34 baptysterium................................43 wieża zegarowa...........................32 bitwa na Kosowym Polu..............37 wzgórze Męczenników................38 dynastia Nemaniczów..................94 Prizren.............................................64 Hammam.....................................34 cerkiew Bogurodzicy Ljeviškiej. .75 imaret..........................................59 cerkiew Chrystusa Zbawiciela.....72 Kanun Leki Dukagjiniego...........47 cerkiew Świętej Niedzieli............72 karawanseraj................................60 katedra Matki Bożej Nieustającej Pomocy...................73 Łazarz Hrebeljanović.................116 kompleks 13 jaskiń......................77 kompleks łaźni tureckich.............68 meczet Alego Hodży...................74 meczet Arasta..............................67 meczet Emina Paszy....................69 meczet Gaziego Mehmeda Paszy...........................69 meczet Kiklibegunt......................68 meczet Maskuta Paszy.................70 meczet Muderis Ali Efendi..........74 meczet Sinana Paszy...................70 meczet Suza Çelebise..................75 monastyr pod wezwaniem Archanioła...................................76 Zamek Prizreński.........................77 medresa.....................................105 Mihrab.........................................71 Pantokrator..................................52 Raszka.........................................95 Rečane, kościół Świętego Jerzego...84 Runik, kościół Świętego Jerzego...120 rzeka Nerodimka.............................63 Skanderaj.......................................119 monastyr Devič.........................120 Sočanica, monastyr........................115 Srbica............................................119 Sredska............................................78 kościół Najświętszej Marii Panny.................................78 kościół Świętego Mikołaja..........78 126 Spis najważniejszych miejsc Stanisor...........................................52 Stari Targ.......................................112 Straża..............................................53 Štrpce..............................................85 cerkiew Świętego Mikołaja.........86 kościół Świętego Jowano.............87 Suva Reka.......................................83 Tekke..............................................46 Trepča............................................111 monastyr Sokolica.....................113 muzeum kryształów...................113 Ulpiana, rzymska osada Justiniana Secunda..........................41 Uroševac.........................................60 Velika Hoča.....................................80 cerkiew Świętego Mikołaja.........81 klasztor Visoki Dečani.................83 klasztoru Świętego Jovana...........81 kościół Świętego Stefana.............82 winiarnia......................................83 Veliki Petrič.....................................63 Vitina..............................................57 Vrela, ruiny monastyru Marii Dziewicy.........................................96 Vučitrn..........................................115 kamienny most..........................118 ruiny zamku...............................117 Vojinovića kula..........................117 Žegra...............................................57 Zociste, kościół...............................83 Notatki 147 148 Inne nasze przewodniki Albania Albania to kraj bliski a zarazem bardzo odległy. Bliski, bo zaledwie jeden dzień jazdy samochodem albo kilka godzin lotu od Polski. Odległy bo spotykają się tutaj ścieżki różnych ludzi i różne kultury. Albania narodziła się jako kraj skolonizowany przez starożytnych Greków. Kraj ten był wcześniej w kręgu „kultury europejskiej“ niż Francja, Niemcy i Szwajcaria razem wzięte. Potem rozkwitała pod panowaniem Rzymian. To w Albanii Juliusz Cezar zbierał swe wojska, aby ostatecznie pokonać siły Pompejusza i zdobyć pełnię władzy w Rzymie. Tutaj wykształcił się twórca Cesarstwa rzymskiego – Oktawian August. W czasach chrześcijańskich kraj stał się jedną z ostoi dla chrześcijan. Następnie przyszedł islam i powstała dziwna symbioza, w której żyli ludzie kilku religii nie przeszkadzając sobie nawzajem. Obecnie całe to dziedzictwo jest w dużej mierze nieodkryte. Wędrujący z plecakiem przez Albanię turysta najpierw ląduje na lotnisku imienia Matki Teresy, potem zwiedza meczety, karawanseraje i osmańskie twierdze, by w krótkim czasie przenieść się w świat starożytnej Grecji. Taka właśnie jest Albania. Pora zmienić się w odkrywającego ten kraj turystę! Azerbejdżan Azerbejdżan jest krajem nieodkrytym. Ten przewodnik stanowi klucz do jego zdobycia! Książka skierowana jest do osób, które kochają podróżować. Nie znajdziecie więc tutaj informacji o drogich hotelach czy ekskluzywnych restauracjach. Zamiast tego dowiecie się, jak za kilka złotych zjeść, za kilkanaście przenocować, za kilkadziesiąt podróżować, a za kilkaset dotrzeć do Azerbejdżanu! Nie powstał jak dotychczas przewodnik po Azerbejdżanie. Przewodniki zbiorcze, które istnieją poświęcają Azerbejdżanowi bardzo mało miejsca. A jest to kraj niezwykle ciekawy, o bogatej i bardzo barwnej historii, niesamowitych tradycjach i jeszcze ciekawszej kulturze. Kiedy chce się odwiedzić ten kraj, podróżnik staje przed szeregiem problemów. Pierwszy to transport. W powszechnej opinii bilet do Azerbejdżanu musi być drogi. Czy tak jest naprawdę? Kupując tę książkę przekonacie się Państwo, że można dotrzeć do Azerbejdżanu już za kilkadziesiąt euro. Nawet jeśli jednak uda się dotrzeć to przed turystą powstają piętrzące się trudności: Gdzie iść? Co zwiedzić? Gdzie przenocować? Jak dojechać? Skąd wziąć rzetelne informacje? Te wszystkie problemy znikają dzięki przewodnikowi: „Azerbejdżan. Przewodnik globtrotera”. Inne nasze przewodniki 149 Gruzja Gruzja to kraj niezwykły i pełen tajemnic. Ten przewodnik stanowi klucz, drogowskaz przy pomocy którego odkryjecie Państwo wszystkie jej sekrety. Napisany został w sposób jasny i przejrzysty. Wydrukowany na doskonałej jakości papierze, który jest odporny na wilgoć i zabrudzenia. Okładka została usztywniona i laminowana dzięki czemu nie musicie bać się Państwo brać ze sobą książki nawet podczas nie najlepszej pogody. Do tego książka jest bardzo poręczna - mieści się w kieszeni. Jest idealna dla osób, które podróżują tanimi liniami lotniczymi gdyż nie zajmuje wiele miejsca w bagażu podręcznym. Książka doskonale sprawdzi się w czasie długich samotnych wędrówek oraz krótkich wypadów "do miasta". Szczególnie spodoba się ona osobom, które chcą podróżować tanio. Pokazuje jak dolecieć do Gruzji już za około 40 zł. Dzięki dostępnym za darmo aktualizacjom przewodnika będziecie Państwo zawsze na bieżąco jeśli chodzi o aktualnie najtańsze połączenia lotnicze, kolejowe czy autobusowe zarówno do Gruzji jak i po całym Zakaukaziu. Jest to pozycja obowiązkowa dla osób, dla których Gruzja ma być początkiem przygody z Zakaukaziem ten przewodnik będzie cennym drogowskazem w czasie przygotowań do zwiedzania takich krajów jak: Azerbejdżan, Armenia, Iran, wschodnia Turcja czy południowy Kaukaz! Kazachstan Przewodnik jest skierowany do osób, które kochają podróżować. Nie znajdziecie więc tutaj informacji o drogich hotelach czy ekskluzywnych restauracjach. Zamiast tego dowiecie się jak za kilka złotych zjeść, za kilkanaście przenocować, za kilkadziesiąt podróżować a za kilkaset dotrzeć do Kazachstanu! Dotychczas nie powstał przewodnik po Kazachstanie. Przewodniki zbiorcze, które istnieją poświęcają Kazachstanowi bardzo mało miejsca. A jest to kraj niezwykle ciekawy, o bogatej i bardzo barwnej historii, niesamowitych tradycjach i jeszcze ciekawszej kulturze. Kiedy chce się odwiedzić ten kraj, podróżnik staje przed szeregiem problemów. Pierwszy to transport. W powszechnej opinii bilet do Kazachstanu musi być drogi. Czy tak jest naprawdę? Kupując tę książkę przekonacie się Państwo, że można dotrzeć do Kazachstanu już za kilkadziesiąt euro. Nawet jeśli jednak uda się dotrzeć to przed turystą powstają piętrzące się trudności: Gdzie iść? Co zwiedzić? Gdzie przenocować? Jak dojechać? Skąd wziąć rzetelne informacje? Te wszystkie problemy znikają dzięki przewodnikowi: „Kazachstan. Przewodnik globtrotera”. 150 Inne nasze przewodniki Kirgistan Kirgistan to kraj pełen tajemnic. Mieszają się tutaj ze sobą mity i historia. Kraj przemierzają poszukiwacze skarbów z całego świata, poszukując zaginionych miast i królestw. Są tutaj mroczne, tajemnicze i w wielu miejscach nietknięte ludzką stopą góry. Są głębokie jeziora, kryjące pod lustrem wody zatopione miasta. Są wreszcie niezwykle przyjaźni ludzie, którzy witają gości zawsze z otwartymi rękami. Kirgistan to kraina legend, gdzie nietrudno przeżyć coś nieuchwytnego, mistycznego wręcz metafizycznego. Kirgistan jest niemal nieznany w Polsce. łatwo się w Kirgistanie zakochać, trudno do niego przyjechać, a jeszcze trudniej go opuścić. Pora odkryć Kirgistan. Ten przewodnik stanowi klucz do jego odkrycia! Książka skierowana jest do osób, które kochają podróżować. Nie znajdziecie więc tutaj informacji o drogich hotelach czy ekskluzywnych restauracjach. Zamiast tego dowiecie się, jak za kilka złotych zjeść, za kilkanaście przenocować, za kilkadziesiąt podróżować, a za kilkaset dotrzeć do Kirgistanu! Macedonia Macedonia to kraj o niezwykle długiej i bogatej historii. Najpierw odegrała zasadniczą rolę w historii Grecji. Potem była ośrodkiem, który przekazał w dużej mierze kulturę helleńską Rzymianom a przez nich całej Europie Zachodniej. Dzisiaj Macedonia to kraj, który ma do zaoferowania turyście bogactwo swojej historii, niezwykłą kulturę, przepiękne krajobrazy, oryginalne zwyczaje, pyszną kuchnię i niesamowitą ludzką gościnność, która często zadziwia a czasami wręcz onieśmiela. Macedonię porównuje się często do Szwajcarii, jeśli chodzi o piękno krajobrazów, do Grecji, jeśli idzie o bogactwo historyczne i do całej Europy, jeśli brać pod uwagę wielokulturowość i bogactwo tradycji. Można tutaj popływać w krystalicznie czystych jeziorach, z których wodę można pić bez obaw. Miłośnicy gór mogą wędrować tygodniami, podziwiając ich piękno a podróżnicy, którzy cenią sobie dobrą kuchnię stwierdzą, że nie chcą żyć nigdzie indziej, jak tylko w Macedonii... Inne nasze przewodniki 151 Uzbekistan Nie ma prawdopodobnie drugiego takiego kraju jak Uzbekistan. Kolebka kultury, o której świat zapomniał. Kolebka architektury monumentalnej, o której nie pisze się w książkach z zakresu historii architektury. Kolebka sztuki rzeźbiarskiej, o której mało który rzeźbiarz słyszał. Spotkać tutaj nadal można barwne karawany, uzbrojonych w fantazyjnie wygięte noże derwiszów czy w końcu tajemnicze pustynne oazy. Ten przewodnik zabierze Cię najpierw do Taszkentu, pokaże jego zabytki i historię. Następnie ruszymy do pełnej tajemnic Kotliny Fergańskiej, gdzie przeszłość mieszka się z teraźniejszością do tego stopnia, że trudno oprzeć się wrażeniu, że lada chwila zobaczymy karawany ciągnące jedwabnym szlakiem. Dalej przeniesiemy się do Samarkandy, Chiwy, Buchary oraz mniej znanych, ale równie fascynujących miejsc. W końcu udamy się na Zachód, by przeżyć to co jest tam do przeżycia, zobaczyć to co jest do zobaczenia: piękne krajobrazy, wspaniałe pustynie czy rozległe stepy. Spotkamy ludzi, którym daleko do tego co znamy z Europy a jakże blisko do naszych wyobrażeń o Oriencie. Naszą przygodę z Uzbekistanem zakończymy zaś w „państwie, które nie istnieje“ – Republice Karakałpackiej. Pora odkryć wszystkie tajemnice Uzbekistanu! Turkmenistan Turkmenistan to kraj w Polsce nieznany. Gdy w Turkmenistanie turysta zachwyca się pięknem tysiącletniego zabytku, często słyszy od miejscowych „Taki on młody“. Pierwszy oddech stolicą kraju, Aszchabadem – białym miastem na pustkowiu – jest często szokiem. Połączenie tradycji i nowoczesności onieśmiela, ale jednocześnie zachęca do pójścia dalej, zagłębienia się w uliczki, wejścia do muzeum i całkowitego oddania się Turkmenistanowi. Są tutaj starożytne miasta, ogromne twierdze, niezbadane jaskinie i urzekające swoim pięknem a jednocześnie niezwykle niebezpieczne góry i pustynie. Są w końcu ludzie. Ludzie niejako niepasujący do europejskiego, zglobalizowanego świata. Tylko tutaj możemy w górach Kopet-Dag odnaleźć potomków armii Aleksandra Wielkiego a nad brzegiem podziemnego jeziora Kow Ata porozmawiać z prawdziwie uduchowionymi mędrcami. W Turkmenistanie nie ma zbyt wielu turystów. Można całe dnie spacerować po miastach Turkmenistanu i nie spotkać Euro pejczyka. Niewiele już zostało takich miejsc na świecie. Pora poznać jedno z ostatnich! 152 Inne nasze przewodniki Tadżykistan Stare powiedzenie powtarzane w górach Pamiru mówi, że Tadżykistan jest dachem świata. Tadżykistan urzeka i fascynuje. Można tutaj spotkać żyjące na wolności śnieżne leopardy, niespotykane nigdzie indziej rośliny a przede wszystkim niezwykle gościnnych ludzi. W Tadżykistanie odnaleźć możemy najczystsze źródła, najświętsze mauzolea, najbardziej uduchowionych mędrców. Tutaj przebiegał Jedwabny Szlak, a ruiny wielkich, starożytnych miast z czasów jego świetności przyciągają niczym magnes. Tylko tutaj można wykąpać się w jeziorze Aleksandra Wielkiego, po którego tafli, jak twierdzą miejscowi, grecki król jeździ na swym wiernym koniu o północy. Tylko tutaj można spotkać mieszkańców Chin, Afganistanu i kilku postradzieckich krajów, którzy targują się na jednym bazarze. Tadżykistan jest obszarem w dużej mierze niezbadanym. Historia tego regionu kryje wiele tajemnic a wiele miejsc czeka na odkrycie. Pora odkryć wszystkie sekrety Tadżykistanu! Barcelona Barcelona to miasto magiczne. Miasto, podczas zwiedzania którego ma się wrażenie, ze wcale się go nie zwiedza. Ma się wrażenie, że się nim oddycha, że się je przeżywa. Ta kosmopolityczna cyganka, nowoczesna stolica kultury i sztuki, która nigdy nie zasypia i od lat przyciąga rzesze spragnionych jej turystów. Barcelona to miasto, które widziało wiele: założona przez kartagińskiego wodza Hamilkara Barkasa, niedługo potem rzymska, później wizygocka, na krótko arabska, w końcu hiszpańska. Ukochane miasto Izabeli Kastylijskiej i Ferdynanda Aragońskiego, którzy spędzali tu więcej czasu niż w Kastylii. Miasto, do portu którego przybił Krzysztof Kolumb, wracając ze swej triumfalnej podróży do Nowego Świata. Barcelona to przepiękna architektura gotyckich kościołów i secesyjnych kamienic. Zachwycająca swą różnorodnością do tego stopnia, że nie sposób się w niej nie zako chać. O wielu urokliwych miejscach, tych bardziej dostępnych i częściej odwiedzanych przez turystów i tych ukrytych, najczęściej zaklętych między wąskimi uliczkami Barri Gótic. Czy jest ktoś, kto nie marzył o wschodzie słońca na plaży Barcelonety, kto nie marzył by choć raz odwiedzić Camp Nou podczas meczu, usiąść na najdłuższej ławeczce świata w Parc Güell by podziwiać panoramę Barcelony i by popłynąć ludzką rzeką na Las Ramblas? Pora odkryć wszystkie tajemnice Barcelony… .
