Edukacja dla bezpieczeństwa - Sklep WSiP

SZKOŁY
PONADGIMNAZJALNE
zakres podstawowy
Po prostu
EDB
Edukacja dla bezpieczeństwa
E
w ćwic DB
zeniac
h
on
line
O erta
sklepf.w
:
sip.pl
Podręcznik
Autorzy: Bogusława Breitkopf, Mariusz Cieśla
Podręcznik dopuszczony do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania i wpisany do wykazu podręczników przeznaczonych do kształcenia ogólnego do edukacji
dla bezpieczeństwa, na podstawie opinii rzeczoznawców: mgr Danuty Petry, dr. Janusza Ropskiego
i dr hab. Doroty Zdunkiewicz-Jedynak.
Zakres kształcenia: podstawowy.
Etap edukacyjny: IV.
Typ szkoły: szkoły ponadgimnazjalne.
Rok dopuszczenia: 2012.
Numer ewidencyjny w wykazie dla wersji elektronicznej podręcznika: 500/e/2012
© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne sp. z o.o.
Warszawa 2013
Wydanie I
ISBN 978-83-02-12832-5
Opracowanie merytoryczne i redakcyjne: Wojciech Chmielewski, Mieczysława Kompanowska
(redaktor cyklu), Barbara Koncerewicz (redakcja merytoryczna)
Konsultacje: Barbara Durmała, Zbigniew Piątka
Redakcja językowa: Ewa Wojtyra
Redakcja techniczna: Marzenna Kiedrowska
Projekt okładki: Paweł Jan Rafa
Projekt graficzny: Katarzyna Trzeszczkowska
Opracowanie graficzne: Joanna Plakiewicz
Fotoedycja: Ignacy Składowski
Skład i łamanie: Studio DeTePe Paweł Rusiniak
Zalecane wymagania systemowe i sprzętowe
Podręcznik elektroniczny w formacie PDF otwierany na komputerach PC i MAC wymaga
zainstalowania bezpłatnego programu Adobe Reader (http://get.adobe.com/reader/); otwierany
na tabletach i telefonach z systemem Apple iOS wymaga zainstalowania bezpłatnego programu
iBooks (do pobrania ze sklepu App Store); otwierany na tabletach i telefonach z systemem Android
wymaga zainstalowania bezpłatnego programu Adobe Reader (do pobrania z Google Play).
Pomoc techniczna: [email protected]
Materiały, do których masz dostęp, nie mogą być rozpowszechniane publicznie, nie mogą być
przedmiotem dalszego obrotu. Rozporządzanie ich opracowaniem wymaga uzyskania zgody.
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
00-807 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 96
Tel.: 22 576 25 00
Infolinia: 801 220 555
www.wsip.pl
Publikacja, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują.
Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej
w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło.
A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty.
Szanujmy cudzą własność i prawo.
Więcej na www.legalnakultura.pl
Polska Izba Książki
SPIS TREŚCI
1 . Pi e r w sz a p o m o c w n agł ych wyp a dka ch
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
Organizacja pierwszej pomocy .................................................................................
Kontrola funkcji życiowych .......................................................................................
Utrata przytomności ..................................................................................................
Resuscytacja krążeniowo-oddechowa ......................................................................
Rany, krwawienia i krwotoki .....................................................................................
Uszkodzenia kości i stawów ......................................................................................
Oparzenia termiczne i chemiczne ............................................................................
Ciała obce w organizmie ...........................................................................................
Wstrząs pourazowy ....................................................................................................
Pogryzienia, użądlenia, ukąszenia ............................................................................
Nagłe zachorowania – chorzy są wśród nas ..............................................................
8
16
21
29
39
51
60
68
74
79
84
2 . Sy st e m b e z pi e c z e ń st wa p a ń s twa
12
13
14
System obronny Rzeczypospolitej Polskiej .............................................................. 94
Powinności obronne władz samorządowych, instytucji i obywateli ....................... 101
Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej .................................................................... 105
3 . Oc h r o n a l u d n o śc i i obro n a cywiln a
15
16
17
Międzynarodowe prawo humanitarne ..................................................................... 114
Ochrona ludności i zwierząt ..................................................................................... 126
Ostrzeganie i alarmowanie ....................................................................................... 135
4 . Z a gr o ż e n i a c z a su p o ko ju
18
19
20
21
Katastrofy, awarie techniczne, klęski żywiołowe ......................................................
Ewakuacja poszkodowanych .....................................................................................
Psychologiczne skutki sytuacji kryzysowych ............................................................
Zagrożenia terrorystyczne ........................................................................................
142
155
162
165
5 . Z a gr o ż e n i a w yst ę pu j ące p o dcz a s wo jny
22
23
Wojna i konwencjonalne środki rażenia ................................................................... 172
Broń masowego rażenia ............................................................................................ 179
3
O podręczniku
Podręcznik został podzielony na pięć działów tematycznych.
Każdy dział jest podzielony na jednostki lekcyjne. W sumie są 23 lekcje.
Skrótowe wprowadzenie
do tematu
Tekst główny
jest podzielony
na podrozdziały
Schematy
postępowania
ratowniczego
Algorytm postępowania
ratowniczego
Bogata ikonografika
ułatwiająca naukę
i zapamiętanie
Wykresy określające zasady
postępowania ratowniczego
w zależności od stanu
poszkodowanego
Fotograficzne ujęcie
sekwencji postępowania
ratowniczego
Po każdym
rozdziale
podsumowanie
i sprawdzenie
znajomości
tematu
Zbliżenia
ważniejszych
czynności
Definicje i objaśnienia
ważniejszych terminów
Wyróżnione najważniejsze
kwestie do zapamiętania
Odnośniki
do przydatnych
stron internetowych
1
Pierwsza
pomoc w nagłych wypadkach
▪ Organizacja pierwszej pomocy
▪ Kontrola funkcji życiowych
▪ Utrata przytomności
▪ Resuscytacja krążeniowo-oddechowa
▪ Rany, krwawienia i krwotoki
▪ Uszkodzenia kości i stawów
▪ Oparzenia termiczne i chemiczne
▪ Ciała obce w organizmie
▪ Wstrząs pourazowy
▪ Pogryzienia, użądlenia, ukąszenia
▪ Nagłe zachorowania – chorzy są wśród nas
8
1
Organizacja
pierwszej pomocy
▪ Każdy człowiek powinien znać zasady udzielania pierwszej pomocy. Zapoznaj się z nimi!
▪ Stosowanie algorytmów postępowania ratowniczego usprawnia akcję ratunkową.
▪ Ktoś powinien pokierować akcją ratunkową, zanim przybędą wyspecjalizowane służby
ratownicze. Być może będziesz to Ty.
OCENA ZAGROŻEŃ – OCEŃ,
PRZEMYŚL, DZIAŁAJ!
Życie osób z ciężkimi obrażeniami ciała zależy od czasu, w jakim zostanie udzielona im
pomoc specjalistyczna. Największe szanse
na przeżycie mają poszkodowani, którzy
trafią na salę operacyjną w ciągu godziny od
momentu wypadku. Okres ten nazywa się
złotą godziną. Podczas udzielania pierwszej
pomocy bardzo ważne są platynowe minuty,
w których świadek zdarzenia podejmuje
czynności mające na celu ratowanie życia.
PIERWSZA POMOC to zespół czynności
podejmowanych w celu ratowania osoby znajdującej
się w stanie nagłego zagrożenia życia lub zdrowia, wykonywanych bez użycia sprzętu medycznego oraz środków leczniczych przez osoby nieposiadające uprawnień
do podejmowania medycznych działań ratowniczych.
Świadek zdarzenia przede wszystkim powinien zadbać o bezpieczeństwo osoby, która
doznała urazu. Jego pierwszym i najważniejszym zadaniem – zanim podejdzie do po-
Świadkowie na miejscu wypadku
Lekarze i ratownicy medyczni
SOS
Defibrylacja
Rozpoznanie
Wezwanie
pomocy
112
Pierwsza pomoc przedlekarska
Ogniwa łańcucha ratunkowego
DZIAŁ 1 | LEKCJA 1
Zabiegi
zaawansowane
RKO
Pogotowie
ratunkowe
Pomoc
natychmiastowa
Szpital
Fachowa pomoc medyczna
O RG A N I Z A C JA P I E RW S Z E J P O M O C Y
szkodowanego – jest ocena sytuacji w miejscu zdarzenia. Należy wytężyć wszystkie
zmysły, aby zauważyć jak najwięcej szczegółów mogących świadczyć o niebezpieczeństwie. Przykładowe zagrożenia:
▪ związane z ogniem lub substancjami toksycznymi;
▪ utrudniony dostęp do poszkodowanego
(np. po lodzie, wodzie czy zboczu);
▪ groźba porażenia prądem;
▪ niebezpieczeństwo zawalenia się budynku
w miejscu zdarzenia;
▪ zachowanie innych świadków – czy mówią głośno i są niespokojni, czy walczą ze
sobą, czy mają broń, czy istnieje podejrzenie, że są pod wpływem alkoholu lub narkotyków?;
▪ niebezpieczne zwierzęta w pobliżu.
Oceniając miejsce zdarzenia, należy postawić sobie następujące pytania: Co się
K RO K P O K RO K U
Po przyjeździe na miejsce wypadku
komunikacyjnego należy:
1. zatrzymać pojazd w odległości 20–25 m
od miejsca wypadku;
2. włączyć światła awaryjne (w nocy pozostawić
włączone światła mijania, aby oświetlały
miejsce wypadku);
3. zaciągnąć hamulec ręczny, wyjąć i zabrać
ze sobą kluczyki;
4. założyć kamizelkę odblaskową i ustawić
trójkąt ostrzegawczy;
5. zabrać apteczkę oraz gaśnicę i podejść
do miejsca wypadku.
wydarzyło? Jaki jest mechanizm urazu?
Jakie istnieją zagrożenia (dla ratownika,
poszkodowanych i świadków zdarzenia)?
Czy widzę, słyszę, czuję, że istnieje jakieś niebezpieczeństwo? W jaki sposób
Obszar zabudowany
20–25 m
0–1 m
Obszar niezabudowany
20–25 m
30–50 m
Autostrada lub droga ekspresowa
20–25 m
100 m
Zabierz ze sobą:
trójkąt ostrzegawczy
kamizelkę odblaskową
gaśnicę
Odległości zatrzymania samochodu i ustawienia trójkata ostrzegawczego na miejscu wypadku
apteczkę
9
10
P I E RW S Z A P O M O C W N A G ŁYC H W Y PA D K A C H
zabezpieczyć się przed ewentualnymi zagrożeniami? Czy będzie potrzebna pomoc
specjalistyczna? Ilu jest poszkodowanych
i w jakim są stanie?
Zabezpieczenie pojazdu przed stoczeniem
TELEFONY ALARMOWE
▪ 112 – Centrum Powiadamiania
Ratunkowego (służby ratunkowe)
(numer używany w całej Europie)
Ustawienie trójkąta w pobliżu zaparkowanego na poboczu
samochodu
Po dokonaniu oceny miejsca zdarzenia
i usunięciu zagrożeń (postawieniu trójkąta
ostrzegawczego w odpowiedniej odległości,
ogrodzeniu taśmą terenu zagrożenia) należy
iść wolno i spokojnie, rozglądając się wokół,
biorąc pod uwagę potencjalne zagrożenia.
Karta ICE – zawiera imię i nazwisko właściciela oraz numery
telefonów do 3 osób, które należy powiadomić w razie
wypadku
PAMIĘTAJ!
Sprawdź, czy możesz bezpiecznie zbliżyć się
do poszkodowanego. Nie stań się sam ofiarą!
Upewnij się, czy nie zagraża Ci niebezpieczeństwo
i zatroszcz się o bezpieczeństwo innych w miejscu
wypadku.
Oceń stan poszkodowanego i zastosuj odpowiednie postępowanie.
DZIAŁ 1 | LEKCJA 1
▪ 999 – pogotowie ratunkowe
▪ 998 – straż pożarna
▪ 997 – policja
Do miejsca zdarzenia nie wolno podchodzić
z zapalonym papierosem. Dobrze mieć ze
sobą rękawiczki lateksowe (winylowe lub foliowe) oraz okulary.
W uszkodzonym pojeździe należy zaciągnąć
hamulec ręczny, wyłączyć zapłon, wyjąć kluczyki i położyć je na podłodze samochodu,
sprawdzić, czy nie wydobywa się dym i nie
wycieka paliwo, i zabezpieczyć pojazd przed
stoczeniem.
Jeżeli w wypadku uczestniczy cysterna
przewożąca niebezpieczne substancje toksyczne (NST), wówczas należy zatrzymać
się w bezpiecznej odległości umożliwiającej
odczytanie kodu na tablicy informacyjnej,
powiadomić służby ratunkowe o zaistniałym
zdarzeniu, podając kody cyfrowe umieszczone na pomarańczowym polu prostokątnej tablicy. Podobnie należy zachować się,
gdy uszkodzona zostanie sieć energetyczna.
Wzywając pomoc, należy pozostać w samochodzie. Ratujący powinien kierować się
zasadą: bezpieczeństwo przede wszystkim.
O RG A N I Z A C JA P I E RW S Z E J P O M O C Y
Okulary i rękawiczki ochronne
Maseczki
do sztucznego
oddychania
Maseczka ochronna
dróg oddechowych
Latarka elektryczna
Chusteczki
jednorazowe
Środki ochrony indywidualnej
Bez odpowiedniego zabezpieczenia i masek
nie należy wchodzić na obszary, gdzie stężenie tlenu może być zmniejszone albo panuje
toksyczne stężenie substancji chemicznych
(kanalizacja, silosy, ładownie statków).
W miejscu zdarzenia należy zwrócić szczególną uwagę na osoby uciekające, próbujące
się ukryć, wykonujące groźne gesty. Jeśli
1
2
istnieje zagrożenie przemocą, nie należy
wkraczać na zagrożony obszar, lecz wezwać
policję.
PAMIĘTAJ!
W każdej sytuacji należy najpierw ocenić
zagrożenie, a następnie zastosować środki
bezpieczeństwa odpowiednie do istniejącego
zagrożenia.
3
Bazpieczne zdejmowanie rękawiczek po zakończonej akcji ratunkowej – bez dotykania strony brudnej gołą dłonią
11