łamigłówki dla nomada – metoda uczenia przez całe życie na miarę
Transkrypt
łamigłówki dla nomada – metoda uczenia przez całe życie na miarę
PROCEDURA TWORZENIA I ZATWIERDZANIA KURSU W RAMACH PROJEKTU „ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU” TYTUŁ KURSU: Przeszukiwanie zasobów Internetu (Protokoły i usługi Internetu, użyteczne narzędzia. Wyszukiwanie informacji tekstowych i multimedialnych. ) Kamil Pawlak _________________________________________________________________________ CZĘŚĆ A: INFORMACJE OGÓLNE (umiejscowienie kursu w całości ścieżki ) projektu -‐ wypełnia administracja projektu na podstawie informacji uzyskanych od specjalisty ds. HR ZAŁOŻONE EFEKTY KURSU (wynikające z matrycy kursów) posiada wiedzę na temat podstaw funkcjonowania internetu jako zewnętrznego źródła informacji zna standardy klasyfikacji i metadanych stosowanych w opisie zasobów www zna technologiczne podstawy indeksowania zasobów i wyszukiwania pełnotekstowego potrafi identyfikować nowe i wiarygodne źródła danych potrafi biegle przeszukiwać zasoby multimedialne w Internecie i poprawnie korzystać z nich potrafi skutecznie formułować odpowiednie kryteria w interfejsach wyszukiwawczych potrafi weryfikować prawdziwość pozyskanych informacji ŚCIEŻKI, w jakich ulokowany został kurs i koordynatorzy ścieżek: ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. NOMAD na rynku pracy Researcher Broker wiedzy Specjalista ds.. Zarządzania wiedzą ODBIORCA KURSU (ogólna charakterystyka) Odbiorca projektu charakteryzowany jako nomad ma 20-30 lat, jest współczesnym studentem lub świeżo upieczonym absolwentem kierunków humanistycznych lub społecznych, który będąc cyfrowym tubylcem, żyjąc z przestrzeni cyfrowego świata świadomy jest konieczności szybkiego uzupełniania swoich kwalifikacji i dynamicznego odpowiadania na wymagania rynku pracy lub szerzej wymagania świata, w którym przyjdzie mu być aktywnym jeszcze przez kilka dziesięcioleci. Zgodnie z analizą przeprowadzoną w ramach realizacji projektu ustalono, że odbiorcy projektu – Nomadzi będący absolwentami studiów humanistycznych i społecznych: ● w większym stopniu przejawiają osobowość intuicyjną niż racjonalną; ● nie preferują treści prezentowanych w ujęciu logiczno-matematycznym choć bliskie są im łamigłówki i gry logiczne; ● preferują treści prezentowane w formie języka naturalnego (tekstu, obrazu, dźwięku), a nie sztucznego czy symbolicznego (np. matematycznego, chemicznego itp.); ● należą do pokolenia sieci oraz przejawiają preferencje cyfrowych tubylców (tj. akcydentalne, krótkotrwałe uczenie się, eksperymentowanie, wielozadaniowość, szybkie efekty, wykorzystywanie nowych, mobilnych technologii, przedkładanie obrazu i dźwięku nad tekst). DODATKOWE WYTYCZNE DOTYCZĄCE KURSU: n/a _____________________________________________________________________________ ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. CZĘŚĆ B: PROPOZYCJA KURSU -‐ wypełnia twórca kursu RODZAJ KURSU – ● ● ● zdalny niemoderowany zdalny moderowany blended learning LICZBA GODZIN: WERSJA: Podstawowa 5 Rozszerzona Element Dodatkowe informacje Nazwa kursu Przeszukiwanie zasobów Internetu wyświetlany na stronie głównej Celem kursu jest przedstawienie Krótka informacja o kursie. Wyświetlany na stronie głównej możliwość efektywnego wyszukiwania informacji tekstowych jak również multimediów w Internecie. Kurs pokazuje metody zaawansowanego wyszukiwania stron i grafiki w Google. Kurs porusza kwestie prawdziwości i wiarygodności wyników wyszukiwania, jak również omawia podstawy technologiczne funkcjonowania Internetu niezbędne do poprawnego zrozumienia jego działania. CELE SZCZEGÓŁOWE KURSU (uszczegółowienie efektów kształcenia) ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. ● ● ● cele wyrażone w postaci operacyjnej z podziałem na Wiedzę oraz Umiejętności z przypisanymi sposobami weryfikacji efektów Wprowadzeni e Tu mają być struktura kursu tj -‐ lekcje oraz kompetencje które kursant ma pozyskać + ewentualnie wymagana lektura. Wersja podstawowa Efekty pobrane z matrycy kursu Szczegółowy cel wyrażony w postaci Sposób operacyjnej weryfikacji celu posiada wiedzę na temat zidentyfikuje różnice pomiędzy siecią pytanie podstaw funkcjonowania lokalną (LAN), a siecią rozległą (WAN) wielokrotnego wiedza Internetu jako zewnętrznego wyboru źródła informacji posiada wiedzę na temat wskazuje poprawne definicje pojęć pytanie typu podstaw funkcjonowania domena, DNS, IP, port, URL, host, dopasuj w pary Internetu jako zewnętrznego HTML (po lewej źródła informacji definicja, po prawej nazwa) posiada wiedzę na temat zidentyfikuje poszczególne części pytanie typu podstaw funkcjonowania adresu URL i rozumie za co dopasuj w pary Internetu jako zewnętrznego odpowiadają (ponumerowane źródła informacji fragmenty oznaczone cyframi, definicje(nazwy)) posiada wiedzę na temat rozróżnia podstawowe protokoły pytanie typu podstaw funkcjonowania Internetowe (HTTP, FTP, POP3, SMTP) dopasuj w pary Internetu jako zewnętrznego (po lewej źródła informacji definicja, po prawej nazwa) ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. posiada wiedzę na temat wskaże najważniejsze cechy społeczne pytanie podstaw funkcjonowania Web 2.0 wielokrotnego Internetu jako zewnętrznego wyboru źródła informacji posiada wiedzę na temat podstaw funkcjonowania wskaże podmioty mogące być twórcami pytanie treści w Internecie wielokrotnego Internetu jako zewnętrznego wyboru źródła informacji zna standardy klasyfikacji i zdefiniuje pojęcie “metadane” pytanie metadanych stosowanych w wielokrotnego opisie zasobów www wyboru pytanie opisie zasobów www wymieni podstawowe metatagi i ich zastosowanie na stronach internetowych zna standardy klasyfikacji i wyjaśni istotę używania metatagów na pytanie metadanych stosowanych w stronach internetowych wielokrotnego zna standardy klasyfikacji i metadanych stosowanych w opisie zasobów www zna standardy klasyfikacji i metadanych stosowanych w wielokrotnego wyboru wyboru wyjaśni pojęcie ontologii i wyszukiwania semantycznego opisie zasobów www pytanie wielokrotnego wyboru pytanie wyszukiwania pełnotekstowego potrafi zdefiniować pojęcia “wyszukiwanie pełnotekstowe”, słowa kluczowe, stop-‐słowa zna technologiczne podstawy wyjaśni jak działają metody pytanie indeksowania zasobów i wyszukiwania bazujące na statystykach wielokrotnego wyszukiwania pełnotekstowego tekstowych wyboru zna technologiczne podstawy Wyjaśni dlaczego odmiana wyrazów pytanie indeksowania zasobów i ma bardzo małe znaczenie dla wielokrotnego wyszukiwania pełnotekstowego wyszukiwania pełnotekstowego wyboru potrafi biegle przeszukiwać potrafi zdefiniować pojęcia piksel, pytanie zna technologiczne podstawy indeksowania zasobów i ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. wielokrotnego wyboru rozdzielczość i kompresja dla plików Internecie i poprawnie korzystać graficznych zasoby multimedialne w wielokrotnego wyboru z nich potrafi biegle przeszukiwać nazwie podstawowe formaty grafiki pytanie zasoby multimedialne w komputerowej wielokrotnego Internecie i poprawnie korzystać wyboru i połącz z nich w pary potrafi biegle przeszukiwać zdefiniuje rolę serwisów “stockowych” pytanie zasoby multimedialne w sprzedających grafikę wielokrotnego Internecie i poprawnie korzystać wyboru z nich potrafi biegle przeszukiwać wymieni możliwości budowania pytanie jedno lub zasoby multimedialne w zapytań w intefejsie wyszukiwawczym wielokrotnego Internecie i poprawnie korzystać Google images search wyboru z nich potrafi skutecznie formułować wymieni możliwe operatory pytanie odpowiednie kryteria w wyszukiwania w wyszukiwarce Google jednokrotnego interfejsach wyszukiwawczych pozwalające zawęzić zakres lub wyszukiwania wielokrotnego wyboru potrafi skutecznie formułować wymienia dostępne filtry wyszukiwania pytanie odpowiednie kryteria w w Google jednokrotnego interfejsach wyszukiwawczych lub wielokrotnego wyboru potrafi identyfikować nowe i Wymieni kryteria kluczowe dla oceny pytanie wiarygodne źródła danych wiarygodności strony internetowej wielokrotnego wyboru potrafi weryfikować wyliczy z jakich metod w Internecie wielokrotnego prawdziwość pozyskanych można korzystać w celu weryfikacji wyboru informacji wiarygodności treści ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. umiejętności posiada wiedzę na temat wykryje kto jest właścicielem pytanie podstaw funkcjonowania (wskazanej) domeny w bazie WHOIS jednokrotnego Internetu jak zewnętrznego wyboru źródła informacji posiada wiedzę na temat wskaże strony na których można pytanie typu podstaw funkcjonowania umieścić treści podanego typu połącz w pary, i Internetu jak zewnętrznego uzupełnij luki źródła informacji zna standardy klasyfikacji i przypisze właściwie informacje do pytanie typu metadanych stosowanych w właściwych meta tagów połącz w pary zna standardy klasyfikacji i potrafi znaleźć metadane w źródle pytanie typu metadanych stosowanych w strony WWW uzupełnij luki Rozróżni słowa kluczowe od stop-słów pytanie typu opisie zasobów www opisie zasobów www zna technologiczne podstawy indeksowania zasobów i podziel w dwie wyszukiwania pełnotekstowego grupy potrafi biegle przeszukiwać Znajdzie grafiki do danego tematu pytanie zasoby multimedialne w korzystając z narzędzia Google Image wielokrotnego Internecie i poprawnie korzystać Search wyboru z nich potrafi biegle przeszukiwać sklasyfikuje formaty grafiki w pytanie typu zasoby multimedialne w zależności od jej cech (animacja, waga przeciągnij do Internecie i poprawnie korzystać pliku, kompresja] jednej z dwóch z nich grup potrafi skutecznie formułować zastosuje operator wyszukiwania pytanie typu odpowiednie kryteria w pozwalający zawęzić poszukiwania do “uzupełnij luki” interfejsach wyszukiwawczych domeny potrafi skutecznie formułować zastosuje operator wyszukiwania ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. pytanie typu odpowiednie kryteria w pozwalający wyszukiwać strony interfejsach wyszukiwawczych, podobne do zadanej lub linkujące do “uzupełnij luki” zadanej strony potrafi skutecznie formułować Uzyska kopię nieistniejącej już strony pytanie odpowiednie kryteria w poprzez mechanizm cache wielokrotnego interfejsach wyszukiwawczych, wyszukiwarki Google wyboru potrafi skutecznie formułować Dotrze do zasobów budując zapytanie pytanie odpowiednie kryteria w w postaci pełnych fraz, lub niepełnych wielokrotnego interfejsach wyszukiwawczych, fraz (zawierających lukę np. w środku) wyboru potrafi weryfikować wykryje liczbę archiwalnych pytanie prawdziwość pozyskanych snapshotów witryny w serwisie jednokrotnego informacji. http://archive.org/web/ dla zadanej wyboru strony i zadanej daty potrafi identyfikować nowe i zaproponuje skuteczną strategie pytanie uzupełnij wiarygodne źródła danych, ustalenia autora strony (i kompetencji luki tej osoby), kiedy ostatnio była modyfikowana Wersja rozszerzona (opcjonalnie) Efekty pobrane z matrycy kursu Szczegółowy cel wyrażony w postaci Sposób operacyjnej weryfikacji celu wiedza umiejętności ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. ZAKRES TREŚCI KSZTAŁCENIA (w punktach) Wyszukiwanie informacji tekstowych z wykorzystaniem zaawansowanych technik, w tym filtrów i wyszukiwania semantycznego ● Wyszukiwania multimediów ● Techniki weryfikacji wiarygodności źródeł ● Podstawy wiedzy na temat organizacji Internetu jako źródła wiedzy (min. indeksowanie treści przez wyszukiwarki) ● _______________________________________________________________________ ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. CZĘŚĆ C: WERYFIKACJA PROPOZYCJI AUTORA KURSU wypełnia: ● Koordynator ścieżki pod kątem spójności z pozostałymi kursami ● Specjalista ds. HR pod kątem zgodności z potrzebami rynku pracy i raportem HRowym Tematyka kursu odpowiada wszystkim przypisanym ścieżkom zawodowym i powinna być ich niezbędnym elementem. Wiedza oraz umiejętności rozpisane jako szczegółowe efekty kształcenia są zgodne z potrzebami jakie kreuje rynek pracy. Efekty kursu wynikające z matrycy zostały prawidłowo rozpisane. Nie mam uwag. ● Metodyk – pod kątem poprawności określenia celów i metod ich weryfikacji Prawidłowo określono cele i metody ich weryfikacji. Koniczna jest opinia koordynatora ścieżki na temat zgodności niektórych celów (dotyczących multimediów - formatów graficznych, serwisów “stock” itd.) w kontekście ich podobieństwa do innymi przygotowywanych na ścieżce kursów w celu eliminacji ewentualnych powtórzeń. Dobrosław Bilski DECYZJA O ZLECENIU PRZYGOTOWANIA KURSU ZGODNEGO Z PRZYJĘTYMI ZAŁOŻENIAMI I UZGODNIONYMI PROPOZYCJAMI AUTORA ____________________________________________________________________________ ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. CZĘŚĆ D: KONSTRUKCJA KURSU (struktura i pierwsza lekcja) – wypełnia wykładowca Proponowany podział na lekcje i elementy kontroli (struktura kursu) – opis ogólny dla wszystkich lekcji dodatkowo jedna lekcja w całości z uwzględnienie etapów dydaktycznych Do każdej lekcji twórca przedstawia spis proponowanych multimediów w podziale na ekrany Do kursu twórca przedstawia proponowane łamigłówki korzystając z bibilioteki łamigłówek zamieszczonej na platformie lub opracowując własne STRUKTURA (należy umieścić w strukturze informacje o wszystkich planowanych lekcjach): Lekcja 1 Typ: zdalna Tytuł: Internet – jak to wszystko jest zbudowane i jak działa. Cele szczegółowe, które mają zostać osiągnięte podczas lekcji (z podanych wcześniej w tabeli): ·∙ zidentyfikuje różnice pomiędzy siecią lokalną (LAN), a siecią rozległą (WAN) ·∙ rozróżnia podstawowe protokoły Internetowe (HTTP, FTP, SMTP, POP3) ·∙ wskazuje poprawne definicje pojęć domena, DNS, IP, port, URL, host, HTML ·∙ potrafi określić właściciela domeny w bazie WHOIS. ·∙ zidentyfikuje poszczególne części adresu URL i rozumie za co odpowiadają Zawartość (krótki opis): Wprowadzenie do technologicznych podstaw funkcjonowania Internetu, niezbędnych do zrozumienia jego działania. Omówienie najważniejszych protokołów, rozróżnienie pomiędzy siecią lokalną i rozległą. Kontrola bieżąca: tak ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Lekcja 2 Typ: zdalna Tytuł: Web 2.0. Kto może być twórcą treści w Internecie? Cele szczegółowe, które mają zostać osiągnięte podczas lekcji (z podanych wcześniej w tabeli): ·∙ wskaże podmioty mogące być twórcami treści w Internecie, ·∙ wskaże mechanizmy wpływające na dostępność istniejących zasobów ·∙ wskaże strony na których można umieścić treści danego typu Zawartość (krótki opis): Pokazanie, że treść w Internecie może tworzyć każdy, kto tylko posiada do niego dostęp bez ponoszenia kosztów. Przedstawienie najważniejszych cech Web 2.0 Kontrola bieżąca: tak Lekcja 3 Typ: zdalna Tytuł: Metadane i metodologia klasyfikacji zbiorów danych. Wyszukiwanie semantyczne. Cele szczegółowe, które mają zostać osiągnięte podczas lekcji (z podanych wcześniej w tabeli): ·∙ zdefiniuje pojęcie “metadane” ·∙ wymieni podstawowe metatagi i ich zastosowanie na stronach internetowych ·∙ wyjaśni pojęcie ontologii i wyszukiwania semantycznego ·∙ przypisze właściwie informacje do właściwych meta tagów ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. ·∙ znajdzie metadane w źródle strony WWW Zawartość (krótki opis): Wprowadzenie i omówienie pojęć: metadanych, ontologii i wyszukiwania semantycznego i ich wzajemnych zależności. Kontrola bieżąca: tak Lekcja 4 Typ: zdalna Tytuł: Indeksowanie. Wyszukiwanie pełnotekstowe. Cele szczegółowe, które mają zostać osiągnięte podczas lekcji (z podanych wcześniej w tabeli): ·∙ potrafi zdefiniować pojęcia “wyszukiwanie pełnotekstowe”, słowa kluczowe, stop słowa ·∙ wyjaśni jak działają metody wyszukiwania bazujące na statystykach tekstowych ·∙ wyjaśni dlaczego odmiana wyrazów ma bardzo małe znaczenie dla wyszukiwania pełnotekstowego ·∙ rozróżni słowa kluczowe od stop-‐słów Zawartość (krótki opis): Wprowadzenie do tematyki wyszukiwania pełnotekstowego i sposobów budowania zapytań w tego typu systemach wyszukiwawczych. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Kontrola bieżąca: tak Lekcja 5 Typ: zdalna Tytuł: Przeszukiwanie zasobów multimedialnych w Internecie. Cele szczegółowe, które mają zostać osiągnięte podczas lekcji (z podanych wcześniej w tabeli): ·∙ nazwie podstawowe formaty grafiki komputerowej ·∙ zdefiniuje rolę serwisów “stockowych” sprzedających grafikę ·∙ potrafi zdefiniować pojęcia rozdzielczość, kompresja ·∙ wymieni możliwości budowania zapytań w interfejsie wyszukiwawczym Google Image Search ·∙ Znajdzie grafiki do danego tematu korzystając z narzędzia Google Image Search ·∙ sklasyfikuje formaty grafiki w zależności od jej cech (animacja, waga pliku, kompresja) Zawartość (krótki opis): Omówienie sposobów pozwalających skutecznie wyszukiwać grafiki/ilustracje w Internecie, wskazanie najlepszych miejsc do tego typu poszukiwań. Kontrola bieżąca: tak Lekcja 6 Typ: zdalna Tytuł: Zaawansowane wyszukiwanie z wykorzystaniem Google. Cele szczegółowe, które mają zostać osiągnięte podczas lekcji (z podanych wcześniej w ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. tabeli): ·∙ wymieni możliwe operatory wyszukiwania w wyszukiwarce Google pozwalające zawęzić zakres wyszukiwania ·∙ wymienia dostępne filtry wyszukiwania w Google ·∙ zastosuje operator wyszukiwania pozwalający zawęzić poszukiwania do domeny ·∙ zastosuje operator wyszukiwania pozwalający wyszukiwać strony podobne do zadanej lub linkujące do zadanej strony ·∙ Uzyska kopię nieistniejącej już strony poprzez mechanizm cache wyszukiwarki Google ·∙ Dotrze do zasobów budując zapytanie w postaci pełnych fraz, lub niepełnych fraz (zawierających lukę np. w środku) Zawartość (krótki opis): Przedstawienie zbioru bardziej zaawansowanych technik wyszukiwania z użyciem wyszukiwarki Google. W szczególności: filtry, zawężenia poszukiwań do domeny, wyszukiwanie całych fraz. Kontrola bieżąca: tak Lekcja 7 Typ: zdalna Tytuł: Identyfikowanie nowych i wiarygodnych źródeł danych. Weryfikowanie prawdziwości informacji. Cele szczegółowe, które mają zostać osiągnięte podczas lekcji (z podanych wcześniej w tabeli): ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. ·∙ Wymieni kryteria kluczowe dla oceny wiarygodności strony internetowej ·∙ wyliczy z jakich metod w Internecie można korzystać w celu weryfikacji wiarygodności treści ·∙ zaproponuje skuteczną strategie ustalenia autora strony (i kompetencji tej osoby), kiedy ostatnio była modyfikowana ·∙ wykryje liczbę archiwalnych snapshotów witryny w serwisie http://archive.org/web/ dla zadanej strony i zadanej daty Zawartość (krótki opis): Przedstawienie problematyki wiarygodności treści w Internecie, przedstawienie możliwych sposobów falsyfikacji znalezionych informacji. Kontrola bieżąca: tak PIERWSZA LEKCJA Typ lekcji: ZDALNA Tytuł lekcji: Internet – jak to wszystko jest zbudowane i jak działa. Cele szczegółowe, które mają zostać osiągnięte podczas lekcji (z podanych wcześniej w tabeli): ·∙ zidentyfikuje różnice pomiędzy siecią lokalną (LAN), a siecią rozległą (WAN) ·∙ wskaże podstawowe protokoły Internetowe (HTTP, FTP, SMTP, POP3) ·∙ zna i rozumie pojęcia jak domena, DNS, IP, port, URL, HTML ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. ·∙ zidentyfikuje poszczególne części adresu URL i rozumie za co odpowiadają ·∙ potrafi określić właściciela wskazanej domeny w bazie WHOIS Ekran nr 1 Tytuł: Internet - trochę ciekawej historii by lepiej zrozumieć teraźniejszość. Etap dydaktyczny: 1 Tekst (zawartość): Zapewne jesteś przekonany, że całkiem nieźle znasz Internet. Na codzień wysyłasz e-maile, szukasz informacji, komunikujesz się ze znajomymi za pośrednictwem różnych komunikatorów, a być może również korzystasz z zakupów w sieci i bankowości elektronicznej. Ale czy zastanawiałeś się kiedyś jak to wszystko działa? Poniżej znajduje się film pokazujący genezę Internetu. Możesz wybrać by pokazywały się napisy w języku polskim klikając w menu filmu ikonę napisy i wybierając z listy rozwijanej język polski. Multimedia – propozycja: https://www.youtube.com/watch?v=9hIQjrMHTv4 [EMBED !!!!] Ekran nr 2 Tytuł: Internet od strony technicznej Etap dydaktyczny: 2,3,4 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Wprawdzie szczegóły działania Internetu potrafią być bardzo skomplikowane i wysoce techniczne, to podstawy mogą być zrozumiałe nawet dla osób bez zaawansowanej wiedzy informatycznej. Niezwykła popularność tego medium nie bierze się przecież z faktu, że tylko nieliczny wybrańcy potrafią się nim posługiwać. Poniżej znajduje się kilka prostych stwierdzeń dotyczących Internetu. Spróbuj wybrać te, które uważasz za prawdziwe. Typ: Wybór wielokrotny Możliwe odpowiedzi: 1. Każdy komputer podłączony do Internetu ma swój unikalny identyfikator. (+) 2. Nazwy stron internetowych mogą być dowolne. (-) 3. Zasady komunikacji pomiędzy komputerami w Internecie są ściśle zdefiniowane. (+) 4. Nazwy stron internetowych są przypisywane na stałe do swojego właściciela. (-) 5. Tworzenie stron internetowych wymaga biegłej znajomości języków programowania. (-) 6. Każdy może wysyłać pliki przez Internet. (+) ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Podpowiedzi: Podpowiedź 1: W Internecie znajdują się miliardy stron internetowych. Czy taka ilość byłaby możliwa przy ścisłych ograniczeniach w tworzeniu treści i jej przesyłaniu? Podpowiedź 2: Czy podczas przeglądania Internetu zauważyłeś powtarzające się cechy w nazwach stron? Podpowiedź 3: Jak myślisz, co stałoby się, gdyby ktoś zarezerwował nazwę jakieś strony a następnie o niej zapomniał? Czy przepadnie ona na zawsze? Feedback typ 1: błędny/częściowo poprawny: Nie zaznaczyłeś wszystkich poprawnych odpowiedzi. Rozrost Internetu do miliardów przeróżnych stron nie byłby możliwy, gdyby zajmowali się nim wyłącznie doświadczeni programiści, i tylko oni mogli wysyłać dane. Wymiana tych danych nie może jednak przebiegać bez żadnych zasad i ograniczeń, i wymaga regulacji do których stosuje się każdy komputer w Internecie. Nazewnictwo i właśność stron internetowych również mają swoje reguły, zapobiegające sytuacjom, gdzie użyteczne nazwy mogłyby zostać bezpowrotnie stracone poprzez nieuwagę użytkowników. poprawny: Gratulacje, wybrałeś wszystkie poprawne odpowiedzi. Rozrost Internetu do jego obecnych rozmiarów był możliwy tylko dzięki temu, że praktycznie każdy może brać w nim udział, a komputery komunikują się ze sobą na ściśle określonych zasadach. Nazewnictwo i właśność stron internetowych również mają swoje reguły, zapobiegające sytuacjom, gdzie atrakcyjne nazwy mogłyby zostać bezpowrotnie stracone poprzez nieuwagę użytkowników. Ekran nr 3 Tytuł: Internet nie musi być skomplikowany Etap dydaktyczny: 5 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Na poprzednim ekranie za pomocą paru prostych zdań przedstawiliśmy kilka faktów dotyczących Internetu - część z nich niekoniecznie oczywistych na pierwszy rzut oka. Za chwilę przyjrzymy się im bliżej i w sposób zrozumiały wyjaśnimy kwestie, które mogliśmy uznawać do tej pory za dostępne jedynie dla wtajemniczonych. Być może ich znajomość pozwoli nam samemu rozwiązać niektóre z problemów, z jakimi się spotkamy w Internecie - bez odwoływania się do wiedzy znajomego “informatyka” - oraz pozwoli zrozumieć, jak łatwo można stać się współautorem treści tego medium. Zacznijmy jednak od podstaw. Ekran nr 4 Tytuł: Internet - ogólny zarys budowy Etap dydaktyczny: 6 Internet to globalna (mająca zasięg światowy) sieć komputerowa. W skład tej sieci wchodzą jak już powiedzieliśmy komputery, jak również rozmaite urządzenia i elementy infrastruktury telekomunikacyjnej. Komputery najogólniej możemy podzielić na komputery klienckie (jest nim teraz twój laptop gdy czytasz ten kurs) i serwery (to na nim na stałe znajduje się treść strony, którą właśnie ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. wywołałeś). Pośród urządzeń możemy wymienić tak powszechne urządzenia (z którymi za pewne masz do czynienia we własnym domu, jeśli posiadasz Internet) jak modemy, routery, jak również bardziej zaawansowane jak huby, switch, koncentratory. 1. Modem 2. Router Pośród urządzeń infrastruktury telekomunikacyjnej wspomnimy media transportowe, czyli mówiąc prościej to po czym dane mogą być przesyłane pomiędzy komputerami i urządzeniami w sieciach. Media te możemy podzielić na kilka rodzajów: - przewodowe np. kabel koncentryczny, skrętka, światłowody - bezprzewodowe: ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. np. radiowe, podczerwień, satelitarne 1. skrętka 2. przewód koncentryczny 3. światłowód 4. Przykład medium wykorzystującego fale radiowe do bezprzewodowego przesyłania danych Wi-Fi ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Pytanie kontrolne Typ pytania: przyporządkuj do jednej z dwóch grup: grupy = {przewodowe, bezprzewodowe} elementy do dopasowania = [skrętka, światłowód, kabel koncentryczny, WiFi, podczerwień, bluetooth] Dostępne elementy z dwóch list w losowym porządku. Poprawna odpowiedź: przewodowe (x3) = [skrętka, światłowód, kabel koncentryczny] bezprzewodowe (x3) = [WiFi, podczerwień, satelitarne] Feedback typ 1: Feedback 1 (dobry) : Brawo, dokonałeś prawidłowego przyporządkowania Feedback 2, 3 (błędny / częściowo poprawny) : Niestety nie dokonałeś dobrego uporządkowania. Przyjrzyj się ponownie wymienionym na ekranie metodom łączenia komputerów. Skrętka, światłowód oraz kabel koncentryczny wykorzystują przewody - pozostałe opierają się na łączności bezprzewodowej. Ekran nr 5 Tytuł: Protokoły sieciowe Etap dydaktyczny: 6 Oprócz fizycznej infrastruktury, do poprawnego działania Internetu wymagane są również ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. odpowiednie protokoły sieciowe. Są to zbiory reguł definiujące zasady komunikacji pomiędzy urządzeniami sieciowymi, pozwalające wysyłać i interpretować dane w ściśle określony sposób. Za uporządkowanie protokołów w zorganizowaną strukturę odpowiada model TCP/IP (nie mylić z protokołem - nie ma takiego) - teoretyczny model warstwowej struktury protokołów komunikacyjnych. Jego nazwa jest kombinacją dwóch najważniejszych protokołów internetowych - TCP (Transmission Control Protocol) oraz IP (Internet Protocol). Model ten został stworzony w latach 70. XX wieku w DARPA, aby pomóc w tworzeniu odpornych na atak sieci komputerowych. Potem stał się podstawą struktury Internetu. W ramach TCP/IP mówimy o 4 głównych warstwach zaczynając od warstwy dostępu do sieci (poziom kabli, napięć), kończąc na warstwie aplikacji (np. poczta elektroniczna, strony internetowe): - warstwa dostępu do sieci - warstwa Internetu - warstwa transportowa - warstwa aplikacji Pytanie kontrolne Typ pytania: Jednokrotnego wyboru Treść pytania: W której warstwie znajduje się protokół TCP/IP? ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 1. Transportowa (-) 2. Internetu (-) 3. Transportowa i Internetu (-) 4. W żadnej - TCP/IP nie jest protokołem (+) Feedback typ 1 Feedback 1 (dobry): Zgadza się - mówimy o modelu TCP/IP lub też o dwóch oddzielnych protokołach. Feedback 2, 3 (częściowo dobry/zły): To nie jest dobra odpowiedź. TCP/IP jest modelem, na który składa się połączenie nazw dwóch różnych protokołów. Nie istnieje coś takiego jak “protokół TCP/IP”. Jest to jednak dość częsta pomyłka. Ekran nr 6 Tytuł: Dolne warstwy modelu TCP/IP Etap dydaktyczny: 6 Warstwa dostępu do sieci lub warstwa fizyczna (ang. network access layer) jest najniższą warstwą i to ona zajmuje się przekazywaniem danych przez fizyczne połączenia między urządzeniami sieciowymi. Najczęściej są to karty sieciowe lub modemy. Dodatkowo warstwa ta jest czasami wyposażona w protokoły do dynamicznego określania adresów IP. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Warstwa Internetu (ang. internet protocol layer) to sedno działania całej sieci. To tutaj przetwarzane są datagramy, czyli paczki danych posiadające adresy IP nadawcy i odbiorcy. W tej warstwie ustalana jest odpowiednia droga do docelowego komputera w sieci. Niektóre urządzenia sieciowe posiadają tą warstwę jako najwyższą. Są to routery, które zajmują się kierowaniem ruchu w Internecie, bo znają topologię sieci. Proces odnajdywania przez routery właściwej drogi określa się jako trasowanie. Przewijające się tu pojęcie “adresu IP” jest bardzo istotne i wymaga dokładniejszego wyjaśnienia. Ekran nr 7 Tytuł: Co to jest adres IP? Etap dydaktyczny: 6 Adres IP służy do identyfikowania danego komputer w sieci i umożliwia komunikowanie się z nim. Każdy komputer widoczny w Internecie posiada swój unikalny adres. W wersji najbardziej znanej składa się on z ciągu 4 liczb, od 0 do 255, i rozdzielonych kropką, np. 213.241.87.50 Swój aktualny adres IP, widoczny w Internecie możesz sprawdzić np. wchodząc na stronę: http://whatismyipaddress.com/ Jest to adres pod którym jesteś widoczny na zewnątrz zazwyczaj jest on przydzielony dla Twojego modemu przez dostawcę Internetu (z ang. InternetService Provider). ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Zapisywanie adresu IP w przedstawionej wyżej postaci nasuwa ograniczenia na maksymalną ilość takich adresów dostępną w Internecie. W każdym z 4 pól mamy 256 możliwości, dając łącznie 256*256*256*256 kombinacji. Oznacza to nieco ponad 4 miliardy możliwych adresów IP, co wbrew pozorom nie jest zbyt wielką ilością. Wyczerpanie tego limitu jest realnym zagrożeniem najbliższych lat i doprowadziło stworzenia nowego standardu adresacji IPv6. Adres jest tam definiowany przez 8 pól, z których każde dopuszcza 16 możliwych znaków (od 0-9 oraz a-f), np. 2001:0db8:0000:0000:0000:0000:1428:57ab Możliwa ilość adresów w IPv6 jest o kilka rzędów wielkości wyższa i jest liczbą 39 cyfrową. Rozwiązanie to jest jeszcze stosunkowo mało popularne, dlatego standardowo poprzez adres IP rozumie się wersję z 4 liczbami. Ekran nr 8 Tytuł: Adres IP - sieci lokalne i rozległe Etap dydaktyczny: 6 Musisz mieć świadomość, że Twój komputer ma swój adres IP także w sieci lokalnej (ang. Local Area Network). Jest to sieć, którą możesz zbudować w domu lub wewnątrz swojej firmy. Internet możemy traktować jako WAN (ang. Wide Area Network - sieć rozległa), chociaż spotyka się rozróżnienia używające określenia WAN, np. do sieci wewnętrznej miasta. By stworzyć sieć lokalną, potrzebujesz do tego routera. Urządzenie to jest odpowiedzialne m.in. za przydzielanie twojemu komputerowi lokalnego adresu IP, zwanego też adresem wewnętrznym. Adres ten będzie różny od adresu widocznego w Internecie (http://whatismyipaddress.com/), gdyż ten z kolei przydzielany jest przez dostawcę Internetu. Adres taki nazywa się też adresem zewnętrznym. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Po co sieć LAN? Do wygodnej pracy w biurze lub domu. Dzięki skonfigurowanej sieci lokalnej z łatwością możemy dzielić pliki z innymi komputerami, udostępniać foldery, tworzyć wspólne dyski sieciowe, udostępniać wielu użytkownikom drukarkę, skaner czy inne urządzenie. UWAGA! Każdy użytkownik w Twojej sieci lokalnej sprawdzając swój zewnętrzny (widoczny w Internecie) adres IP zobaczy tę samą wartość - będzie to adres przydzielony routerowi przez dostawcę Internetu. Jeśli jednak nie zamierzamy udostępniać na którymś z komputerów jakichś treści w Internecie - np. tworząc serwer strony WWW, to nie musimy się tym martwić. Ekran nr 9 Tytuł: Adres IP - statyczny czy dynamiczny? Etap dydaktyczny: 6 Większość dostawców internetu oferuje użytkownikom tzw. dynamiczny adres IP. Oznacza to, iż adres dobierany jest z określonej puli i co jakiś czas ulega zmianie. Czas ten zależy od samego dostawcy Internetu - może to być np. każdego dnia o północy lub co kilka godzin. Wykupienie adresu statycznego, który nie ulega zmianom, wiąże się zazwyczaj z dodatkową opłatą. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Zmienny adres IP nie stanowi żadnego problemu, dopóki nie chcemy udostępniać naszych zasobów w Internecie, np. zakładając stronę internetową. Może się wówczas okazać, że adres IP którym dysponowaliśmy kilka godzin temu, obecnie wskazuje na zupełnie inny komputer i kieruje potencjalnych odwiedzających w niewłaściwe miejsce. Istnieją sposoby obejścia tego problemu za pomocą usługi tzw. dynamicznych DNS-ów, np. dyndns.org. Pozwalają one zamieścić informacje o swoim IP na zewnętrznym serwerze, który sam będzie aktualizował informacje o jego zmianach. Będzie to się jednak wiązało z dodaniem do nazwy strony odpowiedniej domeny identyfikującej serwer, czyli np. www.mojastrona.dyndns.org. Rozwiązania tego typu mogą być wystarczające dla amatorskich stron internetowych, ale w profesjonalnych zastosowaniach, statyczny adres IP jest praktycznie niezbędny. Ekran nr 10 Tytuł: Model TCP/IP - warstwa transportowa Etap dydaktyczny: 6 Warstwa transportu to trzeci poziom modelu TCP/IP. Odpowiada ona za pewność przesyłania danych. To właśnie ta warstwa nawiązuje i zrywa połączenia między komputerami, za pomocą ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. tak zwanej procedury “uścisku dłoni” (ang. handshaking), podczas której ustalają one wspólne parametry transmisji danych, np. jej szybkości. Warstwa ta odpowiada również za kierowanie właściwych informacje do odpowiednich aplikacji. Opiera się to na wykorzystaniu portów określonych dla każdego połączenia. W jednym komputerze może istnieć wiele aplikacji wymieniających dane z tym samym komputerem w sieci i nie nastąpi wymieszanie się przesyłanych przez nie danych. Porty stanowią kolejną istotną kwestię wymagające dokładniejszego wyjaśnienia. Ekran nr 11 Tytuł: Porty sieciowe Etap dydaktyczny: 6 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Podłączając do naszego komputera fizyczne podzespoły, np. głośniki, wykorzystujemy dostępne w nim gniazda wejścia/wyjścia. Nie da się podłączyć monitora pod wejście od myszki lub odwrotnie. Podobnie wygląda sytuacja w komunikacji sieciowej - dane przeznaczone dla poczty elektronicznej nie mogą zostać dostarczone do programu antywirusowego. W jaki sposób rozróżnić gdzie powinny być one skierowane? Służą do tego porty sieciowe. Są to wirtualne “drzwi”, połączone z określoną aplikacją lub usługą, ponumerowane od 1 do 65535, i wykorzystujące określony protokół sieciowy. Część usług korzysta ze stałych portów, np. do przeglądania stron internetowych wykorzystywany jest port 80, a do wysyłania poczty - 25. Większość portów nie jest jednak przypisana do konkretnych usług i może być wykorzystana przez dowolne aplikacje. Dostawcy Internetu blokują czasem dostęp do określonych portów, uniemożliwiając swoim klientom ich wykorzystanie. Wiąże się to niekiedy z blokowaniem portów używanych przez programy mogące służyć do nielegalnego pobierania i udostępniania plików, np. filmów. Oprócz kwestii legalności, może to mieć również na celu utrudnienie transmisji dużych ilości danych, które mogą spowolnić działanie całych sieci (np. osiedlowych) lub też kwestie bezpieczeństwa. PYTANIE KONTROLNE Typ pytanie: jednokrotne Pytanie: Co się stanie, jeśli twój dostawca blokuje port 25? ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Odpowiedzi: a) Nie da się uruchomić przeglądarki internetowej. (-) b) Nie da się wysyłać poczty elektronicznej przez ten port. (+) c) Nie da się pobierać plików z Internetu. (-) Feedback typ 1 Feedback 1 (dobry) Zgadza się, mogą wystąpić problemy z wysyłaniem wiadomości poprzez standardowy port 25. Większość programów poczty elektronicznej pozwala jednak na wykorzystanie innych portów, więc nie jest to problem nie do przejścia. Feedback 3 (zły) To nie jest dobra odpowiedź. Jak wspomnieliśmy wyżej, port 25 powiązany jest z usługą poczty elektronicznej, i to z nią będą problemy. Większość programów poczty elektronicznej pozwala jednak na wykorzystanie innych portów, więc nie jest to problem nie do przejścia. Ekran nr 12 Tytuł: Model TCP/IP - warstwa aplikacji Etap dydaktyczny: 6 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Warstwa aplikacji modelu TCP/IP to najwyższy poziom, w którym pracują użyteczne dla nas aplikacje takie jak np. serwer WWW czy przeglądarka internetowa. Obejmuje ona zestaw gotowych protokołów, które aplikacje wykorzystują do przesyłania różnego typu informacji w sieci. Wykorzystywane protokoły to m.in.: HTTP, Telnet, FTP, DNS, SMTP Wiele z dostępnych tu protokołów ma już realne znaczenie dla przeciętnego użytkownika Internetu i jest wykorzystywane przez aplikacje z którymi mamy do czynienia na codzień. Przyjrzyjmy się im bliżej. Ekran nr 13 Tytuł: DNS, czyli adres IP w użytecznej formie Etap dydaktyczny: 6 Wspominaliśmy wcześniej o adresie IP i jego roli w identyfikowaniu komputerów w Internecie. Mało kto korzysta jednak z Internetu wpisując ciąg 4 liczb, licząc że nie popełni w nich błędu i trafi tam gdzie zamierzał. Z pomocą przychodzi tutaj DNS (Domain Name System). Jest to specjalny protokół przekładający adres IP na wartość tekstową, łatwiejszą do zapamiętania i używania. Na przykład adres 213.241.87.50 przypisany jest do nazwy google.pl ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Informacje o adresach i ich powiązaniach nie są przechowywane w jednym miejscu. Istnieje wiele serwerów DNS, wzajemnie wymieniających się tymi informacjami i tworzącymi drzewiastą strukturę powiązań. Każda strona musi być powiązana z przynajmniej dwoma serwerami DNS, by móc funkcjonować w razie awarii jednego z nich. Przypisywanie adresów IP do nazw poprzez DNS nie jest natychmiastowe. Informacje o zmianach muszą zostać rozpropagowane w Internecie, co może zając nawet do 48 godzin. Może to być problemem podczas przenoszenia np. strony internetowej z jednego serwera na inny zanim dane zostaną uaktualnione, może minąć nawet kilkanaście godzin przez które użytkownicy wciąż będą kierowani na stary adres, lub otrzymają komunikat o błędzie. Ekran nr 14 Tytuł: Domeny Etap dydaktyczny: 6 Zamiana adresu IP na “nazwę” strony internetowej ma określone zasady i ograniczenia. Tak przełożony adres nosi nazwę domeny i dzieli się na kilka mniejszych części, rozdzielonych kropkami. Przyjrzyjmy się im bliżej. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Wartość po prawej stronie jest nazywana “domeną najwyższego poziomu”. W największym uproszczeniu określa ona rodzaj strony. Przykładowo końcówka .gov oznacza strony urzędowe, .edu - strony instytucji edukacyjnych, zaś .com strony komercyjne. Mogą tutaj również występować skróty określające państwa: .pl (Polska), .uk (Wielka Brytania), .de (Niemcy). Obie wersje mogą występować jednocześnie - przykładowo .edu.pl dla strony polskiej uczelni, lub .gov.pl dla polskich stron urzędowych. Kontynuując w lewą stronę, schodzimy na niższy poziom domeny. Część ta nie ma ściśle określonych zasad nazewnictwa i zależy wyłącznie od fantazji swojego właściciela. Może to być nazwa firmy, produktu lub chwytliwe hasło reklamowe. Dobra nazwa domeny może być podstawą sukcesu, w niektórych przypadkach warta nawet miliony dolarów. Część ta może również składać się z kilku dodatkowych członów, dopisywanych na lewo i nazywanych subdomenami, np. rekrutacja.nazwauczelni.edu.pl lub ksiegowosc.nazwafirmy.com.pl Wartość skrajnie z lewej dokładnie określa przeznaczenie domeny. Może to być np. www strona internetowa, mail - serwer poczty elektronicznej. Nie jest to wartość obowiązkowa podczas typowego przeglądania Internetu, wartością domyślną jest www i nie jest wyświetlane. UWAGA! Błędne wprowadzenie nazwy domeny zazwyczaj skutkuje komunikatem o błędzie, ale może również doprowadzić nas do zupełnie innej strony internetowej. Czasem jest to ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. zamierzone przez autorów strony, liczących na literówki i ludzi trafiających do nich przez pomyłkę. W innych przypadkach może dochodzić do podszywania się pod np. stronę banku i próby wyłudzenia informacji. https://www.stronabanku.com to nie to samo co http://www.stroonabanku.com Jedna dodatkowa litera O może czasem oznaczać ogromną różnicę. Zawsze dokładnie sprawdzaj adres domeny. Ekran nr 15 Tytuł: Pytanie kontrolne Etap dydaktyczny: 7 PYTANIE KONTROLNE Typ pytania: jednokrotnego wyboru Pytanie: Czy nazwa domeny postaci pl.mojafirma.com jest poprawna? Odpowiedzi a) NIE - pl powinno znajdować się na końcu nazwy, zaraz po .com (-) b) NIE - na początku nazwy zamiast pl powinno być www (-) c) TAK - taki adres jest dopuszczalny (+) Feedback typ 2 Feedback odpowiedź A: Niestety nie. pl pełni tutaj rolę subdomeny, a ich nazwy nie mają ściśle określonych ograniczeń. .pl na końcu nazwy odnosi się do kraju, w którym zarejestrowana jest domena, ale nie jest to jedynym sposobem oznaczenia państwa. W przypadku niektórych stron, identyfikator kraju umieszcza się na początku w celu stworzenia regionalnych wersji stron o zasięgu międzynarodowym, np. http://pl.wikipedia.org oraz http://en.wikipedia.org Feedback odpowiedź B: Niestety nie. Jak wspominaliśmy wcześniej, www nie jest wartością obowiązkową i często jest automatycznie zamieszczana przez przeglądarki. Umieszczenie pl na początku adresu jest jednym z rozwiązań stosowanych w celu tworzenia regionalnych wersji strony o zasięgu międzynarodowym, np. http://pl.wikipedia.org oraz http://en.wikipedia.org Feedback odpowiedź C: Zgadza się. Jest to jedno z rozwiązań stosowanych w celu tworzenia regionalnych wersji strony o zasięgu międzynarodowym, np. http://pl.wikipedia.org oraz ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. http://en.wikipedia.org Ekran nr 16 Tytuł: Własność domen Etap dydaktyczny: 6 Korzystanie z domen nie jest kwestią dowolną. Aby móc używać danej nazwy i połączyć ją z adresem IP, należy ją najpierw zarejestrować - co zwykle wiąże się z wykupieniem jej na stronie firmy oferującej tego typu usługi. Każda domena będąca obecnie w użyciu ma swojego właściciela. Jest on jedyną osobą uprawnioną do dokonywania w niej zmian, np. uruchomienia na niej strony internetowej lub przeniesienia na inny adres IP. Możliwe jest dzielenie się tymi uprawnieniami w ograniczonym zakresie, ale przekazanie pełnej własności nad domeną jest bardziej złożoną procedurą. Domeny nie są przypisane na stałe, a jedynie “wypożyczane” na określony okres czasu. Obecny właściciel ma prawo przedłużenia okres wynajmu w pierwszej kolejności - jeśli z niego nie skorzysta, domena może być wykupiona przez dowolną osobę. Możliwe jest sprawdzenie obecnego właściciela witryny oraz okresu własności poprzez strony oferujące usługi typu WHOIS, np. https://who.is ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Otrzymujemy wówczas informacje o nazwie domeny, jej właścicielu, dacie utworzenia, okresie obecnego wynajmu itd. W przypadku osób prywatnych, część danych osobowych może nie być wyświetlana. Ekran nr 17 Tytuł: Właśność domen w praktyce Etap dydaktyczny: 8 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Załóżmy, że mamy stronę internetową, założoną przez zaprzyjaźnionego informatyka, na której w wolnej chwili umieszczamy określone treści. Po całorocznej ciężkiej pracy, wyjeżdżamy na dłuższe wakacje, odcinając się przy tym od komputera i nie sprawdzając poczty elektronicznej. Ignorujemy również telefony od wspomnianego informatyka, wychodząc z założenia, że jest fachowcem i sam sobie poradzi w razie problemów. Po powrocie, wypoczęci i zadowoleni, chcemy opublikować zdjęcia z naszych wakacji. W przeglądarce wpisujemy adres naszej strony, ale zamiast znajomego widoku, wita nas komunikat o błędzie. Dzwonimy do informatyka, który informuje nas, iż nie opłaciliśmy na czas opcji przedłużenia ważności domeny - o czym byliśmy informowani przez pocztę elektroniczną - a on nie posiadał upoważnienia, by zrobić to za nas. Domena stała się więc ogólno dostępna, ale specjalnie dla nas wykupił ją osobiście i może nam ją odsprzedać - za drobną dopłatą. PYTANIE KONTROLNE Typ pytania: jednokrotnego wyboru Pytanie: Jak myślisz, czy takie działanie jest legalne? Odpowiedzi: a) TAK (+) ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. b) NIE (-) Feedback typ 2 Feedback odpowiedź A: Zgadza się. Wprawdzie można się spierać o moralną stronę takiego procederu, to jednak od strony prawnej jest on jak najbardziej legalny. Co więcej, istnieją nawet specjalne strony, na których można wykupić usługę “przechwytywania” domen - czyli właśnie próby wykupienia jej w sytacji, gdy nie zrobi tego pierwotny właściciel. Udane przejęcie znanej domeny i ponowne jej odsprzedanie może być warte duże pieniądze. Feedback odpowiedź B: Niestety, nie jest to poprawna odpowiedź. Można mieć wątpliwości o naturę moralną takiego procederu, jednak od strony prawnej jest on jak najbardziej legalny. To właściciel domeny nie przedłużył umowy przez własną nieuwagę i tylko siebie może za to winić. Co więcej, istnieją nawet specjalne strony, na których można wykupić usługę “przechwytywania” domen - czyli właśnie próby wykupienia jej w sytacji, gdy nie zrobi tego pierwotny właściciel. Udane przejęcie znanej domeny i ponowne jej odsprzedanie może być warte duże pieniądze. Ekran nr 18 Tytuł: Adres URL Etap dydaktyczny: 6 Przegladając zasoby Internetu, można zauważyć, że domena jest często tylko jednym z elementów pełnego adresu strony internetowej. Przykładowo, możemy spotkać się z adresem postaci http://www.pjwstk.edu.pl:80/component/search/?searchword=stypendia&searchphrase=all&Itemid=108 Taka konstrukcja nosi nazwę URL (ang. unified resource locator) i jest ujednoliconym formatem adresowania zasobów w Internecie. Przyjrzyjmy się temu bliżej - dla ułatwienia dzieląc na dwie części. Część podstawowa: ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 1 - nazwa protokołu. W przeglądarkach internetowych jest to domyślnie http, lub https dla stron ze specjalnymi zabezpieczeniami, i często jest dodawane automatycznie. 2 - nazwa domeny. WWW jest często dodawane automatycznie przez przeglądarke. 3 - numer portu. Port 80 jest standardowym portem dla stron internetowych oraz protokołu http i zazwyczaj nie jest wyświetlany. Może się jednak zdarzyć, że wpisując inny numer otrzymamy dostęp do innego zasobu, np. możliwość zalogowania się do panelu administracyjnego strony. Część dotycząca zasobu: MULTIMEDIA (kolory do zmiany, strzałki lub inne wskazanie na odpowiednie części adresu) 4 - ścieżka dostępu do zasobu. Określa gdzie na serwerze znajduje się poszukiwany zasób 5 - argumenty. Parametry przekazywane do serwera. Mogą to być np. kryteria wyszukiwania produktu w sklepie, lub polecenie wyróżnienia danego słowa na stronie. Nie wszystkie części adresu URL są wymagane, a większość z nich jest obsługiwana przez same strony internetowe i stosowne opcje. Wprawdzie jest możliwa ręczna edycja np. parametrów wyszukiwania w adresie URL, ale zazwyczaj dokonuje się tego poprzez stosowne okienko na samej stronie. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Pytanie kontrolne Typ pytania: Jednokrotnego wyboru Treść pytania: Czy adres postaci http://nowastrona.pl:8443 jest poprawnie zbudowanym adresem URL? 1. Nie, brak części dotyczącej zasobu. (-) 2. Nie, błędny numer port, powinno być 80. (-) 3. Tak (+) Feedback typ 2 Feedback odpowiedź 1: Część dotycząca zasobu nie jest wymagana do poprawności adresu URL. Ponadto, często uzyskuje się ją poprzez nawigację na podstawowej stronie internetowej, do której możemy dostać się używając właśnie takiej krótkiej nazwy. Feedback odpowiedź 2: Port 80 jest portem standardowym, ale nie jedynym na którym może działać strona internetowa. 8443 może oznaczać numer portu wymaganego by uzyskać dostęp do panelu administracyjnego, i uniknąć sytuacji gdy ktoś zobaczy go przez przypadek. Feedback odpowiedź 3: Zgadza się. Port 8443 nie jest typowym portem dla stron internetowych, ale być może chodzi tu o uzyskanie dostępu do panelu administracyjnego. Ekran nr 19 Tytuł: URL a przeglądarki. Etap dydaktyczny: 6 Ale co się właściwie dzieje gdy w przeglądarce wpisuję jakiś adres internetowy? Np. www.pjwstk.edu.pl ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Po pierwsze jest on zamieniany na http://www.pjwstk.edu.pl Przeglądarki domyślnie zakładają, że jeśli nie podano inaczej, to mamy na myśli właśnie protokół HTTP (ang. Hyper Text Transfer Protocol), o którym kilka słów więcej na następnym ekranie. Czasem może również wystąpić wersja HTTPS (HTTP Secure), z dodatkowymi zabezpieczeniami i szyfrowaniem, używana np. przy łączeniu się do banków internetowych. Następnie na serwerach DNS ustalane jest jaki adres IP odpowiada domenie www.pjwstk.edu.pl. Zapytanie zostaje wysłane pod ten adres, w tym wypadku 91.230.222.21:80. Możemy podejrzeć jaki to adres analizując postać zapytania HTTP np. w narzędziach dla programistóww [Widok/Programista/Narzędzia dla programistów, zakładka Network] przeglądarki Chrome podczas ładowania strony. Więcej o HTTP dowiesz się na kolejnym ekranie mówiącym o tymże protokole. Ekran nr 20 Tytuł: Pytanie kontrolne Etap Dydaktyczny: 7 Typ pytania: jednokrotnego wyboru Pytanie: Czy zamiast słownego adresu strony można wpisać w przeglądarce adres IP? Odpowiedzi: ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. a) NIE (-) b) TAK (+) Feedback typ 2 Feedback odpowiedź A: To błędna odpowiedź. DNS przekłada słowną nazwę strony na jej adres IP, i to do niego kieruje przeglądarkę. Bezpośrednie wpisywanie adresu IP jest wprawdzie niewygodne, ale jak najbardziej dopuszczalne. W niektórych przypadkach może wręcz być jedynym sposobem dostępu do danej strony. Feedback odpowiedź B: Zgadza się. Metoda ta jest wprawdzie mniej wygodna niż wpisywanie nazwy domeny, ale jak najbardziej możliwa. W niektórych przypadkach może wręcz być jedynym sposobem dostępu do danej strony. Ekran nr 21 Tytuł: HTTP Etap dydaktyczny: 6 Protokół HTTP jest podstawą funkcjonowania Internetu w jego potocznym rozumieniu, czyli jako źródła stron internetowych. Udostępnia on znormalizowany sposób komunikania się pomiędzy komputerami. W szczególności określa możliwe żądania płynące od przeglądarek internetowych (klient) do komputerów oferujących treść (serwer) oraz sposób odpowiedzi na te żądania. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Protokół HTTP jest protokołem bezstanowym. Oznacza to, że nie przechowuje informacji o poprzednich transakcjach pomiędzy klientem i serwerem. Każde połączenie jest odrębną całością, bez jakiejkolwiek historii. Rozwiązanie takie zmniejsza obciążenie serwerów, gdyż pozwala na wysyłanie jedynie niezbędnego minimum informacji. Może jednak być problematyczne gdy chcemy zapamiętać dane pomiędzy połączeniami - np. gdy użytkownik nie chce za każdym razem logować się na stronę internetową. Rozwiązaniem są ciasteczka. Są to małe pliki tekstowe, wysyłane przez przeglądarkę podczas łączenia się ze stroną internetową. Pozwalają np. zapamiętać nazwę użytkownika i ułatwić procedurę logowania się. Mogą również przechowywać inne informacje, często wykorzystywane przez twórców strony w celach promocyjnych i reklamowych. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Od marca 2013 r. wymagane jest umieszczenie ostrzeżenia o ciasteczkach na większości stron internetowych, informujące użytkownika, iż mogą one zbierać o nim informacje. Ekran nr 22 Tytuł: HTML Etap dydaktyczny: 6 Wiemy już, że protokół HTTP służy do komunikacji z komputerami przechowującymi strony internetowe i przesyłaniach tych stron do przeglądarki internetowej. Ale jak wyglądają same strony? ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. W największym uproszczeniu, strony internetowe zbudowane są za pomocą specjalnego języka nazywanego HTML (ang. Hyper Text Markup Language). Opiera się on na systemie tzw. znaczników, czyli symbolów < oraz >, definiujących treść strony. Znaczniki określają, co oznacza tekst pomiędzy nimi - czy jest to zwykły tekst, obrazek, tabela. Dokładna znajomość ich działania pozwala tworzyć bardzo złożone strony, ale język ten jest na tyle prosty, iż nawet początkujący użytkownik jest w stanie zbudować prostą stronę internetową. Zaletą HTML, która przyczyniła się do jego popularyzacji, jest niezależność od wykorzystywanego sprzętu komputerowego oraz systemu operacyjnego. Strona otwierana na komputerze stacjonarnym będzie wyglądała tak samo jak na urządzeniu przenośnym. Wprawdzie niewielkie rozmiary ekranu mogą utrudnić jej przeglądanie (i wymusić utworzenie specjalnej wersji “mobilnej”), ale treść w obu przypadkach będzie taka sama. Istnieją drobne różnice w interpretacji HTML przez różne przeglądarki internetowe, jednak końcowy użytkownik zwykle ich nie zauważa. Tematyka HTML jest bardzo obszerna i dokładniej zajmuje się nią kurs “Systemy zarządania treścią.” Ekran nr 23 Tytuł: Poczta elektroniczna Etap dydaktyczny: 6 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Wyjaśniliśmy już, że do przeglądania stron internetowych służy protokół http, a same strony buduje się za pomocą języka html. A jak wygląda ta kwestia w przypadku poczty elektronicznej? Poczta elektroniczna wymaga dwóch oddzielnych protokołów. Jeden z nich służy do odbierania wiadomości, a drugi do ich wysyłania. W przypadku wysyłania, sytuacja jest prosta. Odpowiedzialny jest za to protokół SMTP (Simple Mail Transfer Protocol), standardowo wykorzystujący port 25. W przypadku odbierania poczty sytuacja jest bardziej skomplikowana. Rozróżniamy dwa główne protokoły, różniące się zasadą przechowywania odebranej poczty. Pierwszym z nich jest POP3. Jest to starszy protokół, będący standardem w czasach gdy typowy użytkownik nie łączył się jeszcze z Internetem w sposób stały, a jedynie “wchodził” do niego na jakiś czas za pomocą modemu. W swojej podstawowej postaci zakłada on pobranie całej poczty z serwera, zapisanie jest na komputerze użytkownika, a następnie usunięcie z serwera. Możliwe jest wprawdzie pozostawienie wiadomości na serwerze przez jakiś czas, ale to komputer klienta jest traktowany jako główne miejsce ich przechowywania. IMAP jest nowszym protokołem, w domyśle przeznaczonym dla użytkowników którzy dysponują ciągłym podłączeniem do Internetu. Wiadomości są cały czas przechowywane na serwerze pocztowym, a komputer użytkownika służy do podglądania zawartości serwera. Pozwala to na jednoczesne przeglądanie poczty na wielu komputerach i otrzymanie dostępu dokładnie tych samych wiadomości. Ekran nr 24 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Tytuł: Przesyłanie plików w Internecie Etap dydaktyczny: 6 Wymieniony wcześniej protokół HTTP może służyć również do przesyłania plików z danej strony internetowej na komputer użytkownika i odwrotnie. Funkcjonalność taka sprawdza się w przypadku przesyłania pojedyńczych plików i jest dosyć prosta dla użytkownika końcowego, sprowadzając się do kliknięcia w przeglądarce na odpowiednie łącze. W przypadku wysyłania pliku, może to być nieco bardziej skomplikowane, wymagające utworzenia przez autorów strony internetowej odpowiednich formularzy, możliwości wyboru plików itd. Istnieje jednak protokół przeznaczony specjalnie do przesyłania plików, tzw. File Transfer Protocol (FTP). Jego zastosowanie jest zazwyczaj bardziej specjalistyczne niż HTTP, często wymagające użycia zewnętrznego programu nazywanego klientem FTP, np. FileZilla. Programy takie ułatwiają masowe przesyłanie plików, który to proces może być uciążliwy przy zastosowaniu HTTP. Przykładowo, wgranie gotowej strony internetowej na dany serwer wiąże się zazwyczaj z przeniesieniem znacznej ilości plików HTML, obrazków, tekstu i innych. Dokonanie tego za pomocą HTTP jest bardzo niewygodne, a czasem wręcz w ogóle niemożliwe dla przeciętnego użytkownika. Funkcjonalność taka musiałaby zostać w jakiś sposób udostępniona “odgórnie”, np. przez firmę od której wykupiliśmy daną domenę - a nawet wtedy często wykorzystywany jest FTP, tylko w specjalny sposób wyświetlany w przeglądarce. Tymczasem poprawnie skonfigurowany klient FTP może być obsługiwany w sposób podobny do zwykłego kopiowania plików w systemie operacyjnym. Zaznaczanie całych folderów i wydanie ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. polecania kopiowania może wystarczyć do przesłania tysięcy plików, co byłoby znacznie trudniejsze w HTTP. Ekran nr 25 Tytuł: FTP w praktyce Etap dydaktyczny: 8 Wspominaliśmy o wgraniu zrobionej już strony internetowej na serwer i związanym z tym wykorzystaniem FTP. Ręczne tworzenie strony może być jednak procesem dość żmudnym i czasochłonnym, dlatego też istnieją systemy do “automatycznego” tworzenia stron - tak zwane Systemy Zarządzania Treścią (ang. Content Management System, CMS). Korzystają one z gotowych schematów, które następnie mogą być modyfikowane przez użytkownika i wypełniane treścią. Na potrzeby początkującego użytkownika, takie gotowce są zupełnie wystarczające. Wydawałoby się, że przy wykorzystaniu takich narzędzi, jakakolwiek wiedza o FTP jest zbędna, ale nie jest to do końca prawda. Wspomniane narzędzia muszą najpierw być wgrane na serwer, by mogły rozpocząć swoje działanie - a to wymaga właśnie zastosowania klienta FTP. Firmy sprzedające domeny oferują czasem automatyzacje tych działań, ale wiąże się to z pewnymi ograniczeniami. Możemy np. mięc dostęp tylko do jednego konkretnego CMS, ograniczone możliwości późniejszego jego dostosowania, a całość może wymagać wykupienia droższego pakietu usług. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Podstawy znajomości FTP są więc bardzo przydatne, a większość klientów FTP oferuje proste poradniki korzystania z nich. W większości przypadków wystarczy znać adres domeny, na której uruchomiony jest serwer i wpisać go w odpowiednie miejsce. Czasem dodatkowo wymagane jest hasło, ustalane przez właściciela domeny. Cały proces nie powinien zająć więcej niż kilka minut. Ekran nr 26 Tytuł: Podsumowanie Etap dydaktyczny: 9 W lekcji tej przyjrzeliśmy się technicznym podstawom działania Internetu i kilku popularnych w nim usług. Dowiedziliśmy się, jak identyfikowane są komputery w globalnej sieci, od czego zależą nazwy stron, dlaczego niektóre usługi mogą nie działać i być blokowane przez dostawców Internetu. Poznaliśmy również kilka istotnych skrótów, z którymi możemy spotkań się podczas korzystania z Internetu. Wiemy również, iż mimo pozornego skomplikowania, tworzenie stron i wymiana treści w Internecie jest bardzo prosta. Ma to swoje konsekwencje, które poruszymy w dalszej części kursu. Poniżej krótkie przypomnienie terminów, z którymi spotkaliśmy się w trakcie lekcji: ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. __________________________________________________________________________________ PYTANIA KONTROLI KOŃCOWEJ (należy umieści wszystkie pytania kontrolne przewidziane dla danej lekcji i weryfikujące cele szczegółowe przypisane lekcji) Pytanie nr 1. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: zidentyfikuje różnice pomiędzy siecią lokalną (LAN), a siecią rozległą (WAN) Typ pytania: Wielokrotnego wyboru Treść pytania: Które z poniższych zdań są prawdziwe? Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): a) Sieć domowa jest siecią lokalną. (+) b) Sieć miejska jest siecią lokalną. (-) ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. c) Internet jest siecią rozległą. (+) d) Adres IP w sieci lokalnej i rozległej jest zawsze taki sam. (-) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 minuta Ekran pytania: 8 Ekran przejścia z błędem: 8 (“Adres IP - sieci lokalne i rozległe”) Pytanie nr 2. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: zna i rozumie pojęcia jak domena, DNS, IP, port, URL, HTML Typ pytania: Jednokrotnego wyboru Treść pytania: Za pomocą adresu IP można: Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): a) Zidentyfikować dany komputer w Internecie. (-) b) Zidentyfikować dany komputer w sieci lokalnej. (-) c) Wejść na stronę internetową nawet jeśli nie znamy jej nazwy. (-) d) Wszystkie odpowiedzi są poprawne. (+) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 minuta Ekran pytania: 7 Ekran przejścia z błędem: 7 (“Co to jest adres IP?”) Pytanie nr 3. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: zna i rozumie pojęcia jak domena, DNS, IP, port, ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. URL, HTML Typ pytania: Wielokrotnego wyboru Treść pytania: Wskaż prawidłowe stwierdzenia na liście: Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): a) Domeny są przydzielane na stałe. (-) b) Tylko właściciel może przekazać daną domenę innej osobie. (-) c) .gov, .edu, .com to tak zwane domeny najwyższego poziomu. (+) d) Do głównej nazwy domeny, można dodawać dodatkowe elementy, tzw. subdomeny. (+) e) Domena jest powiązana z konkretnym adresem IP dzięki DNS. (+) f) Zmiana adresu IP witryny jest może trwać do 48 godzin. (+) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 2 minuty Ekran pytania: 14 Ekran przejścia z błędem: 13 (“DNS, czyli adres IP w użytecznej formie”) Pytanie nr 4. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wskazuje poprawne definicje pojęć domena, DNS, IP, port, URL, HTML Typ pytania: Dopasuj w pary Treść pytania: Połącz pojęcia z ich definicją. Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): a) Przypisuje adres IP do danej domeny / DNS b) Wirtualne “drzwi” połączone z konkretnymi aplikacjami i zapewniające dotarcie danych w odpowiednie miejsce / Port sieciowy ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. c) Język służący do budowy stron internetowych za pomocą systemu znaczników / HTML d) System adresowania zasobów w Internecie / URL Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 2 minuty Ekran pytania: 22 Ekran przejścia z błędem: 11 (“Porty sieciowe”) Pytanie nr 5. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: rozróżnia podstawowe protokoły Internetowe (HTTP, FTP, POP3, SMTP) Typ pytania: Połącz pojęcia Treść pytania: Połącz pojęcia z ich definicją. Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): a) Protokół przeznaczony do wymiany plików w Internecie / FTP b) Protokół służący do wysyłania poczty elektronicznej / SMTP c) Protokół służący do odbioru poczty elektronicznej / POP3 d) Protokół służący do wyświetlania stron internetowych / HTTP Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 2 minuty Ekran pytania: 24 Ekran przejścia z błędem: 21 (“HTTP”) Pytanie nr 6. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: Wykryje kto jest właścicielem domeny w bazie ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. WHOIS. Typ pytania: Jednokrotnego wyboru Treść pytania: W jaki sposób można zidentyfikować właściciela danej domeny? Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): a) Strony z informacjami typu WHO (-) b) Strony z informacjami typu WHOSE (-) c) Strony z informacjami typu WHOIS (+) d) Nie da się tego zrobić za pomocą powszechnie dostępnych metod. (-) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 minuta Ekran pytania: 16 Ekran przejścia z błędem: 16 (“Własność domen”) Pytanie nr 7. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: Zidentyfikuje poszczególne części adresu URL i rozumie za co odpowiadają Typ pytania: Dopasuj w pary (jeśli dałoby się je jakoś ponumerować lub w inny sposób wyróżnić) Treść pytania: Określ co oznaczają poszczególne części adresu URL, na przykładzie http://www.przykladowa.com.pl:8080/employee/search/?first_name=John&last_name=Doe Multimedia [adres podzielony na 5 kolorowych części, tak samo jak na ekranie 18] Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): a) Protokół / http:// b) Domena / www.przykladowa.com.pl c) Port / :8080 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. d) Scieżka dostępu do zasobu / employee/search e) Parametry dodatkowe / ?firstname=John&last_name=Doe Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 2 minuty Ekran pytania: 18 Ekran przejścia z błędem: 18 (“adres URL”) ________________________________________________________________________ CZĘŚĆ E: WERYFIKACJA STRUKTURY KURSU I PIERWSZEJ LEKCJI wypełniają: ● Metodyk nauczania – pod względem zgodności z metodą opracowaną w projekcie Lekcja do pełnej poprawności metodycznej wymaga uzupełnienia o etap 7. ● Specjalista ds. multimediów – pod kątem możliwości wykonania, terminu i kosztów itd. ________________________________________________________________________ CZĘŚĆ F: KURS (DALSZE LEKCJE) wypełnia wykładowca (należy opisać wszystkie zaplanowane w strukturze lekcje) LEKCJA NR 2 (zgodnie z zaakceptowaną strukturą) Typ lekcji: ZDALNA Tytuł lekcji: Web 2.0. Kto może być twórcą treści w Internecie? Cele szczegółowe, które mają zostać osiągnięte podczas lekcji (z podanych wcześniej w tabeli): ·∙ wskaże podmioty mogące być twórcami treści w Internecie ·∙ wskaże najważniejsze cechy społeczne Web 2.0 ·∙ wskaże strony na których można umieścić treści podanego typu (należy umieścić kolejno opisy wszystkich ekranów zaplanowanych w ramach lekcji) Ekran nr 1 Tytuł: Rozwój Internetu ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Etap dydaktyczny: 1 W ciągu ostatnich kilkunastu lat, Internet rozrósł się ze struktury do której dostęp mieli tylko nieliczni, do gigantycznej sieci miliardów stron internetowych. Codziennie przesyłane są miliony informacji, teksty, filmów, obrazów, a sieć nadal się rozrasta. Rozwój ten jest tak gwałtowny, że (jak wspominaliśmy w poprzedniej lekcji) wymagane było opracowanie nowego standardu identyfikowania komputerów w Internecie, gdyż limit stosowanego obecnie jest już praktycznie na wyczerpaniu. Kto jednak wypełnia te miliony stron informacjami i tworzy treść w Internecie? Ekran nr 2 Tytuł: Co trzeba, by tworzyć treść w Internecie? Etap dydaktyczny: 2, 3, 4 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. W najszerszym rozumieniu tego pojęcia, za "tworzenie treści w Internecie" można uznać napisanie anonimowego komentarza pod artykułem na serwisie informacyjnym. Zazwyczaj jednak chodzi nam o stworzenie czegoś przez nas samych, a następnie opublikowanie tego w Internecie. Mogą to być zdjęcia z wakacji. Może to być coś co nas poruszyło i skłoniło do głębszych przemyśleń. Może to być film o naszym domowym zwierzaku. Niezależnie od tego, opublikowanie treści w Internecie wymaga spełnienia pewnych wymagań. Z poniższej listy wybierz te, które uważasz za niezbędne. Typ: Wybór wielokrotny Możliwe odpowiedzi: a) Statyczny adres IP (-) b) Własna domena (-) c) Znajomość HTML (-) d) Klient FTP (-) e) Dostęp do Internetu (+) Podpowiedzi: Podpowiedź 1: Informacje potrafią pojawiać się w Internecie nawet w ciągu kilku minut, czasem wprost z telefonu komórkowego. Czy byłoby to możliwe gdyby proces ten był bardzo skomplikowany i wymagał spełnienia wielu warunków? Podpowiedź 2: Wiemy z poprzedniej lekcji, ze istnieją systemy ułatwiające tworzenie treści w ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Internecie, przeznaczone dla użytkowników bez znacznej wiedzy informatycznej. Czy naprawdę potrzebna jest znajomość języków lub dodatkowych programów? Feedback typ 1: błędny/częściowo poprawny: Nie wszystkie z tych rzeczy są wymagane. Na poprzedniej lekcji wspominaliśmy o tzw. Systemach Zarządaniach Treścią, które wspomagają i automatyzują tworzenie stron internetowych. Ułatwienia dla potencjalnych autorów treści idą jednak znacznie dalej, zmniejszając wymagania zarówno sprzętowe, jak i dotyczące wiedzy informatycznej do minimum - w tym wypadku wystarczy sam dostęp do Internetu. poprawny: Zgadza się. Pozostałe elementy mogą być przydatne przy tworzeniu treści, ale nie są niezbędne. Wspominaliśmy poprzednio o Systemach Zarządzania Treścią, a to tylko jedno z wielu ułatwień przy tworzeniu własnej treści, ograniczających wymagania od użytkownika do minimum. Ekran nr 3 Tytuł: Wystarczy sam Internet Etap dydaktyczny: 5 Spośród wszystkich elementów wymienionych w zadanym pytaniu, do stworzenia własnej treści wystarczy nam dostęp do Internetu. Owszem, znajomość HTML pozwala na stworzenie strony internetowej od podstaw, posiadanie własnej domeny umożliwia nadanie jej bardziej ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. personalnego charakteru, a dostęp FTP na pełną modyfikację… ale znacznie prościej jest umieścić swoją treść na którymś z już istniejących serwisów przeznaczonych do tego celu. Oznacza to co prawda rezygnacje z pełnej personalizacji, gdyż zamiast adresu strony w postaci http://MOJAWLASNASTRONA.pl będzie to np. http://MOJASUBDOMENA.nazwaserwisu.com lub http://nazwaserwisu.com/MOJAPODSTRONA. Dla większości ludzi jednak korzystanie z gotowego serwisu jest zupełnie wystarczające i znacznie prostsze niż stworzenie własnej strony - nie mówiąc już o kosztach jej wypromowania. Ekran nr 4 Tytuł: Web 2.0 Etap dydaktyczny: 6 We wczesnym okresie rozwoju Internetu, przeciętny użytkownik był tyko odbiorcą treści. Strony internetowe tworzone były przez fachowców, i tylko oni mogli modyfikować ich treść. Końcowy odbiorca mógł jedynie zgłosić swoje uwagi przez pocztę elektroniczną i mieć nadzieje, że ktoś je uwzględni. Nie było to wygodne rozwiązanie, jednak w tamtych czasach nie istniały żadne alternatywy. Sieć 2.0 jest odpowiedzią na rosnące wymagania użytkowników, chcących w łatwy sposób dzielić się treścią w Internecie. Nie potrafią konfigurować domen, nie słyszeli o FTP i nie mają zbyt wiele wolnego czasu, by się ich nauczyć. Chcą jedynie mieć możliwość łatwego ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. umieszczenia kilku zdjęć, ich podpisania i pokazania swoim znajomym - lub też publikowania bardziej zaawansowanych treści, jeśli tylko wolą. Określenie “łatwe” jest przy tym w pełni adekwatne. Założenie konta na serwisie web 2.0, np. Facebook jest kwestią podania kilku podstawowych danych, odebrania wiadomości e-mail z potwierdzeniem naszej rejestracji. Po dokonaniu tego procesu, możemy już publikować treści. Jeśli nie są one zbyt złożone, z całym procesem wyrobimy się w ciągu kilkunastu minut. Pytanie kontrolne Typ pytania: Wielokrotnego wyboru Treść pytania: Czym różni się Web 2.0 od Web 1.0? Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): 1. Szybkością działania. (-) 2. Łatwością dodawania własnych treści. (+) 3. Bezpieczeństwem informacji. (-) 4. Możliwością współtworzenia treści przez użytkowników. (+) Feedback typ 1 Feedback 1 (dobry): Zgadza się. Zagadnienia związane z bezpieczeństwem i siecią są niezależne od autorstwa treści i rozwijają się niezależnie od nich. Feedback 2 (częsciowo dobry): To jeszcze nie wszystkie różnice. Istotą Web 2.0 jest łatwość tworzenia treści i możliwość jej współtworzenia przez każdego. Zagadnienia związane z bezpieczeństwem i szybkością Internetu rozwijają się niezależnie od “wersji” sieci i mają inne rodzaje oznaczeń oraz standardów. Feedback 3 (zły): To nie jest dobra odpowiedź. Istotą Web 2.0 jest łatwość tworzenia treści i możliwość jej współtworzenia przez każdego. Zagadnienia związane z bezpieczeństwem i szybkością działania Internetu rozwijają się niezależnie i podlegają innym rodzajom kategoryzacji - np. 3G lub 4G w telefonii komórkowej. Ekran nr 5 Tytuł: Rodzaje serwisów web 2.0 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Etap dydaktyczny: 6 Warto pamiętać, że “sieć 2.0” nie jest pojęciem formalnym. Jest to określenie potoczne, więc przynależność niektórych serwisów do tej kategorii może być dyskusyjna lub też być hasłem marketingowym nie mającym zbyt wiele wspólnego z rzeczywistością. Istnieje jednak kilka kategorii usług, które są powszechnie uznawane za części składowe web 2.0 i współtworzone przez swoich użytkowników. Przyjrzyjmy się niektórym z nich, bez zagłębiania się w techniczne szczegóły. Ekran nr 6 Tytuł: Blogi internetowe ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. W swojej pierwotnej wersji, blogi internetowe były sieciowym odpowiednikiem dawnych, papierowych pamiętników. Były to strony internetowe z chronologicznie uporządkoną i wysoce personalną zawartością. Zwykle używana forma pierwszoosobowa nadawała im osobisty charakter. Z czasem nastąpiła ewolucja tego medium jako sposobu przedstawiania opinii autora bloga i sposobu wypowiadania się. Zamiast opisu swojego codziennego życia, zaczęły one służyć do komentowania bieżących spraw, wypowiadania się na tematy polityczne i profesjonalne. Blogi są używane przez poważne serwisy informacyjne, znanych polityków i wiele innych sławnych osób. Blogi są w głównej postaci medium tekstowym, w którym obraz pełni rolę uzupełniającą. Nie jest to jednak regułą, i zależy wyłącznie od autora. Niektórzy mogą preferować duże ilości obrazków, filmy i nagrania audio. Oprócz samej treści, blogi umożliwiają odwiedzającym umieszczanie swoich komentarzy i komunikowanie się z autorem. Specyficznym przykładem są tzw. mikroblogi, np. Twitter. Umieszczana wiadomość ma tam zazwyczaj długość jednego lub kilku zdań (140 znaków dla Twittera) i ewentualnie małe zdjęcie. Umożliwia to przesłanie potencjalnie istotnej informacji w ciągu kilkunastu sekund i stanowi źródła informacji niemal “na żywo”, zaś sama wiadomość może być później cytowana przez inne osoby lub serwisy, błyskawicznie rozchodząc się po całym Internecie. Serwis ten jest również wykorzystywany przez ważnych polityków, także polskich. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Ekran nr 7 Tytuł: Serwisy społecznościowe Etap dydaktyczny: 6 Serwisy społecznościowe skupiają się na tworzeniu sieci powiązań pomiędzy swoimi użytkownikami. Sama ich treść może być dość podobna do typowej wiadomości na blogu, mając zazwyczaj postać zdjęcia i krótkiego komentarza. Istotą jest jednak tutaj sam użytkownik - jego znajomi, przyjaciele, osoby które odbierają jego treści i wyrażają swoje poparcie poprzez kliknięcie w wiele mówiący przycisk “Lubię to”. Ze względu na swoją strukturę i łatwość korzystania, serwisy te są często wykorzystywane przez firmy i różne organizacje. Łatwość dotarcia do wielu użytkowników, funkcjonalność “Lubię to” będąca powszechnie znaną marką i oznaką popularności, prostota - wszystko to składa się na znakomitą platformę do komunikacji z potencjalnymi klientami. Serwisy społecznościowe mogą być zarówno ogólne (dostępne dla wszystkich), jak i bardziej sprecyzowane, np. tylko dla przedsiębiorców. Najbardziej znanym serwisem pierwszego typu jest Facebook. W porównaniu do wymienionego wcześniej Twittera, Facebook pozwala na znacznie dłuższe wiadomości, nawet do 60 000 znaków. Jest powszechnie używany zarówno przez “zwykłych ludzi”, jak też i znane osobistości, korporacje, stowarzyszenia - praktycznie wszystkich, którzy chcą w łatwy sposób dotrzeć do większej grupy ludzi w Internecie. Pytanie kontrolne ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Typ pytania: Wielokrotnego wyboru Treść pytania: Czy politycy również korzystają z Facebook’a? Odpowiedzi: 1. Nie - działalność polityczna wymaga korzystania z domen urzędowych .gov. 2. Tak - każdy może skorzystać z serwisów społecznościowych. Feedback typ 1: Feedback odpowiedź 1: Wielokrotnie wspominamy, że “praktycznie wszyscy” mogą korzystać z serwisów Web 2.0, i politycy nie są tutaj wyjątkiem. Nie ma takiego wymogu dla pojedynczych osób - domeny .gov służą do wyróżniania organów władzy publicznej, tak jak określone na http://www.dns.pl/gov/regulamin.html Feedback odpowiedź 2: Zgadza się - wielokrotnie wspominamy, że “praktycznie wszyscy” mogą korzystać z serwisów Web 2.0, i politycy nie są tutaj wyjątkiem. Domeny .gov służą do wyróżniania organów władzy publicznej, tak jak określone na http://www.dns.pl/gov/regulamin.html Ekran nr 8 Tytuł: Konsekwencje popularności Facebook’a Etap dydaktyczny: 6 Łatwość korzystania z serwisów społecznościowych potrafi mieć czasem zadziwiające konsekwencje. Przykładowo, podczas zamieszek w 2011 r. w Wielkiej Brytanii, zdarzył się przypadek osoby zamieszczającej na Facebook’u własne zdjęcia zrobione podczas łupienia sklepów i chwalenia się skradzionym towarem. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Znane są również przypadki pracodawców sprawdzających profile Facebook podczas procesu rekrutacji nowych pracowników, lub też u już zatrudnionego personelu. Nie jest to oczywiście praktyka oficjalna - a przynajmniej w większości wypadków tak twierdzą osoby upoważnione. Zdarzały się nawet sytuacje w których zwolniony pracownik z zemsty zakładał na serwisach społecznościowych konto na którym podszywał się pod swojego byłego pracodawcę, publikując następnie treści szkalujące jego opinie. Jak widać, popularność serwisu jest już tak wielka, że stał się niemal nieodłącznym elementem codziennego życia - nie zawsze używanym w sposób przewidziany przez jego twórców. Ekran nr 9 Tytuł: Wiki Etap dydaktyczny: 6 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Wiki (nie mylić z Wikipedią) są rodzajem stron internetowych w których każdy z odwiedzających może edytować treść. Służą głównie do pracy nad wspólnymi projektami, np. źródła informacji na zadany temat, sposób dokumentacji projektu informatycznego, lub jako encyklopedia. Najbardziej znanym przykładem na świecie jest Wikipedia - sieciowa encyklopedia współtworzona przez internautów. Każde hasło może być zmieniane przez odwiedzających, uzupełniających brakujące informacje lub dodających nowe wraz z ich występowaniem. Wikipedia ma wiele wersji językowych i miliony artykułów, stając się dla wielu ludzi podstawowym źródłem informacji na różne tematy. Możliwości edycji są wprawdzie niemal nieograniczone, jednak każdy serwis tego typu nakłada na swoich użytkowników pewne ograniczenia i zastrzega możliwość wycofania wszystkich zmian ich autorstwa. Zupełna dowolność zmian mogłaby sprawić, że anonimowy użytkownik mógłby przecież usunąć przydatne informacje i zastąpić je fałszywymi, lub umieścić treści powszechnie uznawane za obraźliwe lub nielegalne. Mimo to nadal zdarzają się przypadki “wandalizmu” - w skrajnych przypadkach mogą minąć tygodnie, zanim negatywne zmiany zostaną wykryte i usunięte. Warto o tym pamiętać i zawsze podchodzić do informacji zamieszczonych na np. Wikipedii z pewną dozą ostrożności. Używanie ich jako źródeł jest bardzo problematyczne, gdyż nie sposób jednoznacznie potwierdzić kto opublikował daną treść, i w konsekwencji potwierdzić jego kompetencje. Ekran nr 10 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Tytuł: Dokumenty współdzielone Etap dydaktyczny: 6 Kilkanaście lat temu, przygotowanie dokumentu tekstowego dokonywanego było przez jedną osobą na własnym komputerze. Jego edycja przez innych wymagała przesłania poprzez pocztę elektroniczną i czekania na uwagi lub zmiany. Dokumenty współdzielone np. Googledocs są usługą internetową pozwalająca na grupową pracę nad dokumentami w Internecie. Dokument posiada jednego autora, który następnie może “zaprosić” do niego innych i umożliwić im wspólna edycję. Plik przechowywany jest w Internecie i aktualizowany na bieżąco po każdej wprowadzonej zmianie. Możliwe jest wykonanie kopii pliku na własny komputer, ale oryginał nadal pozostaje w sieci. Usługa taka znacząca ułatwia tworzenie grupowych dokumentów, pozwala na bieżącą kontrolę wprowadzanych informacji i ich korektę przez inne osoby. Możliwy jest też podział ról i równoczesna praca nad różnymi treściami, np. jedna osoba wprowadza tekst, a inna zajmuje się umieszczeniem obrazujących go wykresów. Dodatkowo, w sieci przechowywane są również wcześniejsze wersje wraz z wyróżnionymi zmianami. Umożliwia to bieżącą kontrolę modyfikacji treści i zapobiega omyłkowym (lub celowym) wprowadzeniu nieodwracalnych zmian. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Ekran nr 11 Tytuł: Systemy zarządzania treścią Etap dydaktyczny: 6 W trakcie poprzedniej lekcji wspominaliśmy o tak zwanych Systemach Zarządzania Treścią (CMS). Są to specjalne narzędzia wspomagające tworzenie stron internetowych, organizujące je podstawową strukturę i umożliwiająca publikowanie treści bez znajomości języka HTML. CMSy wykorzystują predefiniowane szablony, umożliwiające budowanie strony internetowej z poszczególnych “klockow”, które następnie wypełniamy treścią. Przykładowo, Strona Główna może zawierać pole przeznaczone na logo, pasek nawigacyjny, kolumnę z najnowszymi wiadomościami, wyszukiwarkę i wiele innych. W zależność od stosowanego CMS, możemy mieć możliwość wyboru wyglądu tych elementów lub zmiany ich pozycji. Zakres tych modyfikacji jest zazwyczaj ograniczony i mniejszy niż przy “ręcznym” tworzeniu strony za pomocą języka HTML (i pokrewnych), ale łatwość obsługi rekomponsuje to z nawiązką. CMS są specyficzną kategorią usług, wobec czego zaliczenie niektórych z nich do Web 2.0 może być dyskusyjne. Część z nich, np. WordPress jest dedykowana do tworzenia blogów, podczas gdy inne skupiają się na bardziej tradycyjnych formacie strony internetowej, z ograniczoną interakcją z użytkownikiem odwiedzającym stronę. Warto przy tym zauważyć, że CMSy nie są przeznaczone wyłącznie dla amatorów, ale mogą również służyć do stworzenia serwisów powszechnie uważanych za profesjonalne. Wśród stron ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. korzystających z WordPress jest m.in. CNN, New York Times czy Forbes. Tematyką CMSów szerzej zajmuje się kurs “Systemy zarządania treścią.” Ekran nr 12 Tytuł: Publikowanie filmów w sieci Etap dydaktyczny: 6 Specyficzną kategorią serwisów Web 2.0 są strony umożliwiające zamieszczenie w sieci filmów wideo. Dowolny użytkownik może po zarejestrowaniu (zazwyczaj darmowym) wgrać na stronę praktycznie dowolny film, wprost ze swojego komputera. Istnieją oczywiście pewne ograniczenia - filmy mogą mieć znaczną pojemość, a przesyłanie i przechowywanie dużych ilości danych w Internecie jest kosztowne. Ograniczenia te mogą mieć postać limitu maksymalnej długości pojedyńczego filmu, wymuszając podzielenie dłuższych na kilka części. Poza ograniczeniami technicznymi, istnieją też ograniczenia prawne. Znaną praktyką jest umieszczanie w sieci filmów oraz muzyki do której rozpowszechniania danych użytkownik nie ma uprawnień. Może to prowadzić do poważnych problemów prawnych i wymusza na autorach serwisu ciągłe usuwanie kontrowersyjnej treści… co potrafi czasem skutkować również ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. problemami dla całkowicie legalnych użytkowników, błędnie oznaczonych przez zautomatyzowany system sprawdzający. Oprócz samego umieszczania filmów, serwisy oferują również funkcjonalności społecznościowe, poprzez system kanałów, śledzenia innych użytkowników, subskrybowanie lubianych treści i tym podobne. Najbardziej znanym serwisem tego typu jest YouTube - na chwilę obecną zawierający kilka miliardów godzin filmów. Filmiki te mogą zawierać praktycznie wszystko - od śmiesznych scenek z domowymi zwierzakami, przez poważne poradniki aż do wpadek znanych polityków, lub ich spotów wyborczych. Ekran nr 13 Tytuł: Pytanie kontrolne Typ pytania: Jednokrotnego wyboru Etap dydaktyczny: 7 Załóżmy, że byliśmy świadkami niecodziennej sytuacji, która skłoniła nas do poważnych przemyśleń. Chcielibyśmy podzielić się nimi z innymi w Internecie, a nasi znajomi zgodzili się nas rozreklamować za darmo. Całość naszej twórczości, spisana w edytorze tekstu, zajmuje kilka tysięcy znaków. Z jakiego rodzaju serwisu typu Web 2.0 skorzystamy by zamieścić tą treść w Internecie? 1. Twitter (-) 2. Wiki (-) 3. Facebook (+) 4. Własny blog (+) 5. Youtube (-) Feedback typ 2: Feedback odpowiedź 1: Twitter jest mikroblogiem, z ograniczeniem długości wiadomości do 140 znaków. Umieszczenie tam naszej treści wymagałoby kilkunastu wiadomości i byłoby praktycznie nieczytelne. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Feedback odpowiedź 2: Teoretycznie jest to możliwe, jednak serwisy typu Wiki przeznaczone są do innego rodzaju treści - grupową pracą nad określonym tematem i wspólną edycją. Nie do końca pokrywa się to z naszymi zamierzeniami. Feedback odpowiedź 3: Dłuższe wiadomości tekstowe nie są wprawdzie standardowym elementem Facebooka, jednak jak najbardziej dopuszczalnym. Zawsze dysponujemy możliwością podzielenia wiadomości na nieco mniejsze, a sieć społecznościowa w połączeniu z wsparciem naszych znajomych może pozwolić łatwo dotrzeć do znacznej ilości osób. Feedback odpowiedź 4: Formuła bloga wydaje się najodpowiedniejsza do naszych zastosowań. Blogi są wręcz stworzone do publikowania własnych przemyśleń na przeróżne tematy, a link do samego bloga można łatwo zamieścić w każdym miejscu. Feedback odpowiedź 5: Oczywiście jest możliwe nagranie filmu z naszymi przemyśleniami, ale wymagałoby to kamery internetowej, umiejętności obróbki wideo oraz chociaż minimalnych umiejętności aktorskich, by rozreklamowanie takiej treści nie odniosło przeciwnego rezultatu. Ekran nr 14 Tytuł: Inne cechy Web 2.0 Etap dydaktyczny: 6 Serwisy Web 2.0 opierają się o wykorzystanie różnych technologii internetowych, których ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. omówienie mogłoby być tematem osobnego kursu. Większość z tych serwisów ma jednak jedną istotną cechę - jest dostępna “na zewnątrz”. Co to oznacza? Strony Web 2.0 pozwalają na łatwy dostęp do swoich zasobów poprzez zastosowanie odpowiedniego API (Aplication Programming Interface). Jest to zbiór reguł określających, w jaki sposób programy mogą komunikować się ze sobą. W przypadków Web 2.0, może to przykładowo oznaczać, że możliwe jest łatwe pobranie danych z Facebook’a i umieszczenie ich w innej aplikacji lub stronie w formie wygodnego dodatku, zupełnie nie przeszkadzającego w normalnym korzystaniu. Jest to oczywiście ogromne uproszczenie znacznie bardziej złożonej kwestii, pokazuje jednak na otwarte podejście do informacji. Ma ona być rozprzestrzeniana, cytowana i udostępniana, a nie szczelnie zamknięta za hasłami i dodatkowymi opłatami, zaś serwisy ją oferujące chcą być częścią codziennego życia internautów. Nie jest to oczywiście regułą. W dalszych ciągu istnieją strony oferujące płatny dostęp do treści lub multimediów. Zwykle gwarantuje to iż jest to treść stworzona przez profesjonalistów, przeszła określony proces selekcji i jest wyższej jakości, niż blog napisany w kilka minut pod wpływem emocji. Większość serwisów 2.0 zadowala się jednak wpływami z reklam i stawia na ilość odwiedzających użytkowników. Ekran nr 15 Tytuł: Konsekwencje Web 2.0 Etap dydaktyczny: 8 Serwisy Web 2.0 mają oczywiste zastosowania reklamowe, pozwalają łatwo dzielić się ciekawymi informacjami oraz wyrażać swoje poglądy. W przypadku tego ostatniego, może to wręcz doprowadzić do bardzo poważnych konsekwencji na skalę światową. Terminem “Arabska wiosna” określa się serię protestów społecznych oraz konfliktów zbrojnych w krajach arabskich, trwających od grudnia 2010 roku. W niektórych krajach doprowadziły one do obalenia rządu i zmiany władzy, w innych sytuacja nadal jest nierozstrzygnięta. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Istotną rolę odegrały tu media społecznościowe. Facebook oraz Twitter były jednym z powszechnie używanych sposób zwoływania się na protesty, wymiany informacji między obywateli tych krajów oraz przekazywania ich na zewnątrz. Od strony władz, blokowanie dostępu do serwisów społecznościowych miało utrudnić protestującym komunikację i powstrzymać rozprzestrzenianie się idei wywrotowych. Wojna informacyjna z użyciem sieci 2.0 poprzedzała realny konflikt zbrojny, w niektórych wypadkach przebiegając równolegle z nim. Innym przykładem może być Turcja. W marcu 2014 roku Turcja wprowadziła oficjalny zakaz korzystania z Twittera . Nieoficjalne wytłumaczenie kontrowersyjnej decyzji mówiło o ujawnieniu “niewygodnych” materiałów dotyczących korupcji w rządzie. Niezależnie od prawdy, decyzja wywołała liczne protesty, sugestie w jaki sposób ominąć zakaz (poprzez m.in. wykorzystanie alternatywnych serwerów DNS), a sam zakaz został cofnięty w kwietniu decyzją tureckiego Trybunału Konstytucyjnego. Ekran nr 16 Tytuł: Autorstwo treści Etap dydaktyczny: 8 Jak wspominaliśmy poprzednio, każdy może być twórcą treści w Internecie. Wspomniane serwisy znacznie ułatwiają ten proces i pozwalają stworzyć praktycznie dowolnej osobie zaistnieć w Internecie w ciągu kilku minut. Dotyczy to też znanych osób. Znani i popularni politycy prowadzący swoje blogi internetowe i ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. wypowiadają się na temat bieżących spraw. Można się wprawdzie spierać, czy osobiście wprowadzają na nie treści, czy zajmują się tym asystenci, jednak przyjęło się uznawać wyrażane tam opinie za pochodzące bezpośrednio od nich. Co więcej, obecność znanych osób w Internecie nie jest już ciekawostką, a wręcz koniecznością. Podszywanie się pod znane osoby jest jednym z problemów z którymi mierzą się serwisy web 2.0. Stworzenie konta na takiej stronie zajmuje kilka minut, i już po tak krótkim czasie możliwe jest publikowanie treści jako WażnyPolitykX (oczywiście chodzi tu o dane osobowe prawdziwego polityka, a nie pisanie dosłownie pod taką nazwą). Wprawdzie takie oszustwo prawdopodobnie zostanie szybko wykryte, a samo konto usunięte, to fałszywe informacje mogą poważne zaszkodzić wizerunkowi znanej osoby zanim sytuacja zostanie wyklarowana. We współczesnym świecie informacje rozprzestrzeniają się błyskawicznie - więc wypowiedź “ministra” może zostać wielokrotnie cytowana w różnych miejscach. Niektórzy użytkownicy Internetu wręcz nigdy nie dadzą się przekonać, że nie była ona prawdziwa i w żaden sposób nie reprezentuje opinii cytowanej osoby. Innym problemem jest kwestia włamań na konta społecznościowe i publikowanie treści przy użyciu oficjalnie potwierdzonych danych osobowych. Mechanizmy weryfikacyjne dane osobowe nie wykryją żadnego problemu z taką sytuacją - według nich jest to oficjalne konto a “właściciel” poprawnie się zalogował. Należy więc zawsze podchodzić uważnie do wyjątkowo kontrowersyjnych informacji pochodzących z pozornie zaufanego źródła. Kwestie bezpieczeństwa w Internecie są szerzej omówione w kursie “Zaufanie i bezpieczeństwo w sieci, ochrona informacji”. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Pytanie kontrolne Typ pytania: Jednokrotnego wyboru Treść pytania: Zarówno Twitter jak i Facebook wykorzystują tak zwane “profile zweryfikowane” jako potwierdzenie tożsamości “osób publicznych” -‐ np. prezydent danego kraju lub premier. Czy oznacza to, że treści umieszczane na takim koncie są w 100% pewnie i bezpieczne? Odpowiedzi: 1. Tak -‐ weryfikacja gwarantuje nietykalność konta i zapobiega wszelkim włamaniom. (-‐) 2. Nie -‐ zabezpieczenie dotyczy tylko podszycia się pod osobę, a nie włamania na jej konto. (+) Feedback typ 2 Feedback odpowiedź 1: Ryzyko włamania na konta istnieje praktycznie zawsze i nawet najlepsze mechanizmy weryfikacji zupełnie go nie wyeliminują. W szczególności nie musi być to nawet włamanie, a jedynie pozostawienie otwartej przeglądarki i uzyskanie do niej dostępu przez inną osobę, podczas momentu nieuwagi prawdziwego własciciela. Feedback odpowiedź 2: Zgadza się. Zagrożeń włamaniem na konto praktycznie nie da się wyeliminować. Wprawdzie znane osoby dysponują zapewne odpowiednim zapleczem osobowym, które monitoruje takie sytuacje i usuwa ich skutki, ale ryzyko istnieje zawsze. Ekran nr 17 Tytuł: Web 2.0 a jakość informacji Etap dydaktyczny: 8 Niezwykła łatwość z jaką można tworzyć treść w Internecie oraz popularność serwisów typu web 2.0 ma również swoje odbicie w procesie wyszukiwania informacji, jak też i ich wiarygodności. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. W sytuacji gdy każdy może być autorem treści, naturalne jest również to, że jakość tych treści jest bardzo zróżnicowana. Serwisy społecznościowe tworzą sieć powiązań pomiędzy swoimi użytkownikami i umożliwiają rozpowszechnianie niemal każdej informacji w błyskawicznym tempie, często bez zwracania uwagi na jej autentyczność. “Sensacje” publikowane na Twitterze lub Facebooku mogą wygenerować dziesiątki cytatów i “polubień”, nadając im większą wartość niż wynika to z ich faktycznej treści. Fałszywe informacje są dla niektórych ludzi źródłem rozrywki, lub też popularności na zasadzie “nawet jeśli się wyda, że to nieprawda, to i tak ktoś to przeczytał i o mnie usłyszał”. Co więcej, może to być wręcz wykorzystywane w celach promocyjnych - akcje w rodzaju “polub profil X w zamian za symboliczny upominek” są znaną metodą generowania popularności na serwisach społecznościowych. Proces ten może być nawet zautomatyzowany i nie mieć wiele wspólnego z prawdziwymi użytkownikami. Zawsze należy więc podchodzić ostrożnie do wszelkiego rodzaju treści publikowanych na tego typu stronach. Być może osoba je tworząca faktycznie zasługuje na posiadanie tysięcy “fanów” i tworzy świetnej jakości materiały. Być może jednak została sprawnie rozreklamowana przez znajomych, a sama treść nie jest niczym specjalnym. Wyszukując informacji na jakiś temat, traktujmy popularne serwisy web 2.0 jako pomoc, a nie podstawę. Pytanie kontrolne Typ pytania: Wielokrotnego wyboru ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Treść pytania: Wikipedia jest najbardziej znaną i popularną internetową encyklopedią i sztandarowym przykładem strony Web 2.0. Mimo to, zazwyczaj nie jest akceptowane wskazywanie jej jako źródła w przypadku “poważnych” artykułów, prac naukowych itp. Jak myślisz, z czego to wynika? Odpowiedzi: 1. Autorzy wpisów są anonimowi i nie można potwierdzić ich kompetencji. (+) 2. Treść może zmienić się bez uprzedzenia. (+) 3. Każda edycja treści wymaga potwierdzenia, przez co zmiany są wprowadzane zbyt wolno i mogą być nieaktualne. (-) 4. Dostępność źródeł internetowych zależy od stanu serwera na których się znajduje, przez co są dostęp do nich jest trudniejszy niż do źródeł drukowanych. (-) Feedback typ 1 Feedback 1 (dobry): Zgadza się. Wikipedia jest jednym z największym źródeł informacji w Internecie, jednak łączy w sobie zalety Web 2.0 z wadami. Duża swoboda w edycji treści, połączona z anonimowością sprawia, że nie można mieć pewności, czy informacje zostały opublikowane przez kompetętną osobę - a nawet czy są w takiej samej postaci w jakiej były w momencie cytowania. Feedback 2 (częściowo dobry): To jeszcze nie wszystko. Problemy z Wikipedią wynikają z jej natury jako strony Web 2.0 - co jest jednocześnie wadą i zaletą. Duża swoboda w edycji treści, bez konieczności informania o tym innych, połączona z anonimowością sprawia, że nie można mieć pewności, czy informacje zostały opublikowane przez kompetętną osobę - a nawet czy są w takiej samej postaci w jakiej były w momencie cytowania. Feedback 3 (zły): To nie są dobre odpowiedzi. Dostępność źródeł internetowych nie jest problemem - szczególnie gdy przyrównamy to do trudności w uzyskaniu bardziej egzotycznych opracowań drukowanych. Podobnie szybkość aktualizacji - zmiany można dokonać bardzo szybko i łatwo, co właśnie jest źródłem problemów. Wikipedia jest jednym z największym źródeł informacji w Internecie, jednak łączy w sobie zalety Web 2.0 z wadami. Duża swoboda w edycji treści, połączona z anonimowością oraz brakiem konieczności ich potwierdzania, sprawia, że nie można mieć pewności, czy informacje zostały opublikowane przez kompetętną osobę - a nawet czy są w takiej samej postaci w jakiej były w momencie cytowania. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Ekran nr 18 Tytuł: Podsumowanie Etap dydaktyczny: 9 W ciągu ostatnich kilkunastu lat serwisy Web 2.0 stały się kluczowym elementem Internetu, oferującym ogromne ilości informacji, które może współtworzyć każdy -‐ od zwykłego “szarego człowieka”, po najważniejszych polityków na świecie. Treści te potrafią niekiedy mieć ogromny wpływ na wydarzenia na całym świecie, zaś ich tworzenie nie wymaga praktycznie żadnych umiejętności. Wymienione w trakcie lekcji serwisy to zaledwie przysłowiowy “wierzchołek góry lodowej”. Dokładne opisanie nawet jednego z nich mogłoby zająć wiele godzin. Istotą przekazu jest tutaj uświadomienie sobie łatwości tworzenia nowych treści w Internecie i sposobu ich rozprzestrzeniania -‐ co jednak nie pozostaje bez wpływu na jakość. W trakcie kolejnych lekcji skupimy się na sposobach przeszukiwania tych treści i odnajdywania istotnych dla nas informacji. Poniżej krótkie przypomnienie omówionych stron typu Web 2.0 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. PYTANIA KONTROLI KOŃCOWEJ (należy umieści wszystkie pytania kontrolne przewidziane dla danej lekcji i weryfikujące cele szczegółowe przypisane lekcji) Pytanie nr 1. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wskaże najważniejsze cechy społeczne Web 2.0 Typ pytania: Wielokrotnego wyboru Treść pytania: Czym różni się Web 2.0 od Web 1.0? Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): 1. Szybkością działania. (-) 2. Łatwością dodawania własnych treści. (+) ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 3. Bezpieczeństwem informacji. (-) 4. Możliwością współtworzenia treści przez użytkowników. (+) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 Ekran pytania: 4 Ekran przejścia z błędem: 4 (“Web 2.0”) Pytanie nr 2. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wskaże najważniejsze cechy społeczne Web 2.0 Typ pytania: Wielokrotnego wyboru Treść pytania: Które stwierdzenia o Web 2.0 są prawdziwe? Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): 1. Pozwala zamieszczać informacje niemal na żywo. (+) 2. Umożliwia szybkie komunikowanie się większym grupom ludzi (+) 3. Istnieje formalna definicja i ściśle określona lista wymagań do spełnienia przez każdy serwis Web 2.0. (-) 4. Treść w serwisach Web 2.0 nie podlega żadnej zewnętrznej kontroli ani cenzurze. (-) Ekran pytania: 5 Ekran przejścia z błędem: 4 (“Web 2.0”) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 Pytanie nr 3. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wskaże podmioty mogące być twórcami treści w ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Internecie Typ pytania: Wielokrotnego wyboru Treść pytania: Kto nie może publikować treści w darmowych serwisach 2.0? Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): 1. Politycy - wymagane jest użycie przez nich specjalnych domen urzędowych .gov (-) 2. Instytucje edukacyjne - wymagane jest użycie przez nich specjalnych domen .edu (-) 3. Korporacje - działalność komercyjna wymaga posiadania własnej domeny (-) 4. Żadna powyższych odpowiedzi nie jest prawidłowa. (+) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 Ekran pytania: 6 Ekran przejścia z błędem: 6 (“Blogi internetowe”) Pytanie nr 4. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: Wskaże strony na których można umieścić treści podanego typu. Typ pytania: Dopasuj w pary. Treść pytania: Dopasuj rodzaj treści do nazwy serwisu Web 2.0 Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): 1. Youtube / filmy 2. Twitter / mikroblog 3. Facebook / serwis społecznościowy 4. GoogleDocs / dokumenty współdzielone 5. Wikipedia / Internetowa encyklopedia ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 Ekran pytania: 12 Ekran przejścia z błędem: 6 (“Blogi internetowe”) Pytanie nr 5. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wskaże podmioty mogące być twórcami treści w Internecie Typ pytania: Wielokrotnego wyboru Treść pytania: Wybierz poprawne zdania dotyczące publikowania treści w Internecie. Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): 1. Autor każdej treści jest zawsze jednoznacznie identyfikowalny. (-) 2. Możliwe jest publikowanie treści na serwisie społecznościowym bez wiedzy osoby podanej przy tworzeniu konta. (+) 3. Publikowanie treści w czyimś imieniu, ale bez jego zgody może doprowadzić do jej usunięcia. (+) 4. Serwisy Web 2.0 są wykorzystywane przez znanych polityków. (+) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 Ekran pytania: 16 Ekran przejścia z błędem: 6 (“Blogi internetowe”) Pytanie nr 6. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: Wskaże strony na których można umieścić treści podanego typu. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Typ pytania: Uzupełnij luki Treść pytania: LUKA1 jest najbardziej znanym przykładem LUKA2. Zawartość jest współtworzona anonimowo przez wielu użytkowników, co może mieć czasem negatywny wpływ na jakość treści i utrudnić używanie jej jako jednoznacznego źródła informacji. Z kolei LUKA3 jest czasem używany przez polityków w celu umieszczania krótkich wiadomości tekstowych odnoszących się do bieżących wydarzeń. Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): LUKA1. Wikipedia (+), Youtube(-), Facebook (-), Twitter (-) LUKA2. Wiki (+), Dokumentów współdzielonych (-), Bloga (-), Serwisu społecznościowego (-) LUKA3. Twitter (+), Googledocs (-), Youtube (-) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 Ekran pytania: 12 Ekran przejścia z błędem: 6 (“Blogi internetowe”) Pytanie nr 7. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wskaże najważniejsze cechy społeczne Web 2.0 Typ pytania: Wielokrotnego wyboru Treść pytania: Które stwierdzenia o Web 2.0 są prawdziwe? Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): 1. Niektóre serwisy Web 2.0 miały znaczenie podczas realnych konfliktów społecznych i zbrojnych. (+) 2. Niektórzy pracodawcy wykorzystują serwisy Web 2.0 podczas procesu rekrutacji. (+) 3. Dzięki dokumentom współdzielonym możliwa jest jednoczesna edycja tekstu przez wiele osób. (+) ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 4. Istnieją próby cenzury serwisów Web 2.0 w celu utrudnienia wymiany informacji (+) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 Ekran pytania: 15 Ekran przejścia z błędem: 8 (“Konsekwencje popularności Facebook’a”) LEKCJA NR 3 (zgodnie z zaakceptowaną strukturą) Typ lekcji: zdalna Tytuł lekcji: Metadane i metodologia klasyfikacji zbiorów danych. Wyszukiwanie semantyczne. Cele szczegółowe, które mają zostać osiągnięte podczas lekcji (z podanych wcześniej w tabeli): ·∙ zdefiniuje pojęcie “metadane” ·∙ wymieni podstawowe metatagi i ich zastosowanie na stronach internetowych ·∙ wyjaśni pojęcie ontologii i wyszukiwania semantycznego ·∙ przypisze właściwe informacje do właściwych metatagów ·∙ znajdzie metadane w źródle strony WWW (należy umieścić kolejno opisy wszystkich ekranów zaplanowanych w ramach lekcji) Ekran nr 1 Tytuł: Informacje w Internecie Etap dydaktyczny: 1 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Jak wspominaliśmy poprzednio, praktycznie każdy może być autorem treści w Internecie. Niezwykła łatwość publikowania informacji, jaką oferują serwisy Web 2.0 sprawia, iż w Sieci możemy opublikować praktycznie wszystko. Liczba stron internetowych sięga obecnie kilku miliardów i stale się powiększa - wymuszając wręcz wprowadzenie nowego standardu identyfikacji komputerów przechowujących treści. (IPv6) W jaki jednak sposób przebiega klasyfikacja tych informacji? Co sprawia, że spośród milionów stron o przeróżnej tematyce, możemy odnaleźć te, które zawierają interesujące nas treści? Ekran nr 2 Tytuł: Klasyfikacja treści w Internecie Etap dydaktyczny: 2,3,4 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Jak sądzisz, w jaki sposób następuje klasyfikacja stron internetowych? Co musi zrobić użytkownik, by mieć pewność, że stworzona przez niego treść zostanie zaliczona do odpowiedniego typu zawartości? Typ pytania: Jednokrotnego wyboru Możliwe odpowiedzi: 1. Nic. Wszystkie serwisy web 2.0 automatycznie dokonują klasyfikacji swojej zawartości poprzez analizę tekstu i obrazu. (-) 2. Potrzebna jest odpowiednia nazwa domeny, np. informatyka.pl (-) 3. W zawartości strony umieszcza się odpowiednie słowa kluczowe, rozpoznawane następnie przez wyszukiwarki internetowe, a następnie tworzącej jej opis i klasyfikacje. (+) 4. Autor ręcznie wprowadza opis swojej strony na przeznaczonej do tego stronie wyszukiwarki internetowej. (-) Podpowiedzi: Podpowiedź 1: Czy komputer potrafi automatycznie rozpoznać wszystkie możliwe typy zawartości strony? Jak bez dodatkowych informacji ocenić, czy dane zdjęcie jest humorystyczne czy przedstawia fakty? ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Podpowiedź 2: Czy nazwy domeny mogą się powtarzać? Co dzieje się, jeśli ktoś już wykupił nazwę bezpośrednio kojarzące się z Twoją treścią? Feedback typ 2 Feedback odpowiedź 1: Oczywiście część serwisów web 2.0 automatycznie klasyfikuje daną treść. Ma to jednak zazwyczaj postać “Strona Facebook użytkownika X”, i nie mówi zbyt wiele o samej zawartości. Ponadto, nawet taki skrótowy opis opiera się o zastosowanie kilku słów, wyróżniających stronę z innych w Internecie. Są specjalne znaczniki HTML, służące do opisu strony. Feedback odpowiedź 2: W teorii nazwa domeny jest dość dobrym wskaźnikiem zawartości, jednak można być pewnym, że najbardziej oczywiste nazwy są dawno wykupione i niedostępne. Szczególnie dotyczy to bardzo popularnych tematów, gdzie nawet znalezienie podobnej nazwy może sprawić problemy. Każda strona zbudowana jest za pomocą języka HTML, w którym istnieją specjalne instrukcje służące do jej skrótowego opisu. Nawet jeśli dysponujemy atrakcyjną nazwą domeny, to skorzystanie z nich da znacznie lepsze efekty, niż liczenie tylko na jedną z tych rzeczy. Feedback odpowiedź 3: Przy tworzeniu strony umieszcza się specjalne znaczniki języka HTML, stanowiące krótki opis zawartości strony, oraz kilku kluczowych słów. Wprawdzie część serwisów web 2.0 może tworzyć je automatycznie, ale może prowadzić do błędnej lub zbyt ogólnej klasyfikacji stron. Znaczenie tych słów może być różne w zależności od wyszukiwarki, w przypadku niektórych stanowiąc tylko pomoc dla ich własnego oprogramowania. Feedback odpowiedź 4: Ręczne dodawanie informacji w każdej znanej autorowi wyszukiwarce byłoby bardzo czasochłonne i niewydajne. Co stałoby się w przypadków wyszukiwarek, które z jakiegoś powodu pominął? Czy strona byłaby w nich zupełnie niewidoczna? Każda strona zbudowana jest za pomocą języka HTML, w którym istnieją specjalne instrukcje służące do jej skrótowego opisu - bez konieczności tworzenia kont w wyszukiwarkach i ręcznego uzupełniania na nich danych. Ekran nr 3 Tytuł: Automatyczna klasyfikacja informacji Etap dydaktyczny: 5 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Proces kategoryzacji stron przez wyszukiwarki internetowe jest automatyczny i opiera się o wykorzystywanie automatycznych programów analizujących strony internetowe. Programy te są nazywane robotami internetowymi lub indeksującymi. Czasem stosowany jest też termin “pełzacz”, od angielskiego “crawler”, nawiązujący do pająka poruszającego się po “sieci” internetowej. Jak pamiętamy z lekcji pierwszej, strony internetowe stworzone są za pomocą języka HTML i odpowiednich znaczników. Specyficznym typem znaczników są tak zwane metatagi, zawierające informacje o samej stronie, np. tytuł czy krótki opis. Informacje te są następnie zbieranie poprzez roboty indeksujące i używane do kategoryzacji treści. Oczywiście cały proces jest znacznie bardziej skomplikowany, a dokładny sposób działania tych programów oraz waga poszczególnych znaczników nie jest dokładnie opisana. Wynika to z faktu, iż użytkownicy próbują edytować treść metatagów pod konkretne roboty, by uzyskać w nich lepsze rezultaty, które nie zawsze muszą pokrywać się z faktyczną zawartością strony. Ekran nr 4 Tytuł: Metadane Etap dydaktyczny: 6 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Jednym z istotnych pojęć połączonych z opisem zawartości stron internetowych (i nie tylko) są “metadane”. W największym uproszczeniu, metadane to “dane o danych”. Ta pozornie niejasna definicja staje się znacznie bardziej zrozumiała, gdy odniesiemy ją do rzeczywistych przykładów, np. wiadomości wysłanej pocztą elektroniczną. Oprócz najważniejszej informacji jaką jest sama treść, pojedynczy e-mail jest określony przez całą masę dodatkowych danych, tworzących wspólną całość. Nadawca, odbiorca, data wysłania czy odbioru. Wszystko to składa się na metadane i jest niezbędne do poprawnego działania poczty elektronicznej. Co więcej, metadane pozwalają nam sortować nasze dane według określonego klucza np. od najstarszej do najnowszej. Metadane przewijają się w bardzo wielu dziedzinach, które mogą nie być oczywiste na pierwszy rzut oka. W przypadku biblioteki, będą to informacje o autorze, tytule, wydaniu itd. W przypadku pliku filmowego - gatunek, długość, format zapisu dźwięku, język mówiony i napisów. Istnieje wiele standardów metadanych odnoszących się do różnych dziedzin, także wymiany informacji w Internecie oraz opisywania jego zasobów - w tym stron internetowych. Ekran nr 5 Tytuł: Metatagi Etap dydaktyczny: 6 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Specyficzną kategorią metadanych są metatagi, odnoszące się do stron internetowych i zamieszczonych na nich treściach. Wspominaliśmy już wcześniej, że zawierają one informacje opisujące stronę, ale w jaki sposób to działa? Metatagi stanowią integralną część języka HTML i każdej strony internetowej. Umieszcza się je na początku pliku HTML, w części nazywanej nagłówkiem i oznaczonym poprzez tag <HEAD>. Jest to specjalna sekcja służąca wyłącznie do opisu strony i standardowo nie jest wyświetlana przez przeglądarki internetowe. “Opis strony” jest przy tym bardzo obszernym pojęciem, nie ograniczającym się jedynie do stwierdzenia typu “na tej stronie zamieszczamy zdjęcia z wakacji”. Przykładowo, jednym ze standardowych elementów nagłówka jest określenie w jaki sposób mają być wyświetlane polskie znaki u zagranicznych użytkowników. Odbywa się to poprzez podanie w odpowiednim znaczniku ogólnie przyjętego standardu obsługi takich znaków. W przypadku większości stron internetowych, możliwe jest podejrzenie ich zawartości HTML - a co za tym idzie metatagów - poprzez użycie opcji “Pokaż źródło”. Opcja ta pojawią się po użyciu prawego klawisza myszy lub przy użyciu kombinacji klawiszy CTRL + U. Metatagi powinny znajdować się na początku nowo otwartej strony. Poznajmy teraz kilka z nich. Ekran nr 6 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Tytuł: Podstawowe metatagi Etap dydaktyczny: 6 Metatagi określa się za pomocą znacznika meta, określenia jego typu, a następnie przypisaniu mu konkretnych wartości. Przyjrzymy się najważniejszym z nich. Ciekawostką jest fakt, że słowa kluczowe były niegdyś najistotniejszym składnikiem opisu strony, jednak ich znaczenie bardzo zmalało w obecnych czasach. Największa wyszukiwarka internetowa Google (http://google.pl) nie bierze ich w ogóle pod uwagę, a nawet mniej popularne serwisy nie przywiązują do nich zbytniego znaczenia. Wynika to z faktu, iż element ten był w przeszłości bardzo nadużywany, poprzez wpisywanie w niego słów nie mających żadnego związku z treścią, w myśl zasady “im więcej, tym lepiej”. Oczywiście tak naprawdę nie wiadomo, czy są one zupełnie ignorowane, bo nie znamy szczegółów działania Google i podobnych. Ekran nr 7 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Tytuł: Dodatkowe metatagi. Etap dydaktyczny: 6 Wymienione poprzednio metatagi stanowią - pomimo znacznego zmniejszenia roli słów kluczowych - najistotniejsze elementy opisowe większości stron. Poniższe tagi pełnią rolę pomocniczą, ale również istotną. Ekran nr 8 Tytuł: Pytanie kontrolne Etap dydaktyczny: 7 PYTANIE KONTROLNE Typ pytania: Uzupełnij luki. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Treść pytania: Metatag LUKA1 bardzo utracił na znaczeniu, ze względu na nadużywanie go przez autorów stron internetowych - do tego stopnia, iż niektóre strony nie stosują go już w ogóle. LUKA2 i LUKA3 nadal są bardzo istotne, będąc pierwszą rzeczą jaką zauważy użytkownik widzący stronę wśród wyników wyszukiwarki. LUKA4 jest przeznaczony dla bardziej zaawansowanych użytkowników, którzy chcą udzielić konkretnych instrukcji dla programów indeksujących. Odpowiedzi (lista): LUKA1 author (-), language (-), keywords (+), description (-), robots (-), title (-) LUKA2 author (-), language (-), keywords (-), description (+), robots (-), title (+) LUKA3 author (-), language (-), keywords (-), description (+), robots (-), title (+) LUKA4 author (-), language (-), keywords (-), description (-), robots (+), title (-) Ekran nr 9 Tytuł: Metatagi w praktyce Etap dydaktyczny: 8 Wspomnieliśmy wcześniej, że Google ignoruje słowa kluczowe w swoich algorytmach wyszukiwania i indeksowania stron. Czy oznacza to, że metatagi nie są istotne? Niekoniecznie. Po pierwsze, sposoby działania robotów indeksujących nie są znane i nie wiadomo dokładnie, jakie wagi przywiązują do poszczególnych części metadanych. Oczywiście jest możliwe stworzenie strony internetowej nie zawierające żadnych znaczników meta. Będzie ona wyświetlać się poprawnie i działać - powinna również zostać odnaleziona przez wyszukiwarki. Faktem jest jednak to, że strony nie posiadające tytułu ani opisu prezentują się znacznie gorzej w wynikach wyszukiwania. Często są pomijane przez użytkowników, nie chcących wchodzić w “gołe” strony. Świadczy to też o braku podstawowej wiedzy, lub lenistwie projektanta strony szczególnie w czasach gdy w uzupełnianiu metatagów pomagają również zautomatyzowane narzędzia. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Po drugie, metatagi nie ograniczają się tylko do poprzednio wymienionych. Rozwój serwisów web 2.0, w szczególności Facebook’a i Twitter’a doprowadził do utworzenia specjalnych tagów przeznaczonych do współpracy z tymi stronami. Nie są one tak popularne i znane jak poprzednie, ale mogą pozwolić np. na szybkie cytowanie zawartości strony, bez konieczności ręcznego jej wprowadzania. Biorąc pod uwagę ogromną popularność tych serwisów, stanowi to kolejne pole zastosowania metatagów. Ponadto, istnieje nowa kategoria wyszukiwania, badająca tytuł strony, jej opis oraz zawartość w zupełnie inny sposób. Ekran nr 10 Tytuł: Ontologia Etap dydaktyczny: 6 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. W swojej pierwotnej definicji, ontologia jest dziedziną filozofii zajmującą się badaniem struktury rzeczywistości, naturą “bytu”, “istnienia”, oraz sposobami ich klasyfikacji i grupowania w odpowiednie hierarchie. Pozornie nie ma to zbyt wiele wspólnego z informatyką ani treściami w Internecie - jednak nic bardziej mylnego. Teoretyczne podstawy zastosowania ontologii w informatyce pojawiły się już pod koniec lat 60-tych, a w latach 90-tych nastąpił dalszy ich rozwój, połączony z próbami formalnej definicji i praktycznego zastosowania w systemach informatycznych. W największym uproszczeniu, ideą ontologii w informatyce jest odwzorowanie języka naturalnego, używanego przez ludzi, w sposób który będzie zrozumiały także dla komputerów. Założeniem jest tutaj stworzenie sieci powiązań pomiędzy poszczególnymi terminami używanymi w mowie potocznej, odpowiednie ich skategoryzowanie i przyporządkowanie do odpowiednich dziedzin. System informatyczny powinien sam “wiedzieć”, że słowo jest częścią większej całości, np. “strzykawka->doktor->szpital->medycyna” i wyciągnąć odpowiednie wnioski. Proces ten jest oczywiście bardzo skomplikowany i stanowi istotną dziedzinę rozwoju Sztucznej Inteligencji. Istnieją różne systemy klasyfikacji pojęć, ale każdy z nich musi się zmagać z wieloma problemami. Wieloznaczność słów w mowie naturalnej oraz zależność od kontekstu to ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. poważne wyzwania, w dalszym ciągu wymuszające liczne uproszczenia. Jak to się jednak ma do wyszukiwania informacji w Internecie? Ekran nr 11 Tytuł: Łatwiejsze wyszukiwanie Etap dydaktyczny: 6 Jak wspominaliśmy wcześniej, słowa kluczowe były niegdyś podstawą indeksowania stron przez wyszukiwarki internetowe. Ich malejąca rola wynika nie tylko z możliwości manipulacji i nadużywania przez autorów, ale także nienaturalności w porównaniu do potocznej mowy. Przez dłuższy czas, końcowy użytkownik musiał godzić się na znaczne uproszczenia podczas wyszukiwania informacji, by móc zostać poprawnie zinterpretowany przez oprogramowanie komputerowe. W przypadku prostych zapytań, nie stanowi to zbyt poważnego problemu sekwencja “Warszawa restauracja tanio” brzmi wprawdzie nienaturalnie, ale powinna dać efekty jakich oczekuje użytkownik. Problemy zaczynają się, próbujemy tworzyć zapytania w języku naturalnym - w szczególności gdy są one niejednoznaczne i komputer może je zinterpretować w błędny sposób. Sytuacja komplikuje się jeszcze bardziej, gdy poszukiwane przez nas informacje nie dają się w ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. prosty sposób przełożyć na pojedyncze terminy. Stosowane uproszczenia stają się czasochłonne, prowadzą do utraty sensu wypowiedzi, a na koniec i tak dają błędne wyniki. Współczesny użytkownik jest też przyzwyczajony do wielu ułatwień i nie chce tracić czasu na gimnastykę językową, która do niczego nie prowadzi. Potrzebne są inne rozwiązania, w których to komputer zajmie się odpowiednią interpretacją pytania, niezależnie od jego formy. Ekran nr 12 Tytuł: Wyszukiwanie semantyczne Etap dydaktyczny: 6 Odpowiedzią na te wymagania ma być wyszukiwanie semantyczne. W swoich założeniach, ma ono pozwolić użytkownikowi na zadanie pytania w formie naturalnej, a odpowiednie oprogramowanie samo przeanalizuje jego wypowiedź i w inteligentny sposób wyszuka odpowiedź. Realizacja tej idei opiera się o tak zwany projekt sieci semantycznej. Zakłada on, że do opisania praktycznie wszystkich zasobów Internetu da się zastosować metody ontologiczne i odpowiednie standardy klasyfikacji danych. Odpowiednie ich usystematyzowanie pozwoli komputerom na lepsze określanie istniejących powiązań pomiędzy danymi, a także samodzielne ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. odnajdywanie nowych. Idea ta jest obecnie wciąż w fazie rozwojowej. Istnieją wprawdzie dedykowane wyszukiwarki internetowe wykorzystujące tego typu rozwiązania - a te tradycyjne dokonują uaktualnień swoich algorytmów - ale skuteczność tego typu rozwiązań jest dość dyskusyjna. Problemem jest tutaj zarówno stosunkowo niewielka ilość stron stosująca odpowiednie standardy opisu danych, jak też i ciągłe problemy z poprawną ich interpretacją przez komputery. Pełna realizacja tego typu założeń jest przez niektórych uznawana za nadejście ery Sieci 3.0. Na razie jest to jednak - przynajmniej częściowo - hasło marketingowe, nie do końca pokrywające się z rzeczywistością. Oczywiście jest możliwe otrzymanie odpowiedzi na niektóre zapytania zadane językiem naturalnym, ale do ideału nadal brakuje bardzo wiele. Ekran nr 13 Tytuł: Pytanie kontrolne Etap dydaktyczny: 7 PYTANIE KONTROLNE Typ pytania: Wielokrotnego wyboru Treść pytania: Jakie są problemy z wyszukiwaniem internetowym przy użyciu języka naturalnego? Możliwe odpowiedzi: 1. Wieloznaczność pojęć i ich interpretacja przez algorytmy. (+) 2. Zbyt długie zapytania. (-) 3. Nieprzystosowanie większości stron do wyszukiwania semantycznego. (+) 4. Powolność działania. (-) 5. Nie ma na nie zapotrzebowania. (-) 6. Analiza kontekstu wypowiedzi. (+) Feedback typ 1: Feedback 1 (dobry) ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Zgadza się. Są to problemy z którymi nadal muszą zmierzyć się twórcy algorytmów i specjaliści od sztucznej inteligencji, by ułatwić nam wyszukiwanie treści w Internecie. Feedback 2 (cześciowo dobry) To jeszcze nie wszystko. Głównym wyzwaniem wyszukiwania według języka naturalnego jest stworzenie algorytmów będących w stanie poradzić sobie z wieloznacznością wypowiedzi, poprzez analizę kontekstu, odpowiednie wnioskowanie i tworzenie połączeń między pojęciami a następnie podanie możliwie najlepszej odpowiedzi. Wymaga to również gruntownej przebudowy wielu stron i dostosowania ich do takich metod wyszukiwania. Feedback 3 (zły) To nie jest dobra odpowiedź. Zapotrzebowanie na “inteligentne” wyszukiwanie z użyciem języka naturalnego jest ogromne, a problemy z jego realizacją nie wynikają z szybkości działania lub długości zapytań. Głównym wyzwaniem jest stworzenie algorytmów będących w stanie poradzić sobie z wieloznacznością wypowiedzi, poprzez analizę kontekstu, odpowiednie wnioskowanie i tworzenie połączeń między pojęciami - a następnie podanie możliwie najlepszej odpowiedzi. Wymaga to również gruntownej przebudowy wielu stron i dostosowania ich do takich metod wyszukiwania. Ekran nr 14 Tytuł: Podsumowanie Etap dydaktyczny: 9 W trakcie tej lekcji poznaliśmy niektóre z czynników mających wpływ na klasyfikację danych przez wyszukiwarki internetowe i ułatwiające nam wyszukiwanie danych. Temat ten jest zarówno bardzo obszerny, jak też poznany w ograniczony sposób. Szczegóły funkcjonowania odpowiednich rozwiązań są tajemnicą, którą ich właściciele nie chcą się dzielić - zarówno ze względów konkurencyjnych, jak i nadużywanie tej wiedzy przez użytkowników Internetu. Metatagi i metadane są wyjątkowo istotną częścią wymiany informacji - zarówno w Internecie, jak i sieciach lokalnych. Wiedza o tym jak się je tworzy pozwala zrozumieć zasadę kategoryzowania wyników przez wyszukiwarki, ich opisywania i wyboru. Pojęcia te mają również inne odmiany i zastosowania, z którymi zetkniemy się w dalszej części kursu. Dowiedzieliśmy się również o rozwiązaniach jakie ma przynieść nam przyszłość - zdaniem ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. optymistów, zupełnie bliska. Mogą one zupełnie zmienić sposób wyszukiwania informacji w Internecie, czyniąc go znacznie prostszym i przyjaźniejszym dla każdego użytkownika. Ekran nr 15 Tytuł: Podsumowanie Etap dydaktyczny: 9 Poznaliśmy rownież kilka podstawowych metatagów opisujących strony internetowe. Poniżej krótkie przypomnienie. __________________________________________________________________________________ PYTANIA KONTROLI KOŃCOWEJ (należy umieści wszystkie pytania kontrolne przewidziane dla danej lekcji i weryfikujące cele szczegółowe przypisane lekcji) Pytanie nr 1. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: zdefiniuje pojęcie metadanych Typ pytania: wielokrotnego wyboru Treść pytania: Spośród poniższych elementów wybierz te, które pełnią rolę metadanych. Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): 1. Temat wiadomości e-mail (+) 2. Tytuł strony internetowej (+) 3. Obrazek z logo firmy na stronie internetowej (-) 4. Treść wiadomości internetowej (-) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 Ekran pytania: 4 Ekran przejścia z błędem: 4 (“Metadane”) Pytanie nr 2. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wyjaśni istotę używania metatagów na stronach internetowych Typ pytania: wielokrotnego wyboru Treść pytania: Do czego służą metatagi na stronach internetowych? Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): 1. Zawierają podstawowe informacje o stronie i jej zawartości. (+) 2. Są niezbędne do poprawnego wyświetlania strony w przeglądarce. (-) 3. Zawierają instrukcje dla robotów indeksujących strony. (+) 4. Kiedyś służyły do indeksowania stron w wyszukiwarkach, obecnie nie są już używane. (-) Punktacja: 1 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Czas na odpowiedź: 1 Ekran pytania: 5 Ekran przejścia z błędem: 5 (“Metatagi”) Pytanie nr 3. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wymieni podstawowe metatagi i ich zastosowanie na stronach internetowychi Typ pytania: wielokrotnego wyboru Treść pytania: Które z poniższych nazw to metatagi? Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): 1. title (+) 2. keywords (+) 3. content (-) 4. author (+) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 Ekran pytania: 6 Ekran przejścia z błędem: 6 (“Podstawowe metatagi”) Pytanie nr 4. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wyjaśni pojęcie ontologii i wyszukiwania semantycznego Typ pytania: wielokrotnego wyboru Treść pytania: Czym jest ontologia w informatyce? ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): 1. Metodą kategoryzowania i hierachizowania informacji. (+) 2. Standardem opisu zawartości stron html za pomocą znaczników. (-) 3. Zestawem instrukcji dla wyszukiwarek internetowych i ich algorytmów. (-) 4. Punktem wyjścia do stworzenia inteligentnych wyszukiwarek internetowych. (+) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 Ekran pytania: 10 Ekran przejścia z błędem: 10 (“Ontologia”) Pytanie nr 5. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wyjaśni pojęcie ontologii i wyszukiwania semantycznego Typ pytania: wielokrotnego wyboru Treść pytania: Czym jest wyszukiwanie semantyczne? Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): 1. Metodą wyszukiwania informacji obsługującą zapytania w języku naturalnym. (+) 2. Metodą wyszukiwania informacji opierającą się o metadane. (-) 3. Metodą wyszukiwania informacji opierającą się na inteligentnym rozpoznawaniu i klasyfikowaniu zasobow internetowych. (+) 4. Hasłem marketingowym nie mającym jeszcze żadnego pokrycia w rzeczywistości. (-) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 Ekran pytania: 12 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Ekran przejścia z błędem: 10 (“Ontologia”) Pytanie nr 6. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: przypisze właściwie informacje do właściwych meta tagów Typ pytania: Dopasuj w pary. Treść pytania: Dopasuj nazwę metataga do jego funkcji. Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): 1. robots / instrukcje dla programów indeksujących wyszukiwarek internetowych 2. title / nazwa strony wyświetlana w przeglądarce 3. description / skrócony opis zawartości strony 4. index / to nie jest metatag Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 2 Ekran pytania: 7 Ekran przejścia z błędem: 6 (“Podstawowe metatagi”) Pytanie nr 7. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: przypisze właściwie informacje do właściwych meta tagów Typ pytania: Dopasuj w pary. Treść pytania: Dopasuj nazwę metataga do jego funkcji. Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): 1. language / określa język witryny ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 2. author / informuje kto jest twórcą witryny 3. keywords / seria pojęć kojarzących się z zawartością strony 4. metadata / to nie jest metatag Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 2 Ekran pytania: 7 Ekran przejścia z błędem: 6 (“Podstawowe metatagi”) Pytanie nr 8. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: znajdzie metadane w źródle strony www Typ pytania: Uzupełnij luki. Treść pytania: Aby uzyskać informację o metadanych strony internetowej, należy obejrzeć jej LUKA1. Służy do tego kombinacja klawiszy CTRL + U, lub opcja “Pokaż LUKA2”. Metadane powinny znajdować się na LUKA3 strony, oznaczone znacznikiem <meta>. Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): LUKA1: źródło (+) / ontologie (-) / sieć semantyczną (-) / stopkę (-) LUKA2: źródło (+) / metatagi (-) / metadane (-) / sieć semantyczną (-) LUKA3: końcu (-) / początku (+) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 2 Ekran pytania: 5 Ekran przejścia z błędem: 5 (“Metatagi”) Pytanie nr 9. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wymieni podstawowe metatagi i ich zastosowanie na stronach internetowych Typ pytania: wielokrotnego wyboru Treść pytania: Które z poniższych nazw to metatagi? Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): 1. robots (+) 2. language(+) 3. index (-) 4. metadata (-) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 Ekran pytania: 7 Ekran przejścia z błędem: 6 (“Podstawowe metatagi”) LEKCJA NR 4 (zgodnie z zaakceptowaną strukturą) Typ lekcji: zdalna Tytuł lekcji: Indeksowanie i wyszukiwanie pełnotekstowe. Cele szczegółowe, które mają zostać osiągnięte podczas lekcji (z podanych wcześniej w tabeli): ·∙ potrafi zdefiniować pojęcia wyszukiwania pełnotekstowego, słów kluczowych, stop-słów ·∙ wyjaśni jak działają metody wyszukiwania bazujące na statystykach tekstowych ·∙ wyjaśni dlaczego odmiana wyrazów ma małe znaczenie dla FTS ·∙ rozróżni słowa kluczowe od stop-słów (należy umieścić kolejno opisy wszystkich ekranów zaplanowanych w ramach lekcji) ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Ekran nr 1 Tytuł: Wyszukiwanie informacji Etap dydaktyczny: 1 Na ostatniej lekcji omówiliśmy pewne kryteria opisu zawartości strony, w mniejszym lub większym stopniu brane pod uwagę przez wyszukiwarki internetowe. Wiemy również, że szczegóły działania stosownych algorytmów wyszukiwarek nie są publicznie dostępne - i istnieją ku temu powody. Docelową sytuacją jest oczywiście pełne upowszechnienie wyszukiwania semantycznego, w którym sztuczna inteligencja w całości przejmie na siebie ciężar odpowiedniego indeksowania i kategoryzowania informacji. Jest to nadal kwestia przyszłości - być może nieodległej, ale na obecną chwilę niedostępnej. Istnieje jednak kategoria wyszukiwania, w której algorytmy są dość dobrze znane (w granicach rozsądku podyktowanego konkurencją biznesową), nie opierają się na niepewnych rozwiązaniach, a otrzymane wyniki można uznać za stosunkowo obiektywne i przydatne. Poznamy ją w trakcie tej lekcji. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Ekran nr 2 Tytuł: “Trafność” wyszukiwań Etap dydaktyczny: 2, 3, 4 Podczas formułowania zapytań tekstowych dla różnych wyszukiwarek w Internecie, można czasem napotkać wyniki posortowane według “trafności”. (ang. relevance) Wartość ta jest czasem wyrażona liczbowo lub procentowo. Jak myślisz, do jakiego rodzaju treści może być zastosowana w sposób najskuteczniejszy i co oznacza? Typ pytania: Jednokrotne Możliwe odpowiedzi: 1. Grafika i wyszukiwanie zdjęć podobnych do zadanego. Miara oznacza procent powtarzających się elementów zdjęcia. (-) 2. Wyszukiwanie semantyczne pozwala na użycie sztucznej inteligencji do automatycznej oceny treści strony internetowej i jej znaczenia dla wyszukującego w skali od 0 do 100. (-) 3. W przypadku dokumentów tekstowych możliwa jest dokładna analiza treści, synonimów, powtórzeń, odpowiednich operatorów logicznych, a następnie porównanie z innymi dokumentami i określonie które w największym stopniu spełniają początkowe zapytanie. (+) 4. Najpopularniejsze terminy w wyszukiwarkach posiadają swój osobny ranking prowadzony przez użytkowników za pomocą odpowiednich dodatków do przeglądarek internetowych. (-) ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Podpowiedzi: Podpowiedź 1: Wyszukujemy informacji na podstawie żądanego tekstu. Jak dokładne jest możliwe opisanie grafiki za pomocą kilku słów i czy będzie ono jednoznaczne dla komputera? Podpowiedź 2: Jak skuteczne są obecnie narzędzia do wyszukiwania semantycznego i czy ich ocena może być obiektywna? Feedback typ 2 Feedback odpowiedź 1: Odpowiednie algorytmy pozwalają nam ocenić podobieństwo dwóch obrazków do siebie i przedstawić je w skali punktowej, ze stosunkowo dużą dokładnością. Wymaga to jednak podania na wejściu gotowego obrazu, a nie skrótowego opisu tekstowego. Mając do dyspozycji zapytanie złożone z kilku słów, możemy jednak przeprowadzić dokładną analizę i porównanie dużych zbiorów tekstowych oraz wybrać najbardziej “trafne” rozwiązanie. Zasady analizy tekstu są stosunkowo łatwe do zdefiniowania, w porównaniu do treści graficznych lub mieszanych. Feedback odpowiedź 2: Wyszukiwanie semantyczne jest nadal w fazie rozwojowej. Ideałem byłaby sytuacja, gdzie sugerowane dla nas treści są w 100% zbieżne z tym czego szukamy i mielibyśmy odpowiednią skalę oceniająca pozostałe treści. Problemem jest jednak obiektywność takiego rozwiązania - nie dla każdego użytkownika “ideał” oznacza to samo, a w przypadku np. obrazów, subiektywny odbiór nie da się łatwo przełożyć na liczby. Na chwilę obecną ocena “trafności” jest najskuteczniejsza w przypadku porównania dużych zbiorów tekstowych z wskazanym zapytaniem. Zasady analizy tekstu są łatwiejsze do zdefiniowania i nie zależą od kontekstu tak bardzo, jak całych stron internetowych i mieszanych rodzajów treści. Feedback odpowiedź 3: Zgadza się. Analiza tekstu, obliczanie ilości wystąpień danych słów, cytatów, odmiana przez przypadki, porównywanie z podobnymi typami dokumentów - wszystko to jest stosunkowo proste do obliczenia przy pomocy odpowiednich algorytmów. Wymaga to oczywiście odpowiedniego przygotowania danych, o czym będziemy mówić w trakcie tej lekcji. Feedback odpowiedź 4: Istnieją programy pozwalające oceniające treść stron internetowych, tworząc swoisty ranking zaufania. Jednak nie każdy użytkownik z nich korzysta, nie wszystkie witryny są opisane, a nie wszystkie opisy muszą pokrywać się z prawdą. W swoim założeniu programy mają pełnić funkcję oceniającą zaufanie do strony, a nie jakość zawartej na niej treści. Mając do dyspozycji zapytanie złożone z kilku słów, możemy jednak przeprowadzić dokładną ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. analizę i porównanie dużych zbiorów tekstowych oraz wybrać najbardziej “trafne” z nich. Zasady analizy tekstu są stosunkowo łatwe do zdefiniowania, w porównaniu do treści graficznych lub mieszanych. Ekran nr 3 Tytuł: Trafność wyników wyszukiwania Etap dydaktyczny: 5 Ideałem byłaby oczywiście sytuacja, gdzie każdy rodzaj wyszukiwania da łatwo zmierzalną “trafność”, jednak jest to jeszcze kwestia przyszłości. Pojęcie trafności w wyszukiwarkach odnosi się głównie do przeszukiwania zasobów tekstowych. Mogą to być zarówno teksty naukowe, jak i dokumenty urzędowe, a nawet mniej “poważne” treści, o ile są zapisane w odpowiedni sposób i odpowiednio przeanalizowane przez stosowne oprogramowanie. Ocena “trafności” tekstu jest stosunkowo prosta - przynajmniej w porównaniu z innymi rodzajami treści - gdyż możliwe jest jasne określenie kryteriów które będą brane pod uwagę. Przeszukując tekst, jesteśmy zainteresowani np. konkretnym cytatem lub definicją danego pojęcia. Są to konkretne i zmierzalne wartości (np. poprzez ilość wystąpień), w przeciwieństwie do chociażby grafiki, gdzie nieznaczna z punktu widzenia komputera zmiana koloru może kompletnie zaburzyć przekaz. Oczywiście nadal istnieją liczne trudności, z którymi należy się zmierzyć, i które poruszymy w ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. dalszej części lekcji. Ekran nr 4 Tytuł: Trafność a popularność Etap dydaktyczny: 6 Pierwszą rzeczą, którą należy zrozumieć jest to, że interesuje nas bardzo konkretne znaczenie słowa “trafność”, niekoniecznie oczywiste na pierwszy rzut oka. Wiąże się to ze sposobem funkcjonowania większości wyszukiwarek internetowych. Chociaż w trakcie poprzedniej lekcji mowiliśmy, iż szczegóły ich działania nie są dokładnie znane, to jednak wiadomo o nich wystarczająco wiele, by móc częściowo przewidzieć ich zachowanie. Wpisując określone hasło w wyszukiwarce internetowej często od razu znajdujemy pozornie dobry wynik. Otrzymamy listę stron, na którym występują interesujące nas słowa, być może kilkukrotnie powtórzone, i wszystko wydaje się pasować. Pełni nadziei otwieramy stronę - i doznajemy zawodu. Okazuję się, że szukana przez nas treść jedynie pobieżnie przewija się w treści strony, który w swojej istocie dotyczy czegoś zupełnie innego. Zniechęceni, cofamy się z powrotem do wyszukiwarki i próbujemy ponownie. Z czego to wynika? Otóż działanie wyszukiwarek w dużej mierze opiera się na popularności danej strony, a ta z kolei może mieć bardzo różne podstawy. Jednym z głównych czynników jest ilość odniesień do danej strony w Internecie - np. jest często cytowana na innych stronach z podobnej branży. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Zasada ta jest wykorzystywana przez firmy zajmujące się tzw. pozycjonowaniem stron w Internecie - czyli ich promowaniem w wyszukiwarkach. Odpłatne zamieszczenie odniesień do nowej strony może błyskawicznie wywindować jej popularność przy praktycznie znikomym wkładzie pracy samego autora. Popularność taka może mieć na celu promowanie jednej części witryny, zaś pozostała zyskuje na tym niejako “przy okazji”. Oczywiście całość jest znacznie bardziej skomplikowana, a wyszukiwanie nie jest wyłącznie konkursem popularności, jednak jej wpływ na wyniki jest niezaprzeczalny. Ekran nr 5 Tytuł: Trafność a popularność Etap dydaktyczny: 6 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. A jak popularność się ma do trafności? Być może otrzymany przez nas rezultat wyszukiwania faktycznie zawierał podane słowo - jednak popularność strony wynikała z faktu, że udziela się na niej znany aktor lub polityk. Interesująca nas treść przewinęła się tam niemal przypadkiem, nie mając znaczenia dla większości odwiedzających. Jest to oczywiście sytuacja niepożądana, ale bardzo trudna do opanowania. Wyszukiwarki internetowe ciągle usprawniają swoje algorytmy działania, i przywiązują znacznie większą wagę do “trafności” niż kiedyś, ale do czasu nadejścia Web 3.0 i w pełni działającego wyszukiwania semantycznego, takie wypadki nadal będą się zdarzać. Jednak nawet pomijając kwestie popularności, “trafność” jest pojęciem trudnym do automatycznego zdefiniowania w przypadku całych stron internetowych, złożonych ze zróżnicowanych elementów tekstowych i graficznych. W przypadku treści zawierających sam tekst, sytuacja jest nieco prostsza. Ekran nr 6 Tytuł: Wyszukiwanie pełnotekstowe Etap dydaktyczny: 6 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Wyszukiwanie pełnotekstowe (ang. Full Text Search, FTS) jest rozwiązaniem stosowanym do analizy treści dokumentów tekstowych, oraz całych baz danych zawierających zbiory takich dokumentów. Nie opiera się ono o metatagi, ani też o szeroko rozumianą sztuczną inteligencję, stosując zamiast tego inne kryteria. W teorii, wyszukiwanie FTS oznacza przejście całego tekstu i pełną analizę w celu podania możliwie najlepszego wyniku. W praktyce takie podejście byłoby dość czasochłonne, jak również wymagające znacznych zasobów sprzętowych do przechowywania stosownych informacji o tekstach. Powszechnie stosuje się pewne uproszczenia i tworzy indeksy do tekstu, używając kilku pojęć które omówimy w kolejnych slajdach. Ekran nr 7 Tytuł: Stop-słowa Etap dydaktyczny: 6 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Określenie stop-słowo odnosi się do kategorii wyrazów, które wprawdzie mają znaczenie dla całego tekstu, jednak możliwe jest ich tymczasowe pominięcie w celu ułatwienia procesu wyszukiwania. Chodzi tu np. o spójniki, przedimki (ten, tamten) i podobne wyrazy pomocnicze. Przykładowo, dla pierwszego zdania na tym ekranie mogłyby to być wyrazy takie jak “się”, “do”, “w”. Dla człowieka, zdanie pozbawione tych słów nie miałoby sensu, jednak dla komputerów, ich usunięcie przyspiesza i ułatwia wyszukiwanie, w dalszym ciągu zachowując większość tekstu w nienaruszonym stanie. Stop-słowa są definiowane przed procesem wyszukiwania, tworząc tak zwane stop-listy, czyli całe zbiory słów. Teoretycznie do listy można dodać praktycznie każde słowo, zależnie od celu jaki chcemy osiągnąć. Możliwe jest nawet usunięcie pozornie “ważnych” wyrazów, ale występujących bardzo często. Nie wszystkie rodzaje wyszukiwania pełnotekstowego używają stop-słów (lub też pozwalają na ich wyłączenie), gdyż może to utrudnić obsługę pełnych fraz. Przykładowo, jeśli z “idę do domu”, usuniemy “do”, to wyszukanie takiej kombinacji słów może nie przynieść oczekiwanego rezultatu. Ekran nr 8 Tytuł: Pytanie kontrolne Etap dydaktyczny: 7 Typ pytania: Jednokrotnego wyboru ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Treść pytania: Która z odpowiedzi stanowi najlepszą listę stop-słów dla poniższego zdania? “Ontologia w sensie informatycznym to formalna reprezentacja pewnej dziedziny wiedzy, na którą składa się zapis zbiorów pojęć i relacji między nimi. “ 1. pewnej, się, nimi (-) 2. w, to, na, się, i, nimi (+) 3. na, się, i (-) 4. to, którą, między (-) Feedback typ 1 Feedback 1 (dobry) Zgadza się. Usunięcie tych słów powinno zmniejszyć rozmiar indeksu, jednocześnie nie wpływając na jego jakość. Feedback 3 (zły) Wybrana przez ciebie odpowiedź pomija część nieistotnych słów, a jednocześnie zalicza te, które powinny pozostać w tekście. Upewnij się, że nie pominąłeś części spójników, przedimków oraz wyrazów w rodzaju “to”, “na”, “się”. Ekran nr 9 Tytuł: Słowa kluczowe Etap dydaktyczny: 6 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Słowa kluczowe są pojęciem, które znamy z metatagów stron internetowych. W przypadku wyszukiwania pełnotekstowego, pełnią podobną rolę - stanowią listę pojęć w skrótowy sposób podsumowujących zawartość całego tekstu. Lista ta może być utworzona zarówno przez samego autora, jak też i osoby zajmujące tworzeniem się indeksu, ale mające doświadczenie w danej dziedzinie. Co ważne, słowa kluczowe nie muszą występować w samym tekście, ale mogą stanowić ich synonimy, np. potoczne używana wersja danego pojęcia, a jej ścisła naukowa definicja. W przeciwieństwie do metatagów, słowa kluczowe w FTS w dalszym ciągu są istotnym czynnikiem wspomagającym wyszukiwanie. Ich rola nie zdewaluowała się do “umieszczenia jak największej ilości, by uzyskać dobry wynik w wyszukiwarce”. Z kolei ich jakość może być bardzo różna, szczególnie biorąc pod uwagę większe zbiory dokumentów i porównywanie ich ze sobą, a nie tylko skupianie się na jednym konkretnym. Ekran nr 10 Tytuł: Odmiana wyrazów Etap dydaktyczny: 6 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Jednym z istotniejszych elementów wyszukiwanie pełnotekstowego, który stosują również klasyczne wyszukiwarki internetowe, jest odmiana wyrazów. Nie chcemy wymagać od użytkownika idealnej pisowni i stosowania za każdym razem tej samej formy wyrazu. Często jest to wręcz niemożliwe. Użycie liczby mnogiej czy pojedynczej lub odmiana przez przypadki nie powinny mieć wpływu na wyniki wyszukiwania. Rozwiązuje się to na dwa sposoby. Pierwszym z nich jest lematyzacja, czyli sprowadzenie wyrazu do postawowej formy gramatycznej, czyli np. mianownik liczby pojedyńczej dla rzeczowników - oczu -> oko. Pojęcie to jest w dużej mierze zależne od języka tekstu. Niektóre z nich nie rozróżniają płci w wyrażeniach, ani nie odmieniają go przez przypadki. Język polski jest tutaj stosunkowo skomplikowany i wymagający dużo pracy w odpowiednią obróbkę wyrazów. Niezależnie od szczegółów językowych rozwiązania, jego zastosowanie pozwala znacznie zmniejszyć rozmiar indeksu i uniknąć powtarzania w nim niemal identycznych słów, których znaczenie nie ulega zmianie. Ekran nr 11 Tytuł: Stemming ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Drugą metodą zajmującą się kwestią odmiany wyrazów jest stemming. Polega on na zredukowaniu wyrazu do jego “rdzenia”, powtarzającego się we wszystkich odmianach, a który sam w sobie niekoniecznie musi być poprawnym gramatycznie słowem. Dla niektórych słow może to mieć postać podobną do lematyzacji, dla innych już niekoniecznie. Przykładowo, w języku angielskim "argue", "argued", "argues", "arguing" redukują się do "argu" - “słowa” które samo w sobie nie ma żadnego znaczenia. Odmiana wyrazów może być automatyczna, za pomocą stosownych algorytmów obcinających sufiksy wyrazów, jak też i generujących możliwe kombinacje odmian “rdzenia”. Rozwiązanie takie jest prostsze i szybsze, ale może być bardziej zawodne, w szczególności dla bardziej złożonych języków, gdzie nie wszystko da się zdefiniować za pomocą kilku prostych reguł. Odmianę można również dokonać ręcznie, tworząc listy możliwych kombinacji dla danego wyrazu. Pozwala to na dokładną kontrolę i pewność, że wszystkie utworzone wyrazy będą poprawne, ale może doprowadzić do pominięcia niektórych z nich, i wymaga aktualizacji dla nowych pojęć i wyrazów. Ekran nr 12 Tytuł: Pytanie kontrolne Typ pytania: Jednokrotnego wyboru Treść pytania: Co otrzymamy w wyniku stemmingu słowa “kotlet”? ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Możliwe odpowiedzi: 1. kot (-) 2. kotlet (+) 3. komunikat o błędzie, gdyż słowa nie da się już skrócić (-) 4. zostanie rozdzielone na “kot” i “let” (-) Feedback typ 2 Feedback odpowiedź 1: Kot jest słowem o zupełnie innym znaczeniu. Jeśli otrzymamy taki wynik, nasz algorytm FTS jest wadliwy. Wynikiem powinno być słowo kotlet. Feedback odpowiedź 2: Zgadza się, słowa tego nie uprości się już bardziej. Feedback odpowiedź 3: Jeśli słowo jest już w swojej najprostszej postaci, zostanie w niej pozostawione - nie jest to błąd, a działanie jak najbardziej pożądane. Feedback odpowiedź 4: Podział jednego słowa na dwie niezwiązane ze sobą części - z których jedna nie ma żadnego znaczenia w języku polskim - generowałby podwójną ilość wyników nie mających nic wspólnego z rzeczywistą zawartością tekstu. Wynikiem powinno być słowo kotlet. Ekran nr 13 Tytuł: Budowanie zapytań FTS Etap dydaktyczny: 6 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Znamy już sposoby przygotowania tekstu do wyszukiwania - a w jaki sposób możemy budować zapytania? Najprostszym sposobem jest podanie słowa kluczowego (lub kilku), które nas interesują. Nie wymaga to żadnej dodatkowej obróbki i jest najbardziej oczywiste w swoim działaniu, jednak FTS pozwala na znacznie więcej. Możliwe jest zastosowanie operatorów logicznych, takich jak LUB (ang. OR), I (ang. AND) czy NIE (ang. NOT), by wymusić odnalezienie określonych kombinacji słów. W pierwszym przypadku interesuje nas znalezienie któregokolwiek z dwóch (lub więcej) podanych słów. W drugim chcemy by w tekście pojawiły się wszystkie wymienione, zaś w trzecim wykluczamy wystąpienie któregoś z wyrazów. Oprócz samego podania kombinacji wyrazów, możemy też określić, czy mają być w swoim bliskim sąsiedztwie, za pomocą operatora NEAR. Przykładowo, możemy chcieć być JAN nie było rozdzielone od KOWALSKI więcej niż jednym wyrazem: Jan Kowalski, Jan Krzysztof Kowalski - oba wyrażenia spełnią ten warunek. Jan Nowak zna Annę Kowalską - NIE spełnia warunku, gdyż odległość jest większa niż jeden. Dodatkowo, możliwe jest również również zastąpienie części wyrazu “gwiazdką”, co w języku komputerowym oznacza “dowolny znak lub ciąg znaków”. Przykładowo, SY* może oznaczać ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. zarówno SYN, jak i SYK, lub też dłuższe wersje postaci SYNOWA, SYROP itd. Należy mieć na uwagę, że taki rodzaj zapytania znacznie zwiększa liczbę słów które je spełniają - co z kolei znacząco redukuje precyzję wyników. Ekran nr 14 Tytuł: Trafność po raz kolejny Etap dydaktyczny: 8 Czym zatem jest trafność w wyszukiwaniu pełnotekstowym i jak jest wyliczania? Szczegóły obliczania “trafności” wyszukiwań FTS mogą się różnić w zależności od używanego algorytmu, jednak większość z nich funkcjonuje w podobny sposób. W pierwszej kolejności bierze pod uwagę indeks danego tekstu, tworzony według zasad które omówiliśmy na poprzednich ekranach - lematyzacja, stemming, stop słowa. Następnie oblicza ilość wystąpień danego słowa lub frazy w indeksie. Oprócz samej ilości, brana jest pod uwagę również długość tekstu - pięć powtórzeń w krótkim tekście ma znacznie większe znaczenie niż ta sama ilość. Znaczenie ma również ilość unikalnych słów - jeśli szukane słowo występuje tyle samo razy, co wszystkie inne, to ma ono mniejsze znaczenie niż wtedy, kiedy zdecydowanie “wyróżnia się z tłumu”. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Wartość liczbowa trafności nie jest już tak prosta do określenia. Możliwe jest przyjęcie, że najlepszy rezultat z wyszukiwanych będzie oznaczał 100%, a każdy kolejny będzie przyrównany do tej wartości. Oczywiście wcale nie musi to oznaczać, że jest to idealna odpowiedź na zapytanie, a jedynie najlepiej oceniona poprzez FTS. Możliwe jest również inne podejście, gdzie stosuje się odpowiednie wagi i mnożniki i żadne z rozwiązań nie może osiągnąć 100%. Najlepszy wynik może nie przekraczać 70, 50 lub innej wartości, a w dalszym ciągu spełniać wymagania użytkownika. Wartość liczbowa pełni tam funkcje pomocniczą i ma znaczenie tylko relatywne do innych rozwiązań. Ekran nr 15 Tytuł: FTS a wyszukiwarki Etap dydaktyczny: 8 Znaczna część funkcjonalności FTS jest stosowana w tradycyjnych wyszukiwarkach internetowych. Naturalnie, nie wszystkie elementy możliwe są do zastosowania dla każdej strony www i każdego rodzaju treści, ale przynajmniej część z nich służy do poprawy algorytmów wyszukiwania. W szczególności chodzi tutaj o stemming. Google używa go już od 2003 roku, umożliwiając wyszukiwanie nie tylko po jednej poprawnej formie danego wyrażenia, ale też uwzględniając jego typowe odmiany. W większości przypadków działa to bardzo dobrze, znacznie ułatwiając korzystanie z wyszukiwarki. Co więcej, odmiany te uwzględniają również typowe pomyłki przy wpisywaniu danych słów, np. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. zamianę kolejności liter lub przypadkowe dodanie jednej w środku wyrazu. W przypadku Google, automatycznie wyszukuje on według “poprawnej” frazy, co bywa bardzo pomocne, ale czasem prowadzi też do błędów. Zdarza się bowiem, że to oryginalne wyrażenie było tym, które interesowało użytkownika, a sugerowana odmiana została podstawiona ze względu na swoją większą popularność. Ekran nr 16 Tytuł: Podsumowanie Etap dydaktyczny: 9 Wyszukiwanie pełnotekstowe jest jedną z metod wyszukiwania informacji w Internecie, dobrze sprawdzającą się w swojej roli i w różnej postaci implementowaną w innych wyszukiwarkach. Stosunkowo łatwo jest obliczyć dla niego “trafność” i ma ono dość wymierną jakość - choć oczywiście wciąż daleką od doskonałości. W przypadku innych treści, pojęcie to jest trudniejsze do zdefiniowania i wykorzystania. Przykładowo Youtube - serwis umożliwiający wgrywanie filmów do Internetu o którym wspomnieliśmy w lekcji 2 - bierze pod uwagę czas jaki użytkownik spędził na oglądaniu filmu. Wczesne wyjście może oznaczać brak zainteresowania treścią i niską “trafność” wyniku wyszukiwania - chociaż może też nastąpić z innych powodów. Istnieją dedykowane wyszukiwarki pełnotekstowe, oferujące możliwość budowania zapytań korzystając z wszystkich wymienionych możliwości, ale nawet w przypadku korzystania ze standardowych, warto znać część zasad działania. Operatory logiczne są bardzo istotną częścią, która przewija się w praktycznie każdym rodzaju wyszukiwania i pozwala dostosować pozornie proste zapytania do naszych potrzeb. W trakcie kolejnej lekcji przyjrzymy się niektórym sposobom wyszukiwania treści multimedialnych, a konkretnie grafiki. Poniżej krótkie przypomnienie terminów z którymi zapoznaliśmy się w trakcie lekcji. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. __________________________________________________________________________________ PYTANIA KONTROLI KOŃCOWEJ (należy umieści wszystkie pytania kontrolne przewidziane dla danej lekcji i weryfikujące cele szczegółowe przypisane lekcji) Pytanie nr 1. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: potrafi zdefiniować pojęcia wyszukiwanie pełnotekstowe, słowa kluczowe, stop słowa Typ pytania: Wielokrotnego wyboru Treść pytania: Wybierz prawdziwe zdania dotyczące słów kluczowych. Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): 1. Tworzą listę pojęć powiązanych z danym tekstem (+) ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 2. Każde z nich musi wystąpić w tekście (-) 3. Mogą być stworzone tylko przez autora tekstu (-) 4. Posiadają swój odpowiednik dla stron internetowych w postaci metatagu keywords (+) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 Ekran pytania: 9 Ekran przejścia z błędem: 9 (“Słowa kluczowe”) Pytanie nr 2. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wyjaśni dlaczego odmiana wyrazów ma bardzo małe znaczenie dla wyszukiwania pełnotekstowego Typ pytania: Wielokrotnego wyboru Treść pytania: W wyszukiwaniu tekstowym odmiana wyrazów przez liczby i przypadki Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): 1. ma duże znaczenie i może znacząco wpływać na wyniki (-) 2. nie ma większego znaczenia, gdyż jest dokonywana automatycznie dzięki stop-słowom (-) 3. nie ma większego znaczenia, gdyż jest dokonywana automatycznie dzięki stemmingowi (+) 4. ma duże znaczenie i wymaga ręcznego utworzenia listy odmian dla każdego wyrazu (-) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 Ekran pytania: 11 Ekran przejścia z błędem: 10 (“Odmiana wyrazów”) ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Pytanie nr 3. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: potrafi zdefiniować pojęcia “wyszukiwanie pełnotekstowe”, słowa kluczowe, stop-‐słowa Typ pytania: Wielokrotnego wyboru Treść pytania: Wybierz prawdziwe zdania z poniższej listy. Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): 1. Wyszukiwanie pełnotekstowe służy do analizy i przeszukiwania dużych zbiorów tekstów. (+) 2. FTS jest rozwiązaniem uniwersalnym i niezależnym od języka tekstu. (-) 3. Dzięki skupieniu się tylko na jednym rodzaju treści, FTS nie wymaga stosowania żadnych uproszczeń analizowanego tekstu. (-) 4. Część algorytmów FTS jest stosowana przez tradycyjne wyszukiwarki internetowe. (+) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 Ekran pytania: 10 Ekran przejścia z błędem: 6 (“Wyszukiwanie pełnotekstowe”) Pytanie nr 4. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wyjaśni jak działają metody wyszukiwania bazujące na statystykach tekstowych Typ pytania: Uzupełnij luki Treść pytania: Wyniki FTS są oceniane poprzez miarę nazywaną LUKA1. Wyliczana jest ona na podstawie porównania LUKA2 i LUKA3. Może być przedstawiona w formie liczbowej, od 0 do 100, przy czym wartość 100 LUKA4. Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): LUKA1. trafnością (+), jakością (-), popularnością (-), celnością (-) ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. LUKA2. ilości wystąpień słowa (+), długości tekstu (+), ilości słów kluczowych (-), ilości stop słów (-) LUKA3. ilości wystąpień słowa (+), długości tekstu (+), ilości słów kluczowych (-), ilości stop słów (-) LUKA4. może nigdy nie wystąpić (+), oznacza idealny rezultat (-) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 2 Ekran pytania: 14 Ekran przejścia z błędem: 14 (“Trafność po raz kolejny”) Pytanie nr 5. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: potrafi zdefiniować pojęcia “wyszukiwanie pełnotekstowe”, słowa kluczowe, stop-‐słowa Typ pytania: Wielokrotnego wyboru Treść pytania: Co to są stop-słowa w FTS? Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): 1. przedimki, spójniki (+) 2. wyrażenia ignorowane podczas tworzenia indeksu (+) 3. znaki interpunkcyjne (-) 4. wyrazy krótsze niż cztery litery, ignorowane podczas tworzenia indeksu (-) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 Ekran pytania: 7 Ekran przejścia z błędem: 7 (“Stop-słowa”) ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Pytanie nr 6. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: rozróżni słowa kluczowe od stop-‐słów Typ pytania: Połącz w pary Treść pytania: Rozdziel podane wyrazy na słowa kluczowe i stop-słowa. Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): 1. stop-słowa / tym, lub, oraz, tamten 2. słowa kluczowe / kurs, szukać, treść, sieć Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 Ekran pytania: 9 Ekran przejścia z błędem: 7 (“Stop-słowa”) Pytanie nr 7. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wyjaśni jak działają metody wyszukiwania bazujące na statystykach tekstowych Typ pytania: Uzupełnij luki Treść pytania: Zastosowanie LUKA1 pozwala na znaczną modyfikację zapytania typu FTS i nie ogranicza nas tylko do LUKA2. Możemy przykładowo skorzystać z LUKA3 jeśli chcemy by w treści wystąpiły koniecznie oba wyrazy, lub też skorzystać z LUKA4 by określić ich odległość od siebie. Ma to bezpośredni wpływ na wyniki, zwiększając lub zmniejszając ilość kombinacji spełniających nasze zapytanie. Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): LUKA1. operatorów logicznych (+) / stemmingu (-) / stop słów (-) / indeksów (-) LUKA2. słów kluczowych (+) / stop słów (-) / jednego języka (-) ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. LUKA3. ALL (-) / AND (+) / OR (-) / FAR (-) LUKA4. AND (-) / OR (-) / DISTANCE (-) / NEAR (+) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 2 Ekran pytania: 13 Ekran przejścia z błędem: 13 (“Budowanie zapytań FTS”) LEKCJA NR 5 (zgodnie z zaakceptowaną strukturą) Typ lekcji: zdalna Tytuł lekcji: Przeszukiwanie zasobów multimedialnych w Internecie. Cele szczegółowe, które mają zostać osiągnięte podczas lekcji (z podanych wcześniej w tabeli): ·∙ nazwie podstawowe formaty grafiki komputerowej ·∙ potrafi zdefiniować pojęcia rozdzielczość, kompresja ·∙ zdefiniuje rolę serwisów “stockowych” sprzedających grafikę ·∙ wymieni możliwości budowania zapytań w interfejsie wyszukiwawczym Google Image Search ·∙ znajdzie grafiki do danego tematu korzystając z narzędzia Google Image Search ·∙ sklasyfikuje formaty grafiki w zależności od jej cech (animacja, waga pliku, kompresja) (należy umieścić kolejno opisy wszystkich ekranów zaplanowanych w ramach lekcji) Ekran nr 1 Tytuł: Multimedia w Internecie Etapy dydaktyczny: 1 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Specyficznym rodzajem treści w Internecie, który wymaga innego traktowania niż tekst, są multimedia. W największych uproszczeniu, oznaczają one grafikę, filmy oraz dźwięki. W przypadku treści internetowych, chodzi nam przeważnie o pierwszą kategorie, jako stosunkowo najłatwiej dostępną, najprostszą do skategoryzowania i wywołująca najmniej problemów prawnych. Grafika, zarówno w Internecie, jak i na naszym domowym komputerze, rządzi się innymi prawami niż tekst. Zrozumienie przynajmniej części z nich jest niezbędne, by móc w sensowny sposób wyszukiwać ją w Internecie. Ekran nr 2 Tytuł: Problemy z wyszukiwaniem grafiki Etap dydaktyczny: 2,3,4 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Typ pytania: Wielokrotnego wyboru Treść pytania: Z wyszukiwaniem obrazów w Internecie łączy się kilka problemów, które nie były tak istotne w przypadku zwykłych stron internetowych lub też zbiorów treści tekstowych. Jak myślisz, jakie mogą to być problemy? 1. Obrazków nie da się łatwo opisać za pomocą słów kluczowych (-‐) 2. Niewiele osób potrafi tworzyć wysokiej jakości treści graficzne, przez co stworzenie porównywalnego odpowiednika bez naruszania praw autorskich jest znacznie trudniejsze. (+) 3. Grafika posiada dodatkowe parametry, które nie miały większego znaczenia przy tekście, np. rozmiar, ilość kolorów. (+) 4. Przesłanie jednego obrazu przez Internet może zająć więcej czasu niż równoważność tekstu grubej książki -‐ nie każdy obrazek nadaje się do każdego zastosowania. (+) 5. Wszystkie odpowiedzi są poprawne. (-‐) Podpowiedzi: Podpowiedź 1: Czy “czarny kot śpi w koszyku” jest wystarczającym opisem obrazka? Podpowiedź 2: Czy na podstawie gotowego tekstu można napisać streszczenie, które nie będzie kopią słowo w słowo? Ile osób potrafiłoby zrobić to w przypadku obrazów? Podpowiedź 3: Typowy tekst to ciąg liter o stałym rozmiarze i kolorze. Czy to samo można powiedzieć o typowym obrazie? Jaka jest jego najmniejsza część, odpowiadająca jednej literze, i ile tysięcy takich ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. części składa się na jeden obraz? Feedback typ 1 Feedback 1 (dobry): Zgadza się. Skrótowy opis obrazka znacząco ułatwia proces jego wyszukiwania i nie jest zazwyczaj zbyt trudny do wykonania. Z kolei kwestie praw autorskich i parametrów technicznych obrazka mają znacznie większe znaczenie niż przy tekście. Feedback 2 (częściowo dobry): Masz częściową racje, ale to jeszcze nie wszystko. Obrazki składają się z wielokrotnie większej ilości elementów niż tekst i wymagają bardziej skomplikowanego opisu -‐ którego przesłanie Internetem jest trudniejsze niż zwykłego ciągu liter. Z kolei większość ludzi nie potrafi samodzielnie stworzyć własnej grafiki, i kopiowanie cudzej jest notoryczną praktyką, nie zawsze zgodną z prawem. Feedback 3 (zły): To nie są dobre odpowiedzi. Pełne informacje o zawartości obrazka, by mogła poprawnie wyświetlona przez komputer, zawierają znacznie więcej danych niż o standardowym tekście. Jednak wciąż jest możliwe opisanie większości obrazków przez kilka prostych słów, które dadzą większości ludzi klarowne pojęcie co zawiera. Ekran nr 3 Tytuł: Grafika a tekst Etap dydaktyczny: 5 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Tworzenie grafiki jest znacznie bardziej skomplikowanym procesem niż pisanie tekstu. O ile tekst można stosunkowo łatwo streścić lub opisać innymi słowami, w widoczny sposób odróżniając się od oryginału, to przy obrazach jest to znacznie trudniejsze. Nieudolne przeróbki mogą zupełnie zniszczyć oryginalny przekaz, a stworzenie porównywalnego obrazu od zera przekracza umiejętności większości ludzi. Kwestie talentu artystycznego to nie wszystko -‐ istotną są również sprawy czysto techniczne. Porównajmy dwie czynności: 1. napisanie litery K w dowolnym edytorze tekstowym -‐> wciśnięcie jednego klawisza 2. narysowanie litery K w dowolnym programie graficznym -‐> co najmniej trzy pociągnięcia wirtualnego pędzla/ołówka lub porównywalnego narzędzia Opisanie tych “trzech pociągnięć” przez komputer nie jest sprawa prostą -‐ być może zadrżała nam ręka i któraś z linii jest nieco zakrzywiona, lub zbyt długa. Konieczne jest więc określenie każdego z punktów składających się na końcowy obraz -‐ ich koloru, pozycji, wielkości całego obrazu itd. W przypadku złożonych kształtów, sytuacja staje się jeszcze bardziej skomplikowana. W trakcie lekcji przyjrzymy się dokładniej tym kwestiom. Ekran nr 4 Tytuł: Prawa autorskie Etap dydaktyczny: 6 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Jedną z najistotniejszych kwestii w przypadku grafiki są prawa autorskie i kwestie własności. Wprawdzie termin ten ma również znaczenie w przypadku tekstu, jednak tam jest znacznie mniej problematyczny. O ile dosłowne cytowanie czyjejś pracy naukowej i podpisanie się pod nią własnym nazwiskiem jest oczywistym plagiatem, to w przypadku większości treści tekstowych stosunkowo łatwo jest opisać ją “własnymi słowami”. Złożoność tekstu ma oczywiście znaczenie, ale przy odpowiednim wsparciu Internetu (chociażby Wikipedii), można sobie z tym poradzić -‐ zrozumieć problem i opisać go w inny sposób. W przypadku grafiki, sprawa nie jest taka prosta. Tylko niewielka część populacji posiada wystarczające zdolności artystyczne, by móc tworzyć tego rodzaju treść w jakości która przyciągałaby uwagę innych. Nawet wzorując się na gotowym obrazie, stworzenie podobnie wyglądającej kopii przekracza możliwości większości ludzi. Oczywiście jest możliwe przerobienie już gotowej grafiki na własne potrzeby, jednak w wielu przypadkach jest to działanie niezgodne z prawem. Ponadto, istnieją liczne sposoby zabezpieczenia zawartości, poprzez np. podpisywanie w mniej lub bardziej widoczny sposób oraz stosowanie znaków wodnych. Przed użyciem gotowej grafiki na własne potrzeby należy zawsze upewnić się, że mamy do tego prawo. Nasz kolega z pracy może nie mieć nic przeciwko udostępnieniu nam zdjęć z wakacji, ale już pobranie takiej treści ze strony firmowej może spowodować problemy. Szerzej tą tematyką zajmuje się kurs “Prawa autorskie i licencje w Internecie”. Ekran nr 5 Tytuł: Grafika od strony informatycznej Etap dydaktyczny: 6 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Kolejną istotną kwestią jest zrozumienie w jaki sposób komputery traktują grafikę. W przypadku tekstu, sprawa była prosta -‐ tekst składa się ze zdań, te kolei ze słów, a najmniejszą jednostką jest jedna litera lub znak interpunkcyjny. Sprawa nieco się komplikuje w przypadku znaków właściwych tylko dla danego języka, np. polskich liter lub cyrylicy, jednak generalną zasadą jest -‐ długość tekstu i ilość miejsca jaki zajmuje on na komputerze jest równa ilości znaków. W przypadku grafiki sytuacja jest znacznie bardziej złożona. Każdy obraz składa się z tzw. pikseli (ang. pixel) -‐ maleńkich punktów o określonym kolorze, będących najmniejszą jednostką jaką może wyświetlić monitor. Obrazy składają się z tysięcy takich punktów, a ilość możliwych kolorów każdej z nich sięga milionów. Podstawowym pojęciem jest tutaj rozdzielczość. Określa ona rozmiar obrazka w pikselach w postaci długość * szerokość -‐ np. 400x300 oznacza prostokąt o rozmiarze 400 w poziomie i 300 w pionie. Typowy współczesny monitor komputerowy potrafi wyświetlić jednocześnie 1600x1024 pikseli, chociaż liczby te mogą być znacznie większe -‐ szczególnie w przypadku wysokiej jakości urządzeń i zastosowań profesjonalnych. W standardowym rozumieniu, im wyższa rozdzielczość, tym większy obrazek. Zazwyczaj jest to stwierdzenie prawdziwe, jednak nie w każdym przypadku. Pytanie kontrolne Typ pytania: Jednokrotnego wyboru Treść pytania: Mamy dwa obrazki -‐ jeden z nich ma rozmiar 400x300, a drugi 300x400. Czym będą się ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. różnić od siebie? Odpowiedzi: 1. Niczym -‐ składają się z takiej samej ilości pikseli (-‐) 2. Pierwszy jest dłuższy, a drugi szerszy. (+) 3. Pierwszy ma więcej pikseli. (-‐) 4. Drugi ma więcej pikseli. (-‐) Feedback typ 2 Feedback odpowiedź 1: Ilość pikseli w obrazkach jest wprawdzie taka sama, ale ich ułożenie już nie. Pierwszy obrazek ma więcej pikseli w poziomie, czyli jest dłuższy od drugiego. Z kolei drugi jest szerszy. Feedback odpowiedź 2: Zgadza się. Całkowita ilość pikseli będzie taka sama, ale kształt obrazka różny. Feedback odpowiedź 3: Ilość pikseli w obu przypadkach jest taka sama, 400*300 -‐ różni się tylko ich rozmieszczenie. Pierwszy obrazek ma więcej pikseli w poziomie, czyli jest dłuższy od drugiego. Z kolei drugi jest szerszy. Feedback odpowiedź 4: Ilość pikseli w obu przypadkach jest taka sama, 400*300 -‐ różni się tylko ich rozmieszczenie. Pierwszy obrazek ma więcej pikseli w poziomie, czyli jest dłuższy od drugiego. Z kolei drugi jest szerszy. Ekran nr 6 Tytuł: Rozdzielczość a rozmiar obrazu Etap dydaktyczny: 8 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Rozdzielczość nie zawsze przekłada się bezpośrednio na rozmiar obrazu. Piksele monitora mają wprawdzie zawsze tą samą wielkość (zależną od odpowiednich ustawień użytkownika jak i modelu monitora), ale w przypadku grafiki może to mieć różne efekty. Powyższy obrazek pokazuje sytuacje, gdzie ten sam element ma identyczny rozmiar, ale składa się z różnej ilości pikseli. Jest to szczególnie istotne w przypadku grafiki przygotowanej do wydruku papierowego, której rozdzielczość może być wielokrotnie większa niż typowego obrazka do umieszczenia na stronie internetowej. Określa się ja poprzez ilość “kropek na cal” -‐ im wyższa, tym lepsza jakość wydruku. Zmniejszenie tej ilości wpływa negatywnie na jakość obrazu, jednak znacząco zmniejsza ilość potrzebnego miejsca do jego przechowywania. Przykładowo, wersja 100x100 składa się z 10.000 punktów, a 50x50 już tylko z 2500. Różnica w jakości jest wprawdzie dość zauważalna, ale zyskuje się za to czterokrotną (w uproszczeniu, realny wynik może być nieco inny) oszczędność miejsca. Podobnie w cyfrowych aparatach fotograficznych -‐ wyższa ilość “megapikseli” oznacza wyższą jakość zdjęcia, jak również znacznie większy rozmiar wymagany na jego przechowanie. Ciekawostką jest fakt, że zwiększanie ilości pikseli w już istniejącym obrazku również może pogorszyć jego jakość. Dodawanie ich wynika albo z rozciągania obrazka, albo jest próbą “zgadywania” przez odpowiednie algorytmy, jaki nowy piksel powinien być w danym miejscu. W obu przypadkach da to efekty gorsze niż nowy obrazek, który na wejściu ma większą ilość pikseli. Ekran nr 7 Tytuł: Rozmiar obrazu na dysku ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Etap dydaktyczny: 6 Kolejną rzeczą, którą należy zrozumieć w przypadku grafiki jest kwestia rozmiaru plików na dysku. Rozmiary plików podaje się w bajtach -‐ oznaczone literą B i będące odpowiednikiem jednego znaku tekstowego -‐ kilobajtach (KB, tysiąc bajtów) lub nawet megabajtach (MB, milion bajtów). Wprawdzie współczesne urządzenia magazynujące informacje mają objętości wystarczające do przechowywania setek tysięcy zdjęć, to w przypadku Internetu nie jest to informacja bez znaczenia. Przeciętna szybkość Internetu w Polsce pozwala pobierać dane z szybkością poniżej jednego megabajta na sekundę -‐ i jest zawyżana przez najdroższe i najlepsze łącza. Duży obraz o wysokiej jakości (np. zdjęcie aparatem cyfrowym bez żadnej obróbki) może z kolei zajmować nawet kilka MB. W przypadku strony internetowej może to wydłużyć czas jej ładowania o kilka lub nawet kilkanaście sekund. Rozmiary pliku graficznego przekraczające kilkaset kilobajtów są już więc uznawane za “duże” i powinny pojawiać się tylko w stronach przeznaczonych dla tego typu treści. Wprawdzie parametry połączeń internetowych ciągle wzrastają i teoretycznie czynią ten problem mniej istotnym niż kiedyś, to jednak równolegle z nimi wzrastają rozmiary naszych monitorów, a co za tym idzie rozmiary wyświetlanych obrazów. Dodatkowo, niektórzy dostawcy internetu -‐ w szczególności dla urządzeń mobilnych -‐ narzucają miesięczne ograniczenia na ilość przesyłanych danych, wymuszając posługiwanie się mniejszymi obrazkami. Również wiele stron internetowych ma limity na dopuszczalne rozmiary użytych obrazków, np. w profilu użytkownika, lub jego podpisie. Nawet te które tego nie robią, mogą usunąć lub okroić wyjątkowo duże obrazy negatywnie wpływające na szybkość ładowania strony. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Pytanie kontrolne Typ pytania: Jednokrotnego wyboru Treść pytania: Który z poniższych plików graficznych ma największy rozmiar? Odpowiedzi: 1. 600B (-‐) 2. 500KB (+) 3. 0.35 MB (-‐) Feedback typ 2: Feedback odpowiedź 1: Nie jest to dobra odpowiedź. Bajty są najmniejszą z przedstawionych tu jednostek. Z kolei 0.35MB przekłada się na 350KB, co również daje mniej niż 500KB. Feedback odpowiedź 2: Zgadza się -‐ 0.35MB przekłada się na 350KB, co daje mniej niż 500KB. Feedback odpowiedź 3: To nie jest dobra odpowiedź -‐ 0.35MB przekłada się na 350KB, co daje mniej niż 500KB. Ekran nr 8 Tytuł: Kompresja obrazu Etap dydaktyczny: 6 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Zmniejszanie wymiarów obrazu jest najbardziej oczywistym sposobem zmniejszenia zajmowanej przez niego przestrzeni dyskowej , ale nie jedynym. Innym, równie istotnym jest tak zwana kompresja. W podstawowej postaci, zwanej mapą bitową, obraz opisany jest poprzez listę wszystkich pikseli i określenie koloru każdego z nich. Im większa liczba kolorów, tym większa ilość miejsca jest potrzebna na taki zapis. Rozwiązaniem jest tutaj kompresja, czyli zapisanie obrazu w innej postaci, zmniejszającej ilość wymaganego miejsca. Szczegóły tego rozwiązania różnią się w zależności od użytej techniki -‐ może to być grupowanie podobnych kolorów w wartości pośrednie lub stosowanie zaawansowanych metod obliczeniowych i skomplikowanych przekształceń. Istotą jest fakt, że technika ta pozwala zapisać ten sam obraz w bardziej poręcznej formie. Istnieją dwa rodzaje kompresji obrazu: 1. bezstratna -‐ jakość obrazu po kompresji jest taka sama jak przed nią, i za pomocą odpowiednich algorytmów jest możliwe odtworzenie oryginału. Wadą jest zazwyczaj zajmowanie większej ilości ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. miejsca niż druga metoda kompresji. 2. stratna -‐ jakość obrazu ulega pogorszeniu z każdą kolejną kompresją i nie jest możliwe odtworzenie oryginału w pełnej jakości. Korzyścią jest tutaj większa oszczędność miejsca, a utrata jakości jest zazwyczaj bardzo niewielka. Ekran nr 9 Tytuł: Podstawowe formaty grafiki Etap dydaktyczny: 6 Tak jak domeny są identyfikowane poprzez odpowiednie końcówki (np. gov, edu), tak pliki graficzne rozpoznaje się po ich formacie -‐ odpowiednim standardzie opisu danych, oznaczanym przez stosowną kombinacje znaków w ich nazwie, np. zdjeciekota.jpg Poniżej krótka lista najczęściej spotykanych: PYTANIE KONTROLNE Typ Pytania: Jednokrotnego wyboru ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Treść Pytania: Animacje można zapisać w formacie Możliwe odpowiedzi: 1. BMP (-‐) 2. JPG (-‐) 3. PNG (-‐) 4. GIF (+) Feedback typ 1 Feedback 1 (dobry) : Zgadza się, format ten pozwala stworzyć proste animacje poprzez łączenie statycznych obrazków w jeden ciąg i przełączanie między nimi. Feedback 3 (zły) : To nie jest dobra odpowiedź. Format ten obsługuje tylko statyczne obrazki. Spośród wymienionych formatów, tylko GIF służy do przechowywania prostych animacji. Ekran nr 10 Tytuł: Pytanie kontrolne Etap dydaktyczny: 7 Typ pytania: Wielokrotnego wyboru Treść pytania: Dysponujemy obrazem BMP, o wymiarach 1000x800 pikseli, zajmującym 4MB dyskowy. Co powinniśmy zrobić przed umieszczeniem go na naszej stronie internetowej, by zapewnić jej szybkie ładowanie? Możliwe odpowiedzi: 1. dokonać kompresji na format JPG (+) 2. zmniejszyć rozdzielczość (+) 3. podzielić go na dwa mniejsze obrazki (-‐) 4. wszystkie odpowiedzi są poprawne (-‐) Feedback typ 1 Feedback 1 (dobry): Zgadza się. 4MB to ogromna wielkość w przypadku grafiki internetowej. Konwersja formatu BMP na JPG oraz zmniejszenie wymiarów powinny znacząco zmniejszyć jego ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. rozmiar dyskowy oraz przyspieszyć czas ładowania strony. Feedback 2 (częściowo poprawny/zły): Nie jest to poprawna odpowiedź. Należy zredukować rozmiar końcowego pliku poprzez kompresję oraz zmniejszenie rozdzielczości. Podzielenie obrazu na dwie części rozłoży rozmiar pliku na dwie różne pliki, ale da w sumie taką samą wartość -‐ w dodatku może go również uczynić nieczytelnym, jeśli będzie dokonane nieumiejętnie. Ekran nr 11 Tytuł: Google Image Search Etap dydaktyczny: 6 Jednym z najprostszych sposobów wyszukiwania obrazków w Internecie jest użycie wyszukiwarki Google -‐ http://google.pl. Oprócz standardowego wyszukiwania tekstu w Internecie, podczas którego może nam zasugerować wyniki obrazkowe dla niektórych tematów, posiada ona osobną zakładkę “Grafika”. Istnieje dwie zasadnicze metody wyszukiwania obrazów. Pierwsza z nich opiera się na wyszukiwaniu ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. tekstowym -‐ podobnie jak w przypadku normalnego wyszukiwania informacji, wpisujemy tekst kojarzący się z interesującym nas tematem. Oczywiście obrazów nie da się przeanalizować za pomocą technik FTS lub podobnych, ale istnieją inne sposoby. Możliwa jest analiza nazwy pliku obrazu -‐ przykładowo “morzebaltyckie.jpg” dość jednoznacznie wskazuje na oczekiwany rodzaj treści i pozwala połączyć z odpowiednią kategorią wyszukiwania. Problemem może być oczywiście sytuacja, gdy nazwa pliku jest niezwiązana z tematem lub zupełnie niezrozumiała -‐ “123.jpg” być może oznacza 123 zdjęcie w aparacie cyfrowym, ale nie mówi nic o jego zawartości. Oprócz samej nazwy, pliki zwykle posiadają też krótki opis za pomocą odpowiedniego taga (nie mylić z metatagiem) HTML -‐ służy on do udzielenia informacji o obrazie gdy ten się jeszcze nie załadował lub z jakiegoś powodu nie może być wyświetlony. Przykładowo : <img src="http://stronaobrazu.pl/123.jpg" alt="Samochod sportowy X!"/> Ekran nr 12 Tytuł: Google Image Search -‐ opcje wyszukiwania Etap dydaktyczny: 6 Opcja “Narzędzia wyszukiwania” pozwala bardziej szczegółowo określić, jakiego rodzaju obrazy nas ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. interesują, poprzez podanie kilku szczegółów technicznych. Są to m.in. Ekran nr 13 Tytuł: Wyszukiwanie obrazem Etap dydaktyczny: 6 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Oprócz wyszukiwania tekstowego, istnieje również opcja tak zwanego “zapytania za pomocą obrazka” (ang Query by Image Content, QBIC) lub “wyszukiwania obrazów po zawartości” (ang. Content Based Image Retrieval -‐ CBIR). Technika ta opiera się już na samej analizie graficznej zawartości obrazka, a nie jego tekstowym opisie. Użytkownik podaje gotowy obraz -‐ przechowywany u siebie na komputerze, lub z dowolnej strony internetowej -‐ a wyszukiwarka poddaje go obróbce za pomocą stosownych algorytmów. Podczas procesu analizy, wyszukiwarka staraja się zidentyfikować treść od strony graficznej i przyporządkować ją do odpowiednich kategorii. Jest to proces bardzo złożony i skomplikowany, zazwyczaj wymagający również ingerencji człowieka, by móc w pełni zaklasyfikować rezultaty w bardziej dyskusyjnych przypadkach. Odpowiednia ocena “trafności” pozwala odrzucać niepoprawne rezultaty i poprawić wyniki w przyszłych wyszukiwaniach. Możliwe jest otrzymanie wyników w postaci “dystansu” od początkowego obrazka -‐ im większy, tym większa ilość różnic pomiędzy nimi. Różnica w tym przypadku może oznaczać zmianę kolorów oraz kształtów w obrazie i opierać się o odpowiednie techniki np. wyszukiwanie krawędzi na obrazie. Wyszukiwarka może również rozpoznać tekst znajdujący się na obrazie, np. model telefonu lub numer budynku, i użyć tych informacji do przeprowadzenia dodatkowego wyszukiwania tekstowego. Ekran nr 14 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Tytuł: Wyszukiwanie obrazem w Google Image Search Etap dydaktyczny: 6 Google Image Search również pozwala na przeprowadzenie wyszukiwania obrazem. Opcja ta znajduje się zaraz obok standardowego paska wyszukiwania obrazów, pod postacią ikonki kamerki. Po jej użyciu, możemy podać adres do interesującego nas obrazu, wskazać go bezpośrednio z naszego komputera lub przeciągnąć na stosowne pole. Otrzymany rezultat będzie kombinacją wyszukiwania tekstowego i graficznego. Otrzymamy zarówno obrazy wyglądające podobnie do wskazanego, jak też i listę stron, na których występują -‐ co pozwoli szybko ocenić, czy ich opis zgadza się z tym, czego oczekujemy. Jak wspomnieliśmy wcześniej, wyszukiwarka może również rozpoznać tekstową zawartość obrazka i wskazać nam wyniki z zaskakującą dokładnością. Ekran nr 15 Tytuł: Pytanie kontrolne Etap dydaktyczny: 7 Typ pytania: Wielokrotnego wyboru Treść pytania: Z jakich metod korzysta wyszukiwarka Google Image Search? ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Możliwe odpowiedzi: 1. analiza treści obrazka (+) 2. metatagi (-‐) 3. zapytanie za pomocą obrazka (+) 4. analiza nazwy pliku (+) Feedback typ 1: Feedback 1 (dobry): Zgadza się. Wszystkie te metody są wykorzystywane przez Google Image Search. Dodatkowo używane są również tagi HTML, co nie jest tym samym co metatagi. Feedback 2 (częściowo dobry): To nie wszystkie metody używane przez Google Image Search. Korzysta ono zarówno z tagów -‐ które nie są tym samym co metatagi -‐ jak też analizuje ich nazwę, a następnie próbuje zinterpretować zawartość graficzną obrazka. Możliwe jest również podanie na wejściu gotowego obrazka i wyszukanie podobnych. Feedback 3 (zły): Prawdopodobnie pomyliłeś metatagi z tagami -‐ są to pojęcia zbliżone, ale nie tożsame. Metatagi są specyficzną kategorią tagów, przeznaczoną tylko do opisu zawartości strony i specyficznych instrukcji dla robotów indeksujących. Tagi mogą opisywac praktycznie wszystko w HTML, łącznie z obrazkami. Oprócz tagów, Google Image search analizuje nazwę pliku obrazka, a następnie próbuje zinterpretować jego zawartość graficzną. Możliwe jest również podanie na wejściu gotowego obrazka i wyszukanie podobnych. Ekran nr 16 Tytuł: Tagowanie obrazków Etap dydaktyczny: 6 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Jedną z dodatkowych metod opisywania obrazków są znane nam ze stron internetowych tagi, odpowiadające słowom kluczowym. Podobnie jak w tamtym wypadku, jest to lista słów kojarząca się z danym obrazkiem, np. “kobieta, blond, uśmiech” i może stanowić jedną z dodatkowych kategorii wyszukiwania. Zasadniczą różnicą jest tutaj zastosowanie tej metody. W przypadku strony internetowej, jedna seria słów kluczowych wystarczy przeważnie do opisu całej zawartości, ewentualnie z niewielkimi zmianami dla podstron. Jest to proces stosunkowo łatwy i szybki. W przypadku obrazków, każdy z nich wymaga najpierw oceny zawartości przez użytkownika, znalezienia odpowiednich słów -‐ które nie zawsze muszą być oczywiste -‐ i ręczne opisanie każdego z nich. Należy przy tym pamiętać, że na jednej stronie mogą być dziesiątki obrazków o różnej treści. Z tego też powodu otagowane obrazki znajdują się zazwyczaj na specjalistycznych serwisach internetowych, przechowywujących grafikę oraz udostępniających ją dla użytkowników -‐ zwykle odpłatnie. Procesem tagowania mogą zajmować się zarówno specjaliści, jak też i zwykli użytkownicy Internetu. Istnieją nawet strony oferujące drobne opłaty za masowe opisywanie obrazków na stosownych serwisach graficznych. Nie są to duże kwoty (odpowiednik kilku/kilkunastu groszy za tag), ale mogą stanowić zachętę dla zainteresowanych osób. Ekran nr 17 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Tytuł: Serwisy stockowe Etap dydaktyczny: 8 Z tagowania obrazów szeroko korzystają tak zwane serwisy stockowe. Są to internetowe galerie zawierające w swoich zbiorach setki obrazów, opisanych poprzez tagi i podzielonych na stosowne kategorie. Wbudowane wyszukiwarki pozwalają na odnalezienie interesujących użytkownika treści. Co istotne, serwisy te służą nie tylko do wyszukiwania określonych obrazków, ale umożliwiają też ich zakup i legalne wykorzystanie na swoje potrzeby. Warunki zakupu są ściśle określone i jasne dla obu stron, co zapobiega problemom z prawem autorskim i wykorzystaniem cudzej własności bez zezwolenia. Kupując tego rodzaju obrazy, mamy pewność, iż możemy umieścić go na swojej stronie internetowej, wykorzystać w artykule lub użyć w celach reklamowych. Zaletą tego rodzaju serwisów jest również (zazwyczaj) wysoka jakość dostępnych materiałów. Wiele z nich występuje w różnych rozdzielczościach, dając użytkownikowi możliwość wybrania najodpowiedniejszej dla siebie i idealnie pasującej do jego potrzeb. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Oczywistym minusem jest konieczność uiszczania opłat, a także nie zawsze intuicyjny system tagów i kategorii. Odnalezienie stosownych obrazków na dużych serwisach może być bardzo problematyczne i zająć znaczne ilości czasu -‐ nie zawsze dając też najlepsze rozwiązania. Należy również pamiętać, że założeniem serwisów stockowych jest udostępnianie grafiki do legalnego wykorzystania przez innych -‐ zazwyczaj odpłatnie. Jeśli interesuje nas wyłącznie umieszczenie obrazu w Internecie, służą do tego inne strony -‐ lub też własne serwery ftp. Serwisy stockowe są szerzej omawiane w kursie “Bazy gotowych zasobów multimedialnych: rodzaje i zasady użytkowania (stocki)”. Ekran nr 18 Tytuł: Podsumowanie Etap dydaktyczny: 9 Wyszukiwanie grafiki w Internecie jest procesem bardziej złożonym niż w przypadku tekstu. Składają się na niego elementy, z którymi nie spotkaliśmy się wcześniej, lub które nie były tak istotne przy innych treściach. Dotyczy to zarówno procesu wyszukiwania, jak i wykorzystania już znalezionych treści na własne potrzeby. Zapoznaliśmy się z częścią tych zagadnień, których znajomość pozwoli nam lepiej zrozumieć grafikę od strony informatycznej, pozwalając swobodniej posługiwać się treściami tego typu. Dotyczy to również ograniczeń w szybkości działania Internetu, z których mogliśmy nie zdawać sobie sprawy przy okazji treści czysto tekstowych, ale które mają duże znaczenie przy treściach multimedialnych. Znamy również sposoby posługiwania się popularną wyszukiwarką obrazów Google Image Search, jak również wiemy o serwisach odpłatnie oferujących grafikę do wykorzystania na różne sposoby. Poniżej przypomnienie terminów z którymi spotkaliśmy się w trakcie lekcji. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. __________________________________________________________________________________ PYTANIA KONTROLI KOŃCOWEJ (należy umieści wszystkie pytania kontrolne przewidziane dla danej lekcji i weryfikujące cele szczegółowe przypisane lekcji) Pytanie nr 1. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: nazwie podstawowe formaty grafiki komputerowej Typ pytania: Wielokrotnego wyboru Treść pytania: Które z poniższych formatów plików odnoszą się do grafiki komputerowej? Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): 1. JPG (+) 2. MPG (-) ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 3. BMP (+) 4. GIF (+) 5. PNG (+) 6. PGP (-) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 Ekran pytania: 9 Ekran przejścia z błędem: 9 (“Podstawowe formaty grafiki”) Pytanie nr 2. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: potrafi zdefiniować pojęcia piksel, rozdzielczość i kompresja dla plików graficznych Typ pytania: Wielokrotnego wyboru Treść pytania: Które z poniższych zdań są prawdziwe? Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): 1. Rozdzielczość określa wymiary obrazu w pikselach (+) 2. Piksel jest najmniejsza jednostką obrazu monitora (+) 3. Istnieje 256 możliwych kolorów jaki może przyjąć pojedynczy piksel (-) 4. Rozdzielczość bezpośrednio wpływa na rozmiar pliku na dysku (+) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 Ekran pytania: 5 Ekran przejścia z błędem: 5 (“Grafika od strony informatycznej”) ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Pytanie nr 3. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: potrafi zdefiniować pojęcia piksel, rozdzielczość i kompresja dla plików graficznych Typ pytania: Wielokrotnego wyboru Treść pytania: Wybierz prawdziwe zdania z poniższej listy. Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): 1. Kompresja ma na celu ograniczenie rozmiaru pliku graficznego na dysku. (+) 2. Kompresja polega głównie na ścieśnieniu obrazu i zmniejszeniu jego rozdzielczości. (-) 3. Każdy rodzaj kompresji jest odwracalny. (-) 4. Kompresja dzielimy na stratną i bezstratną. (+) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 Ekran pytania: 8 Ekran przejścia z błędem: 8 (“Kompresja obrazu”) Pytanie nr 4. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wymieni możliwości budowania zapytań w intefejsie wyszukiwawczym google images search Typ pytania: Jednokrotnego wyboru Treść pytania: W jaki sposób można budować zapytania w Google Image Search? Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): 1. podając słowa kluczowe (-) 2. podając na wejściu przykładowy obraz z Internetu (-) 3. ograniczając zapytania do określonych rozmiarów i kolorów obrazków (-) ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 4. wszystkie odpowiedzi są prawidłowe (+) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 Ekran pytania: 14 Ekran przejścia z błędem: 11 (“Google Image Search”) Pytanie nr 5. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: zdefiniuje rolę serwisów “stockowych” sprzedających grafikę Typ pytania: Wielokrotnego wyboru Treść pytania: Do czego służą serwisy stockowe? Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): 1. Wyszukiwanie odpowiednio oznaczonych obrazków (+) 2. Legalnego zakupu obrazów i praw do ich wykorzystania (+) 3. Przechowywanie plików graficznych na własny użytek (-) 4. Automatycznego przerobienia obrazu źródłowego na różne rozdzielczości i formaty (-) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 Ekran pytania: 17 Ekran przejścia z błędem: 17 (“Serwisy stockowe”) Pytanie nr 6. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: Znajdzie grafiki do danego tematu korzystając z narzędzia Google Image Search ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Typ pytania: Wielokrotnego wyboru Treść pytania: Chcemy odnaleźć mały, czarno-biały obrazek przedstawiający kota. W jaki sposób możemy upewnić się, że uzyskamy najlepsze wyniki w serwisie Google Image Search? Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): 1. słowa kluczowe opisujące zawartość obrazka, postaci “kot” (+) 2. słowa kluczowe ograniczające liczbę kolorów na obrazie, “kot czarno białe” (-) 3. słowa kluczowe ograniczające rozmiar obrazka, np. “kot mały obraz” (-) 4. w narzędziach wyszukiwania wybieramy opcje “czarno białe” (+) 5. w narzędziach wyszukiwania wybieramy opcje “ikony” (+) 6. w narzędziach wyszukiwania określamy maksymalną rozdzielczość obrazu (+) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 Ekran pytania: 12 Ekran przejścia z błędem: 11 (“Google Image Search”) Pytanie nr 7. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: sklasyfikuje formaty grafiki w zależności od jej cech (animacja, waga pliku, kompresja] Typ pytania: Wielokrotnego wyboru Treść pytania: Przyporządkuj właściwości formatu graficznego do jego nazwy. Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): 1. bmp / brak kompresji, brak animacji, duży rozmiar pliku 2. gif / kompresja bezstratna, animacja, mały rozmiar pliku 3. png / kompresja bezstratna, brak animacji, mały rozmiar pliku ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 4. jpg / kompresja stratna, brak animacji, mały rozmiar pliku Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 Ekran pytania: 9 Ekran przejścia z błędem: 9 (“Podstawowe formaty grafiki”) Pytanie nr 8. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: potrafi zdefiniować pojęcia piksel, rozdzielczość i kompresja dla plików graficznych Typ pytania: Wielokrotnego wyboru Treść pytania: Które z poniższych zdań są prawdziwe? Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): 1. kompresja zmniejsza rozdzielczość obrazu (-) 2. zmniejszenie ilości pikseli może pogorszyć jakość obrazu (+) 3. zwiększanie ilość pikseli w już istniejącym obrazie może pogorszyć jego jakość (+) 4. wyższa rozdzielczość pozwala na użycie większej ilości kolorów (-) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 Ekran pytania: 8 Ekran przejścia z błędem: 5 (“Grafika od strony informatycznej”) LEKCJA NR 6 (zgodnie z zaakceptowaną strukturą) Typ lekcji: zdalna Tytuł lekcji: Zaawansowane wyszukiwanie z wykorzystaniem Google. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Cele szczegółowe, które mają zostać osiągnięte podczas lekcji (z podanych wcześniej w tabeli): ·∙ wymieni możliwe operatory wyszukiwania w wyszukiwarce Google pozwalające zawęzić zakres wyszukiwania ·∙ wymieni dostępne filtry wyszukiwania w Google ·∙ zastosuje operator wyszukiwania pozwalający zawęzić poszukiwania do domeny ·∙ zastosuje operator wyszukiwania pozwalający wyszukiwać strony podobne do zadanej lub linkujące do zadanej strony ·∙ uzyska kopię nieistniejącej już strony poprzez mechanizm cache wyszukiwarki Google ·∙ Dotrze do zasobów budując zapytanie w postaci pełnych fraz, lub niepełnych fraz (zawierających lukę np. w środku) (należy umieścić kolejno opisy wszystkich ekranów zaplanowanych w ramach lekcji) Ekran nr 1 Tytuł: Wyszukiwanie w Google Etap dydaktyczny: 1 Wyszukiwarka Google (http://google.pl) jest najpopularniejszym narzędziem do przeszukiwania zasobów Internetu. Dotyczy to zarówno wyszukiwania obrazów - co omówiliśmy w trakcie poprzedniej lekcji - jak też i różnych innych rodzajów treści. Wykupowanie przez firmę Google ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. innych serwisów internetowych ma również wkład w jej funkcjonowanie i pozwala na integracje jeszcze większej ilości treści w podstawową wyszukiwarkę. Zadanie zwykłego zapytania jest czynnością trywialną, będąca w zasięgu praktycznie każdego użytkownika Internetu - wpisać tekst i wcisnąć enter lub kliknąć lupę. Jednak nie wszystkie możliwości wyszukiwania są tak oczywiste i dostępne na pierwszy rzut oka. Część z nich pozwala na otrzymanie znacznie lepszych wyników poprzez narzucenie odpowiednich ograniczeń. Inne pozwalają na modyfikację zapytań i wyjście poza standardową formułę wpisania kilku prostych słów kluczowych. W trakcie tej lekcji zapoznamy się z niektórymi z tych opcji. Ekran nr 2 Tytuł: Precyzowanie wyszukiwania Etap dydaktyczny: 2, 3, 4 Pytanie Kontrolne Typ pytania: Wielokrotnego wyboru Treść pytania: Załóżmy, że chcemy wyszukiwać ważny dokument urzędowy, “Ustawę o VAT z 2014 roku”. Wiemy, że znajduje się ona na oficjalnej stronie Ministerstwa Finansów. Jakie opcje byłyby przydatne w celu ułatwienia tego wyszukiwania? Jak sądzisz, które z nich można realnie wykorzystać w wyszukiwarce? Odpowiedzi: ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 1. ograniczenie wyszukiwania wyłącznie do domeny Ministerstwa Finansów (+) 2. ograniczenie daty wyszukiwania do 2013 roku (+) 3. określenie typu zawartości jako dokument tekstowy (+) 4. wyszukiwanie według całej frazy zamiast słów kluczowych (+) 5. wszystkie z powyższych, ale takie zapytanie byłoby zbyt skomplikowane (-) Podpowiedzi: Podpowiedź 1: W wyszukiwanie tekstowym możliwe było wyszukiwanie różnych kombinacji słów oraz fraz. Wiemy, że Google używa w swojej wyszukiwarce elementów FTS. Podpowiedź 2: Przy okazji wyszukiwania obrazów na Google Image Search wspominaliśmy o ograniczeniu obrazków do opublikowanych np. w ciągu ostatnich 24 godzin. Podpowiedź 3: Rozróżnienie zawartości na podstawie formatu pliku jest dla komputerów trywialną czynnością. Feedback typ 1: Feedback 1 (dobry): Zgadza się, wszystkie te opcje mogą zostać użyte jednocześnie. Nie jest to to zbyt skomplikowane, a pozwoli znacząco poprawić rezultat wyszukiwania. Feedback 2 (częściowo dobry): Oczywiście, opcje te będą przydatne, ale czy musimy się ograniczać tylko do nich? Żadna z wymienionych tu możliwości nie jest zbyt skomplikowana, a użycie ich wszystkich razem znacząco poprawi rezultat wyszukiwania. Feedback 3 (zły): Na pierwszy rzut oka może się wydawać, że umieszczenie tylu różnych warunków w zapytaniu jest zbyt skomplikowane, ale tak nie jest. Wszystkie wymienione tu opcje są proste do uzyskania, a znacząco poprawią rezultat wyszukiwania. Ekran nr 3 Tytuł: Zaawansowane wyszukiwanie dla każdego Etap dydaktyczny: 5 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Używanie dodatkowych opcji w zapytaniach wyszukiwarki pozwala znacząco poprawić rezultaty. Wprawdzie łączenie kilku różnych warunków zdarza się stosunkowo rzadko, to jeśli jesteśmy w stanie aż tak dokładnie sprecyzować nasze wymagania, to nasze szanse odnalezienie tego co szukamy znacznie wzrastają - zakładając oczywiście, że taka treść w ogóle istnieje. Posługiwanie się tymi opcjami jest możliwe dla każdego i nie wymaga wielkiego wysiłku. Może również oferować dodatkowe możliwości, które okażą się jeszcze bardziej przydatne, niż te ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. wymienione na poprzednim ekranie i niedostępne w tradycyjnym wyszukiwaniu. Ekran nr 4 Tytuł: Menu “Narzędzia wyszukiwania” Etap dydaktyczny: 6 Opcją którą poznaliśmy już przy wyszukiwaniu obrazów za pomocą Google Image Search jest dodatkowe menu “Narzędzia Wyszukiwania”. Pełni ono podobną rolę, pozwalając za pomocą kilku rozwijanych menu doprecyzować wyniki wyszukiwania. Oczywiście nie jest ono dokładnie takie samo - w przypadku wyszukiwania stron internetowych określenie kolorów nie jest zbyt przydatną funkcjonalnością, podobnie jak “język” dla obrazów. Opcje które mamy do wyboru to: ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Ekran nr 5 Tytuł: Wyszukiwanie w obrębie domeny Etap dydaktyczny: 6 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Często zdarza się sytuacja, że chcemy wyszukiwać informacji w obrębie konkretnej domeny. Może to być sytuacja wspomniana wcześniej - poszukujemy ważnych dokumentów urzędowych i wiemy, że znajdują się na stronie konkretnego ministerstwa. Do takiego sprecyzowania wyników służy wpisanie w pasku wyszukiwarki opcji site: i dodanie nazwy strony, np. site:mf.gov.pl Oczywiście należy dodać jeszcze samą treść zapytania, a kolejność jest dowolna. Możemy umieścić ja zarówno przed jak i po operatorze site - site:mf.gov.pl ustawy oraz ustawy site:mf.gov.pl są zapytania równoważnymi. Ważne: pomiędzy operatorem site a nazwą strony nie może wystąpić spacja - w przeciwnym wypadku część po dwukropku zostanie potraktowana jako słowo kluczowe. Takie zapytanie może nadal dać dobre efekty, ale nie spełni swojej funkcji ograniczającej domeny. Istotną kwestią jest to, że możemy ograniczać dokładność zapytania w różnym stopniu zarówno do domen, jak i subdomen, a nawet tylko domen najwyższego poziomu (.pl, .gov). Może to być zarówno site:mf.gov.pl, jak też i site:gov.pl lub site:finanse.mf.gov.pl Ciekawostką jest fakt, że niektóre strony wykorzystują ten mechanizm w ramach swoich wyszukiwarek treści. Zamiast odpowiednio organizować strukturę własnej witryny i własnoręcznie indeksować jej zawartość, wykorzystują operator site: i wysyłają zapytanie do Google. Zazwyczaj daje to poprawne rezultaty, ale może być uznane za nieprofesjonalne ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. opuszczamy w końcu stronę i przenosimy się na zewnątrzną wyszukiwarkę, by za chwilę znowu powrócić. Pytanie kontrolne Typ pytania: Jednokrotne Treść pytania: Czy zapytanie postaci site:pl vat jest poprawne? Możliwe odpowiedzi: 1. TAK (+) 2. NIE (-) Feedback typ 2 Feedback odpowiedź 1: Zgadza się - wspominaliśmy przed chwilą, że zapytanie może dotyczyć domen najwyższego poziomu, takich jak .pl czy .gov. Jest to wprawdzie dość nietypowe zapytanie, bo porównywalny efekt można osiągnąć wybierając język polski w opcjach wyszukiwania, ale jak najbardziej poprawne. Feedback odpowiedź 2: To nie jest dobra odpowiedź. Zapytanie może dotyczyć domen najwyższego poziomu, takich jak .pl czy .gov. Nie jest to wprawdzie typowa sytuacja, bo porównywalny efekt można osiągnąć wybierając język polski w opcjach wyszukiwania, ale jak najbardziej poprawna. Ekran nr 6 Tytuł: Wyszukiwanie stron podobnych Etap dydaktyczny: 6 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. W niektórych przypadkach nie jesteśmy pewni jakiego rodzaju słów kluczowych użyć podczas wyszukiwania, ale znamy konkretną stronę, która zawiera “podobne” treści. Możliwe jest podanie jej jako podstawę wyszukiwania, a Google sam spróbuje odnaleźć strony z zawartością podobnego typu. W tym celu używa się operatora related:(nazwastrony) , np. related:wp.pl Należy pamiętać, że “podobne” to pojęcie bardzo rozległe, i szczegóły działania tego operatora nie są dokładnie opisane. Wyniki takiego wyszukiwania mogą czasem okazać się lepsze od tradycyjnych, ale w innych przypadkach dać nam strony tylko pozornie powiązane ze źródłową. Analogicznie, otrzymanie informacji o “braku” stron podobnych wcale nie musi być zgodne z prawdą, a jedynie oznaczać, że algorytm wyszukiwania nie potrafił ich odnaleźć. Użycie tradycyjnych słów kluczowych może dać nam lepsze wyniki. Pytanie kontrolne Typ pytania: Jednokrotnego wyboru Treść pytania: Co oznacza wynik zero dla zapytania o strony podobne? Odpowiedzi: 1. Nie znaleziono stron podobnych do podanej, więc na pewno nie istnieją. (-) ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 2. Nie znaleziono stron podobnych do podanej, ale nadal mogą one istnieć. (+) Feedback typ 2 Feedback odpowiedź 1: Google nie jest wyszukiwarką doskonałą, a sformułowanie “podobne” nie jest zbyt precyzyjne. Brak wyników oznacza jedynie że wyszukiwarka nie odnalazła powiązań. Wciąż mogą one istnieć, a jedynie być ignorowane przez Google jako nie spełniające kryteriów “podobieństwa” - które niekoniecznie zgadzają się z definicją użytkownika. Feedback odpowiedź 2: Zgadza się. Algorytmy analizujące treść witryny i wyszukujące “podobieństwa” nie są doskonałe, zaś w Internecie znajdują się miliardy różnych stron. Szanse iż dana treść jest całkowicie unikatowa są naprawdę znikome. Ekran nr 7 Tytuł: Strony wskazujące na podaną Etap dydaktyczny: 6 Istnieje także opcja wyszukiwania stron, które zawierają odniesienia (linki) do wskazanej wychodząc w tym przypadku z założenia, że ich treść będzie w jakiś sposób powiązana z docelową. Służy to tego operator link:(nazwastrony), np. link:wp.pl Również i w tym wypadku niekoniecznie musi to dać oczekiwane rezultaty - odniesienie do ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. danej strony może np. wynikać z płatnej reklamy, a nie pokrewnej zawartości. Z tego też powodu opcja ta bywa czasem używana do uproszczonego badania popularności strony, na zasadzie “w ilu miejscach o mnie mówią”. Miarodajność takich wyników może być dyskusja, ale daje pewne wstępne pojęcie do celów amatorskiej analizy. Istnieją oczywiście znacznie lepsze narzędzia do tego celu, ale ich obsługa jest jużbardziej skomplikowana i zajmują się nią głównie wyspecjalizowane firmy pozycjonujące strony w Internecie. Ekran nr 8 Tytuł: Wyszukiwanie typów plików Etap dydaktyczny: 6 Tak jak formaty graficzne mają znaczenie przy obrazach, tak typ pliku ma znaczenie dla “całej reszty” i jest określany w podobny sposób, 3-4 literowym skrótem. Rozróżnienia są przy tym znacznie bardziej ogólne, określające przeznaczenie pliku - np. dokument tekstowy, prezentacja programu PowerPoint. W przypadku Google, możliwe jest określenie oczekiwanego typu pliku poprzez zapytanie filetype:(typ pliku) Najbardziej istotne typy plików obsługiwane przez Google: ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Przykładowo, gdy poszukujemy dokumenty tekstowego, który chcielibyśmy później móc edytować, to zapytanie filetype:doc da najlepsze rezultaty. Jeśli interesuje nas tylko podgląd, a nie późniejsza modyfikacja, to filetype:pdf będzie bardziej odpowiedni. Istnieją oczywiście inne formaty, które można użyć do budowania zapytań Google, są jednak zdecydowanie mniej popularne, jak też i bardziej wyspecjalizowane. Ekran nr 9 Tytuł: Złożone zapytania tekstowe Etap dydaktyczny: 6 Przy okazji omawiania wyszukiwania pełnotekstowego (lekcja 4) wspominaliśmy o kilku metodach budowania bardziej złożonych zapytań. Zamiast zwykłego użycia pojedynczych słów kluczowych, mogliśmy łączyć je w kombinacje, wykluczać niektóre z nich, określać czy mają wystąpić wszystkie czy tylko część. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Wyszukiwanie w Google pozwala na użycie podobnych możliwości: - możemy używać operatorów logicznych takich jak I (AND) oraz LUB (OR), by określić czy koniecznie chcemy wszystkie słowa kluczowe (opcja domyślna, osiągana również przez AND), lub tylko część z nich. Możliwe jest tworzenie całych kombinacji takich wyrażeń i dostosowanie ich do naszych potrzeb - wykluczenie słowa z wyszukiwania. Załóżmy, że szukamy słowa jaguar, ale chodzi nam wyłącznie o zwierzę. Używamy wówczas operatora NOT, reprezentowanego w Google przez znak minus, i tworzymy zapytanie jaguar -samochod - wyszukiwanie fraz. Ujęcie ciągu słów w cudzysłów pozwala wyszukiwać całe frazy, tak jak je podajemy. Jest to istotne w sytuacji, gdy wyszukiwanie ich osobno daje nam niezadawalające wyniki, i łączy w kombinacje z innymi słowami, które nie są dla nas istotne. - gwiazdka zastępuje dowolne słowo lub kombinację słów. Najlepiej sprawdza się razem z wyszukiwaniem fraz, by uzupełnić brakującą część konkretnego wyrażenia ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. - wyszukiwanie dokładnie podanego słowa. Cudzysłów można używać także do pojedynczych słów - np. w sytuacji gdy interesuje nas dokładnie taka pisownia, jaką podaliśmy, lub też gdy Google próbuje nas usilnie korygować i podsuwać słowa, które nas nie interesują. Jednym ze słynniejszych takich przypadków było zastępowanie przez Google wyrażenia “nie douczona” poprzez “nie dupczone” (korekta wprawdzie wulgarna, ale wynikająca z autentycznego działania Google i różnicy “tylko dwóch liter” pomiędzy tymi wyrazami). Z oczywistych względów takie wyrażenie nie było celem większości wyszukujących. Sytuacja ta została szybko poprawiona, ale pozostaje dość znanym przykładem ułomności “inteligentnych” algorytmów wyszukiwania i tematem żartów. Ekran nr 10 Tytuł: Zaawansowane wyszukiwanie tekstowe Etap dydaktyczny: 8 Oprócz budowania zapytania w podstawowym interfejsie wyszukiwania Google, możemy skorzystać z istniejącej opcji “Wyszukiwanie zaawansowane”. Dostępna jest ona z prawej strony, pod ikonką zębatki. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Zostaniemy przeniesieni na stronę umożliwiająca dokładne sprecyzowanie naszego zapytania, przy użyciu już poznanych opcji, jak też i kilku nowych, pokrótce opisanych w tym samym oknie. Mimo pozornej komplikacji, strona ta prezentuje dotychczasowe opcje w łatwo modyfikowalnej formie, umożliwiając dużą precyzję zapytań. Oczywiście jeśli nie potrzebujemy ich wszystkich, to możemy ograniczyć się do bazowej wyszukiwarki, ale warto pamiętać o tej możliwości. Ekran nr 11 Tytuł: Zaawansowane wyszukiwanie - pytanie kontrolne Etap dydaktyczny: 7 Typ pytania: Jednokrotnego wyboru Treść pytania: Która z poniższych opcji pozwoli najdokładniej wyszukać informacje o stypendiach socjalnych na stronie uczelni “NaszaUczelnia”. Odpowiedzi: ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 1. site:naszaczelnia.edu.pl “stypendia socjalne” filetype:pdf (+) 2. stypendia socjalne naszauczelnia.edu.pl:site pdf:filetype (-) 3. “stypendia” “socjalne” naszauczelnia.edu.pl:site pdf:filetype (-) 4. stypendia -socjalne site:naszauczelnia.edu.pl filetype:pdf (-) Feedback typ 2 Feedback odpowiedź 1: Zgadza się. Operator “site” ogranicza zapytania wyłącznie do strony uczelni, a cudzysłów zapewnia, że wyszukujemy dokładnie tej frazy. Dodatkowo określiliśmy docelowy typ dokumentu jako tekstowy, bez opcji edycji, co powinno zapobiec wskazaniu nam np. studenckiej dyskusji o stypendiach. Feedback odpowiedź 2: To nie jest dobra odpowiedź. W przypadku każdego operatora wyszukiwania google, najpierw używa się operatora, a dopiero potem nazwy strony czy rodzaju pliku. Zarówno naszauczelnia.edu.pl:site jak i pdf:filetype są więc nieprawidłowe, i zostaną potraktowane jako słowa kluczowe - co może poprawić wyniki, ale nie ograniczy ich w taki sposób jak tego oczekujemy. Feedback odpowiedź 3: To nie jest dobra odpowiedź. Cudzysłowy przy obu słowach kluczowych są konstrukcją poprawną, ale problem tkwi gdzie indziej. W przypadku każdego operatora wyszukiwania google, najpierw używa się operatora, a dopiero potem nazwy strony czy rodzaju pliku. Zarówno naszauczelnia.edu.pl:site jak i pdf:filetype są więc nieprawidłowe, i zostaną potraktowane jako słowa kluczowe - co może poprawić wyniki, ale nie ograniczy ich w taki sposób jak tego oczekujemy. Feedback odpowiedź 4: To nie jest dobra odpowiedź. Użycie operatora minus oznacza wykluczenie danego słowa z wyszukiwania, zatem otrzymalibyśmy informacje o wszystkich rodzajach stypendiów z wyjątkiem tego, które nas interesuje. Ekran nr 12 Tytuł: Mechanizm cache Etap dydaktyczny: 6 Terminem z którym nie spotykaliśmy się do tej pory jest tzw. “cache” (wym. kesz) - czasem nazywane też pamięcią podręczną, chociaż szczegółowe znaczenie tego pojęcia różni się nieco w przypadku różnych zastosowań informatycznych. W przypadku stron internetowych, chodzi o ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. przechowywanie kopii już odwiedzanych stron i pobieranie nowych wersji tylko wtedy, gdy występują miedzy nimi różnice. Jeśli kilkakrotnie odwiedzamy tą samą witrynę, a przez ten czas nie nastąpiły w niej żadne zmiany, to nie ma potrzeby ponownie pobierać ją z Internetu - szczególnie gdy zawiera ona duże ilości obrazów lub animacji. W większości przypadków znacznie przyspiesza to czas ładowania i poprawia komfort korzystania z Internetu. W przypadku Google, istnieje też inna możliwość wykorzystania tego mechanizmu - obejrzenie poprzedniej kopii strony, wykonanej w przeszłości. Może to być kilka dni, albo kilka godzin, zależy to już od samego działania. Służy do tego operator wyszukiwania cache:(nazwastrony) lub też użycie zielonego trójkąta przy wynikach wyszukiwania i wybranie opcji Kopia (lub Cached w przypadku wersji angielskiej). W niektorych przypadkach, informacje o wynikach wyszukiwania mogą być pobierane z cache w rezultacie wyświetlając “stary” tytuł/opis strony, a po wejściu na nią otrzymamy tylko komunikat o błędzie. Ekran nr 13 Tytuł: Cache w praktyce Etap dydaktyczny: 8 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Jakie mogą być praktyczne zastosowania mechanizmu cache? Wyobraźmy sobie chociażby sytuację, że nasza ulubiona strona z jakiegoś powodu nie działa - być może nastąpiła awaria, a może wprowadzane są znaczące zmiany i została chwilowo wyłączona. Za pomocą cache możemy zobaczyć wersję ostatnio zapisaną przez Google, na której wciąż widnieją interesujące nas treści. Nie wszystkie strony zezwalają na umieszczanie swoich kopii. Wśród metatagów HTML możliwe jest zamieszczenie polecenia “nocache”, które zapobiega tworzeniu kopii. Powody takiej decyzji zależą wyłącznie od autora strony - domyślnie opcja cache jest włączona. Korzystanie z opcji cache pozwala czasem uzyskać dostęp do treści, na które musielibyśmy czekać godzinami, a być może i dniami. W niektórych przypadkach strony nigdy nie wracają do poprawnego działania, i mechanizm cache może być jedynym sposobem uzyskania zawartych na nich informacji. Jest to też jeden z elementów składających się na znane powiedzenie “informacja raz umieszczona w Internecie pozostaje w nim na zawsze”. Kopia uchwycona przez mechanizm cache może pozostać nawet po usunięciu oryginału - istnieją wręcz strony przechowujące całą historię takich kopii. Wspomnimy o nich w późniejszych lekcjach. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Ekran nr 14 Tytuł: Podsumowanie Etap dydaktyczny: 9 Istnieje wiele możliwości wzbogacenia standardowego wyszukiwania za pomocą Google. Nie wszystkie są używane na codzień, niektóre przydają się tylko okazjonalnie, ale każda ma na celu ulepszenie i ułatwienie wyszukiwania informacji w Internecie. W trakcie lekcji poznaliśmy kilka z takich możliwości. Istnieją oczywiście jeszcze inne, przeznaczone chociażby dla specjalistycznych firm pozycjonujących strony, które poszukują zupełnie innego rodzaju informacji niż sama treść. Może to być analiza wyłącznie metadanych, może to być obliczanie popularności strony i sieci linków. Temat jest bardzo rozległy, ale nawet ta podstawowa wiedza powinna znacznie rozwinąć nasze możliwości wyszukiwania informacji z pomocą Google. Ekran nr 15 Tytuł: Podsumowanie - lista operatorów Etap dydaktyczny: 9 Poniżej krótkie przypomnienie opcji wyszukiwania, z którymi zapoznaliśmy się w trakcie lekcji. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Oraz operatory logiczne, które możemy używać do tworzenia bardziej złożonych zapytań. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. __________________________________________________________________________________ PYTANIA KONTROLI KOŃCOWEJ (należy umieści wszystkie pytania kontrolne przewidziane dla danej lekcji i weryfikujące cele szczegółowe przypisane lekcji) Pytanie nr 1. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wymieni możliwe operatory wyszukiwania w wyszukiwarce Google pozwalające zawęzić zakres wyszukiwania Typ pytania: Wielokrotnego wyboru Treść pytania: Które z poniższych operatorów służą zawężeniu wyników zapytania? Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): 1. AND (+) ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 2. NOT (+) 3. OR (-) 4. wyszukiwanie frazy (+) 5. gwiazdka (-) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 Ekran pytania: 9 Ekran przejścia z błędem: 9 (“Złożone zapytania tekstowe”) Pytanie nr 2. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wymieni dostępne filtry wyszukiwania w Google Typ pytania: Wielokrotnego wyboru Treść pytania: W jaki sposób można przefiltrować wyniki wyszukiwania w Google? Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): 1. Wybrać zakres dat (+) 2. Wybrać język strony(+) 3. Wskazać autora strony (-) 4. Wyświetlać tylko nieodwiedzone strony (+) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 Ekran pytania: 4 Ekran przejścia z błędem: 4 (“Menu “Narzędzia wyszukiwania””) ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Pytanie nr 3. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: zastosuje operator wyszukiwania pozwalający zawęzić poszukiwania do domeny Typ pytania: Uzupełnij luki Treść pytania: Uzupełnij poniższe zapytania, zawężając wyniki wyszukiwania do domeny mf.gov.pl dla pierwszego, i edu.pl dla drugiego. 1. “ustawa o VAT” LUKA1 2. LUKA2 “stypendia socjalne” Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): LUKA1 site:mf.gov.pl LUKA2 site:edu.pl Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 Ekran pytania: 5 Ekran przejścia z błędem: 5 (“Wyszukiwanie w obrębie domeny”) Pytanie nr 4. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: zastosuje operator wyszukiwania pozwalający wyszukiwać strony podobne do podanej lub linkujące do zadanej strony Typ pytania: Uzupełnij luki Treść pytania: Stwórz zapytanie znajdujące strony podobne do wp.pl LUKA1 Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): LUKA1 related:wp.pl ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 Ekran pytania: 6 Ekran przejścia z błędem: 6 (“Wyszukiwanie stron podobnych”) Pytanie nr 5. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: zastosuje operator wyszukiwania pozwalający wyszukiwać strony podobne do podanej lub linkujące do zadanej strony Typ pytania: Uzupełnij luki Treść pytania: Stwórz zapytanie znajdujące strony wskazujące na onet.pl LUKA1 Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): LUKA1 link:onet.pl Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 Ekran pytania: 7 Ekran przejścia z błędem: 7 (“Strony wskazujące na podaną”) Pytanie nr 6. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: uzyska kopię nieistniejącej już strony poprzez mechanizm cache wyszukiwarki google Typ pytania: Wielokrotnego wyboru Treść pytania: Strona mojafirma.com.pl przestała działać trzy dni temu. W jaki sposób można obejrzeć jej zawartość? ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): 1. na liście wyników, przy mojafirma.com.pl użyć opcji “kopia” (+) 2. określić datę wyszukiwania na okres sprzed awarii, np. tydzień wstecz (-) 3. wyszukiwać poleceniem cache:mojafirma.com.pl (+) 4. nie da się (-) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 Ekran pytania: 13 Ekran przejścia z błędem: 12 (“Mechanizm cache”) Pytanie nr 7. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: Dotrze do zasobów budując zapytanie w postaci pełnych lub niepełnych fraz (zawierających lukę np. w środku) Typ pytania: Wielokrotnego wyboru Treść pytania: Jeśli znamy tylko część wyrazów składających się na interesujące nas zapytanie, możemy: Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): 1. użyć gwiazdki by zastąpić dowolne słowo (+) 2. użyć gwiazdki i cudzysłowa, by zastąpić część frazy (+) 3. użyc operatora like: (-) 4. użyć operatora related: (-) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 Ekran pytania: 9 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Ekran przejścia z błędem: 9 (“Złożone zapytania tekstowe”) Pytanie nr 8. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wymieni możliwe operatory wyszukiwania w wyszukiwarce Google pozwalające zawęzić zakres wyszukiwania Typ pytania: Wielokrotnego wyboru Treść pytania: Które z poniższych operatorów zwiększą ilość wyników wyszukiwania? Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): 1. AND (-) 2. NOT (-) 3. OR (+) 4. wyszukiwanie frazy (-) 5. gwiazdka (+) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 Ekran pytania: 9 Ekran przejścia z błędem: 9 (“Złożone zapytania tekstowe”) LEKCJA NR 7 (zgodnie z zaakceptowaną strukturą) Typ lekcji: zdalna Tytuł lekcji: Identyfikowanie nowych i wiarygodnych źródeł danych. Weryfikowanie prawdziwości informacji. Cele szczegółowe, które mają zostać osiągnięte podczas lekcji (z podanych wcześniej w tabeli): ·∙ wymieni kryteria kluczowe dla oceny wiarygodności strony internetowej ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. ·∙ wyliczy z jakich metod w Internecie można korzystać w celu weryfikacji wiarygodności treści ·∙ zaproponuje skuteczną strategie ustalenia autora strony (i kompetencji tej osoby), kiedy ostatnio była modyfikowana ·∙ wykryje liczbę archiwalnych snapshotów witryny w serwise http://archive.org/web/ dla zadanej strony i daty (należy umieścić kolejno opisy wszystkich ekranów zaplanowanych w ramach lekcji) Ekran nr 1 Tytuł: Wiarygodność informacji Etap dydaktyczny: 1 Na dotychczasowych lekcjach zapoznaliśmy się z technicznymi podstawami funkcjonowania Internetu, sposobami publikacji, opisywania i wyszukiwania treści, zarówno tekstowych, jak i graficznych. Znamy metody precyzowania zapytań i ich modyfikacji w zależności od naszych ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. potrzeb. Przed nami jeszcze jedna istotna kwestia - ocena wiarygodności wyszukanych informacji. Treści pozornie prawdziwe, mogą okazać się pół-prawdami, opierać się na błędnych przesłankach, być efektem czyjegoś żartu lub próbą oszustwa. Czasem jest to zamierzone, czasem jedynie kwestią przypadku, lub też niepełnych informacji. Wiarygodność to temat rzeka, którego nie sposób rozstrzygnąć w jednoznaczny sposób - ani w Internecie, ani w pozostałych mediach. Istnieją jednak sposoby pomagające w tym trudnym zadaniu - z częścią z nich zapoznamy się w ramach tej lekcji. Ekran nr 2 Tytuł: Wiarygodność w wyszukiwarce Etap dydaktyczny: 2,3,4 Typ pytania: Wielokrotnego wyboru Treść pytania: W trakcie ostatniej lekcji poznaliśmy różne opcje wyszukiwania treści w Google, za pomocą dodatkowych operatorów i filtrów. Część z nich może być wykorzystana jako pomoc przy wyszukiwaniu wiarygodnych źródeł informacji. Jak sądzisz, które to opcje? Możliwe odpowiedzi: 1. ograniczenie daty treści (+) 2. ograniczenie wyszukiwania do domeny (+) ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 3. wyszukiwanie stron podobnych (-) 4. operatory logiczne (-) Podpowiedzi Podpowiedź 1: Można założyć, że treści publikowane na stronach urzędowych oraz instytucji edukacyjnych mają zazwyczaj wyższą jakość niż w przypadku stron komercyjnych - szczególnie tych mniej znanych. Podpowiedź 2: Czy informacja publikowana kilka/naście lat temu może być nadal aktualna? Feedback typ 1: Feedback 1 (dobry): Zgadza się. Oczywiście nie wystarczy to, by mieć pewność, że dana treść jest wiarygodna, ale pozwoli uniknąć dotarcia do informacji przestarzałych i nieaktualizowanych od lat, jak również wyszukać - być może w pierwszej kolejności - informacji na oficjalnych źródłach. Feedback 2 (częściowo dobry): Owszem, to jedna z możliwości, ale można pójść krok dalej. Możemy ograniczyć wyszukiwanie do domen urzędowych lub edukacyjnych, które zazwyczaj mają lepszej jakości treści, jak również sprecyzować datę, by uniknąć przestarzałych informacji sprzed kilku/nastu lat. Oczywiście nie wystarczy to, by mieć pewność, że dana treść jest wiarygodna, ale stanowi pewien punkt wyjściowy. Feedback 3 (zły): Opcje te niewiele nam pomogą. Wyszukiwanie “stron podobnych” nie zawsze daje rezultaty, jakich byśmy oczekiwali, a operatory logiczne służą tylko do budowy zapytania. Nie istnieje operator “RZETELNE”, a dodawanie “wiarygodne” do zapytania również wiele nie pomoże. Zamiast tego, możemy ograniczyć wyszukiwanie do domen urzędowych lub edukacyjnych, które zazwyczaj mają lepszej jakości treści, jak również sprecyzować datę, by uniknąć przestarzałych informacji sprzed kilku/nastu lat. Oczywiście nie wystarczy to, by mieć pewność, że dana treść jest wiarygodna, ale stanowi pewien punkt wyjściowy. Ekran nr 3 Tytuł: Nie ma prostych rozwiązań Etap dydaktyczny: 5 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Ustalenie wiarygodności treści nie jest sprawą łatwą. Wymienione w poprzednim pytaniu opcje wyszukiwania stanowią pewną pomoc, ale są tylko początkiem problemu. Nie istnieje prosty operator wyszukiwania pozwalający automatycznie wybierać strony rzetelne i wiarygodne. Nawet gdyby istniał, na pewno byłby nadużywany, tak jak działo się to ze słowami kluczowymi, i szybko stracił na znaczeniu. Ponadto, nawet wspomniane opcje nie zawsze są pożądane - być może interesują nas starsze treści, lub informacje które normalnie nie znajdują się na stronach urzędowych. Musimy wówczas korzystać z innych metod oceny wiarygodności, z którymi zapoznamy się w trakcie lekcji. Żadne z nich nie dają stuprocentowej gwarancji, że dana strona jest rzetelnym źródłem informacji, ale wszystkie z nich stanowią pewną pomoc w ocenie. Ekran nr 4 Tytuł: Kryteria wiarygodności strony internetowej Etap dydaktyczny: 6 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Pierwszą rzeczą, z której należy sobie zdać sprawę, jest rozróżnienie pomiędzy prawdziwością danej informacji, a wiarygodnością jej źródła. Pojęcia te są wprawdzie powiązane, ale nie tożsame. Definicja prawdziwości informacji jest dość czytelna - czy dana treść pokrywa się ze stanem faktycznym… co nie zawsze jest możliwe do ustalenia. Nowe fakty mogą znacząco wpłynąć na poprzednio opublikowaną treść, wymuszając jej aktualizację lub też zupełną zmianę. Informacje mogą czasem opierać się (świadomie lub nie) o spekulacje, niepełne dane, lub być zafałszowane przez inne źródła. Prawdziwość jest kwestią bardzo płynną i zmienną. W przypadku wiarygodności, głównym pytaniem jest “czy dane źródło jest godne zaufania” - na co również nie ma prostej odpowiedzi. Istnieje kilka czynników, które mogą składać się na ocenę danego źródła jako “istnieje duża szansa, że publikowane tam informacje są prawdziwe”, ale pewności nie można mieć nigdy. Szczegółowy podział i nazewnictwo tych czynników może być kwestią subiektywną, jak również znacznie bardziej szczegółową. W uproszczeniu jednak możemy skupić się na kilku kwestiach. 1. autorstwo treści - kto stworzył treść, jakie ma kompetencje, czy można się z nim skontaktować, czy da się odnaleźć informacje o nim w Internecie lub instytucji/firmie która reprezentuje 2. aktualność treści - czy informacje są na bieżąco aktualizowane, odnośniki nie prowadzą do nieaktywnych stron, lub czy istnieją bardziej współczesne wersje artykułów 3. obiektywność informacji - kwestia bardzo trudna do ustalenia, ale możemy założyć, że ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. zamieszczanie na stronie np. reklam producenta telefonów komórkowych a jednoczesne stworzenie rankingu produktów tego typu będzie miały wpływ na wiarygodność treści. 4. kwestie techniczne - szeroko rozumiany “profesjonalizm” w wykonaniu strony. Czy wszystkie odnośniki działają, obrazki są poprawnie wyświetlane, teksty mieszczą się w okienkach itd. Wychodzimy tu z założenia, że osoba wkładający duży wysiłek w stworzenie strony będzie mniej skłonna publikować na niej treści o wątpliwej jakości. Przyjrzymy się bliżej dwóm pierwszym punktom. Ekran nr 5 Tytuł: Informacje o autorze Etap dydaktyczny: 6 Kluczową częścią wiarygodności danej strony internetowej jest jej autor, czyli osoba bezpośrednio publikująca na niej treści. Stwierdzenie to jest pozornie oczywiste, jednak nie zawsze o nim pamiętamy i zdajemy sobie sprawę z jego wagi. Wiemy, że w epoce Web 2.0, praktycznie każdy może być autorem treści w Internecie i w ciągu kilku minut stworzyć coś własnego. Proces ten jest wielokrotnie łatwiejszy niż w przypadku innych mediów i nie wymaga właściwie żadnej wiedzy. Autor nie jest w żaden sposób ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. zobowiązany do podpisania się, mogąc posługiwać się pseudonimem, lub też zupełnie anonimowo. Oczywiście nie ma reguły stwierdzającej że użytkownik anonimowy nie może stworzyć treści wysokiej jakości. Zdecydowanie bardziej można jednak zaufać komuś kto podpisuje się z imienia i nazwiska oraz pozwala na bezpośredni kontakt ze swoją osobą. Dobrze zrobiona strona powinna zawierać sekcję “Kontakt”, zawierającą aktualny i działający adres e-mail oraz pozostałe dane kontaktowe. Nie podawanie tych danych lub ich nieaktualność może być potencjalnym znakiem ostrzegawczym - lub też po prostu oznaką nieuwagi i nie przykładania się do struktury strony. Potwierdzenie kompetencji autora często występuje w dodatkowej sekcji pod artykułem, np. “X jest profesorem doktorologii na Uniwersytecie Akademickim” (http://profesor-iksinski.uniakad.edu.pl). W razie wątpliwości, możliwe jest sprawdzenie dodatkowych informacji pod podanych odnośnikiem i potwierdzenie kompetencji autora. W razie braku bezpośredniego odnośnika można wyszukać więcej informacji wpisując jego dane w wyszukiwarce. Ekran nr 6 Tytuł: Autorstwo ciąg dalszy Etap dydaktyczny: 6 Oprócz danych o samym autorze, znaczenie ma również nazwa domeny. Domeny typu .gov (urzędowe) lub .edu (instytucje edukacyjne) nie są dostępne dla każdego i wymagają spełnienia określonych warunków, co siłą rzeczy wymaga większej dbałości o treść. Informacje pochodzące ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. z takich źródeł są zdecydowanie bardziej godne zaufania niż z domen typowo komercyjnych, takich jak .com, lub mających wyłącznie końcówkę krajową, np. http://domena.pl Inną istotną kwestią jest odpowiednie oznaczenie informacji nie pochodzących bezpośrednio od autora strony lub artykułu. Informacje z innych źródeł powinny być wyraźnie oznaczone stosowną informacją, pozwalając odbiorcy na ewentualne późniejsze potwierdzenie ich prawdziwości - jak też i zapobiegając przypisaniu sobie autorstwa cudzej treści. Warto również zwrócić uwagę na jakość tych odnośników - czy są to badania naukowe, oficjalne dane statystyczne, a może tylko wypowiedzi losowych osób, których profesjonalizmu nie można jednoznacznie potwierdzić. Poważny artykuł nie powinien odnosić się do np. prywatnego bloga z wyjątkiem szczególnych przypadków rodzaju “na swoim blogu (odnośnik) WażnyPolityk napisał co następuje...”, przy założeniu, że jest to powszechnie znany sposób komunikacji danej osoby. Należy przy tym pamiętać, że w przypadku większych portali internetowych, nie wszystkie osoby zajmują się publikacją informacji. Część z nich jest odpowiedzialna za stronę techniczną odnośniki, szatę graficzną, poprawne działanie systemu rejestracji itd. Wprawdzie wszyscy z nich składają się na ogólną jakość strony, to jednak ich wpływ nie jest jednakowy. Ekran nr 7 Tytuł: Problemy z autorstwem Etap dydaktyczny: 8 Jednym z najpopularniejszych źródeł wiedzy w Internecie jest Wikipedia - elektroniczna encyklopedia współtworzona przez samych internautów. Stanowi ogromne źródło informacji z różnych dziedzin wiedzy i często jest pierwszą stroną, jako odwiedza się podczas wyszukiwań. Większość artykułów jest pisana w przystępny sposób, pozwalając szybko przyswoić podstawowe informacje na wybrany temat. Największa zaleta Wikipedii jest jednak również jej największa wadą. Treść może być zmodyfikowana przez dowolną osobę, anonimowo i bez informowania innych użytkowników, stawiając ich przed faktem dokonanym - lub też pozostać niezauważona przez dłuższy czas, a zawierać błędne informacje. W skrajnych przypadkach potrafi to prowadzić do swoistych “wojen edycyjnych”, w których kilka osób dokonuje sprzecznych ze sobą zmian w krótkich odstępach czasu. Istnieją oczywiście pewne zasady i standardy, dzięki którym sytuacje takie zostają w końcu zażegnane, jednak potencjalne ryzyko zawsze istnieje. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Ponieważ autorstwa tekstu nie da się przypisać jednej osobie, Wikipedia opiera się również na podawaniu źródeł informacji. Praktycznie pod każdym artykułem można znaleźć listę odnośników do cytatów z mediów elektronicznych, opracowań naukowych, strony domowej opisywanej firmy lub osoby, itp. Informacje te są już zazwyczaj podpisane przez konkretne osoby i bardziej wiarygodne - pozwalając zweryfikować treść artykułu Wikipedii oraz dokładniej zapoznać się z tematem. Wikipedia jest bardzo specyficznym źródłem informacji. Na potrzeby amatorskie i szybkiego zrozumienia “co to jest X?“ może być zupełnie wystarczająca. W przypadku “poważniejszych” treści, jak np. prac naukowych lub artykułów mających stanowić dokładne omówienie tematu nie jest to już dobre rozwiązanie. Anonimowość treści oraz możliwość łatwej edycji może sprawić, że zamieszczony przez nas odnośnik do Wikipedii będzie zawierał inne treści niż zamierzaliśmy przekazać, lub, co gorsza, będzie w trakcie “wojny edycyjnej”. Bezpośrednie odnośniki do Wikipedii nie są zwykle akceptowane jako “poważne” źródło informacji. Warto również pamiętać, że Wikipedia jest tylko najbardziej znaną stroną tego typu, a podobne sytuacje mogą się powtarzać dla innych anonimowo edytowalnych zbiorów informacji. Pytanie kontrolne Typ pytania: Jednokrotne ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Treść pytania: Czy odnośniki z Wikipedii są uznawane za bardziej wiarygodne niż artykuły na niej? Odpowiedzi: 1. TAK (+) 2. NIE (-) Feedback typ 2: Feedback odpowiedź 1: Zgadza się. Oczywiście nigdy nie ma stuprocentowej gwarancji, że jakość wyjściowego odnośnika będzie bez zarzutu, ale zazwyczaj nie będzie on podlegał anonimowej edycji i posiada konkretnego autora. Feedback odpowiedź 2: Oczywiście nigdy nie ma stuprocentowej gwarancji, że jakość wyjściowego odnośnika będzie bez zarzutu, ale zazwyczaj nie będzie on podlegał anonimowej edycji i posiada konkretnego autora. Możliwe jest sprawdzenie jego kompetencji, co nadaje mu większą wiarygodność niż nikomu nieznani autorzy artykułu Wikipedii. Ekran nr 8 Tytuł: Autentyczność źródeł Etap dydaktyczny: 6 Na ostatnich kilku ekranach przewija się ciągle tematyka źródeł. Wikipedia, pomimo swoich niedoskonałości, dość rygorystycznie przestrzega zasady bazowania swoich treści na zewnętrznych źródłach. Jakość tych źródeł bezpośrednio przekłada się na wiarygodność treści, w której są cytowane. Należy tutaj pamiętać o kilku rzeczach. Źródła nie są sobie równie. Używanie jako “źródła” anonimowego blogu internetowego, wiadomości z forum internetowego lub pojedynczego wpisu na serwisie społecznościowym należy do zupełnie innej kategorii niż cytowanie opracowania naukowego lub oficjalnych dokumentów urzędowych. Samo podanie “źródła” nie wystarczy. W niektórych przypadkach możliwe jest tworzenie odniesień do fikcyjnych źródeł, nie mających żadnego potwierdzenia w rzeczywistości. Przy powoływaniu się na źródło internetowe, powinno być dostępne łącze lub dokładna nazwa/tytuł, umożliwiająca jego odnalezienie i potwierdzenie. Należy przy tym pamiętać, że autor powołujący się na fikcyjne źródła może argumentować, że ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. były one dostępne, ale np. strona internetowa “już nie działa”. Nie musi to oczywiście automatycznie oznaczać braku autentyczności - ale może na niego wskazywać. Pamiętajmy również, że opracowania naukowe - stanowiące wysokiej jakości materiały źródłowe - nie są zwykle przechowywane na prywatnych serwerach oraz są publikowane w specjalistycznej prasie ze swojej dziedziny. Istnieją specjalne wyszukiwarki skupiające się na wyszukiwaniu tego rodzaju publikacji, np. Google Scholar http://scholar.google.com. Przeszukuje ona szeroką bazę publikacji naukowych, analizuje liczbę cytatów i stosuje inne metody FTS w celu ich sortowania - a przede wszystkim, pozwala potwierdzić, czy “cytowany” w treści dokument faktycznie istnieje. W odróżnieniu od standardowego wyszukiwania, widoczni są autorzy, dane o publikacji i inne informacje, pozwalające potwierdzić naturę tekstu jako źródła naukowego. Oczywiście i taki system nie jest nieomylny - teoretycznie istnieje możliwość, że źródło jest na tyle nowe i oryginalne, że jeszcze nie zostało uwzględnione w bazie, a mimo to stanowi wysokiej jakości materiał naukowy. Szanse na to są jednak dość niewielkie. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Możemy również wyszukać informacje o autorze źródła - lub też samej strony której wiarygodność podajemy w wątpliwość - korzystając z bazowej wyszukiwarki Google. Zarówno za pomocą prostych słów kluczowych, jak też i szukając odniesień stron podobnych lub mających odnośniki do obecnej. W przypadku tych ostatnich, należy oczywiście rozróżnić odnośniki typowo reklamowe, od cytowania treści - interesują nas te drugie. Ekran nr 9 Tytuł: Pytanie kontrolne Etap dydaktyczny: 7 Typ pytania: Wielokrotnego wyboru Treść pytania: Które źródła używane jako odnośniki w artykule są najmniej godne zaufania? Odpowiedzi: 1. blog pisany pod pseudonimem (+) 2. artykuł na Wikipedii (+) 3. dokument umieszczony na domenie typu .gov (-) 4. publikacja dająca się odnaleźć na Google Scholar lub porównywalnej wyszukiwarce zasobów akademickich (-) Feedback typ 1: Feedback 1 (dobry): Zgadza się - dokumenty urzędowe i publikacje, które faktycznie istnieją są znacznie bardziej wiarygodne niż anonimowe blogi lub artykuły na Wikipedii, nie mające konkretnego autora. Feedback 2 (częściowo dobry): To jeszcze nie wszystko. Zarówno anonimowe blogi, jak i artykuły na Wikipedii do których nie można przypisać konkretnej osoby są znaczniej mniej wiarygodne niż dokumenty urzędowe lub faktycznie istniejące publikacje naukowe. Feedback 3 (zły): To nie jest dobra odpowiedź. Zarówno dokumenty urzędowe i publikacje naukowe są powiązane z konkretnymi osobami lub instytucjami, których kompetencje można łatwo potwierdzić. W przypadku anonimowych blogów czy artykułów Wikipedii, autorem może być każdy - w tym osoba nie mająca pełnej wiedzy na dany temat. Ekran nr 10 ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Tytuł: Aktualność stron internetowych Etap dydaktyczny: 6 Kolejną istotną kwestią jest aktualność stron internetowych. W większości przypadków, na stronie występuje fragment tekstu informujący odwiedzających o dacie ostatnich zmian. W przypadku artykułu może to być data publikacji, z ewentualną notką w postaci “edytowano o X”. Czasem może to być tekst na dole strony informujący “ostatnia aktualizacja - 11.12.2013”. Jednak nie zawsze jest to takie oczywiste. Strona może mieć elementy które wydają się wskazywać na ciągłą aktualizację, np. wbudowany kalendarz, wymieniający użytkowników mających danego dnia imieniny. Może to być oprogramowanie pobierające najnowsze wpisy autora na Twiterze i umieszczające je na stronie, stwarzając pozory iż ciągle zajmuje się aktualizacją. System taki działa jednak automatycznie i nie ma wiele wspólnego z autorem strony dokonującym jakichkolwiek zmian. Podobnie nie możną łączyć aktualności źródeł w odnośnikach z aktualnością interesującej nas treści. Jest całkowicie możliwe, że łącze zamieszczone przez autora kilka lat temu jest ciągle aktualizowane i wszystkie informacje są dodawane na bieżąco. Świadczy to o dobrze wybranych źródłach, ale nie wynika w żaden sposób z wysiłku autora - a po przejściu wystarczających zmian, mogą one równie dobrze zaprzeczać informacjom podanym w treści oryginalnej. Nie należy również mylić daty aktualizacji treści z informacjami zamieszczonymi czasem na dole ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. strony i dotyczącymi np. licencji na oprogramowanie użyte na stronie. Czasem może to być faktyczna data utworzenia strony (wtedy wykupiono licencje), ale nie ostatniej aktualizacji zawartych tam treści. Co jednak zrobić w sytuacji, gdy nigdzie nie widać żadnej daty aktualizacji? Ekran nr 11 Tytuł: Archiwa stron internetowych Etap dydaktyczny: 6 Wspominaliśmy poprzednio o mechanizmie cache, pozwalającym Google na przechowywanie kopii strony i aktualizowanie jej co jakiś czas. Może on służyć np. do odwiedzenia kopii strony w razie awarii, lub sprawdzeniu co uległo zmianie od poprzedniego razu. Mechanizm cache pozwala jednak na znacznie więcej, umożliwiając zapisanie praktycznie całej historii istnienia witryny - od początku jej istnienia aż do wersji najnowszej. Wymaga to jednak skorzystanie ze specjalnej oferującej taką usługą, gdyż Google usuwa swoje cache po pewnym okresie czasu. Są to tak zwane archiwa internetowe. Przykładem takiej strony jest http://web.archive.org , przechowująca kilkaset miliardów zapisanych kopii stron. Korzystając z wbudowanej wyszukiwarki, podajemy adres strony docelowej i możemy obejrzeć jej archiwalne wersje, przełączając pomiędzy różnymi datami. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Istnieją oczywiście pewne ograniczenia - nie wszystkie podstrony i łącza wychodzące od strony są zapisywane. Ideą nie jest zapisanie wszystkiego - byłoby to problematyczne ze względu na ogromne wymagania przestrzeni dyskowej oraz poziom zapętlenia połączeń w bardziej rozbudowanych witrynach. Obecne działanie pozwala jednak na szybkie sprawdzenie ogólnego wyglądu strony w danym okresie czasu. Przeglądanie archiwalnych wersji strony może służyć sprawdzeniu jej wiarygodności. Możliwe jest ocenienie jej wieku i modyfikacji jakie zaszły w trakcie jej funkcjonowania - być może wieloletnia historia nie przekłada się na żadne zmiany treści, a informacje na niej zawarte pochodzą sprzed kilku lat. Z kolei inna strona mogła powstać niedawno i nikt nad nią nie pracuje, zadowalając się jednorazową publikacją treści. Nie jest to wprawdzie metoda doskonała i może nie działać w przypadku niektórych stron, ale zawiera ogromną ilość informacji. Wnioski jakie można wyciągnąć z jej używania zależą już tylko od użytkownika. Pytanie kontrolne Typ pytania: Jednokrotnego wyboru Treść pytania: Czy autor danej strony może zapobiec jej wyświetleniu w archiwum? 1. TAK - możliwe jest zakazanie robotom indeksujących tworzenie kopii strony poprzez odpowiednie metatagi 2. NIE - proces tworzenie kopii strony jest automatyczny i niezależny od jej autora ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Feedback typ 2 Feedback odpowiedź 1: Zgadza się - przy omawianiu cache na poprzedniej lekcji, wspominaliśmy o specjalnej instrukcji “nocache”, która zapobiega tworzeniu kopii przez roboty indeksujące. Domyślnie jest ona wyłączona, ale decyzja o jej użyciu zależy tylko od autora. Feedback odpowiedź 2: To nie jest dobra odpowiedź. Przy omawianiu cache na poprzedniej lekcji, wspominaliśmy o specjalnej instrukcji “nocache”, która zapobiega tworzeniu kopii przez roboty indeksujące. Domyślnie jest ona wyłączona, ale decyzja o jej użyciu zależy tylko od autora. Ekran nr 12 Tytuł: Opinie użytkowników Etap dydaktyczny: 6 Najbardziej subiektywną kategorią oceniającą rzetelność danej strony są oczywiście jej użytkownicy. Ich opinie mogą przejawiać się na wiele różnych sposobów. Strona internetowa może mieć otwartą “księgę gości”, w której odwiedzający mogą wystawić swoje opinie - nie zawsze pochlebne. Do wielu artykułów można dodawać komentarze, odnoszące się do ich treści i jakości. W obu tych przypadkach zależy to oczywiście od popularności strony - tylko niewielki ułamek odwiedzających publikuje jakiekolwiek komentarze - ale blokowanie takiej możliwości może źle ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. świadczyć o autorze strony. Zdarzają się przypadki pozornej swobody dodawania komentarzy, kończące się jednak usuwaniem co bardziej “kłopotliwych” i niewygodnych, pozostawiając jedynie te pochlebne i zgadzające się z autorem. Oczywiście działa to również w drugą stronę - w wielu przypadkach wypowiedzi użytkowników nie mają wiele wspólnego z treścią strony, a są tylko przejawem nadużywania anonimowości w Internecie, wulgaryzmów bądź próbą reklamy innej strony. Rozwinięciem tej idei są recenzje użytkowników i strony specjalizujące się w ich zamieszczaniu. Zazwyczaj dotyczą one różnego typu sklepów internetowych, chociaż mogą odnosić się również do innego rodzaju usług - także stacjonarnych, jedynie reklamujących się w sieci. Zebranie w jednym miejscu znacznej ilości opinii pozwala na w miarę dokładną ocenę jakości strony docelowej - chociaż nadal bardzo subiektywną. Recenzje takie dotyczą w znacznej mierze stron komercyjnych, a nie informacyjnych, ale praktyka oceniania treści przez użytkowników może przejawiać się również w postaci “polubień” artykułu na serwisach społecznościowych, np. Facebook lub mini-ankiet. Ekran nr 13 Tytuł: “Sieć zaufania” Etap dydaktyczny: 6 Jedną z metod oceny rzetelności strony, łączącą recenzje użytkowników i łatwość obsługi, jest użycie specjalnych dodatków do przeglądarek internetowych - “Web of Trust” (z ang. “sieć zaufania”). ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Ideą działania takich programów jest budowanie przez użytkowników opinii o stronach internetowych i udostępnianie tych informacji innym osobom. Ocena jest tworzona na podstawie mini-ankiety, które można dobrowolnie uzupełnić podczas przeglądania strony. Użytkownik ocenia stopień zaufania, jak również czy zawartość jest odpowiednia dla dzieci. Możliwe jest również zamieszczenie krótkiego komentarza uzasadniającego swoją ocenę. Pozostali użytkownicy widzą ją w postaci graficznej, jako odpowiedniego koloru kółko, zabarwione według stopnia zaufania - zielony dla stron zaufanych, żółty gdy należy zachować ostrożność i czerwony dla stron wątpliwej jakości. Pojawia się ono zarówno podczas przeglądania strony, jak i przy wynikach wyszukiwania, a w przypadku stron niezaufanych, wyświetla ostrzeżenie przed ich odwiedzeniem. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Programy tego typu są proste w obsłudze i bardzo popularne, pozwalając na szybką ocenę strony i zapoznanie się z opinią innych. Nie są jednak narzędziem doskonałym i pozbawionym wad. Opierają się w końcu na subiektywnych odczuciach użytkowników, które nie zawsze muszą pokrywać się z rzeczywistością. W przypadku mniej popularnych stron można bardzo łatwo zmienić ich ocenę na negatywną - nawet na zasadzie “żartu”, bez szczególnego uzasadnienia. Nie są to częste przypadki, a same programy mają - zdaniem autorów - odpowiednie mechanizmy zapobiegające tego typu praktykom, ale należy pamiętać, że się zdarzają. Ekran nr 14 Tytuł: Serwisy Q&A Etap dydaktyczny: 6 Opinie użytkowników, zarówno w postaci recenzji na portalach internetowych, jak i z użyciem dodatków do przeglądarek są jednym ze sposobów oceny rzetelności danej strony i informacji na nich zawartych. Specyficzną kategorią stron internetowych są tak zwane “serwisy Q&A” (od angielskiego Question&Answers - pytania i odpowiedzi). Pozwalają one użytkownikom zadawać pytania na różne tematy, otrzymywać odpowiedzi od innych, wybierać i oceniać najlepsze - tworząc w ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. rezultacie system rankingowy, w którym dobre odpowiedzi są dobrze wyróżnione, a pomocni użytkownicy łatwo rozpoznawalni. Teoretycznie możliwe jest również używanie takich serwisów do zapytań o wiarygodność stron internetowych. Pytanie typu “czy strona X jest godna zaufania”, zadane na np. Yahoo Answers (http://answers.yahoo.com/) może otrzymać kilka odpowiedzi, o różnej jakości, pozornie odpowiadające użytkownikowi na pytanie. Problemem jest jednak kwestia tego, na ile wiarygodne są same takie odpowiedzi. Użytkownik może być ekspertem w jednej dziedzinie i być dobrym źródłem informacji na różne tematy, jednak nie być obiektywny w ocenie strony internetowej. Być może wynika to z braku wiedzy, uprzedzeń do autora, przyzwyczajenia do używania innych stron o podobnej tematyce, wpływie lepszej reklamy. Być może lepsze byłoby zapytanie o konkretną informację z danej strony - co pozwoliłoby na umieszczenie odnośników i źródeł ją potwierdzających. Jednak istota problemu może również tkwić w zupełnie innym miejscu. Ekran nr 15 Tytuł: Problem z ocenami “użytkowników” Etap dydaktyczny: 8 Jedną z plag współczesnego Internetu są zautomatyzowane programy publikujące na wszelkich ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. możliwych stronach reklamy produktów, serwisów oraz fałszujące pozytywne odpowiedzi i udające prawdziwych recenzentów. Noszą one nazwę “botów” lub “spambotów”. Spotykamy się z nimi praktycznie wszędzie - rozsyłają nam wiadomości pocztą elektroniczną o atrakcyjnych ofertach pracy lub niezwykłych wyrobach medycznych. Publikują dziesiątki wiadomości na forach internetowych, zamieszczając odnośniki do różnych stron o wątpliwej reputacji. Zamieszczają komentarze pod popularnymi artykułami, tworząc identyczne wiadomości w minimalnym odstępie czasu, lub też zaburzając wyniki ankiet. Wykrywając na stronie Q&A zapytanie zawierające nazwę strony, którą “reprezentują”, mogą od razu pojawić się i zaoferować swoją “opinię” - będąca tak naprawdę uprzednio przygotowaną formułką reklamową, nie mająca nic wspólnego z odpowiedzią na jakiekolwiek pytanie. Co więcej, nawet samo zapytanie może być utworzone przez takiego “użytkownika” i grupę połączonych z nim botów. Rozpoznanie ich może być dość proste dla doświadczonych użytkowników, ale nie zawsze jest oczywiste i może wprowadzić w błąd niejednego internautę. Wsród cech mogących wskazywać na automatyczną wypowiedź są łamana angielszczyzna (lub język używany na stronie), bezkrytyczny stosunek do danej strony/firmy, częste używanie sformułowań osobowych w ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. rodzaju “Ja, moja rodzina”, powtarzanie się identycznej wypowiedzi autorstwa innego “użytkownika”. Inną praktyką jest odpłatne publikowanie pozytywnych recenzji, nie mających wiele wspólnego z rzeczywistymi odczuciami. W Internecie istnieją ogłoszenia poszukujące (lub oferujące) tego rodzaju “recenzentów”, najlepiej potrafiącymi udawać różnych użytkowników, tworzyć wiele kont na różnych stronach, korzystając z różnych adresów IP. Rzetelność takich informacji jest znikoma, ale ponieważ są tworzone przez żywych ludzi, nie jest łatwo rozróżnić je od prawdziwych. Może to również dotyczyć korzystania z wymienionego wcześniej dodatku Web of Trust teoretycznie nic nie stoi na przeszkodzie by odpłatnie “oceniać” strony internetowe konkurencji. W 2010 roku 10 firm złożyło pozew o zniesławienie przeciwko autorom dodatku, twierdząc, że ich reputacja ucierpiała wskutek fałszywych recenzji. Pozew został wprawdzie oddalony, jednak pojedyncze przypadki recenzji wątpliwej jakości nadal się zdarzają. Ekran nr 16 Tytuł: Wiarygodność a bezpieczeństwo ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Etap dydaktyczny: 6 Kwestią zdecydowanie mniej oczywistą niż dotychczas wymienione jest wiarygodność danego źródła informacji w kontekście bezpieczeństwa. W trakcie lekcji 2, wspominaliśmy o przypadkach podszywania się pod inne osoby i publikowania w taki sposób treści na serwisach społecznościowych. Może to wynikać z utworzenia nowego konta i podania cudzych informacji osobistych, a następnie publikowania własnych treści. Podszywanie się pod inne osoby może jednak pójść znacznie dalej. Brak odpowiednich zabezpieczeń, oprogramowania antywirusowego, zbyt proste hasło, logowanie się na podejrzane strony - wszystko to może doprowadzić do przejęcia konta przez obcą osobę. Treść będzie wówczas publikowana zupełnie oficjalnie, a właściciel może nawet nie zdawać sobie sprawy, że coś takiego nastąpiło. Bezpieczeństwo w sieci jest kwestią niezwykle złożoną i omawianą w kursie “Zaufanie i bezpieczeństwo w sieci, ochrona informacji”. Warto jedynie pamiętać, że nawet źródła które spełniają wszystkie dotychczas wymienione kryteria rzetelności i wiarygodności, mogą paść ofiarą internetowych włamywaczy. Podchodźmy sceptycznie do kontrowersyjnych treści opublikowanych z dnia na dzień na dotychczas godnych zaufania stronach. Być może wynikają z faktycznej zmiany poglądów autora lub polityki firmy/instytucji - a być może jest to skutek ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. włamania na jego konto. Ekran nr 17 Tytuł: Podsumowanie Etap dydaktyczny: 9 Wiarygodność źródeł internetowych to temat-rzeka. Nie ma w 100% skutecznych rozwiązań, pozwalających określić czy dana treść jest prawdziwa czy nie. Istnieją różne projekty próbujące zautomatyzować ocenę treści w Internecie, np. wiadomości na Twiterze. Ich skuteczność jest dyskusyjna, nie tylko ze względu na niedoskonałości algorytmów i ułomności współczesnej sztucznej inteligencji, ale również przez samych użytkowników Internetu, którzy nie zawsze chcą w uczciwy sposób przedstawiać informacje. Reklamodawcy, chcący lepiej sprzedać produkt, “recenzenci” odpłatnie zachwalający zupełnie nieznane sobie strony, czy może po prostu zwykli ludzie, którzy wolą przekleić anonimowy fragment tekstu z Wikipedii, zamiast potwierdzić go u bardziej szanowanych źródeł. Natura współczesnego Internetu może doprowadzić do popularyzacji takich treści poprzez serwisy społecznościowe, bez zwracania uwagi na ich wiarygodność. Wszystkie z przedstawionych tutaj zaleceń i uwag mogą służyć jedynie jako wskazówki do własnej oceny wiarygodności danego źródła informacji. Pewności nie można mieć nigdy - nawet strony które uważamy za zaufane mogą paść ofiarą internetowych włamywaczy, publikujących własne treści. Jednak w większości przypadków, informacje które poznaliśmy w trakcie lekcji pozwalają lepiej oceniać jakość i rzetelność odnajdywanych treści. Ekran nr 18 Tytuł: Podsumowanie Etap dydaktyczny: 9 Pamiętajmy więc o kilku czynnikach, które pomogą nam ocenić wiarygodność treści. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Ekran nr 18 Tytuł: Podsumowanie Etap dydaktyczny: 9 Nie ograniczajmy się jednak tylko do analizy samej treści - jakość strony i opinie użytkowników również mogą mieć znaczenie. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Ekran nr 20 Tytuł: Podsumowanie - “budowa Internetu” Etap dydaktyczny: 9 W trakcie kursu zapoznaliśmy się z podstawami działania Internetu, sposobami kategoryzowania zawartych w nim treści, oraz metodami wyszukiwania. Przypomnijmy sobie te rzeczy raz jeszcze, zaczynając od technicznej strony Internetu. Wprawdzie dokładne zasady działania Internetu są dość skomplikowane, to podstawy mogą być zrozumiałe dla każdego. Istotne jest tutaj kilka pojęć, z którymi spotkaliśmy się w trakcie pierwszej lekcji, i które przewijają się również przy dalszych tematach. Poniżej krótkie przypomnienie: ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Ekran nr 21 Tytuł: Podsumowanie - “Sieć 2.0” Etap dydaktyczny: 9 Zapoznaliśmy się następnie z pojęciem “Sieć 2.0”, i jego wpływem na rozwój Internetu. Technologia ta pozwala praktycznie każdemu publikować własne treści w Internecie, bez wymagania wiedzy informatycznej, ponoszenia znacznych kosztów lub inwestowania dużych ilości czasu. Wprawdzie utworzenie własnej strony internetowej daje znacznie większą swobodę niż korzystanie z gotowych rozwiązań, to łatwość obsługi serwisów typu Web 2.0 wygrywa dla typowego użytkownika. Istnieje kilka rodzajów serwisów, pozwalających na zamieszczanie treści, w zależności od jej typu, oraz zapotrzebowania użytkownika. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Oczywiście nie wyczerpuje to tematu, a za pomocą stosownych narzędzi możliwe stworzenie strony nie należącej do żadnej z tych kategorii - jednak prostota korzystania z gotowych wzorców czyni je niezwykle popularnymi. Facebook, Twitter oraz Youtube to jedne z najbardziej rozpoznawalnych marek w Internecie. Ekran nr 22 Tytuł: Podsumowanie - “metadane i metatagi” Etap dydaktyczny: 9 Ogromna ilość treści, będąca m.in. skutkiem popularności usług Sieć 2.0, wymusza zastosowanie pewnych standardów klasyfikacji i opisu informacji. Jednym z najprostszych z nich jest wykorzystanie metatagów - specjalnych znaczników języka HTML, służącego do tworzenia stron internetowych. Pozwalają one zamieścić proste informacje o zawartości strony, które są następnie analizowane przez wyszukiwarki internetowe, za pomocą tzw. “programów indeksujących”. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Poznaliśmy podstawowe metatagi oraz ich zastosowanie. Wiemy jednak, że ich ilość jest znacznie większa, a sposób ich użycia może być bardziej złożony, np. do ułatwienia komunikacji z serwisami Sieć 2.0 Wspomnieliśmy również o planach rozwoju wyszukiwania internetowego - zastosowaniu zasad ontologii oraz wyszukiwania semantycznego w celu inteligentnego odnajdywania treści. Metody te są obecnie w fazie mocno rozwojowej, ale mają stać się podstawą nadejścia ery Sieci 3.0. Ekran nr 23 Tytuł: Podsumowanie - “wyszukiwanie pełnotekstowe” Etap dydaktyczny: 9 Zapoznaliśmy się również z specyficzna kategorią wyszukiwania treści, nazywaną “wyszukiwaniem pełnotekstowym”, w skrócie FTS. Metoda ta pozwala na dokładne przeszukiwanie dużych zbiorów tekstowych i otrzymywanie stosunkowo trafnych wyników, poprzez porównywanie go z zapytaniem w ściśle określony sposób. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Niektóre funkcje FTS są na tyle przydatne, że zostały również zaadaptowane przez standardowe wyszukiwarki, tak jak stemming oraz operatory logiczne. Istnieją również próby używania przez nich metryki “trafności”, jednak na chwilę obecną dają dość mieszane rezultaty. Przypomnijmy sobie poznane wówczas pojęcia. Ekran nr 24 Tytuł: Podsumowanie - “przeszukiwanie zasobów multimedialnych” Etap dydaktyczny: 9 Treści multimedialne, a w szczególności grafika komputerowa rządzą się nieco innymi zasadami niż tekst. Kwestia praw autorskich, którą wcześniej się nie zajmowaliśmy, ma znacznie większe znaczenie w przypadku gdy treść nie jest już tak łatwa do powielenia. Podobnie fizyczny rozmiar grafiki na dysku - w przypadku tekstów, nie zwracaliśmy na to uwagi. W przypadku grafiki, duże rozmiary wpływają na szybkość ładowania stron internetowych, mogą wyczerpać limity transferów na urządzeniach mobilnych. W celu sprawnego wyszukiwania ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. grafiki, wymagana jest wiedza o pojęciach takich jak rozdzielczość, rozpoznawanie “dużych” plików, kompresja oraz kilku podstawowych formatów grafiki. Poznaliśmy możliwości wyszukiwania grafiki za pomocą Google Image Search - zarówno na podstawie teksty, jak i gotowego obrazu - jak również poznaliśmy podstawy działania tzw. “serwisów stockowych”, oferujących gotową grafikę do legalnego użytku. Poniżej przypomnienie kilku z istotnych pojęć. Jak również lista najbardziej popularnych formatów graficznych, jakimi posługujemy się w Internecie: ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Ekran nr 25 Tytuł: Podsumowanie - “zaawansowane wyszukiwanie w Google” Etap dydaktyczny: 9 Wyszukiwarka Google jest najpopularniejszym tego typu narzędziem w Internecie. Praktycznie każdy jest w stanie wyszukać informacje poprzez proste wpisanie kilku słów - jednak narzędzie to pozwala na znacznie więcej. W trakcie lekcji 6 poznaliśmy zaawansowane możliwości wyszukiwania za pomocą Google. Operatory wyszukiwania to specjalne wyrażenia, pozwalające na modyfikacje normalnego zapytania w określony sposób, np. ograniczenie go do określonej strony internetowej, lub uzyskanie starszej kopii strony. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Z kolei operatory logiczne są dostosowaniem funkcjonalności znanej z wyszukiwania FTS na potrzeby zwykłej wyszukiwarki. Umożliwiają łączenie oraz wykluczanie określonych słów kluczowych, wyszukiwanie ściśle określonych słów, lub też dodawanie luk w zapytaniach, które wyszukiwarka sama postara się wypełnić. ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. _____________________________________________ _____________________________________ PYTANIA KONTROLI KOŃCOWEJ (należy umieści wszystkie pytania kontrolne przewidziane dla danej lekcji i weryfikujące cele szczegółowe przypisane lekcji) Pytanie nr 1. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wykryje liczbę archiwalnych snapshotów witryny w serwise http://archive.org/web/ dla zadanej strony i daty Typ pytania: Jednokrotnego wyboru Treść pytania: Za pomocą archiwów internetowych, ustal ile kopii strony onet.pl utworzono od początku jej istnienia. Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 1. do 7000 (-) 2. od 7000 do 10000 (+) 3. od 10000 do 13000 (-) 4. więcej niż 13000 (-) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 3 Ekran pytania: 11 Ekran przejścia z błędem: 11 (“Archiwa stron internetowych”) Pytanie nr 2. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wymieni kryteria kluczowe dla oceny wiarygodności strony internetowej Typ pytania: Wielokrotnego wyboru Treść pytania: Które z poniższych czynników mają pozytywny wpływ na ocenę wiarygodności strony internetowej? Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): 1. autor treści będący jednocześnie autorem strony (-) 2. poprawne działanie wszystkich odnośników na stronie (+) 3. aktualne informacje kontaktowe do autora treści (+) 4. duża ilość grafiki i elementów multimedialnych (-) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 Ekran pytania: 5 Ekran przejścia z błędem: 4 (“Kryteria wiarygodności strony internetowej”) ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Pytanie nr 3. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wymieni kryteria kluczowe dla oceny wiarygodności strony internetowej Typ pytania: Wielokrotnego wyboru Treść pytania: Które z poniższych czynników mają pozytywny wpływ na ocenę wiarygodności strony internetowej? Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): 1. domena typu .com lub .edu (+) 2. strona aktualizowana w ramach potrzeb (+) 3. wysoka ocena strony w WOT (+) 4. korzystanie z Wikipedii jako głównego źródła (-) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 Ekran pytania: 13 Ekran przejścia z błędem: 6 (“Autorstwo ciąg dalszy”) Pytanie nr 4. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wyliczy jakich metod w Internecie można korzystać w celu weryfikacji wiarygodności treści Typ pytania: Wielokrotnego wyboru Treść pytania: Które z poniższych sposobów mogą posłużyć do sprawdzenia wiarygodności informacji? Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): 1. wyszukiwanie informacji o źródłach na Google Scholar (+) ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 2. analiza kodu HTML (-) 3. sprawdzenie archiwalnych kopii strony na http://web.archive.org (+) 4. korzystanie z dodatku WOT (+) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 Ekran pytania: 13 Ekran przejścia z błędem: 8 (“Autentyczność źródeł”) Pytanie nr 5. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: wyliczy z jakich metod w Internecie można korzystać w celu weryfikacji wiarygodności treści Typ pytania: Wielokrotnego wyboru Treść pytania: Które z poniższych sposobów mogą posłużyć do sprawdzenia wiarygodności informacji? Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): 1. wyszukiwanie informacji o autorze w wyszukiwarce (+) 2. sprawdzenie cytowanych źródeł naukowych w archiwum internetowym (-) 3. zapytanie na stronach typu Q&A (-) 4. zapytanie na stronach typu Q&A z ostrożnym traktowaniem odpowiedzi (+) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 1 Ekran pytania: 15 Ekran przejścia z błędem: 5 (“Informacje o autorze”) ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Pytanie nr 6. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: zaproponuje skuteczną strategie ustalenia autora strony (i kompetencji tej osoby), kiedy ostatnio była modyfikowana Typ pytania: Uzupełnij luki Treść pytania: Chcąc określić kiedy strona została ostatni raz zaktualizowana możemy LUKA1. Jeśli taka informacja jest niedostępna, istnieją strony przechowujące historię zmian na stronie, nazywane LUKA2. Jedną z nich jest LUKA3 - wpisując tam adres strony, otrzymamy informacje o liczbie zmian na stronie oraz o dacie ich wystąpienia. Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): LUKA1: sprawdzić datę publikacji ostatniego artykułu (+) / skontaktować się z autorem (-) / użyć mechanizmu cache Google (-) LUKA2: archiwami internetowymi (+) / magazynami internetowymi (-) / internetowymi bazami danych (-) LUKA3: http://cache.google.com / http://internetcache.gov / http://web.archive.org (+) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 2 Ekran pytania: 11 Ekran przejścia z błędem: 10 (“Aktualność stron internetowych”) Pytanie nr 7. Cel szczegółowy, weryfikowany przez pytanie: zaproponuje skuteczną strategie ustalenia autora strony (i kompetencji tej osoby), kiedy ostatnio była modyfikowana Typ pytania: Uzupełnij luki Treść pytania: Informacje o LUKA1 można zazwyczaj znaleźć pod artykułem, często w postaci LUKA2. Jeśli takowy nie występuje, możemy LUKA3, by samemu dowiedzieć się czegoś więcej. Możliwe jest także skorzystanie z wyszukiwarki specjalistycznej, takiej jak LUKA4, które może pokazać pozostały dorobek naukowy autora, jeśli istnieje, lub posłużyć nam do sprawdzenia ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. jakości źródeł. Odpowiedzi (lista – należy wskazać odpowiedź poprawną): LUKA1: autorze (+) / domenie (-) / źródle (-) LUKA2: odnośnika (+) / bloga (-) / podpisu cyfrowego (-) LUKA3: skontaktować się z autorem (-) / odnaleźć informacje o autorze w wyszukiwarce (+) LUKA4: Online Authors Database (-) / Google Scholar (+) / Archiwum Autorów (-) Punktacja: 1 Czas na odpowiedź: 2 Ekran pytania: 8 Ekran przejścia z błędem: 5 (“Informacje o autorze”) CZĘŚĆ G: UWAGI wypełnia: Specjalista ds. multimediów: Specjalista ds. HR: Metodyk: Kurs jest poprawny metodycznie. Akceptuję kurs w tej postaci. ____________________________________________________________________ CZĘŚĆ H: Ostatecznej ocena kursu Samoocena – z wykorzystaniem kwestionariusza znajdującego się na platformie Łap Ocena merytoryczna – Koordynator ścieżki/HR Ewentualna redakcja – (poprawki językowe) Ocena pod względem działania multimediów – specjaliści ds. multimediów Ocena metodyczna – metodyk nauczania zgodność kursu z założeniami metodycznymi OBOWIĄZKI GWARANCYJNE AUTORA – KOREKTA PO EWALUACJI KURSU ŁAMIGŁÓWKI DLA NOMADA – METODA UCZENIA PRZEZ CAŁE ŻYCIE NA MIARĘ XXI WIEKU PJWSTK ul. Koszykowa 86, 02-‐008 Warszawa tel. 22 58 44 500, fax 22 58 44 501 www.pjwstk.edu.pl, [email protected] Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.