Trasa R 16

Trasa R 16
(kolor oznakowania żółty)
Lipniki - Lasowice - Lubiatów - Ligota Wielka - Sarnowice - Otmuchów - Wójcice - Suszkowice Goświnowice - Nysa - Rusocin - Piątkowice - Mańkowice - Jasienica Dolna - Myszowice - Kuropas Rynarcice - Przydroże Wielkie - Przydroże Małe - Pleśnica
Biskupi kamień graniczny z XIII/XIV w. Kamieniami granicznymi oznakowano granicę biskupiego Księstwa
Nyskiego. Kamienie mają postać granitowego obelisku w kształcie czterostronnej, wysmukłej piramidy. Na
jednej stronie wyryty jest biskupi pastorał, po przeciwnej stronie ukośny krzyż św. Andrzeja. Na trzecim boku
wyryto w trzech rzędach napis: TM SCI ICHIS (Termini Sancti Johanis - czyli granica św. Jana - patrona
Księstwa Nyskiego).
Lipniki - wieś lokowana na prawie niemieckim przed rokiem 1300, kościół św. Marcina z XVIII wieku z
amboną z końca XVIII w.
Lubiatów - stara wieś rycerska lokowana na prawie niemieckim przed rokiem 1300, której ozdobą jest
późnobarokowy kościół pw. św. Mikołaja. W jego wnętrzu znajdziemy interesującą rokokową ambonę i
chrzcielnicę w kształcie ołtarza. Kościół otoczony jest kamiennym murem. W pobliżu znajdują się także dwa
krzyże pokutne.
Sarnowice - wieś lokowana na prawie niemieckim w roku 1293.
Jezioro Otmuchowskie - duży zbiornik zaporowy utworzony dla regulacji stanów wody. Wielki zalew
powstał w 1933 r. przez spiętrzenie wód Nysy Kłodzkiej zaporą ziemną o długości 6 km i wysokości 20 m.
Swym wschodnim obwałowanym brzegiem przylega do miasta. Powierzchnia zalewu wynosi 23 km2 i
gromadzi 135 mln m3 wody. Przy zaporze mieści się mała hydroelektrownia. Jezioro doskonale nadaje się do
uprawiania żeglarstwa i innych sportów wodnych. Na brzegach rozlokowały się liczne ośrodki sportowe,
rekreacyjne i wędkarskie. Kąpać można się tylko w miejscach strzeżonych, tam gdzie nie urządzono plaż
zejście do wody jest błotniste i mocno utrudnione. Na północnym brzegu znajdują się ośrodki w
Sarnowicach, na południowym w Ściborzu przy drodze do Paczkowa. Jezioro podniosło znacznie walory
turystyczne tego regionu, przyciągając licznych turystów. Z korony zapory, którą biegnie szlak czerwony,
roztacza się piękna panorama gór - od Pradziada po Śnieżnik. Z drugiej strony, poniżej tamy, rośnie piękny
las łęgowy z pomnikowymi okazami drzew, dawny zwierzyniec biskupów wrocławskich. W wodach jeziora
Otmuchowskiego liczną grupę fauny reprezentują ryby: sandacze, szczupaki, karpie, węgorze, okonie, liny,
leszcze i płocie. Jezioro, ze względu na wysokie walory krajobrazowe i przyrodnicze, zostało włączone do
Otmuchowsko - Nyskiego Obszaru Krajobrazu Chronionego. Jezioro jest miejscem gromadzenia się licznych
ptaków wodnych i błotnych w okresie ich przelotu (wiosną i jesienią). Należą do nich dzikie kaczki, gęsi,
mewy, nurogęsi, łyski, kurki wodne i czajki. Z rzadkich okazów ptaków spotyka się mewę orlicę, raroga,
siewkę azjatycką, czaplę siwą i nadobną.
Otmuchów - historia, a przede wszystkim początki tego nazywanego śląskim Salzburgiem miasta łączy się
nierozerwalnie z dziejami Księstwa Nyskiego. Już w 1155 roku mieściła się tu wzmiankowana w bulli
wrocławskiej kasztelania, z której rozwinęło się, lokowane na prawie flamandzkim, w roku 1374 miasto
Otmuchów. Do roku 1810 pozostawał w rękach biskupów wrocławskich i stanowił część biskupiego księstwa
nyskiego. Wielokrotnie najeżdżany i niszczony przez husytów, czego skutkiem była utrata wielu umocnień
obronnych i konieczność przeniesienia kolegiaty do pobliskiej Nysy. Konflikty narodowościowe, zniszczenia
wywołane wojnami śląskimi, sąsiedztwo Nysy i Paczkowa - wszystko to przyczyniło się do tego, że
Otmuchów nigdy nie stał się znaczącym ośrodkiem miejskim. Jego rozkwit związany jest z okresem
międzywojennym, kiedy to wybudowany w pobliżu zbiornik wodny przyciągał licznych turystów i ukształtował
Otmuchów jako centrum turystyczne. Będąc w Otmuchowie warto zwrócić uwagę na ciekawą architekturę
miasta i jego cenne, zabytkowe budowle. Jednym z najważniejszych jest wzniesiony w XIII wieku na miejscu
drewnianego grodu zamek biskupi. Dwukrotnie przebudowany, w roku 1484 przez biskupa Rotha oraz w
latach 1585-1596 w stylu renesansowym. Z tego okresu pochodzi m.in. zwieńczenie wieży zamkowej i
sgraffitowe obramowanie okien. Podczas wojny trzydziestoletniej częściowo zniszczony. W II połowie XVII
wieku przekształcono zamek w barokową rezydencję letnią biskupów wrocławskich. Pozostałością tej
przebudowy są m.in. unikatowe „końskie schody" w krytej klatce schodowej. Częściowo zniszczony podczas
wojen śląskich został po raz kolejny przebudowany w połowie XIX wieku przez Wilhelma Humboldta. Przed II
wojną światową zaadaptowany dla potrzeb turystyki, pełni tę rolę do dziś. Innym cennym zabytkiem
Otmuchowa jest renesansowy ratusz, zbudowany w roku 1538 z fundacji biskupa Jakuba von Salza. Jego
obecny wygląd pochodzi z roku 1817. W narożniku ratusza znajdują się zegary słoneczne z 1575 roku
ufundowane przez biskupa Marcina Gerstmanna, na których widnieją dwa herby: miasta i biskupów. Kolejną
budowlą jest wzniesiony w latach 1706-1707 barokowy pałac, w którym obecnie mieści się siedziba Urzędu
Miejskiego. Niezwykła jest również architektura sakralna, którą reprezentują: pochodząca z roku 1693
barokowa świątynia, będąca dziełem słynnego Antoniego Joerga, barokowa kolumna maryjna oraz kościół
pw. Świętej Anny. Ten neogotycki kościół pochodzi z roku 1895 i pełni rolę kaplicy cmentarnej. Opuszczając
miasto warto przyjrzeć się jeszcze ruinom murów miejskich, a dokładniej zachowanej do czasów dzisiejszych
gotyckiej wieży bramnej, zwanej nyską lub wróblą, będącą niegdyś miejskim więzieniem.
Wójcice - ta stara wieś była wzmiankowana już w roku 1292 i należała niegdyś do wójtów nyskich. W
kościele św. Andrzeja Apostoła, który jest sanktuarium maryjnym, znajduje się cudowny obraz Matki Bożej
Pocieszenia (Łopatyńskiej). Obraz ten został przywieziony do wsi w roku 1946 przez mieszkańców
Łopatyna. Dwukrotnie koronowany koronami papieskimi, po raz pierwszy w roku 1770, drugi dwieście
szesnaście lat później, tj. w 1986 r. przez kardynała Henryka Gulbinowicza. Sam kościół wzmiankowany był
w roku 1305.
Suszkowice- stara wieś lokowana na prawie niemieckim w roku 1293.
Goświnowice - kościół pw. Nawiedzenia NMP z barokowym obrazem Matki Boskiej i XVIII-wiecznym
krucyfiksem, zachowane grodzisko ze śladami fosy.
Jędrzychów - dwa krzyże pokutne przy rozgałęzieniu dróg.
Nysa - nazwa miasta związana jest z jego położeniem. „Nissa" znaczy „nisko położona", wywodzi się od
praindoeuropejskiego tematu „wilgoć, pływanie". Nazwa „Nysa" została przyjęta w roku 1946. Lokalizację
miasta na prawie flamandzkim datuje się na rok 1223, a jego założenie przypisuje Bolesławowi
Krzywoustemu. Punktem zwrotnym w dziejach miasta było przejęcie kasztelanii otmuchowsko - nyskiej przez
biskupów wrocławskich. Całkowite przejęcie władzy nad ziemią nyską i otmuchowską nastąpiło w roku 1290,
co stanowiło początek Księstwa Nyskiego Biskupów Wrocławskich, które przetrwało do roku 1810, tzn. do
sekularyzacji dóbr kościelnych przez króla pruskiego, Fryderyka Wilhelma III. Wiek XV przyniósł ogromny
rozkwit miasta. Z liczbą 5000 mieszkańców lokowało się na trzecim miejscu wśród miast śląskich (zaraz po
Wrocławiu i Legnicy). Okres ten to także zmiany strukturalne miasta. Powstaje wiele budowli, m.in. kościół
św. Jakuba i Agnieszki, 90-metrowa wieża ratuszowa (najwyższa budowla miasta), kościół św. Barbary.
Rzeczą niezwykłą jest fakt, że architektami wznoszącymi najważniejsze budowle i wprowadzającymi nowe
rozwiązania artystyczne są przybysze pozostający w Nysie krótko, a wśród nich liczni Włosi - Carlo Rossi,
Jan Baptysta de Angelis, także Schueller z Ołomuńca. Jedynym znanym nam z nazwiska budowniczym
związanym z nyskim cechem murarskim był Melchior Werner, autor projektu i wykonawca seminarium św.
Anny. Już od średniowiecza była Nysa ważnym ośrodkiem edukacyjnym i naukowym. Od 1417 roku istniała
tu szkoła parafialna, przekształcona później w gimnazjum. W roku 1622 sprowadzono do miasta jezuitów i
rozpoczęto starania o utworzenie w mieście akademii, a nawet uniwersytetu. Dokumenty podają, że biskup
zamierzał wybudować duże kolegium, które miało posiadać wszystkie wydziały uniwersytetu jezuickiego.
Bezpośrednia opieka biskupów wrocławskich miała pomóc w tworzeniu i działaniu przyszłego uniwersytetu.
Wybuch wojny 30-letniej przerwał działania biskupów i jezuitów. Zamiast ogromnego Jezuickiego
Uniwersytetu powstało Colegium zwane „Carolinum", w którym wykładał Krzysztof Scheiner, odkrywca plam
na słońcu. Na liście uczniów możemy znaleźć m. in. Korybuta Wiśniowieckiego, późniejszego króla Polski.
Po rozwiązaniu zakonu jezuitów obiekt przekształcono w szkołę państwową, posiadającą od 1800 r. status
gimnazjum, chociaż jezuici kierowali szkołą jeszcze do połowy XIX w. Później dyrektorem szkoły mogły
zostać osoby świeckie, a do programu nauczania wprowadzono także język polski. Budynek szkoły przetrwał
okres II wojny światowej i w 1945 r. naukę w nim rozpoczęło 79 uczniów. Pierwszym dyrektorem był Adolf
Banaś. Przełom wieków XVII i XVIII wiąże się z rozbudową miasta w stylu barokowym (kościół i klasztor
Bożogrobców). Od 1740 roku miastem rządzili Prusacy, którzy przekształcili Nysę w jedną z najważniejszych
śląskich twierdz. W 1807 miasto było oblegane przez wojska napoleońskie. Na pamiątkę tych wydarzeń
wmurowano w ścianę Domu Wagi Miejskiej kulę armatnią. Kres Nysy jako twierdzy przynosi rok 1889. Od
tego czasu miasto staje się ośrodkiem administracyjnym i kulturalnym południowej Opolszczyzny. W okresie
II wojny światowej, a szczególnie w marcu 1945 roku Nysa została bardzo zniszczona. Wskaźnik zniszczeń
wahał się w granicach 55-80%. Szacuje się, że 182 budynki uległy zniszczeniu w 85 - 100%. Szpital Miejski
mający swoją siedzibę przy ówczesnej ul. Stalina (obecnie Bohaterów Warszawy) był najszybciej
uruchomionym zakładem na terenie miasta. Głównym zadaniem, przed realizacją którego stanął, była walka
z epidemią tyfusu, która w szczytowym okresie objęła w samej tylko Nysie blisko 400 osób (szacunki dla
całego powiatu wynosiły około 2000 osób). Dziś Nysa jest jednym z najpiękniejszych miast śląskich, które
może być dumne ze swoich licznych zabytków.
Kościół pw. św. Jakuba i Agnieszki
Jego historia sięga początków Nysy. Obecny, gotycki kształt nadał mu mistrz Piotr z Ząbkowic w latach
1400-1430. W świątyni znajduje się najcenniejszy na Śląsku zespół rzeźby nagrobnej. Obok kościoła stoi
niedokończona dzwonnica, na szczycie której znajduje się otwarty dla zwiedzających na początku roku 2005
skarbiec.
Kościół Wniebowzięcia NMP
Wzniesiony z fundacji bp. Karola Ferdynanda Wazy w 1688-92 Kościół Wniebowzięcia NMP stanowi wraz z
kolegium i gimnazjum jedno z najnowocześniejszych i największych barokowych kompleksów jezuickich na
Śląsku. We wnętrzu znajduje się interesujący ołtarz główny oraz pozostałości polichromii Karola Dankwerta.
Podczas oblężenia przez wojska poważnie ucierpiał. Został zamieniony wówczas na magazyn i fabrykę
broni. Właściwe funkcje zaczął pełnić dopiero w latach dwudziestych XIX wieku.
Kościół pw. św. Piotra i Pawła
Dzieje tej świątyni związane są z zakonem kanoników regularnych - strażników Grobu Świętego w
Jerozolimie, zwanych Bożogrobcami. Budowę kościoła rozpoczęto w 1720 r., a ukończono w 1727. Na
szczególną uwagę zasługują: ołtarz główny późnobarokowy z 1730 roku, ambona regencyjna, organy
zbudowane przez Wilhelma Schefflera w 1766 roku, kaplica Bożego Grobu oraz sześć konfesjonałów.
Seminarium św. Anny
Najstarsza zachowana część zespołu jezuickiego powstała w latach 1656-57, stanowi interesujący przykład
obiektu wczesnobarokowego. Budowniczym seminarium i autorem był Melchior Werner. W 1802 r.
przekształcono je w szpital, a w 1809 r. uruchomiono w nim fabrykę broni. Zniszczone podczas ostatniej
wojny zostało odbudowane w 1969 roku. Obecnie mieści się tutaj Państwowa Szkoła Muzyczna l i II stopnia.
Klasztor ss. Elżbietanek
Dom Macierzysty Zgromadzenia Szarych Sióstr św. Elżbiety. Budowla powstała w latach 1863-65.
Założycielką Zgromadzenia była Nysanka Maria Merkert, która jest pochowana w kościele św. Jakuba i
Agnieszki. Do budynku klasztoru przylega najcenniejsza kamienica nyska (ul. Kramarska), zbudowana w I
połowie XVI w., do dziś zachowały się stare piwnice.
Kolegium Jezuitów
Powstało w latach 1669-73. Autor jest nieznany, być może był to Piotr Schuller z Ołomuńca. Na dziedzińcu
budynku zachowane są fragmenty murów obronnych. W budynku Kolegium znajduje się niezwykle piękna
aula i bogata biblioteka. Tutaj mieściła się jedna z pierwszych aptek prowadzona przez zakonników. Obecnie
jest siedzibą Liceum Ogólnokształcącego „Carolinum".
Rynek
Rynek miasta, który najbardziej ucierpiał podczas walk w marcu 1945 r., zachował wiele cennych obiektów
zabytkowych. Mimo zniszczenia gotyckiego ratusza z XIV/XV w. wokół Rynku stoi szereg uroczych
barokowych i klasycystycznych kamieniczek.
Baszta Bramy Ziębickiej
Wzniesiona w roku 1350 baszta jest kamienno - ceglaną budowlą gotycką, która pierwotnie stała na linii
murów obronnych. W II poł. XIX w. została odnowiona. Nad wejściem znajduje się kamienny lew, który został
przywieziony w 1488 roku z zamku ziębickiego po zwycięskiej bitwie, początkowo zdobił bramę wejściową
do Parku Miejskiego. Obecnie wieża stanowi doskonały punkt widokowy.
Wieża Bramy Wrocławskiej
Zbudowana w roku 1351, w XVI i XVII wieku podwyższona i przebudowana. W 1550 r. została otynkowana i
otrzymała nowe ozdoby w postaci wycinanych trójkątnych szczytów, krętych wieżyczek w narożach. W roku
1603 ozdobiona portalem z jednej z kamienic przyrynkowych. Zwieńczenie stanowią trzy tarcze herbowe
(na środkowej herb bp. Jana Sitscha, fundatora Domu Wagi Miejskiej).
Mury obronne
Pierwsze urządzenia obronne były drewniano - ziemne (1259 lub 1261). Dopiero za czasów biskupa
Przecława z Pogorzeli powstały mury kamienno - ceglane. Istniały cztery bramy: Ziębicka, Wrocławska oraz
nieistniejące dziś Bracka i Celna. Zachowane fragmenty murów obronnych znajdują się przy: Dworze
Biskupim, klasztorze i kościele Bożogrobców, odnodze rzeki Białej, wieży Bramy Wrocławskiej, w
sąsiedztwie południowej baszty zamku biskupiego i w ogrodzie kolegium jezuickiego.
„Piękna Studnia"
Barokowe dzieło sztuki kowalskiej, wykonane w roku 1686 przez Wilhelma Hellewega, ufundowane przez
ówczesnego burmistrza Kaspra Naasa. Studnia zasłynęła na Śląsku dzięki swojej wspaniałej, żelaznej,
ornamentalnie zdobionej kracie.
„Fontanna Trytona"
Perła nyskiego baroku wykonana w latach 1700-1701 z marmuru sławniowickiego na wzór znajdującej się
we włoskim Rzymie fontanny Berniniego - Fontanna del Tritone na Piazza del Tritone.
Pałac Biskupi
Początki budowy Pałacu Biskupiego sięgają wojny trzydziestoletniej (1618-1648). Jego fundatorem był
biskup Waza, a budowę rozpoczął biskup Karol Habsburg w 1620 r., ukończona została w 1729 r. Na
ścianach dziedzińca znajdują się stare zegary słoneczne, a na samym dziedzińcu można obejrzeć kule
armatnie, fragmenty nieistniejącego dziś ratusza oraz dwa słupy graniczne. Obecnie mieści się tu muzeum.
Dom Starej Wagi
Budowla z 1606 roku w stylu renesansu północnego. Symbol kwitnącego niegdyś w mieście handlu. Obecnie
siedziba Miejskiej i Gminnej Biblioteki Publicznej.
Nyskie fortyfikacje
Okresem przełomowym dla nyskich fortyfikacji było panowanie pruskiego króla Fryderyka II, który postanowił
uczynić z Nysy twierdzę. Zastosowane rozwiązania architektoniczne fortyfikacji o kilkadziesiąt lat
wyprzedzały swoje czasy i spowodowały, że Nysa stała się jedną z najsilniejszych i najnowocześniejszych w
ówczesnej Europie twierdzą. Do dziś zachowała się co najmniej połowa osiemnastowiecznych budowli.
Będąc w Nysie w okresie wakacyjnym warto obejrzeć, organizowaną przez Towarzystwo Przyjaciół
Fortyfikacji, niezwykłą inscenizację „Bitwy o Twierdzę Nysa".
Rusocin - neorenesansowy kościół pw. św. Klemensa wzniesiony w latach 1896-97. Posąg kamienny św.
Jana Nepomucena z datą 1723 i literami HW BW.
Piątkowice - kaplica św. Antoniego (1812 r.), trzy słupy graniczne dawnego Księstwa Nyskiego (XVI wiek).
Mańkowice - kościół św. Mateusza zbudowany w XIII w., przebudowany w XVIII wieku w stylu barokowym.
Jasienica Dolna - późnobarokowy kościół św. Marcina wzmiankowany był już w roku 1290. Obecny
zbudowany w XV w., gruntownie przebudowany w roku 1744. Spalony w 1945 roku i trzy lata później
odbudowany. Pod wieżą znajduje się fragment gotyckiej polichromii z XV w. Rzeźba św. Sebastiana z XVII
w. Przy zachodniej ścianie kościoła współczesna kapliczka z Chrystusem Frasobliwym.
Myszowice - wieś lokowana na prawie niemieckim ok. XIII w. W średniowieczu stanowiła własność
prywatną. Z Myszowic pochodził hrabia Leo Lanckoroński (1884-1969) - prawnik, pisarz, tłumacz i
numizmatyk, autor książek poświęconych włoskiej liryce i tłumacz między innymi sonetów F. Petrarki.
Korfantów - miasto wzmiankowane w XIV wieku. Zespół pałacowy w Korfantowie, wzniesiony w 1616 r.,
przebudowany w XVIII i II poł. XIX w., zachował wiele cennych fragmentów, wśród nich późnorenesansowe
portale wejścia głównego. W pałacowym parku pomniki przyrody - m.in. dąb szypułkowy o obwodzie pnia
597 cm. Kościół św. Trójcy powstał w XIII/XIV w., przebudowany w 1909 r. w stylu neobarokowym, zachował
granitowy portal wejścia głównego z przełomu XIII i XIV w. Neogotycka remiza z 1910 roku. Przy ul.
Prudnickiej krzyż pokutny.
Kuropas - wieś lokowana na prawie niemieckim w I połowie XIII w. Nazwa jej pochodzi prawdopodobnie od
prześmiesznego określenia ludzi zajmujących się hodowlą kur. Od 1945 r. zamieszkała przez rodziny polskie
z kresów wschodnich.
Ryrancice - kościół św. Mikołaja z początku XVII wieku z XIX-wieczną wieżą. Na cmentarzu granitowy,
średniowieczny krzyż.
Przydroże Wielkie - kaplica cmentarna, dworek, kościół filialny z początku XIX wieku.
Przydroże Małe - neoromański kościół pw. św. Floriana. Barokowy pałac z neogotycką wieżą i dwoma
dzwonami zegarowymi. XIX-wieczny park krajobrazowy. Wzniesiona w XVIII w. kapliczka z barokową rzeźbą
Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Kościółek odpustowy pw. Matki Boskiej Bolesnej z ludowymi, XIX-wiecznymi
stacjami drogi krzyżowej. Barokowa figura św. Jana Nepomucena.
Pleśnica - XIX-wieczna, murowana kaplica z ludowym ołtarzykiem i rzeźbą Matki Boskiej z Dzieciątkiem.
Kapliczka z przełomu XVIII i XIX wieku z rzeźbą św. Jana Nepomucena.