Co warto wiedzieć o zabytkach i zasadach ich ochrony

www.sztum.pl Dla mieszkańca Ochrona i opieka nad zabytkami Co warto wiedzieć o zabytkach i
zasadach ich ochrony 10.06.2016
Co warto wiedzieć o zabytkach i zasadach ich ochrony
Mini przewodnik po zabytkach Miasta i Gminy Sztum, czyli co warto wiedzieć o zabytkach i
zasadach ich ochrony
Zabytek to każda nieruchomość lub rzecz, a także ich część lub zespoły, będące dziełem człowieka lub
związane z jego działlnością, ktrych zachowanie i ochrona leży w interesie społecznym ze względu na
wartości historyczne, artystyczne i naukowe.
Rodzaje zabytków:
Zabytki nieruchome
Układ przestrzenny miasta, czyli układ urbanistyczny, układ przestrzenny wsi, czyli układ ruralistyczny,
założenia dworskie i parkowe, cmentarze, budynki mieszkalne i inne, budowle techniczne, takie jak
nptamy, śluzy, transformatory oraz zabytki archeologiczne takie jak np. grody i inne ślady osadnictwa,
kurhany, cmentarzyska.
Zabytki ruchome
Obrazy i iine dzieła sztuki, instrumenty muzyczne, kolekcje, szaty liturgiczne, biżuteria, naczynia, zasoby
biblioteczne, a także militaria i wytwory techniki, takie jak np. samochody i inne pojazdy oraz inne cenne
dzieła dzłowieka.
Zabytki w Mieście i Gminie Sztum
W Gminnej Ewidencji Zabytków Miasta i Gminy Sztum ujętych jest około 500 zabytków architektury
oraz około 300 stanowisk archeologicznych. Spośród nich 23 zabytki to obiekty o szczególnej wartości,
które zostały wpisane przez Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków do Rejestru Zabytków
Województwa Pomorskiego. Wszystkie zabytki archeologiczne oraz ponad 300 zabytków architektury to
obiekty ujęte w Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków Województwa Pomorskiego.
Największą grupę zabytków architektury tworzą domy mieszkalne. Zabytkami sa też kościoły, szkoły oraz
figury i krzyże przydrożne, dawne folwarki i założenia dworsko – parkowe.
Charakterystyczne dla obszaru Miasta i Gminy Sztum są budynki wykonane z czerwonej cegły i pokryte
dachówką ceramiczną. Popularność muru ceglanego wynika z licznie występujących tu niegdyś cegielni,
wytwarzających materiały budowlane z lokalnych zasobów naturalnych. Do dziś zachował się wyłącznie
jeden komin cegielni w okolicach miejscowości Węgry. Natomiast domy z cegły zachowują od zapomnienia
dawną tradycję budowania na ziemiach sztumskich.
Uznanie za zabytek / wykreślenie zabytku z rejestru zabytków
Uznanie za zabytek należy głównie do kompetencji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Większość cennych obiektów w Polsce została dotychczas uznana za zabytek przez Wojewódzkiego
Konserwatora Zabytków, poprzez wpis do Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków oraz do Rejestru
Zabytków. Wraz z powstaniem obowiązku prowadzenia Gminnej Ewidencji Zabytków, burmistrz
został uprawniony do uznania za zabytek innych cennych obiektów, nieujętych dotychczas w
Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków. Ustanowienie zabytku przez burmistrza wymaga pozytywnej
opinii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Wykreślenie zabytku z rejestru wymaga zgody Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków i może
nastąpić w wyniku wniosku złożonego przez właściciela lub posiadacza zabytku. Możliwe jest
skreślenie zabytku z urzędu, w szczególności w wyniku zniszczenia lub nieodwracalnej utraty
walorów. Wykreślenia najcenniejszych zabytków, wpisanych do Rejestru Zabytków, dokonuje
Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa kulturowego. Zabytki znajdujące się w
Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków wykreśla Wojewódzki Konserwator Zabytków. Zabytki spoza
Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków wykreśla burmistrz za zgodą Wojewódzkiego Konserwatora
Zabytków.
Ochrona zabytków
Organy administracji publicznej zobowiązane są przepisami prawa do ochrony zabytków. Działania
ochronne polegają na prowadzeniu przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków oraz Burmistrza i Radę
Miejską działań mających na celu:
zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umożliwiających trwałe
zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie,
zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków,
udaremnianie niszczenia i niewłaściwego korzystania z zabytków,
przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granicę,
kontrolę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków,
uwzględnianie zadań ochrony w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy
kształtowaniu środowiska.
W ramach powyższych działań Burmistrz sporządza Gminną Ewidencję Zabytków. Dla obiektów ujętych w
Gminnej Ewidencji Zabytków Rada Miejska uchwala Program Opieki nad Zabytkami i ustala zasady ochrony
zabytków w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. W przypadku braku miejscowych
planów zagospodarowania przestrzennego zasady ochrony zabytków ustala się w decyzjach o warunkach
zabudowy i zagospodarowania terenu.
Wszystkie działania wymagają uzgodnienia z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków.
Opieka nad zabytkami
Właściciel lub posiadacz zabytku zobowiązany jest przepisami prawa do opieki nad zabytkiem,
która polega w szczególności na zapewnieniu warunków:
naukowego badania i dokumentowania zabytku,
prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku,
zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie,
korzystania z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości,
popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i kultury.
Roboty budowlane przy obiektach wpisanych do Rejestru Zabytków obligatoryjnie wymagają uzyskania
pozwolenia na budowę, w szczególności dotyczy to:
przebudowy, remontu i rozbiórki,
przemieszczenia zabytku nieruchomego,
innych działań, które mogłyby spowodować zmianę wyglądu obiektu.
Do czynności wymagających uzgodnienia przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków należy również
zmiana przeznaczenia lub zmiana sposobu użytkowania obiektu. Pozwoleń Wojewódzkiego Konserwatora
Zabytków nie wymaga bieżąca konserwacja zabytków.
Roboty budowlane przy każdym zabytku, wymagają uzgodnienia z Wojewódzkim Konserwatorem
Zabytków na etapie decyzji o warunkach zabudowy oraz decyzji o pozwoleniu na budowę lub na etapie
zgłoszenia czy zmiany sposobu użytkowania. Uzgodnienia te są dokonywane przez właściwe dla sprawy
organy administracyjne, w tym m.in.: Starostwo Powiatowe w Sztumie z siedzibą w Sztumie, przy
ulicy Mickiewicza 31.
Prawa przysługujące właścicielowi zabytku wpisanego do Rejestru Zabytków:
prawo ubiegania się o dotację na prace konserwatorskie lub remont zabytku (przyznawane przez
Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków oraz jednostki
samorządu terytorialnego),
prawo zwolnienia z niektórych podatków, m.in. podatku od nieruchomości lub podatku rolnego.
Informator
Informacje o obiektach wpisanych do Rejestru Zabytków Województwa Pomorskiego oraz
informacje o obiektach ujętych w Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków Województwa Pomorskiego:
Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Gdańsku
ul. Pohulanka 2
80-807 Gdańsk
tel. 58 301 62 67, 58 320 20 94
www.ochronazabytkow.gda.pl
Wykaz i informacje o obiektach ujętych w Gminnej Ewidencji Zabytków Miasta i Gminy Sztum:
Urząd Miasta i Gminy Sztum
ul. Mickiewicza 39
82-400 Sztum
www.sztum.pl i www.sztum.e-geoportal.pl
Informacje na temat zasad i sposobów ochrony zabytków znajdują się w dokumentach takich, jak:
Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego,
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego,
Gminny Program Opieki nad Zabytkami Miasta i Gminy Sztum
Zasady opieki nad zabytkami i ochrony zabytków regulują przepisy:
ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami,
ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym,
ustawa Prawo Budowlane z dnia 7 lipca 1994r.,
ustawa z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym.