1 Wstęp - BIP - Starostwo Powiatowe w Bieruniu

Transkrypt

Program Ochrony Środowiska Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego
1 Wstęp
1.1
Cel i zakres opracowania
Opracowany „Program Ochrony Środowiska Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego” stanowi
podstawowe narzędzie prowadzenia polityki ekologicznej w Powiecie. Realizacja Programu ma
doprowadzić do poprawy stanu środowiska naturalnego, efektywnego zarządzania środowiskiem
oraz zapewnić skuteczne mechanizmy chroniące środowisko przed degradacją, a także stworzyć
warunki dla wdrożenia wymagań obowiązującego w tym zakresie prawa.
Program Ochrony Środowiska określa politykę środowiskową, ustala cele i zadania
środowiskowe oraz szczegółowe programy zarządzania środowiskowego, odnoszące się do
aspektów środowiskowych, usystematyzowanych według priorytetów.
Przy tworzeniu Programu przyjęto założenie, iż powinien on spełniać rolę narzędzia
w pracy przyszłych użytkowników, ułatwiającego i przyśpieszającego rozwiązywanie zagadnień
techniczno-ekonomicznych związanych z przyszłymi projektami.
Ponadto celami Programu Ochrony Środowiska są:
1. Rozpoznanie stanu istniejącego i przedstawienie propozycji zadań niezbędnych do
kompleksowego rozwiązania problemów ochrony środowiska (zadania te w większości
stanowią zadania własne Powiatu).
2. Wyznaczenie hierarchii ważności poszczególnych inwestycji (ustalenie priorytetów).
3. Przedstawienie rozwiązań technicznych, analiz ekonomicznych, formalno-prawnych dla
proponowanych działań proekologicznych.
4. Wyznaczenie optymalnych harmonogramów realizacji całości zamierzeń inwestycyjnych
Powiatu ze wskazaniem źródeł finansowania.
Program wspomaga dążenie do uzyskania w Powiecie sukcesywnego z roku na rok ograniczenia
negatywnego wpływu na środowisko źródeł zanieczyszczeń, ochronę i rozwój walorów
środowiska oraz racjonalne gospodarowanie z uwzględnieniem konieczności ochrony
środowiska. Stan docelowy w tym zakresie nakreśla Program Ochrony Środowiska a dowodów
jego osiągania dostarcza ocena efektów działalności środowiskowej, dokonywana okresowo
(wg ustawy Prawo ochrony środowiska - co 2 lata).
Struktura opracowania obejmuje omówienie kierunków ochrony środowiska w Powiecie
w odniesieniu do gospodarki wodno-ściekowej, gospodarki odpadami, ochrony powierzchni
ziemi i gleb, ochrony powietrza, ochrony przed hałasem, ochrony przed promieniowaniem
niejonizującym, ochrony przyrody, edukacji ekologicznej, racjonalnego użytkowania zasobów
naturalnych z podaniem ich charakterystyki, oceną stanu aktualnego i stanu docelowego
umożliwiając tym samym identyfikację potrzeb w tym zakresie.
Identyfikacja potrzeb Powiatu w zakresie ochrony środowiska, w odniesieniu do obowiązujących
w kraju przepisów prawnych i regulacji prawnych Unii Europejskiej, polega na sformułowaniu
celów i kierunków działań oraz wyznaczeniu priorytetów ekologicznych z podziałem na cele
krótkoterminowe (do 2006 r.) i długoterminowe (do roku 2015).
Analizę każdego kierunku ochrony środowiska w Powiecie wieńczy tzw. matryca logiczna –
tabelaryczne zestawienie celów, zadań i oczekiwanych rezultatów z podaniem sprawdzalnym
wyznaczników osiągnięć oraz źródeł i sposobów weryfikacji. Dla każdego kierunku działań
utworzony został harmonogram realizacji Programu. Harmonogram zawiera wykaz zadań
Powiatu z podziałem na zadania własne i koordynowane, określenie terminu i jednostki
10
odpowiedzialnej za realizację zadań, planowane efekty ekologiczne oraz planowane koszty
przedsięwzięć z wykazaniem źródeł ich finansowania.
Omówienie kierunków działań proekologicznych zamyka zestaw wniosków, w których
wyspecyfikowane zostały najważniejsze informacje i uwagi odnośnie zadań Powiatu i zakresu
działań.
Program Ochrony Środowiska Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego zawiera omówienie
uwarunkowań finansowych Powiatu z podziałem, gdzie przedstawiono możliwości
pozyskiwania środków finansowych na realizację zadań Programu, nakreślono ogólną sytuację
finansową Powiatu, przeprowadzono prognozę budżetową oraz powiązano oszacowane nakłady
finansowe na realizację zadań w poszczególnych kierunkach ochrony środowiska
z możliwościami finansowymi budżetu.
W celu optymalnego doboru pakietu inwestycji do realizacji oraz właściwego uzasadnienia
decyzji o przyjęciu bądź też odmowie realizacji danej inwestycji, w końcowym rozdziale
opracowania przedstawiono sposoby i zestaw kryteriów umożliwiających wyznaczenie
priorytetów w planowaniu inwestycyjnym.
1.2
Opis przyjętej metodyki
Obowiązek wykonania Programu Ochrony Środowiska wynika z ustawy z dnia 27 kwietnia
2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.),
a w szczególności:
Art. 17. 1. Organ wykonawczy województwa, powiatu i gminy, w celu realizacji polityki
ekologicznej państwa, sporządza odpowiednio wojewódzkie, powiatowe i gminne programy
ochrony środowiska, uwzględniając wymagania, o których mowa w art. 14.
2. Projekty programów ochrony środowiska są opiniowane odpowiednio przez organ
wykonawczy jednostki wyższego szczebla lub ministra właściwego do spraw środowiska.
3. W miastach, w których funkcje organów powiatu sprawują organy gminy, program ochrony
środowiska obejmuje działania powiatu i gminy.
Art. 18. 1. Programy, o których mowa w art. 17 ust. 1, uchwala odpowiednio sejmik
województwa, rada powiatu albo rada gminy.
2. Z wykonania programów organ wykonawczy województwa, powiatu i gminy sporządza co
2 lata raporty, które przedstawia się odpowiednio sejmikowi województwa, radzie powiatu lub
radzie gminy.
Ustawa – Prawo ochrony środowiska nie określa treści i zakresu programu ochrony środowiska,
zwraca jednak uwagę (art. 17 pkt. 1), by uwzględniał wymagania zawarte w art. 14 wynikające
z polityki ekologicznej państwa:
„Art. 14. 1. Polityka ekologiczna państwa, na podstawie aktualnego stanu środowiska, określa
w szczególności:
1) cele ekologiczne,
2) priorytety ekologiczne,
3) rodzaj i harmonogram działań proekologicznych,
4) środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki
finansowe.
11
2. Politykę ekologiczną państwa przyjmuje się na 4 lata, z tym że przewidziane w niej działania
w perspektywie obejmują kolejne 4 lata.
W opracowanych przez Ministerstwo Środowiska „Wytycznych sporządzania programów
ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym” (Warszawa, grudzień 2002 r.)
podkreśla się, że struktura wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony
środowiska powinna nawiązywać do struktury „Polityki ekologicznej państwa na lata 2003-2006
z uwzględnieniem perspektyw na lata 2007-2010”. Wytyczne „…mają charakter ramowy i mogą
być wykorzystane jako materiał pomocniczy przy sporządzaniu programów ochrony
środowiska”.
Program Ochrony Środowiska Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego opracowany został
z uwzględnieniem układu strukturalnego cytowanego wyżej dokumentu dotyczącego polityki
ekologicznej państwa, którego następujące rozdziały:
− racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych,
− poprawa jakości środowiska,
− narzędzia i instrumenty realizacji programu,
− harmonogram realizacji i nakłady na realizację programu,
− kontrola realizacji programu,
weszły w skład treści poszczególnych rozdziałów opracowania.
1. POLE ŁADU SPOŁECZNEGO – SPOŁECZNA ZASADNOŚĆ, AKCEPTACJA
2. POLE ŁADU EKONOMICZNEGO – EKONOMICZNA, GOSPODARCZA
EFEKTYWNOŚĆ
3. POLE ŁADU EKOLOGICZNEGO – EKOLOGICZNA RACJONALNOŚĆ
12
1.3
Ogólna charakterystyka Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego
1.3.1
Lokalizacja Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego
Powiat Bieruńsko-Lędziński położony jest w środkowo-wschodniej części województwa
śląskiego i obejmuje swym zasięgiem pięć gmin: trzy gminy miejskie – Bieruń, Lędziny,
Imielin, dwie wiejskie – Bojszowy, Chełm Śląski.
Ziemie Powiatu rozciągają się wzdłuż lewostronnego dorzecza Wisły. Południową część tego
obszaru stanowią fragmenty Równiny Pszczyńskej i Doliny Górnej Wisły. Na północy wynoszą
się Pagóry Jaworznickie stanowiące część Wyżyny Śląsko-Krakowskiej.
Powiat Bieruńsko-Lędziński od zachodu graniczy z miastami na prawach powiatu: Tychami
i Katowicami, od północy z miastami na prawach powiatu: Mysłowicami, Jaworznem, od
wschodu z powiatem chrzanowskim, od południa z powiatami: oświęcimskim i pszczyńskim.
1.3.2
Krótki rys historyczny1
W końcu XIII wieku na obszarze historycznej ziemi pszczyńskiej istniały trzy gródki-kasztelanie
w Bieruniu, Mikołowie i Pszczynie. Kasztelanem bieruńskiego gródka był prawdopodobnie
odnotowany w 1290 roku komes Usbanus.
Dzięki sprzyjającym okolicznościom geograficznym, politycznym i gospodarczym Pszczyna
urosła do rangi stolicy księstwa, a potem powiatu. Z wieku na wiek rosło także znaczenie
Mikołowa, który również osiągnął podobny status.
Historyczna szansa dla gmin tworzących, obecnie Powiat Bieruńsko-Lędziński, pojawiła się
wraz z intensywnym rozwojem przemysłu. Dzięki wysiłkom samorządowców szansy tej nie
zaprzepaszczono, zakładając w tej części Śląska podwaliny pod ośrodek z dużymi
perspektywami rozwojowymi. W 1954 roku z dawnej ziemi pszczyńskiej utworzono powiaty:
pszczyński o charakterze rolniczym i tyski - przemysłowy.
Dwadzieścia lat później reforma administracyjna zlikwidowała powiaty. Powstało województwo
katowickie, którego największym i obszarowo najrozleglejszym miastem zostały Tychy. Bieruń,
Lędziny i Bojszowy stały się częścią tego organizmu administracyjnego, zaś Imielin i Chełm
Śląski zostały wchłonięte przez Mysłowice.
Od 1990 roku, kiedy weszła w życie ustawa o samorządzie gminnym, Bieruń, Lędziny
i Bojszowy podjęły działania dla odrodzenia własnych wspólnot samorządowych
i odłączenia się od Tychów, co stało się rok później.
W kolejnych latach samorządowcy tych miejscowości rozpoczęli pierwsze zabiegi nad
utworzeniem powiatu bieruńskiego. Tymczasem w 1995 roku Imielin odzyskał prawa miejskie.
Reaktywowano także samodzielną gminę Chełm Śląski. Wtedy to samorządowcy Bierunia,
Lędzin, Imielina, Bojszów i Chełma Śląskiego już razem podjęli działania na rzecz utworzenia
swojego powiatu. W 1998 roku, gdy Sejm uchwalił ustawę o samorządzie powiatowym
i wojewódzkim, powstały nowe jednostki samorządowe szczebla powiatowego: powiat
pszczyński, mikołowski, miasto Tychy, miasto Mysłowice i wreszcie powiat tyski z siedzibą
w Tychach. W kwietniu 1999 roku za zgodą Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
siedzibę powiatu przeniesiono do Bierunia.
1
www.powiatbl.pl
13
Z dniem 1 stycznia 2002 roku, na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 maja 2001 r.
w sprawie utworzenia, ustalenia granic i zmiany nazwy powiatów oraz zmiany siedziby władz
powiatu, nastąpiła zmiana nazwy i siedziby władz powiatu na: Powiat Bieruńsko-Lędziński
z siedzibą władz w Bieruniu.
1.3.3
Klimat2
Systematyczne badania meteorologiczne na Śląsku rozpoczęto w II połowie XIX wieku. Do tego
czasu nie prowadzono instrumentalnych pomiarów warunków meteorologicznych, a próba ich
oceny sprowadza się do określania jakościowych cech pogody.
Zdecydowany rozwój sieci pomiarowej nastąpił po zakończeniu II wojny światowej,
a formalnie związany był z powstaniem w 1945 roku Państwowego Instytutu HydrologicznoMeteorologicznego. Jeszcze w 1945 roku założono stację meteorologiczną (synoptyczną)
w Częstochowie. W tym samym roku posterunek meteorologiczny w Raciborzu przyjął status
stacji synoptycznej, a dwa lata później tego typu stację założono w Bielsku-Białej. W 1947 roku
zaczął również pracować posterunek meteorologiczny w Wiśle, Zwardoniu i Żywcu Sporyszu.
Najwięcej tego typu posterunków uruchomiono w roku 1951, kiedy to rozpoczęły działalność
posterunki m.in. w Ząbkowicach k. Będzina, Bieruniu Starym, Świerklańcu, Gliwicach.
Województwo śląskie, którego powierzchnia wynosi 12 294 km2 (ok. 4% powierzchni kraju),
położone jest na obszarach Niziny Śląskiej, Wyżyny Śląskiej, Wyżyny Woźnicko-Wieluńskiej,
częściowo Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, Kotliny Oświęcimskiej, Pogórza Karpackiego
oraz Beskidów Zachodnich (Beskid Śląski i Źywiecki). Według jednej z bardziej znanych,
klasycznych regionalizacji klimatycznych E. Romera [15], województwo śląskie leży w zasięgu
pięciu krain należących do dwóch typów klimatycznych.
Najistotniejszymi elementami klimatyczno-meteorologicznymi są: warunki termiczne, warunki
anemometryczne i warunki wilgotnościowe powietrza.
Najwyższe średnie miesięczne temperatury występują w lipcu i wynoszą +17,9˚C.
Najchłodniejszymi miesiącami jest styczeń -3,2˚C i luty -3,0˚C. Ważne z rolniczego punktu
widzenia jest występowanie przymrozków. Pierwsze przymrozki jesienne pojawiają się na
omawianym terenie w drugiej połowie października, choć bardzo często można je już
obserwować we wrześniu. Ostatnie przymrozki wiosenne występują głównie w drugiej połowie
kwietnia.
Specyfiką warunków anemometrycznych jest występowanie dużej ilości cisz tj. około 20% oraz
niska prędkość wiatrów, która w tym okresie wynosiła 2,3 m/s. Zdecydowanie przeważały
wiatry z sektora południowo-zachodniego do północno-zachodniego, które stanowią niewielki
odsetek i występują sporadycznie. Cisze, wiatry słabe i bardzo słabe stanowią blisko 90% czasu
rocznego, co wpływa na kształtowanie się niekorzystnych warunków anemometrycznych.
Warunki wilgotnościowe charakteryzowane są na podstawie bardzo istotnych cech, tj. przebiegu
średniej wilgotności powietrza i opadów atmosferycznych. Obszar Powiatu BieruńskoLędzińskiego odznacza się wysokimi średnimi wartościami wilgotności względnej powietrza.
Średnia wieloletnia wilgotność powietrza wynosi 81%, najniższa w maju 74%, a najwyższa
w grudniu 88%. Średnie wieloletnie sumy opadów atmosferycznych wynoszą ok. 700 mm.
2
Źródło: Atlas klimatu województwa śląskiego. Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Oddział
w Katowicach. Katowice 2000
14
Rzeźba terenu3
1.3.4
Obszar Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego położony jest w obrębie dwóch makroregionów tj.
Wyżyny Śląskiej i Kotliny Raciborsko-Oświęcimskiej. W ukształtowaniu powierzchni terenu
odgrywają istotną rolę Pagóry Lędzińskie, które posiadają przebieg zbliżony do
równoleżnikowego. Średnia wysokość wynosi 50 m, przy czym kulminację stanowi Góra
Klimont o rzędnej 305 m n.p.m. Wierzchowina jest w części północno-wschodniej falista,
a w środkowej i południowo-zachodniej pagórkowata.
W przedłużeniu Pagórów Lędzińskich na wschód i południowy-zachód występują niskie pagórki
deniwelacyjne z najwyższą kulminacją w Hołdunowie, wynoszącą 280 m n.p.m. Pagórki te
posiadają szerokie wierzchowiny oraz spłaszczone i łagodne stoki (do 5˚). Od Garbu
Lędzińskiego oddzielone są rozległymi dolinami.
We współczesnej rzeźbie terenu obok elementów fizjogeograficznych coraz bardziej
uwidaczniają się elementy antropogeniczne. Są to niecki zapadliskowe, formy wyrobiskowe,
zwały, powierzchnie zrównań związane z budową infrastruktury technicznej jak też wykopy,
nasypy drogowe i kolejowe.
Sytuacja społeczna, zaludnienie, ruch naturalny ludności4
1.4
Powiat Bieruńsko-Lędziński zajmuje obszar o powierzchni ok. 156,68 km2 i obejmuje swym
zasięgiem 5 gmin: trzy miejskie - Bieruń, Lędziny, Imielin, dwie wiejskie - Bojszowy, Chełm
Śląski.
W 1995 roku Powiat Bieruńsko-Lędziński zamieszkiwało ok. 58 577 mieszkańców. Do końca
2002 roku liczba ludności zmalała do ok. 55 542 tj. o ok. 5,18%.
Średnia gęstość zaludnienia wynosi obecnie ok. 354 osoby na 1 km2.
Tabela 1-1 Ruch naturalny ludności5
Powierzchnia
[km2]
1
156,68
Ludność
[tys.]
[na 1 km2]
2
3
ok. 55
354
Urodzenia
4
508
Zgony
Ogółem
Niemowlęta
5
6
416
4
Przyrost
naturalny
Saldo
migracji
7
8
92
- 4 820
Analizę ruchu naturalnego ludności oparto na współczynniku przyrostu naturalnego będącego
bilansem dwóch składowych tego procesu, tj. poziomu urodzeń i wielkości zgonów.
Z zestawienia danych za rok 2002 wynika, że Powiat Bieruńsko-Lędziński odznacza się
stosunkowo niewielkim, dodatnim przyrostem naturalnym ludności.
3
Źródło: Dorzecze Górnej Wisły, cz. I, PWN, W-wa, Kraków 1991 r.
Według GUS (Polska Statystyka Publiczna) i Rocznika Statystycznego 2002
5
Polska Statystyka Publiczna stan na 31 XII 2002 r.
4
15
Kolejnym, po przyroście naturalnym, czynnikiem determinującym poziom wzrostu bądź spadku
liczby ludności na danym obszarze jest ruch „wędrówkowy”. Analiza bilansu tych
przemieszczeń (napływu i odpływu ludności) w postaci salda migracji za rok 2002 wskazuje na
fakt, iż obszar ten charakteryzuje bardzo wysokie ujemne saldo migracji.
Z powyższego zestawienia wynika, że obszar Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego charakteryzował
się niewielkim wzrostem liczby mieszkańców w latach 1995-2001. Spadek liczby mieszkańców
w roku 2002 był wynikiem przede wszystkim wysokiego ujemnego salda migracji.
61000
60000
59000
58000
57000
56000
55000
54000
53000
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
Rysunek 1-1 Liczba ludności w Powiecie Bieruńsko-Lędzińskim w latach 1995 – 2002
16
Struktura utrzymania i zatrudnienia6 oraz charakterystyka sektora
gospodarczego
1.4.1
8%
3%
3%
3%
2%
1%
9%
38%
10%
10%
13%
handel i naprawy
obsługa nieruchomości i firm, nauka
budownictwo
transport
przemysł
pozostała działalność
hotele i restauracje
pośrednictwo finansowe
ochrona zdrowia i opieka społeczna
edukacja
administracja publiczna
Rysunek 1-2 Struktura utrzymania i zatrudnienia
1.4.1.1
Działalność gospodarcza
W Powiecie Bieruńsko-Lędzińskim jest 3 850 podmiotów gospodarki narodowej (stan na koniec
roku 2001) zarejestrowanych w krajowym rejestrze urzędowym podmiotów gospodarki
narodowej – regon7, z czego najwięcej przypada na handel (ok. 38%), obsługę nieruchomości
i firm (ok. 13%), transport (ok. 10%), budownictwo (ok. 10%) oraz usługi przemysłowe (9%).
6
7
Rocznik statystyczny województwa śląskiego 2002
Dane dotyczą osób prawnych, jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej i osób fizycznych
prowadzących działalność gospodarczą. Nie ujęto jednostek lokalnych tych podmiotów
17
Przeważająca ilość firm funkcjonuje w sektorze prywatnym (ok. 95%). Głównie są to osoby
fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, stanowiące ok. 80% ogółu firm sektora
prywatnego.
Głównym źródłem utrzymania8 na obszarze Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego jest przemysł –
około 73,6% ogółu zatrudnionych. Znacznie mniejszy udział w strukturze utrzymania ma
edukacja – ok. 5,4%, handel i naprawy – ok. 5%, budownictwo – 3,9%.
Dominującą rolę w potencjale gospodarczym Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego zajmują kopalnie
węgla kamiennego „Piast” i „Ziemowit”. Duży wpływ na koniunkturę gospodarczą mają
ponadto istniejące zakłady i fabryki m.in. Zakład Tworzyw Sztucznych "Erg-Bieruń",
"Polinowa", "Danone" i Fabryka Wentylatorów "Fawent".
1.4.1.2
Bezrobocie
Pod pojęciem bezrobotnego (zgodnie z ustawą z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu
i przeciwdziałaniu bezrobociu – tekst jednolity: Dz. U. z 2003 r. Nr 58, poz. 514 z późn. zm.),
należy rozumieć osobę nie zatrudnioną i nie wykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną
i gotową do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy, nie uczącą się w szkole
w systemie dziennym, zarejestrowaną we właściwym dla miejsca zamieszkania (stałego lub
czasowego) powiatowym urzędzie pracy.
W końcu II kwartału 2001 roku w Powiatowych Urzędach Pracy województwa śląskiego
zarejestrowanych było 290,2 tys. osób bezrobotnych, tj. o 25,1% więcej niż przed rokiem
i o 1,0% więcej niż w końcu I kwartału 2001 roku. Województwo śląskie było szóstym
o największej liczbie zarejestrowanych bezrobotnych w kraju.
W końcu II kwartału br. stopa bezrobocia w województwie wynosiła 14,2% wobec 15,8%
w kraju, co oznacza, że była o 1,6 pkt procentowego niższa niż przeciętnie w kraju.
W Powiecie Bieruńsko-Lędzińskim zarejestrowanych było 3 121 bezrobotnych ogółem9 (stan za
31 XII 2001 rok), z czego 1 826 stanowiły kobiety (tj. ok. 58,5% ogółu bezrobotnych).
Największą grupę zarejestrowanych bezrobotnych stanowiły osoby z wykształceniem
zasadniczym zawodowym, najmniejszą zaś osoby z wykształceniem wyższym.
Ponadto dużą grupę stanowili bezrobotni w przedziale wiekowym do 24 lat, najmniejszą zaś
osoby powyżej 45 roku życia.
1.5
Strategiczne założenia rozwoju Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego
Strategia rozwoju Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego składa się z trzech celów strategicznych:
CEL A
–
Powiat Bieruńsko-Lędziński jest miejscem sprzyjającym ludziom młodym,
miejscem kultywowania tradycji regionalnej, zapewniającym swoim
mieszkańcom poczucie bezpieczeństwa,
8
Dane według faktycznego (stałego) miejsca pracy, dotyczą osób wykonujących pracę przynoszącą
im zarobek lub dochód
9
Rocznik statystyczny województwa śląskiego 2002. Dane o pracujących przedstawiono według
faktycznego (stałego) miejsca pracy w gminach i dotyczą osób wykonujących pracę przynoszącą im
zarobek lub dochód
18
CEL B
–
Powiat Bieruńsko-Lędziński jest miejscem o coraz bardziej poprawiającym się
środowisku naturalnym oraz poprawiającym się stanie zdrowia mieszkańców,
CEL C
–
Powiat Bieruńsko-Lędziński jest ambasadorem rozwoju przedsiębiorczości
i rolnictwa.
W ramach nadrzędnego CELU B założono następujące cele taktyczne:
Cel taktyczny B1
–
Wdrożenie programów edukacyjnych: promujących zdrowy styl
życia, profilaktycznych i ekologicznych,
Cel taktyczny B2
–
Stworzenie Warsztatów Terapii Zajęciowej,
Cel taktyczny B3
–
Ochrona wód, powietrza i gleby,
Cel taktyczny B4
–
Samorządowy program na rzecz osób niepełnosprawnych.
19
2 Kierunki ochrony środowiska w Powiecie BieruńskoLędzińskim
2.1
Gospodarka wodno-ściekowa
2.1.1
Charakterystyka i ocena aktualnego stanu
2.1.1.1
Wody powierzchniowe
Wody płynące
Powiat Bieruńsko-Lędziński położony jest w lewobrzeżnym dorzeczu rzeki Wisły, pomiędzy
ujściem Pszczynki i Przemszy.
Głównymi rzekami przepływającymi przez teren Powiatu są:
-
Wisła, która jednocześnie stanowi granicę Powiatu od strony południowo-wschodniej,
-
Przemsza, stanowiąca granicę Powiatu od strony wschodniej,
-
Gostynia,
-
Pszczynka będąca granicą Powiatu na krótkim odcinku od strony południowej.
Wisła jest największą rzeką10 Polski (1 047 km); powierzchnia jej dorzecza wynosi 194,4 tys.
km2, w tym w Polsce – 168,7 tys. km2 . Na terenie Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego zasilana jest
głównie przez Przemszę, Pszczynkę i Gostynię.
Dane charakterystyczne rzeki Przemsza:
-
długość 88 km (z Czarną Przemszą),
-
powierzchnia dorzecza 2,1 tys. km2.
Dane charakterystyczne rzeki Pszczynka:
-
długość 45,8 km,
-
powierzchnia zlewni 370 km2,
-
lewobrzeżnym dopływem Pszczynki jest Korzeniec (22,1 km).
Dane charakterystyczne rzeki Gostynia:
-
długość 32,1 km,
-
powierzchnia zlewni 349 km2,
-
lewobrzeżnymi dopływami Gostyni są: Potok Tyski (10,5 km) oraz rzeka Mleczna
(22,3 km) wraz z Potokiem Ławeckim (10 km).
Wody stojące
Na terenie Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego znajduje się szereg mniejszych i większych
zbiorników wodnych (np. jez. Łysina, zbiornik wody pitnej „Dziećkowice”, stawy: Poloczek,
Kudrowiec, Pacwowe Stawy), jednak największym z nich jest zbiornik wody pitnej
„Dziećkowice” zwany też zbiornikiem „Imielińskim”.
10
Według J. Kędziołka, K. Kocimowski, E. Wołonciej. Świat w liczbach. WSiP. Warszawa 1994
20
Wody powierzchniowe na terenie Powiatu przedstawia zamieszczona poniżej mapa
hydrograficzna.
Rysunek 2-1 Mapa hydrograficzna Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego
Jakość wód powierzchniowych
Na terenie Powiatu znajdują się następujące punkty monitoringu jakości wód powierzchniowych,
służące do badania ich jakości:
1. Monitoring krajowy:
-
Potok Goławiecki: ujście do Wisły - 0,1 km,
-
Gostynia: ujście do Wisły - 1,0 km.
2. Monitoring regionalny:
-
Przemsza: ujście do Wisły - 5,7 km,
-
Pszczynka: w Międzyrzeczu - 6,1 km, ujście do Wisły - 0,1 km, Korzeniec: ujście do
Pszczynki - 0,5 km,
-
Gostynia: poniżej ujścia Mlecznej - 4,0 km, Mleczna: ujście do Gostyni - 0,1 km,
Potok Tyski: ujście do Gostyni - 0,5 km.
21
Łącznie na terenie Powiatu znajduje się 9 punktów monitoringu wód powierzchniowych.
W tabeli poniżej zestawiono klasyfikację rzek w punktach monitoringu na terenie Powiatu.11
Tabela 2-1
Klasyfikacja rzek w punktach monitoringu wód powierzchniowych na terenie
Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego
Klasyfikacja na podstawie poszczególnych oznaczeń
Klasyfikacja
ogólna
Tlen
BZT5,
ChZT
utlenialność
Związki
biogenne
Związki
mineralne
Metale
ciężkie
2
3
4
5
6
7
8
9
II
non
non
non
I
non
non
non
poniżej ujścia Mlecznej
III
non
non
non
I
non
non
non
ujście do Wisły *
III
non
non
non
I
non
non
non
II
non
non
non
I
non
non
non
II
non
non
II
non
III
non
non
II
non
non
non
non
non
non
non
w Międzyrzeczu
non
non
non
I
I
non
non
non
ujście do Wisły
III
non
non
I
I
III
non
non
I
II
III
I
non
II
III
non
Nazwa cieku
1
Zawie- Baktesina
riologia
Potok Goławiecki
ujście do Wisły *
Gostynia
Mleczna
ujście do Gostyni
Potok Tyski
ujście do Gostyni
Przemsza
ujście do Wisły
Pszczynka
Korzeniec
ujście do Pszczynki
non – jakość pozaklasowa
* punkty monitoringu krajowego
Badania przeprowadzone w 2001 roku we wszystkich punktach monitoringu wód
powierzchniowych wskazują na pozaklasową jakość wód w rzekach Powiatu. O zaliczeniu do
wód pozaklasowych decydowały głównie związki biogenne oraz zanieczyszczenia
bakteriologiczne, wskazuje to na zanieczyszczenie wód ściekami bytowo-gospodarczymi. Rzeki,
które zbierają wody z terenów Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego są dodatkowo
zanieczyszczone ściekami przemysłowymi.
11
Według raportu Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska za rok 2001
22
Rzeka Przemsza odwadnia południową część przemysłowych terenów Górnośląskiego Okręgu
Przemysłowego, głównie rejon Mysłowic i Jaworzna. Jakość wód Przemszy nie odpowiada
normom żadnej z klas czystości, zarówno w klasyfikacji fizykochemicznej jak
i bakteriologicznej. Jest to spowodowane przede wszystkim zanieczyszczeniami przemysłowymi
jak też komunalnymi.
Zlewnia Pszczynki to obszary rolnicze i leśne, a jedynym większym ośrodkiem przemysłowym
jest Pszczyna, będąca głównym źródłem zanieczyszczenia. Wody Pszczynki, zarówno
w klasyfikacji według oznaczeń fizykochemicznych jak i bakteriologicznych są nadmiernie
zanieczyszczone. Jedynie związki mineralne i metale dotrzymały wymagań określonych dla
I klasy czystości. Pod względem sanitarnym tylko Korzeniec (lewy dopływ Pszczynki) prowadzi
wody III klasy czystości.
Gostynia – lewobrzeżny dopływ Wisły jest odbiornikiem zanieczyszczeń z rejonu Łazisk
Górnych, dalej – z Tychów (Potok Tyski), Lędzin i w dolnym biegu z miejscowości Bieruń
i Bojszowy. Górny odcinek Mlecznej i jej lewobrzeżny dopływ Potok Ławecki przyjmuje ścieki
z południowych dzielnic Katowic i Mysłowic. Wody te charakteryzują się nadmiernym
zanieczyszczeniem zarówno pod względem sanitarnym jak i w zakresie wskaźników
fizykochemicznych. Gostynia wraz z dopływami prowadzą wody o znacznym zanieczyszczeniu
związkami mineralnymi, co jest spowodowane zanieczyszczonymi wodami dołowymi z kopalń
zlokalizowanych na terenie GOP-u oraz Kompanii Węglowej S.A.
Aby doprowadzić do pełnej rewitalizacji wód płynących przez teren Powiatu Bieruńsko–
Lędzińskiego, konieczne jest przeprowadzenie skoordynowanych działań w sąsiednich
powiatach, a w szczególności leżących na terenie Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego.
2.1.1.2
Wody podziemne
Na terenie Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego występują: czwartorzędowe, trzeciorzędowe,
triasowe i karbońskie piętra wodonośne.
Czwartorzędowe piętro wodonośne związane jest z utworami piaszczystymi występującymi
w obrębie mułków i glin. W rejonach gdzie brak jest izolujących utworów trzeciorzędowych
piętro to zostało osuszone na skutek drenażu górniczego i eksploatacji ujęć wodnych.
W utworach tego rzędu występuje jeden poziom wodonośny posiadający zwierciadło swobodne
zalegające na głębokości 0,0 – 2,0 m, a w rejonach wyniesień morfologicznych do 5,0 m.
Zasilanie poziomu czwartorzędowego następuje głównie poprzez bezpośrednią infiltrację wód
opadowych.
Trzeciorzędowe piętro wodonośne zbudowane jest z utworów piaszczysto-ilastych, piasków oraz
zlepieńców leżących na nieprzepuszczalnym kompleksie ilastym. Poziom ten występuje
fragmentarycznie i posiada niewielkie zawodnienie. Poziom wodonośny zasilany jest wodami
opadowymi przez infiltrację wód z utworów czwartorzędowych. Jednak generalnie osady
trzeciorzędowe w swym typowym ilastym wykształceniu tworzą warstwę izolacyjną
rozdzielającą piętro wodonośne od czwartorzędowego piętra wodonośnego.
Piętro wodonośne triasu związane jest głównie z utworami dolomitycznomarglistymi pstrego
piaskowca (ret) oraz z wapieniami krynoidowymi warstw gogolińskich. Na skutek braku ciągłej
serii izolującej, triasowy poziom wodonośny pozostaje w hydraulicznym związku z niżej
położonymi warstwami karbońskimi. Zasilanie tego poziomu w wodę odbywa się poprzez
bezpośrednią infiltrację wód opadowych na wychodniach lub poprzez osady przepuszczalne
i słaboprzepuszczalne czwartorzędu oraz poprzez kontakt z utworami przepuszczalnymi dolnego
opalu.
23
Karbońskie piętro wodonośne występuje w piaskowcowym kompleksie warstw łaziskich.
Związane jest również ze stropowym odcinkiem serii warstw orzeskich. Występujące tu pokłady
węgla w osłonie łupków ilastych rozdzielają cały ten kompleks na szereg horyzontów, które
kontaktują się ze sobą w strefach uskokowych i w rejonach objętych eksploatacją górniczą
tworząc generalnie jeden wspólny poziom wodonośny.12;13
Na terenie Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego znajdują się następujące zbiorniki wód
podziemnych:
1. Główny Zbiornik Wód Podziemnych (GZWP) T/5 Chrzanów o typie zlewni
szczelinowo-krasowym z wodami nie wymagającymi uzdatniania.
2. Główny Zbiornik Wód Podziemnych (GZWP nr 457) C/2 o nazwie Tychy-Siersza,
występujący w utworach karbońskich o typie zlewni szczelinowo-porowatym
z wodami wymagającymi uzdatniania.
3. Użytkowy Poziom Wód Podziemnych (UPWP) o typie porowym.
GZWP stanowią najbardziej zasobne fragmenty poziomów wodonośnych, charakteryzujące się
najlepszymi parametrami hydrogeologicznymi tj. wydajnością potencjalną pojedynczego otworu
studziennego powyżej 70 m3/h, przewodnością warstwy wodonośnej większą niż 10 m2/h.
Posiadają one również wysoką jakość wód.
Biorąc powyższe pod uwagę, Główne Zbiorniki Wód Podziemnych wymagają szczególnej
ochrony.
2.1.1.3
Zaopatrzenie w wodę
Do sieci wodociągowej podłączona jest zdecydowana większość mieszkańców Powiatu
Bieruńsko-Lędzińskiego.
Sieć wodociągowa na terenie Powiatu administrowana jest głównie przez:
− Rejonowe Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Katowicach,
− Rejonowe Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Tychach,
− Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów w Katowicach,
− Gminne Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji.
Na terenach nie objętych zbiorowym systemem zaopatrzenia w wodę mieszkańcy zaopatrują się
z własnych ujęć – studnie kopane.
Ponadto na terenie Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego lokalne ujęcia wody posiadają:
1. Gmina Chełm Śląski (ujęcie „Gamrot”),
2. Kopalnie węgla kamiennego znajdujące się na terenie Powiatu:
− KWK „Ziemowit”,
− KWK „Piast”.
12
Według „Operatu wodnoprawnego na odprowadzenie wód pochodzących z odwadniania KWK „Ziemowit” do
wód powierzchniowych”. GIG Katowice. 2002
13
Według „Oceny Oddziaływania KWK „Ziemowit” na środowisko”. EKOKOS Zabrze. 1992
24
W tabeli 2-2 przedstawiona jest struktura zużycia wody w gminach Imielin oraz Bojszowy.
Dla pozostałych gmin brak jest danych.
Tabela 2-2 Struktura zużycia wody w Imielinie i w Bojszowach w 2002 roku
Lp.
Wyszczególnienie
Imielin
Bojszowy
1
2
3
4
561 540
335 673
1.
3
Zakup wody [m /rok]
3
2.
Zużycie wody ogółem [m /rok]
270 912
186 097
3.
Straty wody [m3/rok]
290 628
149 576
Z uzyskanych danych wynika, że w 2002 roku straty wody w sieci kształtowały się na poziomie
51,8% dla Imielina oraz ok. 44,6% dla Gminy Bojszowy, i są większe w porównaniu z rokiem
1998 (odpowiednio 50,4% i 41%). Występujące straty wody spowodowane są złym stanem
technicznym sieci wodociągowej na pewnych odcinkach, które wymagają wymiany.
Tak duże straty wody wskazują na zły stan techniczny sieci wodociągowej, spowodowany
głównie szkodami górniczymi oraz „zestarzeniem” materiału z którego są wykonane. Aby
zdecydowanie zmniejszyć ilość traconej wody, należy wymienić wszystkie odcinki sieci w złym
stanie. Wymianie podlegać będą w pierwszym rzędzie rury azbestowo-cementowe oraz rury
stalowe i żeliwne. Do sieci wodociągowej podłączonych jest ok. 97%14 mieszkańców Powiatu
Bieruńsko-Lędzińskiego, tj. ok. 53,8 tys. osób.
Udział procentowy długości przyłączy w ogólnej długości sieci wynosi ok. 23%.
Sieć wodociągowa wykonana jest w przeważającej części z rur ze stali, PVC i PE. Pozostała
część sieci przypada na rury żeliwne oraz azbestowe.
Przyłącza wodociągowe wykonane są głównie z rur stalowych, PE i PVC.
2.1.1.4
Ochrona przed powodzią i suszą
Zmiany w ukształtowaniu powierzchni mają bezpośredni wpływ na zagrożenia powodziowe.
Zagrożenia te obejmują tereny, które w dużej mierze uległy zatopieniu podczas powodzi w lipcu
1997 r. Również prowadzona eksploatacja górnicza prowadzi do miejscowych obniżeń terenu,
w których może gromadzić się woda.
Powódź w 1997 roku wyrządziła największe szkody w dolinie Przemszy m.in. ze względu na
przerwane wały powodziowe. Wytrzymały natomiast obwałowania rzeki Gostyni i Wisły, mimo
przecieków i napływu wód powodziowych od strony Bierunia. Pomimo tego, w wyniku
wypełnienia się wodami niecek osiadań górniczych zatopione zostały między innymi tereny
w rejonie Kopani, Bijasowic i Bierunia.
Potencjalne zagrożenie powodziowe stwarza zbiornik „Dziećkowice”. W razie awarii obiektu
hydrotechnicznego (zbiornik „Dziećkowice”), w zależności od skali ewentualnych uszkodzeń
zapory czołowej i zapór bocznych, maksymalna fala powodziowa, przy wysokim piętrzeniu
wody w zbiorniku, obejmie dolinę rzeki Przemszy wraz z północną i wschodnią częścią
14
Dane szacunkowe
25
Czarnuchowic. Zasięg ewentualnej fali powodziowej przy niższym poziomie piętrzenia wody
w zbiorniku, na terenie Czarnuchowic, nie powinien przekroczyć obwałowań rzeki Przemszy.
Zaistniałe już obniżenia terenu, zalewiska oraz zasięgi potencjalnych i rzeczywistych wód
powodziowych obejmują tereny, które były użytkowane w formie stawów. Dotyczy to byłego
Wielkiego Stawu Bieruńskiego, stawów w dolinie Przemszy oraz innych.15
Ochronie przed powodzią służy głównie identyfikacja i ujęcie w planach zagospodarowania
przestrzennego miast i gmin terenów zagrożonych występowaniem powodzi. Na tych terenach
powinna być ograniczona możliwość budowy nowych i rozbudowy istniejących obiektów.
Do wykonywanych działań z zakresu ochrony przed powodzią zaliczyć można regulacje rzek
i mniejszych cieków.
2.1.1.5
Źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych i podziemnych
Można wyróżnić kilka źródeł zanieczyszczeń wód podziemnych i powierzchniowych:
–
ścieki bytowe, które na skutek braku kanalizacji sanitarnej (nie wszyscy mieszkańcy
Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego podłączeni są do kanalizacji lub posiadają
oczyszczalnię ścieków), są odprowadzane do szamb lub nieoczyszczone bezpośrednio do
rowów i cieków naturalnych powodują zanieczyszczenia wód powierzchniowych oraz
podziemnych, poprzez wprowadzanie do nich głównie zanieczyszczeń wyrażonych jako
BZT5, ChZT, azot amonowy i fosforany,
–
wody opadowe i roztopowe przede wszystkim z centrów miast, dróg przelotowych oraz
parkingów i stacji paliw mogą zanieczyszczać wody powierzchniowe i podziemne
głównie substancjami ropopochodnymi spłukiwanymi z nawierzchni,
–
zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego (nawozy sztuczne) niosą głównie ze sobą
zanieczyszczenia w postaci związków azotu i fosforu,
–
składowiska odpadów komunalnych mogą być również potencjalnie źródłem
zanieczyszczenia wód w wyniku przedostania się odcieków do gruntu.
Innym poważnym źródłem zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych mogą być
ścieki przemysłowe, które w przypadku braku oczyszczenia niosą bardzo wysokie ładunki
zanieczyszczeń wyrażone jako: BZT5, ChZT, chlorki, siarczany, fosforany, detergenty, metale
ciężkie i inne.
Dodatkowo kopalnie węgla kamiennego poprzez wprowadzanie słonych wód dołowych
przyczyniają się do zanieczyszczenia wód powierzchniowych.
Również powstający przy eksploatacji węgla kamiennego odpad górniczy (skała płonna)
składowany na hałdach stanowi zagrożenie dla czystości wód podziemnych i powierzchniowych.
Składowiska te generują do środowiska specyficzne składniki mineralne: siarczany, chlorki
oraz metale.
15
Zgodnie z „Zintegrowanym Gminnym Programem Ochrony Środowiska dla Miasta Bieruń”. GIG
Katowice 2002
26
2.1.1.6
Kanalizacja i oczyszczalnie ścieków
Sieć kanalizacji sanitarnej
Siecią kanalizacyjną objętych jest ok. 43 % mieszkańców Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego.
Ścieki odprowadzane są głównie do oczyszczalni ścieków znajdujących się na terenie gmin
powiatu:
1. Gmina Bieruń:
− Oczyszczalnia ścieków przy ul. Chemików,
− Oczyszczalnia ścieków przy ul. Jagiełły,
− Oczyszczalnia ścieków przy ul. Soleckiej.
2. Gmina Lędziny:
− Oczyszczalnia ścieków przy KWK „Ziemowit”,
− Oczyszczalnia ścieków w Hołdunowie (w budowie).
3. Gmina Imielin:
− brak oczyszczalni ścieków.
4. Gmina Bojszowy:
− Oczyszczalnia ścieków przy ul. Gościnnej, typu SBR,
− Oczyszczalnia ścieków w Jedlinie, typu TMB,
− Oczyszczalnia ścieków w Międzyrzeczu, typu TMB,
− Oczyszczalnia ścieków w Świerczyńcu, typu BIOCLERE.
5. Gmina Chełm Śląski:
− Oczyszczalnia ścieków przy ul. Techników.
Na terenie Powiatu znajduje się również kilkadziesiąt oczyszczalni przydomowych, które zostały
wybudowane na terenach zabudowy rozproszonej, gdzie brak jest ekonomicznego uzasadnienia
budowy sieci kanalizacyjnej.
Ścieki z terenów nieskanalizowanych gromadzone są w zbiornikach bezodpływowych oraz
odprowadzane w sposób niekontrolowany do ziemi i wód płynących.
Oprócz wymienionych oczyszczalni ścieków komunalnych w Powiecie znajdują się również
oczyszczalnie ścieków przemysłowych.
Zakładowe oczyszczalnie ścieków posiadają:
− „DANONE” Sp. z o.o. Fabryka w Bieruniu,
− Kopalnie Węgla Kamiennego (osadniki wód dołowych).
Szereg zakładów oraz stacji benzynowych posiada również oczyszczalnie wód opadowych
i roztopowych.
27
W tabeli 2-3 przedstawiono ilość powstających ścieków sanitarnych w Powiecie, oszacowaną na
podstawie własnych obliczeń, do których założono średnią jednostkową ilość ścieków
na 1 mieszkańca na poziomie 120 l/M/d.
Tabela 2-3 Bilans ścieków komunalnych w Powiecie Bieruńsko-Lędzińskim
Lp.
Gmina
Liczba
mieszkańców
Ilość powstających ścieków
[m3/d]
1
2
3
4
1.
Bieruń
20 193
2 423
2.
Lędziny
16 000
1 920
3.
Imielin
7 657
919
4.
Bojszowy
6 280
754
5.
Chełm Śląski
5 500
660
55 630
6 676
Ogółem
Poniższy diagram przedstawia procentowy udział ścieków oczyszczonych w ogólnej ilości
powstających ścieków komunalnych w gminach Powiatu.
ścieki nieoczyszczone
ścieki oczyszczone
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
Chełm Śląski
Bojszowy
Imielin
Lędziny
0%
Bieruń
10%
Rysunek 2-2 Udział ścieków oczyszczonych w ogólnej ilości powstających ścieków
w gminach Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego
28
Całkowita długość sieci kanalizacji sanitarnej na terenie Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego
wynosi ok. 73 km, bez przykanalików.
W poszczególnych gminach sytuacja wygląda następująco:
1. Bieruń
- ok. 16 km,
2. Lędziny
- ok. 5,8 km,
3. Imielin
- brak kanalizacji,
4. Bojszowy
- ok. 50 km,
5. Chełm Śląski
- ok. 1,1 km.
Większość sieci została wybudowana stosunkowo niedawno i wykonana jest z rur PVC. Stan
techniczny tej sieci jest dobry.
Długość kanalizacji deszczowej na terenie Gminy Bojszowy wynosi ok.12 km. W pozostałych
gminach powiatu brak danych dotyczących długości i stanu technicznego kanalizacji
deszczowej.
2.1.1.7
Wpływ eksploatacji górniczej oraz składowisk odpadów
Teren Powiatu znajduje się pod wpływem eksploatacji kopalni „Ziemowit” i „Piast”.
Na terenach tych występują szkody górnicze, które widoczne są w każdej gminie Powiatu
Bieruńsko-Lędzińskiego.
Wpływ eksploatacji górniczej na jakość wód powierzchniowych i podziemnych przejawia się
przez:
− generowanie do wód powierzchniowych słonych wód dołowych oraz zawartych w nich
siarczanów i pierwiastków promieniotwórczych,
− wymywanie składników mineralnych ze składowisk skały płonnej,
− osiadanie terenu powodujące zaburzenia w naturalnym spływie wód powierzchniowych.
KWK „Ziemowit” oraz „Piast” odprowadzają słone wody dołowe do wód powierzchniowyh
powodując ich skażenie. Rzeki Gostynia, Przemsza i Potok Goławiecki należą do cieków
o najwyższych wskaźnikach zanieczyszczeń w województwie. Ich wody są szczególnie
obciążone podwyższoną zawartością zanieczyszczeń głównie poprzez związki: chlorków,
siarczanów oraz podwyższoną radioaktywność.
Na terenie Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego nie ma składowiska odpadów komunalnych jak też
przemysłowych. Na terenie Gminy Lędziny znajduje się zwałowisko kamienia dołowego przy
Szybach Głównych KWK „Ziemowit” oraz zwałowisko kamienia kopalnianego KWK „Piast”
w rejonie byłych stawów „Paciorkowce” wzdłuż Potoku Goławieckiego.
Ze znajdujących się na terenie Powiatu zwałowisk odpadów górniczych (skały płonnej), na
skutek naturalnego wietrzenia skał, zostają wymywane do wód powierzchniowych
i podziemnych związki, które powodują przekroczenia głównie siarczanów, chlorków
i metali.
29
2.1.2
2.1.2.1
Stan docelowy i identyfikacja potrzeb w dziedzinie gospodarki wodnościekowej uwzględniające dostosowanie do wymogów Unii Europejskiej
Regulacje prawa wspólnotowego
Polityka ochrony wód przed zanieczyszczeniem (cele i zadania) określona jest w dyrektywie
ramowej Unii Europejskiej.
W dalszym ukierunkowaniu strategii ochrony krajowych zasobów wodnych przed
zanieczyszczeniem, w tym strategii oczyszczania ścieków miejskich i przemysłowych, dużą rolę
odgrywać będzie przyjęta dyrektywa ramowa ustanawiająca podstawę polityki wodnej Unii
Europejskiej w tej dziedzinie.
Wprowadzając zintegrowane zarządzanie jakością wody dyrektywa ramowa ustala zależności
między różnymi dyrektywami i stanowi niewątpliwy postęp w tym, że eliminuje szereg
niekonsekwencji występujących między nimi.
Przyjęte wspólne dla Unii Europejskiej regulacje prawa w zakresie gospodarki wodno-ściekowej
zawarte są również w następujących dyrektywach:
− Dyrektywa Rady 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania i kontroli
zanieczyszczenia (IPPC),
− Dyrektywa Rady 76/464/EWG w sprawie zanieczyszczenia spowodowanego przez
niektóre niebezpieczne substancje wprowadzane do środowiska wodnego wspólnoty,
− Dyrektywa Rady 91/676/EWG w sprawie ochrony wód przed zanieczyszczeniami
spowodowanymi przez azotany ze źródeł rolniczych,
− Dyrektywa Rady 91/271/EWG w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych,
− Dyrektywa Rady 93/481/EWG dotycząca formularzy dla prezentowania narodowych
programów przewidzianych w Art.17 Dyrektywy Rady 91/271/EWG,
− Dyrektywa Rady 76/464/EWG w sprawie odprowadzania niebezpiecznych substancji do
wody oraz dyrektywy „córki” 82/176, 83/515, 84/156, 84/491, 86/280, 88/347, 90/415,
− Dyrektywa Rady 75/440/EWG w sprawie wymaganej jakości wód powierzchniowych
przeznaczonych do pobierania wody pitnej w krajach członkowskich,
− Dyrektywa Rady 80/778/EWG w sprawie jakości wody przeznaczonej do picia,
− Dyrektywa Rady 98/83/WE w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez
ludzi, uzupełniająca i zastępująca dyrektywę 80/778/EWG,
− Dyrektywa Rady 76/160 dotycząca jakości wody w kąpieliskach,
− Dyrektywa Rady 77/795 ustanawiająca wspólną procedurę wymiany informacji na temat
jakości wód powierzchniowych w Unii,
− Dyrektywa Rady 79/869/EWG dotycząca metod badań i częstotliwości analiz wód
powierzchniowych przeznaczonych do poboru wody pitnej w krajach członkowskich,
− Dyrektywa Rady 80/68/EWG w sprawie ochrony wód podziemnych
zanieczyszczeniem powodowanym przez niektóre substancje niebezpieczne,
przed
− Dyrektywa Rady 78/659/EWG w sprawie jakości wód wymagających ochrony dla
podtrzymania życia ryb,
30
− Dyrektywa Rady 79/923/EWG w sprawie jakości wód wymaganych dla hodowli
skorupiaków i mięczaków.
Pozostałe obszary związane z gospodarką wodno-ściekową nie ujęte w powyższych
dyrektywach, państwa członkowskie normują na poziomie krajowym.
2.1.2.2
Aktualny stan prawa polskiego w zakresie gospodarki wodno-ściekowej
W Polsce sprawy związane z ochroną środowiska w zakresie gospodarki wodno-ściekowej
regulują następujące ustawy oraz rozporządzenia:
− Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627
z późn. zm.),
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 listopada 2001 r. w sprawie rodzajów
instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia (Dz. U. Nr 140, poz. 1585),
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 czerwca 2002 r. w sprawie wzorów
wykazów zawierających informacje i dane o zakresie korzystania ze środowiska
i sposobu ich przedstawiania (Dz. U. Nr 100, poz. 920),
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów
instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów
przyrodniczych albo środowiska jako całości (Dz. U. Nr 122, poz. 1055),
− Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 września 2002 r. w sprawie określenia
rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz
szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia
raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 179, poz. 1490),
− Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 grudnia 2001 r. w sprawie wysokości
jednostkowych stawek kar za przekroczenie warunków wprowadzenia ścieków do wód
lub do ziemi (Dz. U. Nr 146, poz. 1640),
− Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 20 lipca 2002 r. w sprawie sposobu
realizacji obowiązków dostawców ścieków przemysłowych oraz warunków
wprowadzania ścieków do urządzeń kanalizacyjnych (Dz. U. Nr 129, poz. 1108),
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 stycznia 2003 r. w sprawie wymagań
w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów w środowisku substancji lub energii przez
zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem, portem (Dz. U. Nr
35, poz. 308),
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18 marca 2003 r. w sprawie opłat
za korzystanie ze środowiska (Dz. U. Nr 55, poz. 477) w zakresie prowadzenia pomiarów
wielkości emisji (Dz. U. Nr 110, poz. 1057),
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 czerwca 2003 r. w sprawie określenia
wzoru publicznie dostępnego wykazu danych o dokumentach zawierających informacje
o środowisku i jego ochronie (Dz. U. Nr 110, poz. 1058),
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 czerwca 2003 r. zmieniające
rozporządzenie w sprawie wzorów wykazów zawierających informacje i dane o zakresie
korzystania ze środowiska i sposobu ich przedstawiania (Dz. U. Nr 113, poz. 1075),
− Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. Nr 115, poz. 1229 z późn. zm.),
31
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie
szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy działań mających na
celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. Nr 4, poz. 44),
− Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2002 r. w sprawie przebiegu granic
obszarów dorzeczy, przyporządkowania zbiorników wód podziemnych do właściwych
obszarów dorzeczy, utworzenia regionalnych zarządów gospodarki wodnej oraz podziału
obszarów dorzeczy na regiony wodne (Dz. U. Nr 232, poz. 1953),
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań,
jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia
ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz. U. Nr 204, poz. 1728),
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 listopada 2002 r. w sprawie metodyk
referencyjnych badania stopnia biodegradacji substancji powierzchniowoczynnych
zawartych w produktach, których stosowanie może mieć wpływ na jakość wód (Dz. U.
Nr 196, poz. 1658),
− Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 października 2002 r. w sprawie wymagań,
jakim powinna odpowiadać woda w kąpieliskach (Dz. U. Nr 183, poz. 1530),
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań,
jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb
w warunkach naturalnych (Dz. U. Nr 176, poz. 1455),
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie warunków,
jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie
substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. Nr 212, poz. 1799),
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów
wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych
(Dz. U. Nr 241, poz. 2093),
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 31 stycznia 2003 r. w sprawie
dopuszczalnych mas substancji, które mogą być odprowadzane w ściekach
przemysłowych (Dz. U. Nr 35, poz. 309),
− Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym
odprowadzaniu ścieków (Dz. U. Nr 72, poz. 747; zm.: nr 115, poz. 1229 z późn. zm.),
− Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 14 stycznia 2002 r. w sprawie określenia
przeciętnych norm zużycia wody (Dz. U. Nr 8, poz. 70),
− Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 marca 2002 r. w sprawie określenia
taryf, wzoru wniosku o zatwierdzenie taryf oraz warunków rozliczeń za zbiorowe
zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków (Dz. U. Nr 26, poz. 257),
− Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 20 lipca 2002 r. w sprawie sposobu
realizacji obowiązków dostawców ścieków przemysłowych oraz warunków
wprowadzania ścieków do urządzeń kanalizacyjnych (Dz. U. Nr 129, poz. 1108),
− Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 listopada 2002 r. w sprawie wymagań
dotyczących jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 203,
poz. 1718),
− Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. Nr
77, poz. 335 z późn. zm.),
32
− Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska,
ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz. 1085),
− Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628 z późn. zm.),
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu, czasu,
sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów (Dz. U. Nr 220,
poz. 1858),
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003r. w sprawie szczegółowych
wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny
odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów (Dz. U. Nr 61, poz. 549),
− Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U.
Nr 132, poz. 622 z późn. zm.),
− Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 17 października 2002 r. w sprawie
warunków wprowadzania nieczystości ciekłych do stacji zlewnych (Dz. U. Nr 188,
poz. 1576),
− Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. Nr 89, poz. 414 z późn. zm.),
− Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków
technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75,
poz. 690),
− Ustawa z dnia 26 lipca 2000 r. o nawozach i nawożeniu (Dz. U. Nr 89, poz. 991
z późn. zm.),
− Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 czerwca 2001 r. w sprawie
szczegółowego sposobu stosowania nawozów oraz prowadzenia szkoleń z zakresu ich
stosowania (Dz. U. Nr 60, poz. 616).
Przedstawiono stan prawny na dzień 31 lipca 2003 r.
Polskie prawo w dalszym ciągu jest w trakcie dostosowywania do wymogów Unii Europejskiej,
w związku z tym należy oczekiwać wejścia w życie kolejnych nowych rozporządzeń związanych
z gospodarką wodno-ściekową.
2.1.2.3 Identyfikacja potrzeb związanych z ochroną środowiska Powiatu w zakresie
gospodarki wodno-ściekowej wraz ze stanem docelowym
Zaopatrzenie w wodę
Z analizy stanu istniejącego wynika, że Powiat Bieruńsko-Lędziński wyposażony jest w sieć
wodociągową w 97%.
Przy założeniu 100% wyposażenia gmin powiatu w sieć wodociągową, do wykonania pozostanie
ok. 15 km nowej sieci wraz z przyłączami.
Część istniejącej sieci wodociągowej znajduje się w złym stanie technicznym, docelowo
wymiany wymagają wszystkie rury azbestowo-cementowe, stalowe i żeliwne.
33
Kanalizacja i oczyszczanie ścieków sanitarnych
Docelowo ścieki z terenu Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego oczyszczane będą w następujący
sposób:
1. Gmina Bieruń
Ścieki oczyszczane będą tak jak dotychczas w 3 oczyszczalniach ścieków znajdujących się
przy: ul. Chemików, ul. Jagiełły oraz ul. Soleckiej.
Długość kanalizacji przewidzianej do wybudowania do 2015 roku wynosi 37 km.
2. Gmina Lędziny
W gminie ścieki oczyszczane będą w istniejącej oczyszczalni znajdującej się na terenie
KWK „Ziemowit”. Na dzień 31.08.2003 r. przewidziane było oddanie do eksploatacji
oczyszczalni ścieków w Hołdunowie o przepustowości 1300 m3/d. Gmina przewiduje
również wybudować w przyszłości 3 oczyszczalnie ścieków: w Lędzinach (do roku 2005),
w Goławcu (do roku 2009) i w Górkach (do roku 2007).
Długość kanalizacji przewidzianej do wybudowania do 2015 roku wynosi 18,5 km.
3. Gmina Imielin
W mieście brak jest oczyszczalni ścieków. Do 2010 roku przewiduje się wybudowanie
oczyszczalni ścieków o przepustowości 1000 m3/d (lokalizacja - rejon ul. Wandy).
4. Gmina Bojszowy
Ścieki oczyszczane będą tak jak dotychczas w 4 oczyszczalniach ścieków znajdujących się
w: Bojszowach, Jedlinie, Międzyrzeczu oraz Świerczyńcu.
Długość kanalizacji przewidzianej do wybudowania do 2015 roku wynosi 22,6 km.
5. Gmina Chełm Śląski
Istniejąca oczyszczalnia w Chełmie Śląskim o przepustowości 800 m3/d przewidziana jest do
likwidacji. Gmina planuje wybudować do roku 2008 nową oczyszczalnię w Chełmie Śląskim
przy ul. Kmicica o przepustowości 2 500 m3/d.
Łącznie do końca 2015 roku na terenie Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego planuje się wykonać
185 km kanalizacji sanitarnej oraz ok. 80 km przykanalików.
Należy zaznaczyć, że w miejscach występowania największych szkód górniczych można
rozważyć budowę kanalizacji ciśnieniowej.
Kanalizacja deszczowa
Na terenie Powiatu istnieje kanalizacja deszczowa z odprowadzeniem do cieków
powierzchniowych, brak jest jednak danych dotyczących jej długości i stanu technicznego.
Docelowo zakłada się rozbudowę istniejącej sieci kanalizacji deszczowej, tak aby wszystkie
ulice na terenach zabudowanych były w nią wyposażone.
34
Według wstępnego oszacowania do wykonania i renowacji pozostanie16 ok. 65 km kanalizacji
deszczowej.
Przy odprowadzaniu ścieków deszczowych z terenów zanieczyszczonych (stacje benzynowe,
parkingi, centrum miasta, drogi wojewódzkie i krajowe) należy przewidywać wykonanie
podczyszczalni wód deszczowych w celu usunięcia zawiesiny (do wartości 100 mg/l)
i substancji ropopochodnych (do wartości 15 mg/l).17
Ochrona przed powodzią i suszą
Powiat powinien współdziałać przy opracowaniu programu ochrony przed powodzią, przy czym
wskazane jest aby programy opracowywane były w układzie zlewniowym. Opracowania takie
wykraczają poza obszar danego powiatu, dlatego przy pracach nad nimi należy współdziałać
z sąsiednimi powiatami oraz administratorami poszczególnych cieków.
Program powinien przede wszystkim zawierać i uwzględniać:
− regulację rzek i potoków,
− podwyższenie wałów przeciwpowodziowych przed rozpoczęciem eksploatacji górniczej
w zagrożonych rejonach,
− ocenę stateczności pozostałych wałów i ich naprawę,
− budowę obiektów małej retencji,
− wyznaczenie terenów zalewowych,
− wdrożenie systemu ostrzegania na wypadek katastrofy.
2.1.3
Cele i kierunki działań
1. Cel przyjęty w „Strategii rozwoju województwa śląskiego na lata 2000-2015”:
„utworzenie systemu kształtowania i wykorzystania zasobów wodnych”.
2. Cel długoterminowy do 2015 r. przyjęty w „Programie ochrony środowiska
województwa śląskiego”: „Przywrócenie wysokiej jakości wód powierzchniowych
oraz ochrona jakości wód podziemnych i racjonalizacja ich wykorzystania”.
2.1.4
Priorytety ekologiczne
Priorytetem w zakresie gospodarki wodno-ściekowej jest „Przywrócenie czystości wód
powierzchniowych, ochrona zasobów wód podziemnych oraz zmniejszenie strat
i zapewnienie wysokiej jakości wody do picia”.
Priorytet ten jest zgodny z celami przyjętymi dla województwa śląskiego.
16
17
Własne oszacowanie
Według Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie warunków, jakie należy
spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych
dla środowiska wodnego (Dz. U. 2002 Nr 212, poz.1799)
35
W1
LD
2.1.4.1
„Przywrócenie czystości
wód powierzchniowych,
ochrona zasobów
wód podziemnych
oraz zapewnienie
mieszkańcom wody
o wysokiej jakości.
Cele długoterminowe
2004-2015
Ograniczenie ilości ścieków
nieoczyszczonych.
Ograniczenie strat wody
związanych z przesyłem
i poprawa zaopatrzenia ludności
w wodę.
Ochrona wód
powierzchniowych
i podziemnych.
W1C1
W1C2
W1C3
W1C4
Cele krótkookresowe
2004-2006
Rozbudowa i modernizacja sieci
kanalizacyjnej.
LK
Rejestr celów i zadań środowiskowych
W1C4Z2
W1C4Z1
W1C3Z3
W1C3Z2
W1C3Z1
Propagowanie tzw. dobrych praktyk rolniczych w
celu zmniejszenia zanieczyszczeń obszarowych
związkami biogennymi.
Monitoring wód powierzchniowych
i podziemnych.
Zabezpieczenie sieci zaopatrzenia
w wodę przed szkodami górniczymi.
W
W
WIOŚ
G
W
W
W
Gminy
Właściciele sieci
wodociągowej,
RPWiK
Gminy
Właściciele sieci,
KW S.A.
KWK Piast
i Ziemowit
Gmina Chełm
Śląski
W1C2Z6
Likwidacja istniejącej oraz budowa nowej
oczyszczalni ścieków
w gminie Chełm Śląski.
Wymiana odcinków rurociągów stalowych,
żeliwnych i azbestowo-cementowych sieci
wodociągowej.
Uzupełniająca rozbudowa sieci wodociągowej.
W
Gminne
Przedsiębiorstwo
Komunalne
w Bojszowach
Modernizacja oczyszczalni ścieków
w Międzyrzeczu gm. Bojszowy.
W1C2Z7
W
W
W
W
W
W
W
W
36
KZ
Kod wagi
zadania
Gmina Bojszowy
Gmina Bieruń
Gmina Lędziny
Gmina Lędziny
Gmina Imielin
Gminy
Gminy
Gminy
Jednostka/osoba
odpowiedzialna
w Jedlinie gm. Bojszowy.
Budowa sieci kanalizacji sanitarnej
w gminach: Bieruń, Bojszowy, Chełm Śląski.
w gminie Lędziny, Imielin.
Budowa kanalizacji deszczowej na terenie Powiatu.
Budowa nowej oczyszczalni ścieków
w gminie Imielin.
Budowa oczyszczalni ścieków „Lędziny”.
Budowa 2 nowych oczyszczalni ścieków
w gminie Lędziny.
przy ul. Soleckiej w Bieruniu.
Nazwa zadania
W1C2Z5
W1C2Z4
W1C2Z3
W1C2Z2
W1C2Z1
W1C1Z3
W1C1Z2
W1C1Z1
LZ
W2
Minimalizacja zagrożeń
spowodowanych
klęskami powodzi.
W2C1
W1C5
Opracowanie planów ochrony
przeciwpowodziowej
oraz ekspertyz.
Zmniejszenie zanieczyszczenia
wód podziemnych
i powierzchniowych.
W2C1Z6
W2C1Z5
W2C1Z4
W2C1Z3
W2C1Z2
W2C1Z1
W1C5Z6
W1C5Z5
W1C5Z4
W1C5Z3
Wykonanie niezbędnych ekspertyz dotyczących
stanu technicznego wałów przeciwpowodziowych.
Inwentaryzacja studni kopanych – ewidencja
i zabezpieczenie przed zanieczyszczeniem.
Rozpropagowanie oraz budowa oczyszczalni
przydomowych
w tych miejscach, gdzie jak wynika
z planów zagospodarowania przestrzennego brak
będzie kanalizacji w okresie perspektywicznym.
Opracowanie programu ochrony przed powodzią
w obszarze zlewni rzek: Wisły, Przemszy, Gostyni,
Potoku Goławieckiego,Pszczynki.
Rozpoznanie potrzeb wraz z ich realizacją
w zakresie zabezpieczenia przeciwpowodziowego
ze szczególnym uwzględnieniem tzw. małej retencji.
Opracowanie planu operacyjnego przed powodzią.
(wdrożenie systemu ostrzegania).
Opracowanie planu operacyjnego przed powodzią
(wdrożenie systemu ostrzegania).
Wykonanie ekspertyzy hydrotechnicznej dla węzła
osadniczego „Czarnuchowice” - teren zagrożony
powodzią.
Monitoring radiologiczny rzek: Wisły, Gostyni
i Potoku Goławieckiego.
Zorganizowanie monitoringu zwałowisk odpadów
zlokalizowanych na terenie powiatu (KWK Piast
i Ziemowit).
Działania kontrolne dotyczące rozpoznania
problemu oczyszczania wód deszczowych
z terenów przemysłowych oraz dróg wojewódzkich
i krajowych.
Budowa systemu oczyszczania wód dołowych
z radu i zasolenia.
W1C5Z1
W1C5Z2
Modernizacja instalacji do produkcji wyrobów
mleczarskich w zakresie niezbędnym do uzyskania
pozwoleń zintegrowanych.
W1C4Z3
G
L
Administratorzy
wałów
p.powodziowych
G
P
G
L
G
G
L
G
L
L
L
Gmina Bieruń
Gminy
Powiat
Gminy
Regionalny Zarząd
Gospodarki Wodnej
Gminy
Gminy
KW S.A.
KWK Piast
i Ziemowit
KW S.A.
KWK Piast
i Ziemowit
Wojewódzki
Inspektorat
Ochrony
Środowiska
KW S.A.
KWK Piast
i Ziemowit
Przedsiębiorcy
37
W2C3Z1
W2C4Z1
Stworzenie systemów
monitoringu.
Regulacja rzek, potoków
i stawów oraz wykonanie
odwodnień i melioracji.
W2C2
W2C3
W2C4
W2C4Z2
W2C2Z1
Przebudowa i modernizacja
obiektów hydrotechnicznych.
KW S.A.
KWK Piast
i Ziemowit
Administratorzy
cieków i urządzeń
wodnych
Wykonanie niezbędnych regulacji rzek (wraz
z linią brzegową), potoków i stawów w Powiecie
oraz przeprowadzenie odmulenia.
Odwodnienie i melioracja terenów narażonych
zalewaniem i nadmiernym retencjonowaniem wody
w związku ze szkodami górniczymi.
P
Administratorzy
obiektów
hydrotechnicznych
i cieków wodnych
Stworzenie systemu monitorowania stanu rzek
i wałów przeciwpowodziowych.
L
L
L
Administratorzy
obiektów
hydrotechnicznych
Przebudowa i modernizacja obiektów
hydrotechnicznych (w tym wzmocnienie wałów
p.powodziowych) rzek: Gostynia, Wisła, Przemsza
oraz Potoku Goławieckiego.
38
2.1.5
Mechanizmy prawno-ekonomiczne
Podstawowym aktem prawnym regulującym sprawy w dziedzinie gospodarki wodno-ściekowej
jest ustawa z dnia 18 lipca 2001 Prawo wodne. Ustawa reguluje gospodarowanie wodami
zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, a w szczególności kształtowanie i ochronę zasobów
wodnych, korzystanie z wód oraz zarządzanie wodami.
Wody podlegają ochronie niezależnie od tego, czyją stanowią własność.
Ochrona wód polega w szczególności na:
− unikaniu, eliminacji i ograniczaniu zanieczyszczenia wód, w szczególności
zanieczyszczeniami substancjami szczególnie szkodliwymi dla środowiska wodnego,
− zapobieganiu niekorzystnym zmianom naturalnych przepływów wody albo naturalnych
poziomów zwierciadła wody.
Ustawa nakazuje, aby aglomeracje o równoważnej liczbie mieszkańców powyżej 2 000 były
wyposażone w sieci kanalizacyjne dla ścieków komunalnych zakończone oczyszczalniami
ścieków (art. 43 ustawy).
Powyższy zapis jest implementacją dyrektywy Rady nr 91/271/EWG.
W negocjacjach stowarzyszeniowych, Polska uzyskała okresy przejściowe na dostosowanie do
tego wymogu:
− do 10 000 RLM18 - 10 lat,
− powyżej 10 000 RLM (dla dużych miast) – 8 lat.
W miejscach, gdzie budowa systemów kanalizacyjnych nie przyniosłaby korzyści dla
środowiska lub powodowałaby nadmierne koszty, należy stosować systemy indywidualne lub
inne rozwiązania (art. 42 ustawy).
Produkcję rolną należy prowadzić w sposób ograniczający i zapobiegający zanieczyszczaniu
wód związkami azotu pochodzącymi ze źródeł rolniczych. Należy upowszechniać dobre praktyki
rolnicze, w szczególności na drodze organizowania szkoleń dla rolników (art. 47 ustawy).
Szczególnej ochronie podlegają zasoby wód podziemnych, ustawa nakazuje, aby wody
podziemne były wykorzystywane przede wszystkim do:
− zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia oraz na cele socjalno-bytowe,
− na potrzeby produkcji artykułów żywnościowych oraz farmaceutycznych.
W zakresie ochrony przed powodzią i suszą obowiązek ten ciąży na organach administracji
rządowej i samorządowej (art. 81 ustawy).
Ochronę przed powodzią i suszą realizuje się w szczególności przez:
− zachowanie i tworzenie wszelkich systemów retencji wód, budowę i rozbudowę
zbiorników retencyjnych, suchych zbiorników przeciwpowodziowych oraz polderów
przeciwpowodziowych,
− racjonalne retencjonowanie wód oraz użytkowanie budowli przeciwpowodziowych,
sterowanie przepływami wód,
18
RLM – Równoważna Liczba Mieszkańców
39
− funkcjonowanie systemu ostrzegania przed niebezpiecznymi zjawiskami zachodzącymi
w atmosferze oraz hydrosferze,
− kształtowanie zagospodarowania przestrzennego dolin rzecznych lub terenów
zalewowych, budowanie oraz utrzymywanie wałów przeciwpowodziowych, a także
kanałów ulgi (art. 80 ustawy).
Problematykę wodno-ściekową reguluje również ustawa Prawo ochrony środowiska oraz ustawa
o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków.
40
2.1.6
Poprawa stanu czystości oraz jakości wód
powierzchniowych i podziemnych.
Zapewnienie ludności oraz gospodarce
potrzebnych ilości wody o odpowiedniej
jakości spełniającej wymogi sanitarne.
Ilość odprowadzanych ścieków
komunalnych i przemysłowych
wymagających oczyszczenia
w hm3, w tym oczyszczonych.
% ludności obsługiwanej przez
oczyszczalnie ścieków.
Długość sieci kanalizacyjnej.
Długość sieci wodociągowej.
Redukcja zanieczyszczeń
w ściekach.
Poprawa kondycji środowiska naturalnego,
a w szczególności wód powierzchniowych
i podziemnych na terenie Powiatu.
„Przywrócenie czystości wód
powierzchniowych, ochrona zasobów wód
podziemnych oraz zapewnienie mieszkańcom
wody o wysokiej jakości”.
Zmniejszenie strat wody w sieci
wodociągowej.
Poprawa jakości wody dostarczanej
mieszkańcom.
Poprawa jakości wód powierzchniowych
przez: oczyszczanie ścieków komunalnych
i przemysłowych, ograniczenie spływu
azotanów z terenów rolniczych
oraz ograniczenie spływu zanieczyszczonych
wód deszczowych z dróg.
Ochrona czystości wód podziemnych.
Zwiększenie atrakcyjności terenu Powiatu
dla inwestorów.
Poprawa warunków sanitarnych i zmniejszenie
zagrożenia zdrowia.
Podniesienie standardu życia mieszkańców.
Ochrona terenów zamieszkania ludności
oraz prowadzonej działalności gospodarczej
przed powodzią.
Cele
nadrzędne
Cele
szczegółowe
Programu
Oczekiwane
rezultaty
Obiektywnie sprawdzalne wyznaczniki
osiągnięć
Logika interwencji
Cele
Rezultaty
Matryca logiczna
41
Pomiary poziomu
zanieczyszczeń wód
powierzchniowych
i podziemnych.
Powiat,
Główny Urząd Statystyczny,
Przepisy i normy Unii
Europejskiej,
Raporty Unii Europejskiej.
Urząd Marszałkowski
Województwa Śląskiego,
Urząd Wojewódzki
w Katowicach,
Wojewódzki Fundusz Ochrony
Środowiska i Gospodarki
Wodnej,
Powiat,
Śląski Wojewódzki Inspektorat
Ochrony Środowiska
w Katowicach,
Regionalny Zarząd Gospodarki
Wodnej w Gliwicach,
Instytut Meteorologii
i Gospodarki Wodnej.
Źródła i sposoby weryfikacji
Ogólna poprawa stanu
jakości wód
powierzchniowych
i podziemnych.
Pozyskanie inwestorów.
Pozyskanie
odpowiednich środków
finansowych.
Założenia
3.
2.
1.
1
I
Lp.
1.
1
I
Lp.
2.1.7
3
2
3
2004
2004
2004
Nazwa zadania
2
Opracowanie programu ochrony
przed powodzią w obszarze zlewni
rzek: Wisły, Przemszy, Gostyni,
Pszczynki i Potoku Goławieckiego.
Wykonanie niezbędnych ekspertyz
dotyczących stanu technicznego
wałów przeciwpowodziowych.
Przebudowa
i modernizacja obiektów
hydrotechnicznych
(w tym wzmocnienie wałów
p. powodziowych) rzek: Gostynia,
Wisła, Przemsza oraz Potoku
Goławieckiego.
Planowane efekty
ekologiczne
Jednostka
odpowiedzialna
Powiat
Planowane efekty
ekologiczne
SUMA
Zabezpieczenie
przed powodzią.
5
6
ZADANIA WŁASNE POWIATU*
Jednostka
odpowiedzialna
2015
2006
obiektów
hydrotechnicznych
Administratorzy
wałów
p. powodziowych
Administratorzy
Zabezpieczenie
przed powodzią.
Zabezpieczenie
przed powodzią.
50
50
10 000
100
40
Planowane
koszty
ogółem
[PLN] tys.
7
Planowane
koszty ogółem
[PLN] tys.
5
6
7
ZADANIA KOORDYNOWANE POWIATU**
Regionalny
Zarząd
Zabezpieczenie
2005
Gospodarki
przed powodzią.
Wodnej
Termin
zakończenia
planowany
Termin
rozpoczęcia
planowany
4
2005
4
Termin
zakończenia
planowany
2004
Opracowanie planu operacyjnego
przed powodzią jako część
powiatowego planu reagowania
kryzysowego (wdrożenie systemu
ostrzegania).
Termin
rozpoczęcia
planowany
Nazwa zadania
Harmonogram realizacji Programu
42
X
X
8
UE
[PLN]
8
UE
[PLN]
X
9
NFOS
[PLN]
9
NFOS
[PLN]
X
X
X
10
WFOS
[PLN]
X
10
WFOS
[PLN]
X
X
X
11
Środki
własne
X
11
Środki
własne
Gminy,
RZGW,
ŚZMiUW,
KW S.A.
KWK Piast
i Ziemowit
Gminy,
RZGW,
ŚZMiUW
Gminy,
ŚZMiUW
12
Partnerzy
Gminy
12
Partnerzy
11.
10.
9.
8.
7.
6.
5.
4.
Modernizacja instalacji do produkcji
wyrobów mleczarskich w zakresie
niezbędnym do uzyskania pozwoleń
zintegrowanych.
Budowa systemu oczyszczania wód
dołowych z radu i zasolenia.
2004
(już
rozpoczęto)
2002
2004
Zorganizowanie monitoringu
zwałowisk odpadów
zlokalizowanych na terenie powiatu
(KWK Piast i Ziemowit).
2007
2004
2007
2005
2005
2015
2015
2004
2004
2015
2006
2004
2004
Monitoring radiologiczny rzek:
Wisły, Gostyni i Potoku
Goławieckiego
Wykonanie niezbędnych regulacji
rzek (wraz z linią brzegową),
potoków i stawów w Powiecie
oraz przeprowadzenie odmulenia.
Odwodnienie i melioracja terenów
narażonych zalewaniem
i nadmiernym retencjonowaniem
wody w związku ze szkodami
górniczymi.
Działania kontrolne dotyczące
rozpoznania problemu oczyszczania
wód deszczowych z terenów
przemysłowych oraz dróg
wojewódzkich i krajowych.
Stworzenie systemu monitorowania
stanu rzek i wałów
przeciwpowodziowych.
Przedsiębiorcy
KW S.A.
KWK Piast
i Ziemowit
KW S.A.
KWK Piast
i Ziemowit
KW S.A.
KWK Piast
i Ziemowit
Wojewódzki
Inspektorat
Ochrony
Środowiska
cieków
i urządzeń
wodnych
Kompania
Węglowa S.A.
w Katowicach
KWK Piast
i Ziemowit
Administratorzy
obiektów
hydrotechnicznych i cieków
wodnych
Administratorzy
43
Zmniejszenie
zanieczyszczenia
30
wód podziemnych
i powierzchniowych
Ocena wpływu
zwałowisk na wody
brak danych
powierzchniowe
i podziemne.
73 693
Zmniejszenie
w tym:
zanieczyszczenia
Piast 29 000
wód podziemnych
Ziemowit 44 693
i powierzchniowych.
Zmniejszenie
uciążliwości
brak danych
zakładu na
środowisko.
450
10 000
Regulacja
stosunków
wodnych.
Zmniejszenie
zanieczyszczenia
wód podziemnych
i powierzchniowych.
10 000
150
Zabezpieczenie
przed powodzią.
Poprawa czystości
rzek.
Zabezpieczenie
przed powodzią.
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
WIOŚ,
Wojewoda
Administratorzy
cieków wodnych,
Gminy,
WIOŚ
Powiat,
Gminy
Gminy,
Spółki wodne
RZGW
RZGW,
Gminy,
Administratorzy
rzek
3.
2.
1.
1
I
Lp.
15.
14.
13.
12.
2004
2004
Termin
rozpoczęcia
planowany
Zabezpieczenie sieci zaopatrzenia
w wodę przed szkodami górniczymi.
Monitoring wód powierzchniowych
i podziemnych.
Nazwa zadania
Opracowanie planu operacyjnego
przed powodzią (wdrożenie systemu
ostrzegania).
Wykonanie ekspertyzy
hydrotechnicznej dla węzła
osadniczego „Czarnuchowice” teren zagrożony powodzią.
Rozpoznanie potrzeb wraz z ich
realizacją w zakresie zabezpieczenia
przeciwpowodziowego ze
szczególnym uwzględnieniem tzw.
małej retencji.
WIOŚ
Termin
Jednostka
zakończenia
odpowiedzialna
planowany
2015
2015
2015
2010
Planowane efekty
ekologiczne
Planowane
koszty ogółem
[PLN] tys.
brak danych
2 500
Zmniejszenie strat
wody oraz poprawa
jakości wody
pitnej.
Ocena jakości wód
powierzchniowych
i podziemnych.
SUMA
50 000
brak danych
Zmniejszenie strat
i zapewnienie
wysokiej jakości
wody do picia.
Zmniejszenie
uciążliwości
zakładu na
środowisko.
UE
[PLN]
X
X
X
NFOS
[PLN]
X
X
X
2005
2006
2015
2004
2004
2004
Gminy
Gmina Bieruń
Gminy
250
40
brak danych
Zabezpieczenie
przed powodzią.
Zabezpieczenie
przed powodzią.
Zabezpieczenie
przed powodzią.
X
X
3
4
5
6
7
8
9
SZCZEGÓŁOWE WYTYCZNE DO SPORZĄDZANIA PROGRAMÓW GMINNYCH***
2004
Wymiana odcinków rurociągów
stalowych, żeliwnych i azbestowocementowych sieci wodociągowej.
2
2005
w Międzyrzeczu gm. Bojszowy.
Gminne
Przedsiębiorstwo
Komunalne
w Bojszowach
Właściciele
sieci
wodociągowej
RPWiK
Właściciele
sieci,
KW S.A.
KWK Piast
i Ziemowit
44
X
X
X
10
WFOS
[PLN]
X
X
X
X
X
X
X
11
Środki
własne
X
X
X
X
Powiat
Powiat
12
Partnerzy
Marszałek,
Przedsiębiorcy
Gminy
Gminy
11.
10.
9.
8.
7.
6
5.
4.
2004
2004
2004
2004
2004
2004
2004
2004
Uzupełniająca rozbudowa sieci
wodociągowej.
Inwentaryzacja studni kopanych –
ewidencja i zabezpieczenie przed
zanieczyszczeniem.
Rozpropagowanie oraz budowa
oczyszczalni przydomowych
w tych miejscach, gdzie jak wynika
z planów zagospodarowania
przestrzennego brak kanalizacji
w okresie perspektywicznym.
Budowa oczyszczalni ścieków
„Lędziny”.
Budowa 2 nowych oczyszczalni
ścieków w gminie Lędziny.
Likwidacja istniejącej oraz budowa
nowej oczyszczalni ścieków
w gminie Chełm Śląski.
Budowa nowej oczyszczalni ścieków
w gminie Imielin.
przy ul. Soleckiej w Bieruniu.
2006
2010
2008
2009
2005
2015
2005
2015
Gmina Bieruń
Gmina Imielin
Gmina Chełm
Śląski
Gmina
Lędziny
Gmina
Lędziny
Gminy
Gminy
Gminy
45
1 000
100
6 000
Wyeliminowanie
skażenia wód
4 500
podziemnych
i powierzchniowych.
Wyeliminowanie
skażenia wód
1 100
podziemnych
i powierzchniowych.
Wyeliminowanie
skażenia wód
7 000
podziemnych
i powierzchniowych.
Wyeliminowanie
skażenia wód
4 900
podziemnych
i powierzchniowych.
Zmniejszenie
uciążliwości
ścieków
brak danych
wprowadzanych
do wód.
Wyeliminowanie
skażenia wód
podziemnych
i powierzchniowych.
Zaopatrzenie
ludności w wodę
do picia.
Wyeliminowanie
skażenia wód
podziemnych
i powierzchniowych.
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Bieruńskie
Przedsiębiorstwo
Inżynierii
Komunalnej
w Bieruniu
Media lokalne,
Producenci
oczyszczalni
Właściciele
studni
RPWiK,
GPW
2004
2004
2004
2004
2004
w Jedlinie gm. Bojszowy.
w gminach: Bieruń, Bojszowy,
Chełm Śląski.
w gminie Lędziny, Imielin
Budowa kanalizacji deszczowej
na terenie Powiatu.
Propagowanie tzw. dobrych praktyk
rolniczych w celu zmniejszenia
zanieczyszczeń obszarowych
związkami biogennymi.
2015
2015
2010
2015
2007
Gminy
Gminy
Gmina
Lędziny
Gmina Imielin
Gmina Bieruń
Gmina
Bojszowy
Gmina Chełm
Śląski
Gmina
Bojszowy
SUMA
Zmniejszenie ilości
związków
biogennych
wprowadzanych
do wód
powierzchniowych
i podziemnych.
Wyeliminowanie
skażenia wód
podziemnych
i powierzchniowych.
Zmniejszenie
zanieczyszczenia
wód podziemnych
i powierzchniowych.
125
40 000
12 000
40 000
Zmniejszenie
uciążliwości
ścieków
brak danych
wprowadzanych
do wód.
Wyeliminowanie
skażenia wód
25 000
podziemnych
9 000
i powierzchniowych.
20 000
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Ośrodek
Doradztwa
Rolniczego,
Inspekcja
Ochrony Roślin
i Nasiennictwa,
Media lokalne,
Właściciele
gospodarstw
Zarządy Dróg,
Przedsiębiorcy
Firmy komunalne
Firmy komunalne
Gminne
Przedsiębiorstwo
Komunalne
w Bojszowach
Przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji powiatu,
Przedsięwzięcia finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji wyższego szczebla: wojewódzkiego
i centralnego,
*** Przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji gmin.
*
**
16.
15.
14.
13.
12.
46
2.1.8
Wnioski
1. Podstawowym instrumentem ochrony zasobów wód powierzchniowych i podziemnych są
wydawane przez Starostę pozwolenia wodnoprawne.
2. Zdecydowana poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych może być uzyskana
dzięki budowie systemów kanalizacyjnych, szczególnie na terenach o dużej intensywności
zabudowy.
3. W przypadkach indywidualnych, na obszarach zabudowy mieszkaniowej rozproszonej, gdzie
nie przewiduje się budowy sieciowego systemu odprowadzania ścieków, przewiduje się
budowę przydomowych biologicznych oczyszczalni ścieków lub innego sprawnego systemu
unieszkodliwiania ścieków.
4. Realizacja kompleksowego programu porządkowania gospodarki wodno-ściekowej na
terenie Powiatu w latach 2004 – 2015 uzależniona jest od pozyskania środków finansowych
z Unii Europejskiej.
5. Przy pozyskiwaniu wsparcia finansowego z funduszy Unii Europejskiej zamierzenia
inwestycyjne w dziedzinie gospodarki wodno-ściekowej należy łączyć w programy
o charakterze międzygminnym.
6. Racjonalne nawożenie gruntów rolnych i właściwe stosowanie środków ochrony roślin
winno przyczynić się do zmniejszenia ładunku zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł
powierzchniowych.
7. Rozpoznania zagadnienia ochrony przed powodzią należy dokonać w układzie zlewniowym,
opracowując programy, które obejmowały będą powiaty leżące w danej zlewni.
8. W działaniach związanych z ochroną przeciwpowodziową należy szczególnie uwzględnić
tzw. „małą retencję”.
9. Szczegółowego rozpoznania i podjęcia działań wymaga problem dotyczący oczyszczania
wód deszczowych z tras komunikacyjnych o dużym natężeniu ruchu – drogi wojewódzkie
oraz drogi powiatowe w centrach miast.
47
2.2
Gospodarka odpadami
2.2.1
Wprowadzenie
Przedmiotem analizy niniejszego opracowania są odpady i gospodarka odpadami,
w rozumieniu ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628
z późn. zm.) wytwarzanymi na terenie Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego. W poniższym rozdziale
ujęta została problematyka gospodarki odpadami innymi niż niebezpieczne, a w szczególności
odpadami komunalnymi oraz niebezpiecznymi. Tematyka podjęta w opracowaniu, dotyczy
odpadów i gospodarki odpadami, w stopniu podstawowym. Dokładna analiza stanu istniejącego
zostanie przeprowadzona w odrębnym dokumencie – „Planie Gospodarki Odpadami Powiatu
Bieruńsko-Lędzińskiego na lata 2004-2015”, uwzględniającym zapisy niniejszego programu
oraz wytyczne zawarte w programach wyższego szczebla.
2.2.2
Charakterystyka i ocena stanu aktualnego
2.2.2.1
Odpady komunalne
Według definicji umieszczonej w ustawie o odpadach, odpady komunalne to: „odpady
powstające w gospodarstwach domowych, a także odpady niezawierające odpadów
niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój
charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych”.
Tak więc źródłami wytwarzania odpadów komunalnych są:
− gospodarstwa domowe,
− obiekty infrastruktury takie jak: handel, usługi i rzemiosło, szkolnictwo, obiekty
turystyczne, targowiska.
Ilość powstających odpadów
Podstawę do ustalenia ogólnej ilości odpadów komunalnych na analizowanym terenie stanowi
jednostkowy wskaźnik nagromadzenia odpadów wyrażony w m3/M/rok lub w kg/M/rok. Jego
wartość została ustalona na podstawie badań. W oparciu o średnie wskaźniki nagromadzenia
odpadów dla terenu Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego została obliczona ilość wytwarzanych
odpadów. Dane te zostały zestawione w poniższej tabeli:
Tabela 2-4 Ilość powstających odpadów na terenie Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego w 2002 r .
Liczba ludności19
Średni wskaźnik
wytwarzania
odpadów
[Mg/M/rok]
Ilość odpadów
wytworzonych
[Mg/rok]
Średni
wskaźnik
nagromadzenia
odpadów
[m3/M/rok]
Ilość odpadów
nagromadzonych
[m3/rok]
Bieruń
19 956
0,358
7 144,25
1,01
20 155,56
Imielin
7 793
0,358
2 789,89
1,01
7 870,93
Lędziny
15 864
0,358
5 679,31
1,01
1 6022,64
Bojszowy
6 377
0,337
2 149,05
1,31
8 353,87
Chełm Śląski
5 552
0,337
1 871,02
1,31
7 273,12
Ogółem
55 542
0,350
19 633,52
1,13
59 676,12
Gmina
19
Wg GUS „Rocznik statystyczny województwa śląskiego 2002 rok”
48
Dane zawarte w tabeli 2-4 obliczone zostały na podstawie danych przekazanych przez
Międzygminne Przedsiębiorstwo Gospodarki Odpadami „Master” Sp. z o.o. w Tychach.
Objętościowy wskaźnik nagromadzenia odpadów wyrażony w kg/m3, kształtuje się na poziomie:
− Bieruń, Lędziny, Imielin – 354 kg/m3,
− Bojszowy, Chełm Śląski – 257 kg/m3.
Dla Powiatu średni objętościowy wskaźnik nagromadzenia odpadów wynosi – 329 kg/m3.
Jakość powstających odpadów
Skład odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie Powiatu przedstawia poniższa tabela.
Tabela 2-5 Skład odpadów komunalnych wytworzonych na terenie Powiatu BieruńskoLędzińskiego w 2002 r.
Lp.
Nazwa strumienia
Skład
[%]
Ilość
[Mg/M/rok]
Ilość
[Mg/rok]
1
2
3
4
5
1
Odpady kuchenne ulegające biodegradacji
13,40
0,047
2 630,9
2
Odpady zielone
1,10
0,004
216,0
3
Papier i tektura (nieopakowaniowe)
1,66
0,006
325,9
4
Opakowania z papieru i tektury
3,90
0,014
765,7
5
Opakowania wielomateriałowe
1,20
0,004
235,6
6
Tworzywa sztuczne (nieopakowaniowe)
6,18
0,022
1213,4
7
Opakowania z tworzyw sztucznych
2,06
0,007
404,4
8
Szkło (nieopakowaniowe)
0,61
0,002
119,8
9
Opakowania ze szkła
7,75
0,027
1521,6
10
Metale
2,56
0,009
502,6
11
Opakowania z blachy
0,86
0,003
168,8
12
Opakowania z aluminium
0,24
0,001
47,1
13
Tekstylia
3,26
0,011
640,1
14
Odpady mineralne
14,04
0,049
2 756,5
15
Drobna frakcja popiołowa
23,54
0,082
4 621,7
16
Odpady wielkogabarytowe
5,68
0,020
1115,2
17
Odpady budowlane
10,86
0,038
2 132,2
18
Odpady niebezpieczne
1,10
0,004
216,0
100,00
0,350
19 633,5
Ogółem
Dane przedstawione w powyższej tabeli obliczone zostały na podstawie informacji uzyskanych
w MPGO „Master” Sp. z o.o. w Tychach. Przedstawiony skład [%] odpadów jest uśrednioną
wartością dla całego roku. W poszczególnych okresach (zimowy, wiosenny, letni, jesienny)
skład odpadów jest inny. Przede wszystkim zmienia się ilość drobnej frakcji popiołowej oraz
ilość odpadów ulegających biodegradacji.
49
Zbieranie i wywóz odpadów
Na terenie Gmin Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego funkcjonuje system segregacji odpadów
„u źródła”. Mieszkańcy gromadzą odpady w specjalnie do tego celu przystosowanych
pojemnikach oraz w workach. Na terenie Powiatu ze strumienia odpadów komunalnych
wydzielane są: tworzywa sztuczne, szkło, metale, puszki i makulatura. Pozostałe odpady
komunalne w postaci wymieszanej, gromadzone są na posesjach w pojemnikach.
Odbiorem odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, transportem oraz zbieraniem
zajmują się firmy komunalne.
Zagospodarowanie i unieszkodliwianie odpadów
Z terenu Powiatu odpady komunalne wywożone są na składowiska odpadów (Tychy;
Mysłowice). Większość odpadów deponowana jest na składowisku odpadów w Tychach,
którego zarządcą jest MPGO „MASTER” Sp. z o.o.
2.2.2.2
Odpady inne niż niebezpieczne
Do tej grupy odpadów zaliczamy odpady powstające w wyniku działalności podmiotów
gospodarczych na terenie Powiatu. Odpady takie co do składu nie mogą posiadać właściwości,
wymienionych w załącznikach 3 i 4 do ustawy o odpadach, mogących zakwalifikować je do
niebezpiecznych.
Najwięcej odpadów innych niż niebezpieczne, na terenie Powiatu, powstaje głównie
w przemyśle górniczo-wydobywczym. Z działalnością wydobywczą związane jest składowanie
odpadów górniczych (skały płonnej). Powstałe zwałowiska odpadów górniczych przy KWK
„Piast” w Bieruniu oraz KWK „Ziemowit” w Lędzinach poddane są rekultywacji. Pozostałe
gałęzie przemysłu jak: przemysł energetyczny, przemysł chemiczny, przemysł spożywczy oraz
oczyszczalnie ścieków mają znacznie mniejszy udział w ogólnej ilości wytwarzanych odpadów
przemysłowych.
Wytwarzane na terenie Powiatu odpady przekazywane są podmiotom gospodarczym
zajmującym się transportem, odzyskiem bądź unieszkodliwianiem odpadów. Część odpadów
nieprzydatna gospodarczo, kierowana jest na składowiska odpadów.
2.2.2.3
Odpady niebezpieczne
W rozumieniu ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku o odpadach odpady niebezpieczne to:
„należące do kategorii lub rodzajów odpadów określonych na liście A załącznika 2 do ustawy
oraz posiadające co najmniej jedną z właściwości wymienionych w załączniku 4 do ustawy lub
należące do kategorii lub rodzajów odpadów określonych na liście B załącznika nr 2 do ustawy
i zawierające którykolwiek ze składników wymienionych w załączniku nr 3 oraz posiadające co
najmniej jedną cechę wymienioną w załączniku nr 4”.
Powstawanie odpadów niebezpiecznych na terenie Powiatu związane jest z działalnością
zakładów przemysłowych, jednostek handlowo-usługowych oraz z funkcjonowaniem
gospodarstw domowych.
Wytwarzane odpady niebezpieczne, w sektorze gospodarczym na terenie Powiatu, są
segregowane w miejscu powstawania, magazynowane w odpowiednio do tego celu
przeznaczonych miejscach oraz przekazywane jednostkom gospodarczym posiadającym
stosowne zezwolenia.
50
Według danych zawartych w opracowaniu „Stan środowiska w województwie śląskim
w 2001 roku” wydanym przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach
wynika, że na terenie Powiatu wytworzono 242,16 Mg odpadów niebezpiecznych, w tym:
– 23,3% wykorzystano,
– 10,2% jest magazynowana,
– 6,5% unieszkodliwiono bez składowania,
– 62,3% unieszkodliwiono przez składowanie.
2.2.3
Stan docelowy i identyfikacja potrzeb
2.2.3.1
Prognoza powstawania i bilans odpadów komunalnych
Prognoza ilościowa i jakościowa powstawania odpadów na terenie Powiatu BieruńskoLędzińskiego jest podstawą do opracowania systemów ich zagospodarowania. Bazą wyjściową
do sporządzenia prognozy stanowią zmieniające się w czasie jednostkowe wskaźniki
nagromadzenia odpadów, a także dane dotyczące zmian ludności w perspektywicznym okresie.
Prognozowaną liczbę ludności w Powiecie przedstawia poniższy diagram.
60000
59000
58000
57000
56000
55000
54000
53000
52000
51000
2002
2005
2008
2011
2014
Liczba ludności
Rysunek 2-3 Prognozowana liczba ludności w Powiecie Bieruńsko-Lędzińskim w latach
2002-201520
20
Na podstawie danych GUS
51
W niniejszym opracowaniu założono wzrost ilości odpadów wytwarzanych przez jednego
mieszkańca Powiatu. Wzrost ilości wytwarzanych odpadów oparto o następujące założenia:
− rozwój gospodarki będzie postępował bez większych załamań i struktura gospodarki
będzie zbliżała się do gospodarki krajów zachodnioeuropejskich,
− rozwój gospodarczy, który powoli pociągał będzie za sobą wzrost zamożności
społeczeństwa, spowoduje m.in. rozwój rynku prasowego, a to w konsekwencji wpłynie
także na wzrost ilości odpadów papieru,
− powoli następować będzie rozwój sieci gastronomicznej, w tym rozwój punktów
zbiorowego żywienia w zakładach pracy, co spowoduje równocześnie „przemieszczanie
się” odpadów spożywczych z dzielnic mieszkalnych do centrów miast. Rozwojowi sieci
gastronomii sprzyjać też będzie zmiana systemu pracy wzorowana na standardach
zachodnich, czyli praca z przerwą na lunch,
− zakłada się, że przez najbliższe 5 lat, dominować będą postawy konsumpcyjne,
powodujące wzrost ilości odpadów, następnie obserwować będzie się postawy
proekologiczne, w których zawarty będzie również świadomy stosunek do problematyki
odpadów. Uwidoczni się to spadkiem ilości tworzyw sztucznych na korzyść ilości szkła
i wyrobów z drewna czy innych materiałów, przede wszystkim materiałów podatnych na
recyrkulację czy łatwo degradowalnych – jak papier czy drewno,
− zakłada się zmianę systemu CO (centralnego ogrzewania) przez część mieszkańców
Powiatu na paliwa ekologiczne bądź inne źródła energii (biopaliwa). Działania takie
sprzyjać będą spadkowi ilości popiołów w strumieniu odpadów komunalnych,
− wzrost budownictwa oraz usług remontowo-budowlanych, zaowocuje wzrostem ilości
odpadów poremontowych (w tym gruzu).
0,385
0,380
0,375
0,370
0,365
0,360
0,355
0,350
0,345
0,340
0,335
2003
2005
2007
2010
2013
2015
Ilość odpadów [Mg/M/rok]
Rysunek 2-4 Ilość odpadów wytwarzanych przez mieszkańca Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego
w okresie perspektywicznym 2003-2015
Na podstawie powyższych danych opracowano prognozę ilości odpadów wytwarzanych
w powiecie.
52
Prognozowaną ilość odpadów powstających na terenie Powiatu przedstawia poniższy diagram.
23000
22000
21000
20000
19000
18000
17000
2002
2005
2007
2010
2012
2015
Ilość odpadów [Mg/rok]
Rysunek 2-5 Ilość odpadów powstających na terenie Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego w latach
2002-2015
2.2.3.2
Określenie stanu docelowego
Rozpatrywane rozwiązania techniczno-organizacyjne w dziedzinie gospodarki odpadami na
terenie Powiatu służyć powinny ograniczeniu uciążliwości dla środowiska odpadów oraz
poprawie walorów przyrodniczo-krajobrazowych. Rozwiązania, które będą stosowane
w najbliższych latach w ramach gospodarki odpadami, muszą przede wszystkim zaspokajać
potrzeby mieszkańców, być zgodne z wymogami ochrony środowiska oraz z technikami
i technologiami stosowanymi w Unii Europejskiej.
Zapewnienie tych wszystkich uwarunkowań wiąże się niewątpliwie z ponoszeniem nakładów
finansowych. Zgodnie z zasadą “zanieczyszczający płaci” koszty związane z funkcjonowaniem
systemu unieszkodliwiania odpadów, winny być ponoszone przez mieszkańców oraz innych
wytwórców odpadów. Jest rzeczą oczywistą, że im nowocześniejsza technologia zastosowana
w gospodarce odpadami, tym wyższe są koszty. Trudno stwierdzić, jaka jest maksymalna
akceptowalna granica kosztów jakie może ponieść potencjalny mieszkaniec Powiatu.
Istniejąca sytuacja (nagromadzenie znacznej ilości odpadów na składowiskach) wymusza
przyjęcie odpowiedniej strategii w zakresie gospodarki odpadami. Ustawa o odpadach (Dz. U.
Nr 62, poz. 628, z późn. zm.) oraz dyrektywy Unii Europejskiej nakazują maksymalnie
ograniczyć ilość składowanych odpadów, przewidują stopniowe wprowadzenie zakazu
składowania odpadów w formie nieprzetworzonej. W związku z tym rozwój technologii
przerobu i unieszkodliwiania odpadów jest konieczny, ale niestety pociąga za sobą wzrost
kosztów.
Program bazuje na kilku podstawowych założeniach:
− ograniczeniu powstawania dzikich składowisk oraz likwidacja i rekultywacja już
istniejących,
53
− objęcie przynajmniej 80% mieszkańców Powiatu systemem odbioru i selektywnej zbiórki
odpadów,
− rozwojowi selektywnej zbiórki odpadów prowadzącej do odzysku surowców wtórnych,
− wprowadzeniu oraz rozwoju stopnia utylizacji organicznej frakcji odpadów poprzez
technologię biologicznego ich przerobu,
− lokowaniu na składowisku odpadów tylko tych, których dalsza przeróbka lub
wykorzystanie jest niemożliwe.
Odzysk surowców z odpadów, jako element gospodarki odpadami, powinien być traktowany
priorytetowo przed innymi, różnymi metodami unieszkodliwiania odpadów.
Z dotychczasowych doświadczeń wynika, że spodziewane zyski ze sprzedaży odzyskanych
surowców nie pokrywają w całości wydatków poniesionych w procesach odzysku odpadów,
dotyczy to również innych procesów przerobu odpadów. Założenie, że działalność przerobu
odpadów może być samofinansująca jest błędne. Oczywistym jest, że działania związane
z odzyskiem odpadów będą oznaczały dodatkowe koszty: zbierania, transportu oraz sortowania
zebranego materiału. Jednakże podstawą ekonomiczną dla wdrażania systemów przetwarzania
odpadów jest odpowiednio wysoki poziom kosztów ich składowania, który wymusza szukanie
innych rozwiązań. Stąd też, odzysk surowców powinien stanowić nierozerwalną część systemu
gospodarki odpadami. Poza czysto ekonomicznym aspektem odzysku surowców, powinno się
brać pod uwagę ochronę środowiska i ochronę zasobów naturalnych, do których niewątpliwie
działania związane z odzyskiem surowców się przyczyniają. Obecnie odzysk surowców jest
uznany jako konieczność ekologiczna.
Główne zalety wynikające z odzysku surowców można podsumować następująco:
− bezpośrednia sprzedaż uzyskanych surowców,
− oszczędzanie pojemności składowiska, a tym samym zmniejszanie jego uciążliwości,
− zmniejszenie ilości odpadów poddawanych unieszkodliwianiu,
− oszczędność zasobów naturalnych poprzez ponowne wykorzystanie surowców
z odpadów, co zmniejsza zużycie surowców naturalnych w procesie produkcji.
Kolejnym punktem programu jest zapobieganie powstawaniu oraz rekultywacja istniejących
dzikich składowisk odpadów. Tego typu miejsca są najbardziej uciążliwymi dla środowiska
punktami. Należy przeprowadzić analizę stanu istniejącego i na jej podstawie podjąć działania
mające na celu minimalizację tego zjawiska na terenie Powiatu.
Ważnym punktem programu gospodarki odpadami jest kompostowanie odpadów organicznych.
Dzięki temu część odpadów organicznych może być przerobiona na kompost, co spowoduje
zmniejszenie ilości odpadów deponowanych na składowisku, jednocześnie zmniejszając
uciążliwość wynikającą ze składowania tych odpadów. Uciążliwość ta przejawia się emisją
odorów, odcieków i gazów, dlatego tak ważne jest oddzielenie odpadów organicznych od
strumienia odpadów deponowanych na składowisku. Uzyskany kompost posiadający niektóre
cechy nawozów mineralnych, jest wykorzystywany do kondycjonowania gleby.
Odzysk surowców jak i proces kompostowania wymaga znacznego zaangażowania ze strony
mieszkańców w system segregacji odpadów „u źródła” oraz selektywnej zbiórki odpadów.
W trakcie trwania programu powinna zostać przeprowadzona i kontynuowana kampania
kształtowania świadomości społecznej, której celem będzie osiągnięcie zakładanych
wskaźników odzysku surowców o odpowiedniej czystości.
54
Oprócz wymienionych założeń gospodarki odpadami na terenie Gmin Powiatu BieruńskoLędzińskiego należy utworzyć punkty odbioru odpadów niebezpiecznych (świetlówki, baterie,
przepracowane oleje, itp.) wydzielonych ze strumienia odpadów komunalnych. W punktach tych
również odbierane byłyby odpady zawierające azbest wytworzone podczas modernizacji
budynków gospodarstw indywidualnych.
2.2.3.3
Regulacja prawa wspólnotowego
W realizowanym planie gospodarki odpadami w Powiecie głównym celem jest dostosowanie
przyszłych rozwiązań do standardów Unii Europejskiej. Wymagania europejskie dotyczące
gospodarki odpadami zostały zawarte w odpowiednich dyrektywach. Aktualnie obowiązująca
ustawa o odpadach wraz z rozporządzeniami wykonawczymi w pełni odzwierciedla wymogi
Unii Europejskiej.
Poziom rozwiązań technicznych i technologicznych stosowanych w Polsce nadal odbiega od
standardów europejskich, pomimo iż w ostatnich latach nastąpił znaczący postęp w tej
dziedzinie, wyrażający się przede wszystkim uporządkowaniem spraw dotyczących składowisk
odpadów.
Niestety w naszym kraju nadal głównym sposobem unieszkodliwiania odpadów jest ich
składowanie. Aktualnie obowiązujące polskie prawo oraz dyrektywy unijne nakazują
konieczność ograniczenia składowania odpadów poprzez wzrost ich przerobu
i unieszkodliwiania oraz większy odzysk surowców.
Prawo Unii Europejskiej zobowiązuje państwa członkowskie do stworzenia zintegrowanej sieci
zakładów unieszkodliwiających i odzyskujących odpady, zalecając jednocześnie by stosować
w tych zakładach najlepsze dostępne techniki przy zachowaniu zasady nie ponoszenia
nadmiernych kosztów.
W rozwiązaniach gospodarki odpadami komunalnymi uwzględniających wymagania Unii
Europejskiej szczególną uwagę należy zwrócić na Dyrektywę Rady Unii Europejskiej nr 99/31
z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów, w tym zwłaszcza na artykuł 5 pkt 1
i 2. Punkt 1 cyt. artykułu zobowiązuje państwa członkowskie do opracowania strategii redukcji
odpadów biodegradowalnych przeznaczonych do składowania. Według artykułu 5 pkt. 2
strategia ta powinna zagwarantować redukcję odpadów biodegradowalnych. Ma to nastąpić
w trzech etapach:
− do 2006 roku do 75% masy takich odpadów wytworzonych w 1995 r.,
− do 2009 roku do 50% masy takich odpadów wytworzonych w 1995 r.,
− do 2016 roku do 35% masy takich odpadów wytworzonych w 1995 r.
Zmniejszenie ilości odpadów biodegradowalnych deponowanych na składowiskach powinno być
osiągane poprzez stosowanie metod recyklingu, kompostowania, produkcji biogazu oraz
wprowadzania innych działań, które zmierzają do odzysku materiałów i energii. Artykuł 6 ww.
Dyrektywy zobowiązuje państwa członkowskie do zapewnienia, że na składowisko będą
przyjmowane tylko odpady po wcześniejszej obróbce (nie dotyczy to odpadów tzw. obojętnych).
W ustawie o odpadach, która obowiązuje od 1 października 2001 roku, nie precyzuje się
wprawdzie okresów, w których miałyby być osiągnięte odpowiednie poziomy redukcji odpadów
biodegradowalnych, niemniej ustawa nakazuje by: „odpady przed umieszczeniem na
składowisku odpadów były poddane procesowi przekształcenia fizycznego, chemicznego
55
i biologicznego oraz segregacji w celu ograniczenia zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi lub dla
środowiska bądź ograniczenia ilości lub objętości składowanych odpadów”.
Przyjmując hipotetycznie, że wymagania Unii Europejskiej wynikające z Dyrektywy 99/31
w stosunku do Polski będą przesunięte w czasie o 3 lata, krajowa strategia dotycząca redukcji
odpadów biodegradowalnych powinna gwarantować uzyskiwanie następujących poziomów:
− do 75% wagowo w 2010 roku,
− do 50% wagowo w 2013 roku,
− do 35% wagowo w 2020 roku.
Należy zaznaczyć, że poza redukcją odpadów biodegradowalnych postępować winien proces
redukcji tzw. surowców wtórnych z odpadów komunalnych i odpadów opakowaniowych także
z innych źródeł poza gospodarstwami domowymi (w tym odpady ze szkła, plastików, metali
i innych).
2.2.3.4
Aktualny stan prawa polskiego w zakresie gospodarki odpadami
W Polsce sprawy związane z ochroną środowiska w zakresie gospodarki odpadami regulują
ustawy oraz rozporządzenia:
z późn. zm.),
− Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628 z późn. zm.),
ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz. 1085 z późn.
zm.) – tzw. Ustawa wprowadzająca,
− Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz. U. Nr
63, poz. 638 z późn. zm.),
− Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie
gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej
(Dz. U. Nr 63, poz. 639 z późn. zm.),
− Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu porządku w gminach (Dz. U. Nr 132,
poz. 622 z późn. zm.),
− Ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest
(Dz. U. Nr 101, poz. 628 z późn. zm.),
− Rozporządzenie z dnia 20 listopada 2001 r. w sprawie rodzajów instalacji, których
eksploatacja wymaga zgłoszenia (Dz. U. Nr 140, poz. 1585),
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 października 2002 r. w sprawie sposobu
udostępniania informacji o środowisku (Dz. U. Nr 176, poz. 1453),
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 listopada 2002 r. w sprawie
szczegółowych warunków jakim powinna odpowiadać prognoza oddziaływania na
środowisko dotycząca projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego
(Dz. U. Nr 197, poz. 1667),
56
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu
odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206),
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 grudnia 2001 r. w sprawie zakresu
informacji podawanych przy rejestracji przez posiadaczy odpadów zwolnionych
z obowiązku uzyskania zezwoleń (Dz. U. Nr 152, poz. 1734),
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 grudnia 2001 r. w sprawie rodzajów
odpadów lub ich ilości, dla których nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów
oraz kategorii małych i średnich przedsiębiorstw, które mogą prowadzić uproszczoną
ewidencję odpadów (Dz. U. Nr 152, poz. 1735),
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 grudnia 2001 r. w sprawie niezbędnego
zakresu informacji objętych obowiązkiem zbierania i przetwarzania oraz sposobu
prowadzenia centralnej i wojewódzkiej bazy danych dotyczącej wytwarzania
i gospodarowania odpadami (Dz. U. Nr 152, poz. 1740),
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 grudnia 2001 r. w sprawie warunków
i zakresu dostępu do wojewódzkiej bazy dotyczącej wytwarzania i gospodarowania
odpadami (Dz. U. Nr 152, poz. 1737),
− Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 29 stycznia 2002 r. w sprawie rodzajów
odpadów innych niż niebezpieczne oraz rodzajów instalacji i urządzeń, w których
dopuszcza się ich termiczne przekształcanie (Dz. U. Nr 18, poz. 176),
− Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 marca 2002 r. w sprawie wymagań
dotyczących prowadzenia procesu termicznego przekształcania odpadów (Dz. U. Nr 37,
poz. 339),
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 maja 2002 r. w sprawie listy rodzajów
odpadów, które posiadacz odpadów może przekazywać osobom fizycznym lub
jednostkom organizacyjnym, niebędącymi przedsiębiorcami, do wykorzystania na ich
własne potrzeby (Dz. U. Nr 74, poz. 686),
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 sierpnia 2002 r. w sprawie komunalnych
osadów ściekowych (Dz. U. Nr 134, poz. 1140 z późn. zm.),
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 października 2002 r. w sprawie odpadów
pochodzących z procesów wytwarzania dwutlenku tytanu oraz z przetwarzania tych
odpadów, które nie mogą być unieszkodliwiane przez ich składowanie (Dz. U. Nr 180,
poz. 1513),
− Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 października 2002 r. w sprawie rodzajów
odpadów, których zbieranie i transport nie wymagają zezwolenia na prowadzenie
działalności, oraz podstawowych wymagań dla zbierania i transportu tych odpadów (Dz.
U. Nr 188, poz. 1575),
− Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie rodzajów
odpadów, które mogą być składowane w sposób nieselektywny (Dz. U. Nr 191, poz.
1595),
− Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2001 r. w sprawie rocznych
poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych (Dz. U. Nr
69, poz. 719).
57
2.2.3.5
Identyfikacja potrzeb związanych z ochroną środowiska przed odpadami
W oparciu o przeprowadzone szczegółowe analizy dotychczasowego stanu gospodarki odpadami
komunalnymi na terenie Powiatu, a także prognozy zmian ilościowych odpadów, dokonano
identyfikacji potrzeb w zakresie ich unieszkodliwiania i utylizacji. Stwierdzono, że wymogi
ochrony środowiska oraz standardy sanitarne wymuszają konieczność podjęcia odpowiednich
działań porządkujących gospodarkę odpadami komunalnymi w okresie perspektywicznym.
Ustalono, że w dziedzinie gromadzenia i transportu odpadów należy:
− dalej doskonalić system selektywnej zbiórki i wywozu odpadów celem wtórnego
wykorzystania,
− wspierać działania w zakresie wydzielania odpadów niebezpiecznych (baterie,
akumulatory, świetlówki, przeterminowane leki, zużyte oleje, itp.) ze strumienia
odpadów komunalnych,
− systematycznie podwyższać standardy w zakresie zbierania i wywozu odpadów.
W zakresie unieszkodliwiania odpadów należy:
− wprowadzić technologię utylizacji umożliwiającą zmniejszenie ilości składowanych
odpadów,
− rozwijać i wspierać system indywidualnych form utylizacji odpadów pochodzenia
organicznego,
− z powodu braku systemu kompostowania w Gminach Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego,
przekazywać selektywnie zbieraną frakcję organiczną z odpadów komunalnych oraz
odpady pochodzące z pielęgnacji zieleni miejskiej do wspólnego kompostowania poza
terenem Powiatu,
− budowa rejonowych zbiornic odpadów na terenie Powiatu,
− w porozumieniu z ościennymi Powiatami, a także MPGO „Master” Sp. z o.o. w Tychach,
budowa zakładu termicznego unieszkodliwiania odpadów. Dla tego zadania wymagane
jest minimum objęcie zasięgiem 400-500 tys. mieszkańców.
2.2.4
Cel dotyczący kompleksowego problemu gospodarki odpadami na terenie Powiatu zgodny jest
ze strategią województwa śląskiego (ujęty został w programie operacyjnym województwa) oraz
Strategią Rozwoju Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego.
W Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego zapisano:
„Priorytet rozwoju województwa śląskiego F:
Poprawa jakości środowiska przyrodniczego i kulturowego, w tym zwiększenie atrakcyjności
terenu.
Cel strategiczny:
C2
–
Uporządkowanie i wdrożenie systemu gospodarki odpadami
58
Kierunki działań:
FC2K1
– uporządkowanie obrotu odpadami i stworzenie warunków dla ich
bezpiecznego unieszkodliwiania,
FC2K2
– stworzenie infrastruktury recyklingu odpadów,
FC2K3
– usuwanie odpadów niebezpiecznych z terenów objętych ochroną wód,
FC2K4
– utworzenie systemu ponadgminnych wysypisk komunalnych z pełnym
wyposażeniem w instalacje segregacji odpadów,
FC2K5
– wzmocnienie i rozbudowa regionalnego monitoringu wytwarzania (przewozu
i składowania) materiałów niebezpiecznych, wytwarzania, składowania
i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych,
FC2K6
– likwidacja składowisk odpadów niebezpiecznych i stworzenie systemu ich
bieżącej utylizacji,
FC2K7
– stworzenie regionalnego systemu stacji przeładunkowych
i technologicznych instalacji utylizacji odpadów”.
odpadów
W „Programie Ochrony Środowiska Województwa Śląskiego” zapisano:
„Priorytet: Gospodarka Odpadami (O)
Cel długoterminowy do 2015 r.: Minimalizacja ilości powstających odpadów, wzrost wtórnego
wykorzystania i bezpieczne składowanie pozostałych odpadów.
Cele krótkoterminowe:
O.0.1.
– Stworzenie bazy danych dotyczących wytwarzania wszystkich rodzajów
odpadów i gospodarki tymi odpadami,
O.0.2.
– Opracowanie planów gospodarki odpadami (wojewódzkiego, powiatowych
i gminnych).
Kierunki działań:
Odpady komunalne:
O1.
– Wprowadzenie systemowej gospodarki odpadami komunalnymi,
O2.
– Utrzymanie ilości powstających odpadów komunalnych na poziomie 115%
w stosunku do roku 1999 i recykling na poziomie 10% odpadów
wytworzonych,
O3.
– Zapewnienie bezpiecznego
niebezpiecznych.
dla
środowiska
składowania
odpadów
Odpady inne niż niebezpieczne:
O4.
– Ograniczanie obciążenia środowiska odpadami innymi niż niebezpieczne,
O5.
– Zapewnienie bezpiecznego dla środowiska składowania odpadów.
Odpady niebezpieczne:
O6.
– Ograniczenie obciążenia środowiska odpadami niebezpiecznymi.
59
2.2.5
Jednym z podstawowych wymogów Programu Ochrony Środowiska Powiatu BieruńskoLędzińskiego jest uporządkowanie gospodarki odpadami. Powinna ona być prowadzona zgodnie
z założeniami polityki ekologicznej państwa w zakresie zbierania, gromadzenia
i unieszkodliwiania odpadów.
Biorąc pod uwagę oczekiwania społeczne oraz uwarunkowania lokalizacyjno-przyrodnicze, jako
podstawowy priorytet gospodarki odpadami w Powiecie do roku 2015 przyjęto – ograniczenie
do minimum negatywnego oddziaływania odpadów na środowisko.
60
O1
LD
2.2.5.1
Ograniczenie do
minimum uciążliwości
odpadów dla środowiska
przy maksymalnym ich
wykorzystaniu
gospodarczym
2004-2015
Wzrost stopnia odzysku
i recyklingu odpadów.
Ograniczenie uciążliwości
odpadów dla środowiska
O1C3
Usystematyzowanie gospodarki
odpadami.
O1C1
O1C2
2003-2006
LK
61
Budowa instalacji do energetycznego wykorzystania MPGO MASTER
biogazów.
Sp. z o.o.
O1C3Z2
L
L
Budowa zakładu termicznego przetwarzania
odpadów.
O1C3Z1
MPGO MASTER
Sp. z o.o.
L
Budowa kompostowni odpadów biodegradowalnych
Gmina Bieruń
na terenie Bierunia.
O1C2Z4
G
Budowa wraz z modernizacją rejonowych zbiornic
odpadów.
Gminy
L
L
MPGO MASTER
Sp. z o.o.
Przedsiębiorcy
G
Gminy
G
G
W
L
P
P
KZ
Kod wagi
zadania
O1C2Z3
O1C2Z2
O1C2Z1
O1C1Z7
Wprowadzenie na terenie Gmin systemu odpadów
biodegradowalnych.
Budowa zakładu przeróbki odpadów:
- sortownia zmieszanych odpadów,
- kompostownia odpadów organicznych.
Budowa oraz modernizacja instalacji do odzysku
i unieszkodliwiania (bez składowania) odpadów.
Gminy
Objęcie wszystkich mieszkańców systemem
selektywnej zbiórki odpadów.
O1C1Z6
Gminy
Objęcie mieszkańców systemem zorganizowanego
odbioru odpadów.
O1C1Z5
MPGO MASTER
Sp. z o.o.
UM,
Powiat
Powiat
Powiat
Jednostka/osoba
odpowiedzialna
Tworzenie bazy danych o odpadach.
Współudział przy tworzeniu planu gospodarki
odpadami dla regionu.
Koordynacja działań związanych z gospodarką
odpadami w gminach powiatu bieruńskolędzińskiego.
Wprowadzenie selektywnej zbiórki odpadów
w obiektach powiatowych.
Nazwa zadania
O1C1Z4
O1C1Z3
O1C1Z2
O1C1Z1
LZ
O1C3Z4
O1C3Z3
62
Zorganizowanie na terenie poszczególnych Gmin
punktu odbioru odpadów niebezpiecznych
Gminy
wydzielonych ze strumienia odpadów komunalnych.
Wdrożenie systemu usuwania azbestu
i materiałów zawierających azbest
Gminy,
Powiat
oraz systemu ich magazynowania i wywozu
w celu unieszkodliwienia.
L
G
2.2.6
Zmniejszenia stopnia zanieczyszczenia wód
powierzchniowych i podziemnych oraz gleby
przez odpady.
Poprawa wyglądu, estetyki
Oczekiwane i czystości Powiatu, a tym samym
rezultaty
podnoszenie standardu życia
mieszkańców.
63
Liczba mieszkańców Powiatu
objętych zorganizowanym wywozem
i selektywną zbiórką odpadów.
Urząd Marszałkowski Województwa
Śląskiego,
Śląski Urząd Wojewódzki
w Katowicach,
Środowiska i Gospodarki Wodnej
w Katowicach,
Powiat.
Ilość odpadów nie segregowanych wywożonych Pomiary emisji zanieczyszczeń
z terenu Powiatu na składowiska.
w środowisku.
Oszczędzanie zasobów naturalnych poprzez
wtórne wykorzystywanie surowców
pochodzenia odpadowego.
Oszczędzanie pojemności składowiska przez
zmniejszenie ilości deponowanych odpadów.
Poprawa jakości środowiska i walorów
estetyczno-krajobrazowych terenu oraz wzrost
areału gruntów przydatnych do przyrodniczego
zagospodarowania.
Ograniczenie do minimum
negatywnego oddziaływania
odpadów na środowisko.
Cele
nadrzędne
Obiektywnie sprawdzalne
wyznaczniki osiągnięć
Objęcie wszystkich mieszkańców
Powiatu zorganizowaną zbiórką
odpadów użytkowych.
Organizacja i rozwijanie systemu
zbierania odpadów niebezpiecznych
Cele
szczegółowe wydzielanych ze strumienia
Programu odpadów komunalnych.
Likwidacja i rekultywacja dzikich
składowisk odpadów.
Budowa zakładu segregacji odpadów
oraz termicznego przetwarzania
odpadów.
Logika interwencji
Cele
Rezultaty
Matryca logiczna
Ogólna poprawa jakości
środowiska w Powiecie.
Pozyskanie
odpowiednich środków
finansowych.
Pozyskanie inwestorów
indywidualnych.
Założenia
3
2004
2004
2
Koordynacja działań związanych
z gospodarką odpadami w gminach
powiatu bieruńsko-lędzińskiego.
Wprowadzenie selektywnej zbiórki
odpadów w obiektach powiatowych.
1
I
2004
2010
2
Budowa zakładu przeróbki
odpadów:
- sortownia zmieszanych odpadów,
- kompostownia odpadów
organicznych.
Budowa zakładu termicznego
przetwarzania odpadów.
1
I
2.
1.
3
Nazwa zadania
Lp.
2.
Termin
rozpoczęcia
planowany
Termin
rozpoczęcia
planowany
Nazwa zadania
Lp.
1.
2.2.7
Planowane efekty
ekologiczne
Jednostka
odpowiedzialna
Planowane efekty
ekologiczne
5
6
Poprawa jakości
środowiska oraz
Powiat
systemu
gospodarowania
odpadami.
Zmniejszenie
ilości
i uciążliwości
Powiat
odpadów
deponowanych
na składowisku.
SUMA
Jednostka
odpowiedzialna
100
50
50
Planowane
koszty ogółem
[PLN] tys.
7
Planowane
koszty ogółem
[PLN] tys.
objętości odpadów.
64
5
6
7
MPGO
i uciążliwości
MASTER
odpadów
12 000
2006
Sp. z o.o.
deponowanych na
w Tychach
składowisku.
Zmniejszenie
MPGO
uciążliwości
MASTER
odpadów dla
2015
15 000
Sp. z o.o.
środowiska,
w Tychach
zmniejszenie
4
Termin
zakończenia
planowany
2007
2015
4
Termin
zakończenia
planowany
X
X
8
UE
[PLN]
8
UE
[PLN]
X
X
9
NFOS
[PLN]
9
NFOS
[PLN]
X
X
10
WFOS
[PLN]
X
10
WFOS
[PLN]
X
X
11
Środki
własne
X
11
Środki
własne
Gminy
Ościenne,
Inwestorzy
indywidualni
Gminy
ościenne
12
Partnerzy
Odbiorcy
odpadów
Przedsiębiorcy
Gminy,
12
Partnerzy
2004
2004
2004
Budowa instalacji do
energetycznego wykorzystania
biogazów.
Budowa oraz modernizacja
instalacji do odzysku
i unieszkodliwiania (bez
składowania) odpadów.
Tworzenie bazy danych
o odpadach.
2004
2004
2004
2
Objęcie mieszkańców systemem
zorganizowanego odbioru odpadów.
Objęcie wszystkich mieszkańców
systemem selektywnej zbiórki
odpadów.
Zorganizowanie na terenie
poszczególnych Gmin punktu
odbioru odpadów niebezpiecznych
wydzielonych ze strumienia
odpadów komunalnych.
1
I
1.
3.
Jednostka
odpowiedzialna
Marszałek
województwa
Przedsiębiorcy
MPGO
MASTER
Sp. z o.o.
w Tychach
Planowane efekty
ekologiczne
Poprawa jakości
środowiska na terenie
subregionu.
Usystematyzowanie
gospodarki odpadami
w regionie.
Prawa jakości
środowiska poprzez
ograniczenie emisji
szkodliwych gazów
ze składowiska.
Zmniejszenie
uciążliwości odpadów
dla środowiska,
zmniejszenie
objętości odpadów.
Bieżąca ewidencja
gospodarki odpadami.
SUMA
Planowane
koszty ogółem
[PLN] tys.
brak danych
brak danych
4 500
50
UE
[PLN]
X
NFOS
[PLN]
X
X
X
2005
2005
2005
Gminy
Gminy
Gminy
65
500
300
odpadów
deponowanych na
składowiskach.
Zmniejszenie
uciążliwości odpadów
niebezpiecznych dla
środowiska.
100
dzikich składowisk.
X
3
4
5
6
7
8
9
Nazwa zadania
2.
2005
2015
2012
2010
Termin
Termin
rozpoczęcia zakończenia
planowany planowany
2004
Współudział przy tworzeniu planu
gospodarki odpadami dla regionu.
Lp.
6.
5.
4.
3.
MPGO
MASTER
Sp. z o.o.
w Tychach
X
X
X
10
WFOS
[PLN]
X
X
X
X
X
X
X
11
Środki
własne
X
X
X
Powiat,
Przedsiębiorcy
Powiat,
Gospodarstwa
indywidualne
Odbiorcy
odpadów
Gospodarstwa
indywidualne,
12
partnerzy
Gminy,
Przedsiębiorcy
Wojewoda
Gminy
Wojewoda,
Gminy
2004
2004
2004
2004
Wprowadzenie na terenie Gmin
systemu odpadów
biodegradowalnych.
Zamknięcie i rekultywacja
nielegalnie eksploatowanych
tzw. „dzikich” składowisk.
Budowa wraz z modernizacją
rejonowych zbiornic odpadów.
Budowa kompostowni odpadów
biodegradowalnych na terenie
Bierunia
7.
8.
6.
5.
2006
2007
2005
2010
2015
Gmina Bieruń
Gminy
Gminy
Gminy
Gminy
brak danych
200
100
100
Zmniejszenie
uciążliwości tego typu
odpadów dla
środowiska.
Poprawa jakości
środowiska
i krajobrazu Powiatu
BieruńskoLędzińskiego.
Poprawa jakości
środowiska poprzez
ograniczenie
uciążliwości
gospodarki odpadami
dla środowiska.
Poprawa jakości
środowiska poprzez
ograniczenie
uciążliwości
gospodarki odpadami
dla środowiska.
SUMA
300
Zmniejszenie
uciążliwości azbestu
i produktów
zawierających azbest
dla środowiska
i mieszkańców
Gminy.
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Gminy
ościenne,
Firmy
komunalne
Firmy
komunalne,
Powiat
Właściciele
nieruchomości,
Powiat
Gospodarstwa
indywidualne,
Firmy
komunalne,
Powiat
Gospodarstwa
indywidualne,
Powiat,
Przedsiębiorcy
66
i centralnego,
*
**
2004
4.
Wdrożenie systemu usuwania
azbestu i materiałów zawierających
azbest oraz systemu
ich magazynowania i wywozu
w celu unieszkodliwienia.
2.2.8 Wnioski
Najważniejsze zadania Programu w zakresie gospodarki odpadami to:
1. Objęcie wszystkich mieszkańców Gmin Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego systemem
selektywnej zbiórki odpadów użytkowych, docelowo również odpadów
biodegradowalnych.
2. Rozwijanie działań w kierunku wydzielania odpadów niebezpiecznych ze strumienia
odpadów komunalnych oraz wydzielenie miejsca odbioru tych odpadów.
3. Systematyczne podwyższanie
i unieszkodliwiania odpadów.
standardów
usług
w
zakresie
zbiórki,
wywozu
4. Rozwój technologii ograniczających ilości składowanych odpadów, w szczególności
selektywnej zbiórki odpadów w celu uzyskania lepszych wyników odzysku surowców,
oraz kompostowania odpadów organicznych, a także budowa zakładu segregacji
i termicznego przerobu odpadów.
5. Koordynacja działań związanych z gospodarką odpadami na terenie Powiatu.
6. Wspieranie i pomoc Gminom Powiatu, w działaniach mających na celu poprawę jakości
usług związanych z gospodarką odpadami.
Kompleksowa realizacja działań przedstawionych w Programie powinna w najbliższym czasie
poprawić system gospodarki odpadami w Powiecie, a także zapewnić osiągnięcie standardów
wymaganych zarówno prawem polskim jak i wspólnotowym. Szczegółowe dane dotyczące stanu
aktualnego, prognozy dotyczące gospodarki odpadami w perspektywicznym okresie, a także
analizy możliwych wariantów rozwoju gospodarki odpadami na terenie Powiatu ujęte są
w „Planie gospodarki odpadami Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego na lata 2004-2015”.
Opracowanie takie stanowi odrębny dokument uwzględniający zapisy ujęte w „Programie
Ochrony Środowiska Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego na lata 2004-2015” oraz zapisy planów
gospodarki odpadami szczebli wyższych (wojewódzki, krajowy).
67
2.3
Ochrona powierzchni ziemi i gleb
2.3.1
Obszar Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego położony jest w środkowej części województwa
śląskiego. Ponad 60 % ogólnej powierzchni zajmują użytki rolne w szczególności w zachodniej
i północnej części powiatu. Prawie cały obszar Powiatu znajduje się w zasięgu obszarów
górniczych kopalń węgla kamiennego, co skutkuje wpływem poeksploatacyjnych osiadań na
deformację terenu, zmianę stosunków wodnych w glebie, a tym samym na powiększanie się
obszarów antropogenicznie przekształconych, co w konsekwencji powoduje zmniejszenie
wartości produkcyjnej gleby.
Surowce naturalne i skutki ich eksploatacji
W budowie geologicznej obszaru leżącego w obrębie Wyżyny Śląskiej biorą udział głównie
utwory triasowe i karbońskie oraz czwartorzędowe. Najstarszymi skałami występującymi na
terenie Powiatu są karbońskie piaskowce, zlepieńce i łupki z węglem. Piaskowce są najczęściej
szarawe, mało zwięzłe, miejscami zlepieńcowate. Dno Kotliny Mlecznej wyścielone jest
osadami mioceńskimi oraz plejstoceńskimi. Jednostki wchodzące w skład Kotliny
Oświęcimskiej są zbudowane z mioceńskich iłów, piaskowców i łupków, nakrytych piaskami
i iłami o genezie czwartorzędowej, a ponadto glinami zwałowymi i piaskami, stanowiącymi
rezultat działalności lodowców.
Na terenie Powiatu zalegają bogate złoża surowców naturalnych. Znajdują się tu duże złoża
węgla kamiennego eksploatowane przez kopalnie „Piast” i „Ziemowit", wchodzące
w skład Kompanii Węglowej S.A. w Katowicach.
Występują tu również stosunkowo bogate złoża kopalin pospolitych (kruszywa naturalne, piaski
podsadzkowe, surowce ilaste ceramiki budowlanej). Złoża te ze względu na ochronę środowiska
w większości nie są eksploatowane.
Prowadzona eksploatacja węgla kamiennego na terenie Powiatu prowadzi do osiadania terenu,
przez co tworzą się zalewiska wędrujące, wynika to z przechylania się terenu i powstania
obniżeń w innych miejscach. Na terenach tych, prowadzone są prace odwadniające, przez co
cześć terenów wraca do rolnictwa natomiast inne, wzdłuż cieków wodnych, przeznaczane są na
obwałowania rzek.
Zalewiska i podtopienia obecnie mają charakter przejściowy. Kopalnia „Piast” realizuje, zatem
program przywrócenia prawidłowych stosunków wodnych poprzez budowę pompowni
odwadniających jak i sieci rowów melioracyjnych.
Ze względu na lokalizację Kopalń Węgla Kamiennego, na terenie Powiatu istnieje problem
zagospodarowania odpadów górniczych (skała płonna). Odpady górnicze wykorzystywane są
do: rekultywacji wyrobisk popiaskowych - wykonywanej przez Kopalnię Piasku „Maczki-Bór”,
rekultywacji zwałowiska odpadów górniczych przy KWK „Ziemowit” w Lędzinach, budowy
obwałowań rzeki Pszczynki oraz do niwelacji terenu.
Ważnym zagadnieniem dotyczącym ochrony ziemi i gleb jest zbiornik dołowych wód słonych
pochodzących niegdyś z odwadniania wyrobisk z KWK „Piast” oraz KWK „Czeczot”. Za
pośrednictwem tegoż zbiornika odprowadzane były wody dołowe słone (o zasoleniu od 35 000
do 50 000 mg/l - jest to 10 razy więcej niż zasolenie Bałtyku) oraz o znacznie podwyższonej
radioaktywności (Ra226 i Ra228). Obecnie osadnik jest wyłączony z eksploatacji i przeznaczony
do likwidacji, osad zgromadzony na dnie zbiornika zostanie zabezpieczony i odizolowany bez
możliwości jego naruszenia. Teren ten zostanie zrekultywowany zgodnie z wyznaczonym
68
kierunkiem rekultywacji w latach 2004-2006.21 Według przeprowadzonych badań w sąsiedztwie
osadnika stężenia izotopów radu nie odbiegają od wartości spotykanych w skorupie ziemskiej,
nie stwierdzono nietypowych stężeń izotopów radu, ich wartości nieznacznie przekraczają
wartości naturalnej radioaktywności. Można zatem stwierdzić, że poza samym osadnikiem
skażenia podłoża nie występują.
Rolnictwo
Na terenie Powiatu występują przeważnie gleby bielicowe, wytworzone z utworów pochodzenia
lodowcowego, gleby brunatne, czarne ziemie, rędziny (pojawiające się głównie na
wyniosłościach Garbu Lędzińskiego) oraz gleby bagienne. Mapa Kompleksów Przydatności
Rolniczej Województwa Śląskiego wskazuje, że najlepszy w skali Powiatu kompleks gleb
ornych, pszenny dobry zalega w rejonie centralnym Powiatu oraz w zachodniej i północnej jego
części, oprócz tego dużą cześć gruntów ornych zajmują kompleksy żytnie dobre i żytnie słabe.
Strukturę użytkowania terenu w Powiecie przedstawia poniższa tabela.
Tabela 2-6 Aktualne użytkowanie terenów w Powiecie Bieruńsko-Lędzińskim
Lp.
Wyszczególnienie
Powierzchnia
[ha]
Udział procentowy
w całości Powiatu
1
2
3
4
1.
Powierzchnia Powiatu, ogółem:
15 668
100
2.
Użytki rolne ogółem,
w tym:
9 475
60,47
a. Grunty orne
5 902
37,67
b. Łąki
2 590
16,53
912
5,82
71
0,45
c. Pastwiska
d. Sady
3.
Lasy i grunty leśne
2 170
13,85
4.
Pozostałe grunty
4 023
25,68
ŹRÓDŁO: Dane z Rocznika Statystycznego 2002, (dane z roku 2001)
Użytki rolne na terenie Powiatu stanowią około 60%, dużym problemem dotyczącym skażenia
gleb na terenie Województwa Śląskiego jest zawartość metali ciężkich, które są bardzo
szkodliwe dla ludzi i zwierząt.
Głównymi źródłami
i degradacji gleby są:
emisji
metali
ciężkich,
które
przyczyniają
się
do
skażenia
− zakłady przemysłowe o przestarzałych technologiach nie wyposażone w skuteczne
urządzania odpylające,
− zwałowiska odpadów górnictwa węglowego,
− paleniska domowe, ciepłownie drobnych zakładów usługowych,
− ruch samochodowy o wysokim natężeniu.
21
Na podstawie danych udostępnionych przez KWK „Piast”
69
Z wykonanego przez Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach monitoringu
gleb na terenie Województwa Śląskiego wynika, że wszystkie gleby występujące w zachodniej
i północnej części Powiatu zostały zaliczone do klasy „A”, czyli najmniej skażonych, gdzie
uprawa roślin może być prowadzona bez żadnych ograniczeń. Niemniej jednak około 15%
próbek wykazało podwyższoną zawartość metali ciężkich, stwierdzono również kwaśny odczyn
gleb.
Aby zmniejszyć zawartość metali ciężkich w roślinach należy:
− utrzymać obojętny odczyn gleb,
− utrzymać wysoką zawartość próchnicy,
− wycofać z upraw warzywa kumulujące metale ciężkie,
− unieruchomić metale ciężkie w glebie na drodze fizyko-chemicznej.
Powierzchnia ugorów i odłogów na terenie Powiatu zajmuje 2 041 ha, tj. około 35% powierzchni
ogółem (wg Powszechnego Spisu Rolnego przeprowadzonego w 2002 roku).
Rolnictwo na terenie Powiatu jest bardzo rozdrobnione, funkcjonuje ok. 3 890 gospodarstw
rolnych, bardzo duży odsetek zajmują również działki rolne o powierzchni nie przekraczającej
1 ha, około 30% stanowią gospodarstwa od 1-4 ha. Szczegółowe zestawienie wielkościowe
i ilościowe gospodarstw rolnych wraz z działkami do 1 ha przedstawia poniższy diagram.
3000
2512
2500
2000
1500
697
1000
198
500
111
73
95
90
55
56
0
do 1ha
1-2ha
2-3ha
3-4ha
4-5ha
5-7ha
7-10ha
10-15ha
pow. 15ha
Źródło: Powszechny Spis Rolny 2002
Rysunek 2-6 Struktura wielkościowa i ilościowa gospodarstw rolnych na terenie Powiatu
Bieruńsko-Lędzińskiego
Badania zawartości metali ciężkich w glebach (takich jak: ołów, cynk, kadm, nikiel, miedź,
chrom), przeprowadzone na terenie Powiatu w latach dziewięćdziesiątych, wykazały
przydatność gleb do produkcji rolniczej i ogrodniczej z zachowaniem nieznacznych ograniczeń.
Badania na zawartość wybranych metali ciężkich, przeprowadzone przez Okręgową Stację
Chemiczno Rolniczą w Gliwicach na zlecenie Urzędu Miasta Lędziny, wykazały nieznacznie
podwyższoną zawartości niklu, chromu, miedzi, ołowiu oraz kadmu w badanych glebach.
70
Z przedstawionej poniżej struktury roślin uprawianych przez rolników w gospodarstwach
rolnych wynika, że największą powierzchnię zajmują zboża, w tym największy udział stanowi
pszenica i mieszanki zbożowe. Mniejszy udział stanowią rośliny okopowe i rośliny pastewne,
najmniejszy warzywa.
11
warzywa
51
kukurydza
103
rzepak
369
mieszanki zbożowe
313
owies
536
żyto
2853
pszenica
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
Źródło: Powszechny Spis Rolny 2002
Rysunek 2-7 Struktura zasiewów na terenie Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego [w ha ]
Produkcja zwierzęca w Powiecie uwarunkowana jest zasobami przyrodniczo-glebowymi. Udział
poszczególnych gatunków zwierząt, w sztukach, przedstawia się następująco:
− bydło ogółem – 2 162, w tym krowy: 759,
− trzoda chlewna ogółem – 6 623, w tym lochy: 469,
− owce ogółem – 95, w tym maciorki: 34,
− kozy ogółem – 190, w tym samice: 113,
− konie ogółem – 140,
− króliki (samice) – 770,
− pnie pszczele – 266,
− drób ogółem – 103 616, w tym drób kurzy: 97 014, indyki: 869, gęsi: 1 738, kaczki:
3 193, pozostały: 802.
Źródło: Powszechny Spis Rolny 2002 – Użytkowanie gruntów, powierzchnia zasiewów i pogłowie zwierząt
gospodarskich, województwo śląskie, Katowice 2003
W gospodarstwach, rolnicy prowadzą również produkcję ogrodniczą. W ogrodach
przydomowych warzywa są uprawiane głównie dla potrzeb własnych. Powierzchnia upraw
warzywniczych, według spisu rolnego z roku 2002, stanowi około 0,6 % gruntów ornych
ogółem.
71
2.3.2
2.3.2.1
Stan docelowy i identyfikacja potrzeb uwzględniające dostosowanie do
wymogów Unii Europejskiej
− Dyrektywa Rady 91/676/EWG w sprawie ochrony wód przed zanieczyszczeniami
wywołanymi azotanami ze źródeł rolniczych,
− Dyrektywa Rady 86/278/EWG/ z dnia 12 czerwca 1986 r. w sprawie ochrony środowiska
a szczególnie gleb, przy stosowaniu osadów ściekowych w rolnictwie,
− Dyrektywa Rady 91/271/EWG w sprawie utylizacji miejskich ścieków,
− Dyrektywa Rady 88/609/EWG w sprawie ograniczenia niektórych zanieczyszczeń do
powietrza z dużych obiektów energetycznego spalania paliw,
− Dyrektywa Rady 90/313/EWG z dnia 7 czerwca 1990 r. w sprawie swobodnego dostępu
do informacji o środowisku,
− Dyrektywa Rady 96/61/WE z dnia 24 września 1996 r. w sprawie zintegrowanego
zapobiegania zanieczyszczeniu środowiska,
− Dyrektywa Rady 91/692/EWG z dnia 23 grudnia 1991 r. w sprawie standaryzacji
i racjonalizacji raportów z wprowadzania w życie postanowień niektórych dyrektyw
dotyczących środowiska,
− Dyrektywa Rady 76/464/EWG w sprawie odprowadzania niebezpiecznych substancji do
wody oraz dyrektywy „córki” 82/176, 83/515, 84/156, 84/491, 86/280, 88/347, 90/415,
− Dyrektywa Rady 91/676/EWG z dnia 12 grudnia 1991 r. w sprawie ochrony wód przed
zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzące ze źródeł rolniczych,
− Dyrektywa 72/306/EWG, 77/537/EWG w sprawie ustanawiania norm dla maksymalnej
ilości spalin z silników Diesla w pojazdach samochodowych, ciągnikach używanych
w rolnictwie i leśnictwie,
− Dyrektywa 80/779/EWG w sprawie dopuszczalnych i zalecanych stężeń SO i cząstek
zawieszonych w powietrzu,
− Dyrektywa 82/884/EWG w sprawie ustanowienia maksymalnych wartości stężeń ołowiu
w powietrzu atmosferycznym.
2.3.2.2
Aktualny stan prawa polskiego
− Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz.627
z późn. zm.),
− Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. Nr 16,
poz.78 z późn. zm.),
− Ustawa z dnia 26 marca 1982 r. o scalaniu i wymianie gruntów (Dz. U. Nr 58, poz. 349
z późn. zm.),
− Ustawa z dnia 16 marca 2001 r. o rolnictwie ekologicznym (Dz. U. Nr 38, poz. 452
z późn. zm.),
− Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U.
72
− Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 89,
− Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. Nr 101, poz. 444
z późn. zm.),
−
Ustawa z dnia 8 czerwca 2001 r. o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia (Dz. U.
− Ustawa z dnia 26 lipca 2000 r. o nawozach i nawożeniu (Dz. U. Nr 89, poz. 991
z późn.zm.),
− Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 27, poz. 96
z późn. zm.),
− Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483),
− Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej w
Rzeczypospolitej Polskiej dnia 23 sierpnia 2000 roku,
Polsce
przyjęta
przez
Sejm
− Program Wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002-2010
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów
jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. Nr 165, poz. 1358 i 1359),
(Dz. U, Nr 241, poz. 2093),
− Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 czerwca 2001 r.
w sprawie wykonywania niektórych przepisów ustawy o nawozach i nawożeniu (Dz. U.
Nr 60, poz. 615),
− Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i rozwoju Wsi z dnia 1 czerwca 2001 r.
w sprawie szczegółowego sposobu stosowania nawozów oraz prowadzenia szkoleń
z zakresu ich stosowania (Dz. U. Nr 60, poz. 616),
−
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie
szczegółowych wymagań jakim powinny odpowiadać programy działań mających na
celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. Nr. 4, poz..44.),
(Dz. U. Nr 241, poz. 2093),
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 10 grudnia 2001 r. w sprawie rejestru
obszarów górniczych (Dz. U. Nr. 148, poz 1660).
2.3.2.3
Identyfikacja potrzeb związanych z ochroną środowiska Powiatu wraz ze stanem
docelowym
Degradacja chemicznych właściwości gleb na terenie Powiatu wiąże się przede wszystkim
z takimi procesami jak zakwaszenie gleb i zwiększona zawartość metali ciężkich, których
źródłem jest głównie górnictwo oraz odpady bytowe i technologiczne. Istotny wpływ na stan
gleb ma zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego pyłami i gazami, nawet w znacznych
odległościach od źródeł emisji.
73
Teren Powiatu charakteryzuje się glebami dobrej jakości, jednak ze względu na bezpośrednią
lokalizację przemysłu górniczego oraz skutków jej działalności powietrze, wody i gleba są
zanieczyszczone.
Mimo zaleceń dużych dawek wapnowania ponad 50% gleb charakteryzuje się odczynem
kwaśnym lub bardzo kwaśnym.
W warunkach rolniczych można poprawić jakość gleby przez zwiększanie ilości masy
organicznej w glebie poprzez nawożenie organiczne gruntów ornych i stosowanie okrycia gleb
poplonami szczególnie ozimymi. Pośrednio można ograniczyć negatywny wpływ czynników
erozyjnych przez zwiększanie ilości zadrzewień śródpolnych, wprowadzenie żywopłotów
w krajobraz pól oraz przekształcanie gruntów ornych szczególnie zagrożonych w trwałe użytki
zielone.
Innym aspektem ochrony gruntów i zarazem potrzebą, jest zwiększanie lesistości (na miarę
możliwości) niektórych gmin Powiatu. Gminy, w których procent udziałów lasów w ogólnej
powierzchni jest najniższy to: Chełm Śląski, Imielin i Lędziny. Zwiększenie lesistości które
można osiągnąć poprzez:
− zalesianie gruntów predysponowanych do tego typu zagospodarowania terenu,
− zwiększenie ilości roślinności na terenach użyteczności publicznej,
− zwiększenie udziału upraw alternatywnych jak uprawa wierzby na cele energetyczne,
wpłynie zarówno na jakość gleb, jak również na walory jakości powietrza i krajobrazu.
Uprawa wierzby na cele energetyczne przynosi wiele korzyści, a mianowicie:
− nie wymaga urodzajnych gleb (możliwa jest jej uprawa na nieużytkach),
− zapobiega wywiewaniu i wymywaniu cząstek gleby (korzeni się bardzo głęboko),
ograniczając negatywny wpływ czynników erozyjnych.
Ponadto z uprawą tą pojawiają się dodatkowe korzyści takie jak:
− ochrona powietrza,
− mała retencja wodna,
− czynnik społeczny,
− czynnik ekonomiczny.
Biomasa wierzby podczas spalania wnosi znacznie mniej zanieczyszczeń gazowych
i pyłowych do atmosfery, w związku z czym, jest jednym z alternatywnych
i przyszłościowych czynników ograniczania stopnia zanieczyszczenia środowiska.
Wszelkie przedsięwzięcia mające na celu zwiększenie udziału trwałych użytków zielonych,
zadrzewień i lasów mają znaczenie, w zwiększaniu małej retencji wodnej na obszarach
mniejszych jednostek administracyjnych.
Koszty poniesione na wytworzenie energii pozyskiwanej z wierzby są znacznie niższe niż koszty
wytworzenia innych nośników energii. Eksploatacja i przerób surowca wierzby energetycznej
stwarza możliwość rozwinięcia dodatkowych jednostek działalności gospodarczej na obszarze
Powiatu.
Kolejnym istotnym aspektem potrzeby ochrony gruntów przed degradacją jest kształtowanie
właściwego odczynu gleb. Istnieje potrzeba monitoringu stanu gleb pod względem kwasowości,
periodycznie, co 3-5 lat.
74
W gminach, w których duży udział stanowią gleby bardzo kwaśne i kwaśne, istnieje potrzeba
regulacji odczynu gleby przez stosowanie (na podstawie wyliczonego zapotrzebowania)
nawozów wapniowych. Nawozy te powinny pochodzić ze znanego źródła, aby wykluczyć
możliwość wniesienia wraz z nimi dodatkowych zanieczyszczeń.
Odczyn gleb ma istotny wpływ na żyzność gleby, przyswajalność składników mineralnych dla
roślin uprawnych, jak również metali ciężkich. Niski odczyn gleb wpływa na zwiększenie
przyswajalności metali ciężkich zawartych w glebie. Należy podkreślić, że prawie wszystkie
gleby są zanieczyszczone metalami ciężkimi w różnym stopniu. W przeważającej większości
stężenie metali ciężkich w glebie zależy od zawartości tych pierwiastków w skale macierzystej
i nie przekracza wartości naturalnej.
W związku z zagrożeniem zanieczyszczenia produktów rolniczych, z przeznaczeniem na cele
spożywcze, istnieje wyraźna potrzeba przeprowadzenia waloryzacji rolniczej przestrzeni
produkcyjnej tych Gmin Powiatu, które do tej pory tego nie uczyniły, w celu poznania
ewentualnych zagrożeń i przeciwdziałaniu im.
W bliskim sąsiedztwie rynku zbytu, jakim jest miasto Bieruń, rozwijanie oferty produktów
ekologicznych jawi się jako konkretna szansa dla gospodarstw małoobszarowych, których, jak
wynika z danych struktury obszarowej gospodarstw, jest najwięcej w Powiecie.
Ponadto małe gospodarstwa rodzinne, bo głównie w takich prowadzona jest produkcja rolnicza
metodą ekologiczną, są miejscem kultywowania rodzimych tradycji, edukacji ekologicznej
młodzieży i miejscem wypoczynku turystów.
W gestii władz leży zwiększanie świadomości ekologicznej zgodnej z ideą zrównoważonego
rolnictwa wśród mieszkańców wsi i rolników. Mimo iż wiele uczyniono w tym kierunku, nadal
aktualna jest potrzeba kształcenia społeczności wiejskiej i wypracowanie mechanizmów
zachęcających rolnika do stosowania nabytej wiedzy w praktyce, wprowadzania Zasad Kodeksu
Dobrej Praktyki Rolniczej i nowych technologii przyjaznych środowisku, a także zachowania
rodzimego dziedzictwa kulturowego.
Edukacja i zachęcanie do praktykowania zachowań proekologicznych jest efektywnym
sposobem wywierania wpływu na indywidualnych właścicieli gruntów w celu właściwego ich
zagospodarowania, a co za tym idzie również ochrony. Poprzez edukację można osiągnąć
wymierne korzyści w skali Powiatu tj.:
− optymalizację nawożenia i ochrony roślin przez nawożenie chemiczne
i wapnowanie zgodnie z zapotrzebowaniem gleb, właściwe postępowanie ze środkami
chemicznymi (w tym stosowanie się do wymogu atestacji opryskiwaczy), zwiększenie
nawożenia organicznego i wykorzystania metod ochrony biologicznej i integrowanej,
− zróżnicowanie
struktury
zasiewów,
stosowania
właściwego
płodozmianu
i odłogowania oraz ograniczania pozostawiania gleby w stanie nie pokrytym roślinnością
poprzez stosowanie przedplonów i poplonów oraz ściółkowania,
− bezpiecznego
i obornika,
dla
środowiska
− stosowanie agrotechniki
i podglebia,
składowania
przeciwerozyjnej
oraz
i
zagospodarowania
ograniczanie
gnojowicy
ugniatania
gleby
− utrzymywanie miedz oraz stosowania ich biologicznej zabudowy (zadrzewienia,
i zakrzewienia śródpolne, żywopłoty).
W planowaniu przestrzeni rolniczej należy w możliwie największym stopniu dążyć do
zwiększania i utrzymania różnorodności biologicznej na tym obszarze, gdyż jest to jeden
75
z podstawowych warunków właściwego funkcjonowania mechanizmów przyrodniczych
w rolnictwie.
W obliczu możliwości zmian związanych z tworzeniem gospodarstw wielkoobszarowych istotną
potrzebą w celu ograniczenia negatywnego oddziaływania na środowisko jest wprowadzenie
obowiązku wykonywania ocen oddziaływania na środowisko dla podejmowanych w sektorze
rolnictwa przedsięwzięć w zakresie scalania gruntów oraz tworzenia dużych gospodarstw
hodowlanych.
W Powiecie widoczna jest potrzeba rozwinięcia mechanizmów wpływających na stworzenie
większej ilości gospodarstw agroturystycznych z różnorodną ofertą, jako formy alternatywnego
źródła dochodu rolnika pochodzącego z działalności nieprodukcyjnej. Gospodarstwa
agroturystyczne muszą działać w oparciu o ekologiczne zasady gospodarowania, gdyż tego
oczekują turyści, a więc pośrednio przyczyniają się do poprawy stanu środowiska w danej
gminie i są wizytówką tych terenów w oczach turystów.
Obecność zasobów naturalnych pod postacią zalegających na terenie Powiatu kopalin
pospolitych niesie wiele korzyści, ale nakłada obowiązek dokonania wszelkich starań, aby ich
eksploatacja odbywała się zgodnie z obowiązującymi przepisami, co zabezpiecza ich ochronę,
ogranicza negatywny wpływ na środowisko podczas ich wydobycia i gwarantuje naprawę
powstałych zniszczeń. Istnieje realna potrzeba stałego monitorowania tych obiektów pod kątem
ochrony powierzchni ziemi i gleb.
Tereny objęte szkodami górniczymi należy objąć działaniami rekultywacyjnymi zgodnie
z wyznaczonymi kierunkami, będą to nowe nasadzenia drzew i krzewów na terenach, na których
wymarł las z powodu nadmiernego osiadania gruntów.
Działalność górnicza wywołuje ogromne szkody takie jak zmiany stosunków wodnych
i powietrznych w glebie, powoduje zanieczyszczenia wód podziemnych i gleby związkami
chemicznymi, związkami radioaktywnymi i metalami ciężkimi.
W celu zmniejszenia stanu degradacji gleb należałoby zintensyfikować rekultywację terenów
zdewastowanych oraz doprowadzić do współdziałania między Powiatem i Kopalniami, przy
rozwiązywaniu następujących zagadnień:
− szybkie przystąpienie do likwidacji przez górnictwo zaległości w usuwaniu szkód
górniczych,
− bieżące usuwanie uszkodzeń obiektów i urządzeń infrastruktury
spowodowanych ujemnymi wpływami eksploatacji górniczej,
technicznej
− regularne uiszczanie opłat eksploatacyjnych związanych z użytkowaniem terenu
górniczego,
− zróżnicowanie systemu eksploatacji w celu minimalizacji ujemnych wpływów na
powierzchni - wydobycie z podsadzką,
− likwidacja i zagospodarowanie osadników słonych wód dołowych.
W związku z negatywnym wpływem przemysłu wydobywczego węgla kamiennego na tereny, na
których jest zlokalizowany, należy dążyć do rozwinięcia innych gałęzi gospodarki tak, aby
tereny te funkcjonowały w oparciu o zasady zrównoważonego rozwoju gospodarczego.
Tereny, które ucierpiały w związku z jednostronną i w dużym stopniu destrukcyjną dla
środowiska glebowego działalnością gospodarczą, należy sukcesywnie poddawać procesom
rekultywacji, rewitalizacji, i o ile to możliwe odtworzenia wartości środowiska naturalnego.
76
2.3.3
Cele zapisane w Programie Ochrony Środowiska Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego dotyczące
ochrony ziemi i gleb są zgodne ze Strategią Rozwoju Województwa Śląskiego.
W „Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego” zapisano:
Priorytet rozwoju województwa śląskiego F:
terenu
Cel strategiczny
C8
–
Kształtowanie ośrodków wiejskich.
Kierunki działań:
FC8K3
–
Rozwijanie rynku usług na terenach wiejskich,
FC8K4
–
Promowanie różnorodności produkcji na terenach wiejskich.
–
Rewitalizacja terenów poprzemysłowych oraz pogórniczych.
Cel strategiczny
C4
Kierunki działań:
FC4K2
–
Rekultywacja terenów zdegradowanych.
W programie „Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego” podano:
Priorytet: Gleby użytkowane rolniczo (GL)
Cel krótkoterminowy do roku 2004:
GL.1.
–
Kontrola poziomu zanieczyszczenia gleb,
GL.2.
–
Zapobieganie zanieczyszczeniom gleb zwłaszcza środkami ochrony roślin
i metalami ciężkimi.
Kierunki działań:
GL.1.1.
–
Inwentaryzacja stopnia zanieczyszczenia gleb w obrębie funkcjonujących
aktualnie i w przeszłości uciążliwych dla środowiska zakładów
przemysłowych oraz wokół składowisk odpadów przemysłowych
czynnych i wyłączonych z użytkowania,
GL.2.1.
–
Zaktualizowanie i poszerzenie tematyki map glebowo rolniczych co
będzie podstawą do wapnowania i nawożenia gleb, walki z erozją,
GL.2.2.
–
Upowszechnianie
ekologicznego.
zasad
Dobrej
Praktyki
Rolniczej
i
rolnictwa
77
2.3.4
Założenia Programu Ochrony Środowiska Powiatu są zgodne z celami określonymi w Strategii
Rozwoju Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego oraz sformułowaną w Strategii Rozwoju
Województwa Śląskiego na lata 2000-2015, wizją rozwoju województwa śląskiego jako:
”regionu realizującego podstawowe zasady zrównoważonego rozwoju, czystego we wszystkich
wymiarach środowiska naturalnego i o kompletnej infrastrukturze ochrony środowiska,
radzącego sobie z problemami zanieczyszczenia pochodzącego z różnych źródeł oraz
odtwarzającego wartości środowiska naturalnego i powiększającego różnorodność biologiczną
obszarów”
Jednym z podstawowych wymogów realizujących program ochrony środowiska na terenie
Powiatu jest zachowanie bioróżnorodności i ochrona gruntów rolnych i leśnych, a także ochrona
kopalin.
Biorąc pod uwagę oczekiwania społeczne oraz uwarunkowania lokalizacyjno-przyrodnicze, jako
podstawowy priorytet ochrony powierzchni ziemi i gleb w Powiecie do roku 2015 przyjęto –
ograniczenie do minimum negatywnego oddziaływania górnictwa węglowego na terenie
Powiatu.
78
GL1
LD
2.3.4.1
Poprawa jakości
środowiska pod
względem ziemi
i gleb, w tym
zwiększenie
atrakcyjności Powiatu.
2004-2015
GL1C3
Zagospodarowanie terenu
w sposób racjonalny.
GL1C2
Poprawa pod względem
ekonomicznym
i ekologicznym rolnictwa.
Przywrócenie pożądanych
właściwości biologicznych
gleb.
2004-2006
GL1C1
LK
GL1C3Z6
GL1C3Z5
GL1C3Z4
GL1C3Z3
GL1C3Z2
GL1C3Z1
GL1C2Z1
GL1C1Z4
GL1C1Z3
79
Rozwój usług i pozarolniczej przedsiębiorczości
na wsi.
Budowa więzi ekonomicznych producentów
rolnych z rynkiem konsumpcyjnym miast
Aglomeracji Górnośląskiej poprzez organizację
rynku hurtowego oraz sieci punktów skupu
produktów rolnych.
Organizowanie się rolników w struktury wspólnego
gospodarowania w zakresie: produkcji roślinnej,
produkcji warzyw i owoców, produkcji zwierzęcej
i produkcji mleka.
Modernizacja i rozwój zakładów przetwórstwa
rolno-spożywczego.
Standaryzacja i podnoszenie jakości produktów
rolnych.
Modernizacja oraz poprawa struktury towarowych
gospodarstw rolnych.
Pozarolnicze zagospodarowanie gruntów niskich
klas bonitacyjnych z przeznaczeniem na cele
inwestycyjne i zalesienia.
Promocja agroturystyki i rolnictwa ekologicznego.
Zorganizowanie cyklu szkoleń dla rolników
obejmujących Zasady Kodeksu Dobrych Praktyk
Rolniczych połączonych z zajęciami praktycznymi.
Okresowa kontrola zawartości zanieczyszczeń
i odczynu pH gleb.
Coroczna aktualizacja rejestru zawierającego
informacje o terenach, na których stwierdzono
przekroczenie standardów jakości gleby
i ziemi ze szczególnym uwzględnieniem obszarów,
na których obowiązek rekultywacji obciąża
starostę.
GL1C1Z1
GL1C1Z2
Nazwa zadania
LZ
Właściciele
zakładów
Mieszkańcy wsi
zakładający
działalność
pozarolniczą
Producenci rolni
Producenci rolni,
Hurtownicy,
Punkty skupu
Właściciele
gospodarstw
rolnych
Właściciele
gospodarstw
i drobni
przetwórcy
Właściciele
terenów
Powiat
Powiat
Gminy
Gminy
Jednostka/osoba
odpowiedzialna
L
L
L
L
L
L
L
P
P
G
G
KZ
Kod wagi
zadania
TPZK1
Racjonalne
użytkowanie zasobów
naturalnych.
TPZK1C1
Rekultywacja terenów
zdegradowanych przez
eksploatację surowców
naturalnych i przemysł.
TPZK1C1Z2
TPZK1C1Z1
80
Rekultywacja terenów zdegradowanych
przez wydobycie surowców naturalnych
wraz z rewitalizacją rzek i zbiorników wodnych
KWK „Piast” – rekultywacja zb. Bojszowy,
KWK „Ziemowit” – rekultywacja hałdy.
Rekultywacja terenów zdegradowanych
w wyniku klęski żywiołowej.
P
P
Powiat
Władający
powierzchnią
ziemi,
KW S.A.
KWK Piast
i Ziemowit,
Administratorzy
rzek i zb. wodnych
2.3.5
Mechanizmy prawno - ekonomiczne
Zagadnienia związane z ochroną ziemi i gleb podlegają jak każda dziedzina przepisom prawa.
Realizowane w ramach II Polityki ekologicznej Państwa działania w zakresie ochrony gleb
zmierzają w dwóch kierunkach:
1. Ochrony zasobów gleb nadających się do wykorzystania rolniczego i leśnego przed ich
przeznaczeniem na inne cele, ochrony przed ich degradacją i zanieczyszczeniem
powodowanym oddziaływaniem czynników antropogenicznych i naturalnych.
2. Rekultywacji gleb zdegradowanych.
Równie ważnym zadaniem do zrealizowania w zakresie ochrony ziemi i gleb jest okresowa
kontrola zanieczyszczenia oraz kwasowości gleb, o czym mówi rozporządzenie Ministra
Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby i jakości ziemi.
Kolejnym zadaniem do realizacji w zakresie ochrony powierzchni ziemi jest racjonalizacja
nawożenia mineralnego w gospodarstwach rolnych. Dane dotyczące dopuszczonych do
stosowania nawozów oraz zasady ich stosowania określone zostały w ustawie z dnia 26 lipca
2000 r. o nawozach i nawożeniu.
Innym zadaniem, które należy realizować jest ochrona gruntów przed erozją, na którą narażone
są gleby występujące na terenie Powiatu.
Zadanie ochrony gruntów przed erozją realizowanie jest również poprzez uprawę roślin
energetycznych, które głęboko się korzeniąc ograniczają ten proces. Działania takie reguluje
przyjęta przez Sejm Rzeczypospolitej w dniu 23 sierpnia 2000 roku rządowa „Strategia rozwoju
energetyki odnawialnej w Polsce”.
Zadanie
polegające
na
rekultywacji
gruntów
zdegradowanych
jest
jednym
z najważniejszych działań związanych z racjonalnym użytkowaniem ziemi i jej ochroną
zapisanym jako jeden z priorytetów w II Polityce Ekologicznej Państwa. Zadanie to jest o tyle
ważne, że 10 kwietnia 2003 roku Rada Ministrów przyjęła „Założenia programu rządowego dla
terenów poprzemysłowych”. Oznacza to, że kraje członkowskie przy współpracy z krajami
kandydującymi zobowiązują się do przygotowania w ciągu dwóch lat szeregu regulacji
prawnych i instrumentów ekonomicznych, ograniczających zanieczyszczenie gleb. Zatem także
Polska musi podjąć działania w zakresie uporządkowania i wzmocnienia ochrony prawnej gleb
oraz opracować strategię ich ochrony..22
22
Ekoinfo - Serwis Informacyjny Ochrony Środowiska 16 kwiecień 2003 roku
81
Poprawa jakości środowiska pod względem ochrony
ziemi i gleb, w tym zwiększenie atrakcyjności
turystycznej Powiatu.
Modernizacja oraz poprawa struktury towarowych
gospodarstw rolnych.
Standaryzacja i podnoszenie jakości produktów
rolnych.
Organizowanie się w struktury wspólnego
gospodarowania w zakresie produkcji roślinnej,
produkcji warzyw i owoców, produkcji zwierzęcej
i produkcji mleka.
Rozwój usług i pozarolniczej przedsiębiorczości na
wsi.
Rozwój agroturystyki.
Pozarolnicze zagospodarowanie gruntów niskich klas
bonitacyjnych z przeznaczeniem na cele inwestycyjne
i zalesianie.
Rozwój infrastruktury technicznej terenów wiejskich.
Podnoszenie poziomu edukacji podstawą procesów
restrukturyzacji i rozwoju rolnictwa.
Rekultywacja terenów zdegradowanych.
Cele
nadrzędne
Cele
szczegółowe
Programu
Poprawa kondycji gospodarczej terenów wiejskich
Powiatu.
Oczekiwane Ochrona środowiska i właściwe zagospodarowanie
rezultaty
terenu Powiatu.
Zwiększenie atrakcyjności Powiatu.
3
2
1
82
Dostosowanie do wymogów UE i poprawa
rentowności gospodarstw.
Tworzenie hurtowni produktów rolnych
i punktów skupu.
Tworzenie grup producenckich, stowarzyszeń
i spółdzielni.
Pozarolnicza działalność gospodarcza.
Zwiększenie ilości gospodarstw
agroturystycznych.
Powstanie nowych inwestycji pozarolniczych.
Wykształcona i zdolna do efektywnej ochrony
środowiska młodzież.
Zachowanie gospodarstw rodzinnych,
rozwinięcie rolnictwa ekologicznego.
Rewitalizacja tych terenów i oddanie do
środowiska.
Działania wspólne w celach edukacyjnych,
opracowania planów i przedsięwzięć
w Powiecie.
Zrównoważony rozwój terenów wiejskich.
Alternatywne źródła dochodów rolników.
Oszacowanie zanieczyszczeń w glebie
i dostosowanie produkcji żywnościowej i nie
żywnościowej.
Poprawa stanu środowiska terenów rolniczych,
zwiększa atrakcyjność turystyczną.
Zwiększenie ilości turystów przebywających
na terenie Powiatu.
Obiektywnie sprawdzane
wyznaczniki osiągnięć
Logika interwencji
Matryca logiczna
Cele
rezultaty
2.3.6
Rejestr pozarolniczej
działalności gospodarczej
na terenach wiejskich.
Roczne zestawienie ilości
turystów odwiedzających
Powiat.
Dane z:
Urzędu Marszałkowskiego
Urzędu Wojewódzkiego
w Katowicach,
Wojewódzkiego Funduszu
Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej
w Katowicach,
Wojewódzkiego
Inspektoratu Ochrony
Środowiska w Katowicach,
Głównego Urzędu
Statystycznego
w Katowicach,
Powiatu,
Gmin.
Dane z:
Gmin oraz Powiatu.
4
Źródła i sposoby
weryfikacji
Ogólna poprawa stanu
jakości środowiska, w tym
jakości i stanu sanitarnego
gleb na terenie Powiatu.
Pozyskanie odpowiednich
środków finansowych.
5
Założenia
2
1
I
3
2004
2
Modernizacja oraz poprawa struktury
towarowych gospodarstw rolnych.
1
I
1.
2015
4
Planowane efekty
ekologiczne
Jednostka
odpowiedzialna
Powiat
Powiat
Powiat
Właściciele
gospodarstw
rolnych
Poprawa
w sensie
ekologicznym
i ekonomicznym.
83
400
Planowane
koszty ogółem
[PLN] tys.
1 050
SUMA
Planowane efekty
ekologiczne
200
500
Przywrócenie
terenów
zdegradowanych
do użytkowania.
Aktualne dane
dotyczące terenów
zdegradowanych.
350
7
Planowane
koszty ogółem
[PLN] tys.
Dostosowanie
upraw do specyfiki
gleb.
5
6
Jednostka
odpowiedzialna
5
6
7
Termin
zakończenia
planowany
Termin
rozpoczęcia
planowany
Nazwa zadania
2015
2004
Coroczna aktualizacja rejestru
zawierającego informacje o terenach,
na których stwierdzono
przekroczenie standardów jakości
gleby i ziemi, ze szczególnym
uwzględnieniem obszarów,
na których obowiązek rekultywacji
obciąża starostę.
2015
2004
zdegradowanych w wyniku
klęski żywiołowej.
2015
2004
4
Termin
zakończenia
planowany
Okresowa kontrola zawartości
zanieczyszczeń i odczynu pH gleb.
Lp.
3.
2.
1.
Termin
rozpoczęcia
planowany
Nazwa zadania
Lp.
3
2.3.7
8
UE
[PLN]
8
UE
[PLN]
9
NFOS
[PLN]
9
NFOS
[PLN]
X
10
WFOS
[PLN]
X
10
WFOS
[PLN]
X
11
Środki
własne
X
X
X
11
Środki
własne
Fundusze
Pomocowe,
Prywatni
inwestorzy,
Bank Ochrony
Środowiska
12
Partnerzy
Gminy
Fundusze
Pomocowe,
Ośrodek
Doradztwa
Rolniczego
Śląski Związek
Gmin
i Powiatów,
ODR
12
Partnerzy
2004
2004
2004
Rozwój usług i pozarolniczej
przedsiębiorczości na wsi.
Pozarolnicze zagospodarowanie
gruntów niskich klas bonitacyjnych
z przeznaczeniem na cele
inwestycyjne i zalesienia.
zdegradowanych przez wydobycie
surowców naturalnych wraz
z rewitalizacją rzek i zbiorników
wodnych KWK „Piast” –
rekultywacja zb. Bojszowy,
KWK „Ziemowit” – rekultywacja
hałdy.
6.
8.
7.
2004
2004
2004
Modernizacja i rozwój zakładów
przetwórstwa rolno-spożywczego.
Budowa więzi ekonomicznych
producentów rolnych z rynkiem
konsumpcyjnym miast Aglomeracji
Górnośląskiej poprzez organizację
rynku hurtowego oraz sieci punktów
skupu produktów rolnych.
Organizowanie się rolników
w struktury wspólnego
gospodarowania w zakresie:
produkcji roślinnej, produkcji
warzyw i owoców, produkcji
zwierzęcej i produkcji mleka.
2004
5.
4.
3.
2.
Standaryzacja i podnoszenie jakości
produktów rolnych.
2015
2010
2015
2015
2006
2010
2015
400
300
Alternatywne
źródła dochodu.
Zmniejszenie
zużycia nie
ekologicznych
paliw, zwiększenie
lesistości.
Mieszkańcy
wsi
zakładający
działalność
pozarolniczą
rzek i zb.
wodnych
Administratorzy
Władający
powierzchnią
ziemi,
KW S.A.
KWK Piast
i Ziemowit,
SUMA
84
12 800
10 000
w tym:
KWK Piast
5 000
KWK
Ziemowit
5 000
800
Szeroko rozumiana
ochrona
środowiska.
Właściciele
zakładów
Minimalizacja
szkód powstałych
w wyniku
eksploatacji
surowców
naturalnych.
100
Poprawa
efektywności
produkcji i zbytu.
Producenci
rolni
Właściciele
terenów
200
600
Poprawa
organizacji zbytu
produktów
pochodzenia
rolniczego.
Produkty wysokiej
jakości.
Producenci
rolni,
Hurtownicy,
Punkty skupu
Właściciele
gospodarstw
i drobni
przetwórcy
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Gminy
Regionalna
Dyrekcja Lasów
Państwowych,
Ekofundusz,
Przedsiębiorcy,
Ekofundusz
Fundusze
Pomocowe,
Bank Ochrony
Środowiska
Fundusze
Pomocowe,
Prywatni
inwestorzy
Śląska Izba
Rolnicza,
Śląski Związek
Gmin
i Powiatów
Fundusze
Pomocowe,
Prywatni
inwestorzy
Promocja agroturystyki i rolnictwa
ekologicznego.
Termin
zakończenia
planowany
Jednostka
odpowiedzialna
Planowane efekty
ekologiczne
Planowane
koszty ogółem
[PLN] tys.
UE
[PLN]
NFOS
[PLN]
3
4
5
6
7
8
9
Zachowanie
specyfiki wsi
2004
2010
Gminy
Polskiej,
100
Wytwarzanie
zdrowiej żywności.
Zwiększenie
2004
2007
Gminy
60
dochodowości
rolnictwa.
SUMA
160
Termin
rozpoczęcia
planowany
X
X
10
WFOS
[PLN]
X
X
11
Środki
własne
Kluby
ekologiczne,
ODR
Powiat,
ODR
12
Partnerzy
85
i centralnego,
*
**
2.
1.
Zorganizowanie cyklu szkoleń dla
rolników obejmujących Zasady
Kodeksu Dobrych Praktyk
Rolniczych połączonych z zajęciami
praktycznymi.
2
1
I
Nazwa zadania
Lp.
2.3.8
Wnioski
Jakość gruntów wywiera bezpośredni wpływ na inne elementy środowiska takie jak: stan wód,
przydatność rolnicza, różnorodność florystyczna i architektura krajobrazu, dlatego też, ochrona
gruntów jest bardzo istotnym elementem ochrony środowiska i nie należy rozpatrywać jej
w oderwaniu od pozostałych.
Reasumując możliwości ochrony powierzchni ziemi i gleb, należy sprecyzować konkretne
działania tj.
1. Dostosowanie działań ochronnych i naprawczych na podstawie bezpośredniej
identyfikacji potrzeb ze względu na zróżnicowanie Gmin Powiatu.
2. Ochronę złóż kopalin poprzez stosowne zapisy w planach zagospodarowania
przestrzennego poszczególnych Gmin Powiatu.
3. Przeciwdziałanie zamiast likwidacja skutków.
Należy skupić działania głównie na przedsięwzięciach prewencyjnych, gdyż nie
wszystkie walory utracone w warunkach przyrodniczych można ponownie przywrócić.
Koszt przeciwdziałania wcześniej rozpoznanym zagrożeniom jest niższy niż koszt
usuwania zniszczeń. Toteż należy kłaść nacisk na edukację wszystkich korzystających
z walorów przyrodniczych terenów wiejskich.
4. Rozwój infrastruktury technicznej terenów wiejskich.
Należy przedsięwziąć działania w celu budowy kanalizacji i oczyszczalni zbiorczych lub
współdziałać w wykonaniu przydomowych oczyszczalni ścieków.
5. Waloryzacja terenów wiejskich i ich właściwe zagospodarowanie oraz rekultywacja
terenów zdegradowanych.
Konieczne jest poznanie stanu gleb we wszystkich Gminach Powiatu. To pozwoli na
właściwe
zagospodarowanie
gruntów,
umożliwiające
określenie
terenów
predysponowanych do prowadzenia rolnictwa ekologicznego, a z drugiej strony
wydzielenie terenów najniższych klas bonitacyjnych i zanieczyszczonych
z przeznaczanych na uprawy nie konsumpcyjne, plantacje energetyczne i zalesianie oraz
inną działalność nierolniczą.
6. Poprawa kondycji gospodarczej przez restrukturyzację rolnictwa z uwzględnieniem
gospodarstw ekologicznych.
Wspomaganie przeobrażeń w rolnictwie w zakresie modernizacji, wprowadzania nowych
technologii, podnoszenia jakości produktów rolniczych i dostosowanie do standardów
UE, wywierających nacisk na prowadzenie działalności w możliwie najmniejszym
stopniu zagrażającej środowisku naturalnemu.
7. Łączenie wiedzy fachowej, zaangażowania i środków we współpracy z podmiotami,
w tym organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz ochrony środowiska.
86
2.4
Ochrona powietrza
2.4.1
Charakterystyka i ocena stanu aktualnego
Zgodnie z definicją przedstawioną w art. 85 ustawy Prawo Ochrony Środowiska, ochrona
powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości, w szczególności przez:
− utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich
poziomów lub co najmniej na tych poziomach,
− zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie
są one dotrzymane.
Szczególne znaczenie konieczności ochrony powietrza przed zanieczyszczeniami wynika
z faktu, że zanieczyszczenia powietrza oddziaływują bezpośrednio na zdrowie człowieka,
organizmy żywe, roślinność, wody, gleby a także zabytki i budowle. Dodatkowo są to
zanieczyszczenia, które łatwo przenoszą się nawet na duże odległości, oddziaływają na zmiany
klimatu i wywołują niekorzystne procesy w ochronnej warstwie ozonowej.
2.4.1.1
Charakterystyka zanieczyszczeń
Istnieją dwie grupy zanieczyszczeń powietrza. Należą do nich zanieczyszczenia substancjami
pyłowymi i zanieczyszczenia substancjami gazowymi pochodzenia nieorganicznego
i organicznego.
Podstawową masę zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery stanowią zanieczyszczenia
powstające w trakcie wszelkiego typu procesów spalania paliw, w tym:
− w procesach energetycznego spalania węgla kamiennego i brunatnego, gazu ziemnego,
paliw płynnych,
− podczas pracy silników spalinowych pojazdów mechanicznych.
Do zanieczyszczeń energetycznych należą: dwutlenek węgla, tlenek węgla, dwutlenek siarki,
tlenki azotu, pyły oraz benzo(α)piren.
W trakcie prowadzenia różnego rodzaju procesów technologicznych dodatkowo, poza wyżej
wymienionymi, do atmosfery emitowane mogą być zanieczyszczenia w postaci różnego rodzaju
związków organicznych, a wśród nich silnie toksyczne węglowodory aromatyczne.
Głównymi związkami wpływającymi na powstawanie efektu cieplarnianego są dwutlenek węgla
odpowiadający w około 55% za efekt cieplarniany oraz metan w 20%.
Metan stanowiący zanieczyszczenie powietrza, emitowany na powierzchni ziemi jest jednym
z głównych składników biogazu.
Dwutlenek siarki i tlenki azotu niezależnie od szkodliwości związanej z bezpośrednim
oddziaływaniem na organizmy żywe są równocześnie źródłem kwaśnych deszczy.
Zanieczyszczeniami widocznymi, uciążliwymi i odczuwalnymi bezpośrednio są pyły
w szerokim spektrum frakcji.
Najbardziej toksycznymi związkami są węglowodory aromatyczne (WWA) posiadające
właściwości kancerogenne. Najsilniejsze działanie rakotwórcze wykazują WWA mające więcej
niż trzy pierścienie benzenowe w cząsteczce. Najbardziej znany wśród nich jest benzo(α)piren,
którego emisja związana jest również z procesem spalania węgla zwłaszcza w niskosprawnych
paleniskach indywidualnych.
87
Żadne z zanieczyszczeń nie występuje pojedynczo, niejednokrotnie ulegają one
w powietrzu dalszym przemianom. W działaniu na organizmy żywe obserwuje się występowanie
zjawiska synergizmu, tj. działania skojarzonego, wywołującego efekt większy niż ten, który
powinien wynikać z sumy efektów poszczególnych składników.
Na stopień oddziaływania mają również wpływ warunki klimatyczne takie jak: temperatura,
nasłonecznienie, wilgotność powietrza, prędkość wiatru.
Oprócz szkodliwego oddziaływania na środowisko naturalne i zdrowie ludzi emisje
zanieczyszczeń powodują straty gospodarcze.
Wielkości dopuszczalnych poziomów stężeń niektórych substancji zanieczyszczających
w powietrzu określone są w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r.
(Dz. U. Nr 87, poz. 796), zastępującym rozporządzenie MOŚZNiL z dnia 28 kwietnia 1998r.
(Dz. U. Nr 55, poz. 355).
Dopuszczalne stężenia zanieczyszczeń, zgodnie z obowiązującym rozporządzeniem, zestawiono
w tabeli 2-7, gdzie dla porównania przedstawiono standardy zalecane przez WHO.
Tabela 2-7 Dopuszczalne stężenia zanieczyszczeń
Stężenie zanieczyszczeń [µg/m3]
Rodzaj
zanieczyszczenia
Dopuszczalne wg rozporządzenia
Zalecane przez WHO
godzinowe
dobowe
średnioroczne
dobowe
średnioroczne
2
3
4
5
6
-
-
5*
-
NO2
200*
-
40*
-
40
NOx
-
-
40* do 2002
30* od 2003
-
-
SO2
350*
150* do 2004
125* od 2005
40** do 2002
20** od 2003
125
50
Ołów (w pyle
zawiesz. PM10)
-
-
0,5*
-
0,5
Pył zawieszony
PM10
-
50*
40
70
-
120* / 8 godz
-
Okres wegetacyjny
1 V – 31 VII
24 000 µg/m3 xh do 2009
18 000 µg/m3 xh od 2010
-
-
10 000* /
8 godz.
-
-
10 000 /
8 godz.
-
1
Benzen
Ozon
CO
* - poziom dopuszczalny ze względu na ochronę zdrowia ludzi
** - poziom dopuszczalny ze względu na ochronę roślin
W rozporządzeniu określone są równocześnie dopuszczalne częstości przekraczania poziomów
stężeń dopuszczalnych oraz marginesy tolerancji. Wyszczególnione w tabeli 2-7 wielkości
odnoszą się do terenu kraju.
88
Zróżnicowane są dopuszczalne poziomy stężeń dla:
− obszarów parków narodowych,
− obszarów ochrony uzdrowiskowej.
Przedstawione powyżej wymagania dostosowane są do wymogów wg dyrektyw UE.
2.4.1.2
Źródła zanieczyszczeń
Źródłami zanieczyszczeń powietrza są:
– źródła energetyczne i przemysłowe,
– niska emisja,
– komunikacyjne źródła zanieczyszczeń,
– emisja niezorganizowana,
– emisja transgraniczna.
Wszystkie wymienione wyżej źródła zanieczyszczeń występują na terenie Powiatu
w zróżnicowanym zakresie.
2.4.1.3
Źródła energetyczne i przemysłowe
Struktura zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery na terenie Powiatu obejmuje głównie
emisję ze źródeł energetycznych i takie zanieczyszczenia jak: pyły, dwutlenek siarki, tlenki
azotu, tlenek węgla oraz benzo(α)piren.
Obecnie największymi zakładami zlokalizowanymi na terenie Powiatu mającymi znaczenie dla
stanu środowiska są:
•
„EKOTERM” Sp. z o.o. w Bieruniu, która eksploatuje ciepłownię zlokalizowaną na terenie
kopalni „Piast” w Bieruniu. Ciepłownia zasila w ciepło kopalnię oraz pobliskie osiedla
domów jedno i wielorodzinnych w Bieruniu. Dopuszczalna emisja dla ciepłowni wynosi:
− Dwutlenek siarki
− Dwutlenek azotu
− Pył
− Tlenek węgla
•
334,1 [Mg/rok]
70,8 [Mg/rok]
160,0 [Mg/rok]
202,6 [Mg/rok]
„DANONE” Sp. z o.o. Fabryka w Bieruniu. Źródłem emisji jest kotłownia, która wytwarza
parę na potrzeby technologiczne zakładu oraz potrzeby grzewcze osiedla domków
jednorodzinnych i Zakładu „Bertani”. Dopuszczalna emisja dla zakładu wynosi:
− Dwutlenek azotu
− Pył
− Tlenek węgla
174,5 [Mg/rok]
34,9 [Mg/rok]
87,3 [Mg/rok]
218,1 [Mg/rok]
89
•
Zakład Tworzyw Sztucznych „ERG – Bieruń” S.A. Źródłem emisji jest kotłownia oraz
procesy technologiczne. Dopuszczalna emisja niektórych zanieczyszczeń dla zakładu
wynosi:
− Dwutlenek azotu
− Pył ogółem
− Pył zawieszony
− Tlenek węgla
− Benzo(α)piren
− Węgiel elementarny
174,9 [Mg/rok]
65,7 [Mg/rok]
190,9 [Mg/rok]
139,6 [Mg/rok]
84,1 [Mg/rok]
0,03 [Mg/rok]
2,1 [Mg/rok]
Oprócz tego zakład emituje zanieczyszczenia o specyficznym charakterze, które związane są
z przeprowadzanymi procesami technologicznymi: octan butylu, octan etylu, aceton,
czterochloroetylen, kwas siarkowy, chlorowodór, ozon, dekalina (węglowodór aromatyczny),
alkohol benzylowy, akroleina, chrom oraz węglowodory alifatyczne.
•
„ISOGLASS” Sp. z o.o. w Bieruniu (do 1.07.2003 r. „MEGAchemia” Sp. z o.o.), która
zajmuje się produkcją papy asfaltowej. Źródłem emisji jest: wanna powłokowa i retorty, linia
technologiczna – posypywanie wstęgi oraz kocioł parowy płomienicowo-płomieniówkowy
ERm 2,4. Dopuszczalna emisja dla zakładu wynosi:
− Dwutlenek azotu
− Pył całkowity
− Pył zawieszony ogółem
− Tlenek węgla
− Benzo(α)piren
•
18,0 [Mg/rok]
2,8 [Mg/rok]
6,5 [Mg/rok]
2,5 [Mg/rok]
14,9 [Mg/rok]
0,54*10-6 [Mg/rok]
0,3 [Mg/rok]
Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe METALE” S.A. w Katowicach - Skład Metali
Nieżelaznych w Imielinie. Źródłem emisji jest kotłownia, która pracuje tylko w sezonie
grzewczym. Dopuszczalna emisja dla zakładu wynosi:
− Dwutlenek azotu
− Pył całkowity
− Pył zawieszony
− Tlenek węgla
− Benzo(α)piren
10,6 [Mg/rok]
3,3 [Mg/rok]
2,3 [Mg/rok]
1,4 [Mg/rok]
2,2 [Mg/rok]
3,5*10-6 [Mg/rok]
0,81 [Mg/rok]
90
•
Zakład Produkcji Wody „Dziećkowice” w Imielinie. Źródłem emisji jest kotłownia, która
wytwarza ciepło na potrzeby zakładu oraz systemu ciepłowniczego. Dopuszczalna emisja dla
zakładu wynosi:
15,8 [Mg/rok]
− Dwutlenek azotu
6,6 [Mg/rok]
− Pył ogółem
5,6 [Mg/rok]
− Pył zawieszony
2,5 [Mg/rok]
− Tlenek węgla
•
41,2 [Mg/rok]
Fabryka Wentylatorów „FAWENT” w Chełmie Śląskim jest producentem
wielkogabarytowych wentylatorów mających zastosowanie w przemyśle i budownictwie.
Źródłem emisji jest spalanie paliw w celach energetycznych (kotłownia zakładowa) oraz
prowadzone w zakładzie operacje technologiczne: używanie palnika nagrzewnicy powietrza
kabiny lakierniczej, spawanie elementów metalowych, czyszczenie elementów metalowych
w kabinie oczyszczarki oraz lakierowanie gotowych elementów. Dopuszczalna emisja dla
zakładu wynosi:
23,2 [Mg/rok]
− Dwutlenek azotu
5,7 [Mg/rok]
− Pył ogółem
13,8 [Mg/rok]
− Tlenek węgla
35,1 [Mg/rok]
− Węglowodory aromatyczne
•
6,4 [Mg/rok]
Zakład Ciepłowniczy „Ziemowit” w Lędzinach należący do Nadwiślańskiej Spółki
Energetycznej Sp. z o.o. w Brzeszczach, który spełnia rolę centralnego źródła ciepła.
Odbiorcami są obiekty kopalni KWK „Ziemowit” oraz odbiorcy zewnętrzni. Dopuszczalna
emisja dla ciepłowni wynosi:
284,1 [Mg/rok]
− Dwutlenek azotu
68,1 [Mg/rok]
− Pył
73,5 [Mg/rok]
− Tlenek węgla
39,4 [Mg/rok]
Poza wymienionymi źródłami energetycznymi na terenie Powiatu zlokalizowanych jest szereg
kotłowni lokalnych zaopatrujących w ciepło zakłady przemysłowe, obiekty użyteczności
publicznej, obiekty strefy usług itp., wykorzystujące jako nośniki energii paliwo węglowe, olej
opałowy lub sporadycznie gaz ziemny czy źródła energii odnawialnej.
Tabela 2-8 Emisja zanieczyszczeń ze źródeł energetycznych i przemysłowych na terenie Powiatu
Ogółem
SO2 [ton/rok]
NOx [ton/rok]
CO [ton/rok]
Pył [ton/rok]
1 038
259
638
540
91
Niska emisja
Uciążliwym źródłem zanieczyszczeń powietrza na terenie Powiatu jest emisja substancji
toksycznych pochodzących z procesów spalania paliw dla pokrycia potrzeb grzewczych
stanowiąca źródło niskiej emisji.
Podstawowym nośnikiem energii cieplnej dla istniejącej zabudowy mieszkaniowej, nie
podłączonej do systemu ciepłowniczego jest paliwo stałe, przede wszystkim węgiel kamienny
i koks, przy czym znaczna część mieszkańców ze względów ekonomicznych korzysta z niskiej
jakości asortymentów węgla, w tym mułów węglowych. Tylko ok. 16% zapotrzebowania na
energię pokrywane jest przez kotły gazowe. Olej opałowy, gaz płynny, czy biomasa (słoma,
odpady drewniane itp.) – należąca do grupy nośników energii odnawialnej – przyjmowane jako
proekologiczne, wykorzystywane są sporadycznie.
Dostępu do systemu gazowniczego nie posiada tylko Gmina Bojszowy. Łącznie na obszarach
posiadających rozbudowaną sieć gazową, podłączonych do niej jest 7 866 odbiorców, w tym
2 692 odbiorców – indywidualnych gospodarstw domowych wykorzystuje gaz dla pokrycia
potrzeb grzewczych. Stanowi to około 18% zasobów mieszkalnych na terenie gmin powiatu.
Dodatkowo w ostatnich latach obserwuje się wyraźne ograniczanie stopnia wykorzystania gazu
dla potrzeb grzewczych przez odbiorców posiadających kotły gazowe, o czym świadczy
wielkość średniego zużycia gazu na poziomie 1 100 m3 rocznie/gospodarstwo. Dla mieszkania
(domu jednorodzinnego) o powierzchni użytkowej ok. 90 m2 dla utrzymania komfortu ciepła
zużycie to powinno być na poziomie minimum 1 800 m3/rok przy założeniu, że dom jest
ocieplony, a gaz używany jest również na pokrycie potrzeb wytworzenia ciepłej wody.
Analizując przyczyny tak niskiego udziału gazu ziemnego dla ogrzewania przez indywidualnych
odbiorców należy uwzględnić czynnik ekonomiczny i dostępność nośnika.
Tabela 2-9 Zużycie gazu przez odbiorców komunalnych [ tys. m3/rok ]
Wyszczególnienie
Rok
Jednostka
2001
2002
2
3
4
gospodarstwa
7 751
7 866
Liczba odbiorców komunalnych
odbiorca
7 531
7 648
Liczba odbiorców komunalnych z ogrzewaniem
odbiorca
2 646
2 692
tys. m3/rok
7 108
6 652
1
Odbiorcy ogółem
Zużycie gazu ogółem
3
Zużycie gazu przez odbiorców komunalnych
tys. m /rok
4 770
4 522
Zużycie gazu na ogrzewanie mieszkań
tys. m3/rok
3 032
2 888
3
Średnie zużycie przez odbiorcę komunalnego
m /rok
633
591
Średnie zużycie na ogrzewanie mieszkania
m3/rok
1 146
1 073
W wielu obiektach będących w gestii organów gmin przeprowadzono modernizację systemów
ogrzewania budynków przez podłączenie do systemu ciepłowniczego lub zastosowanie kotłowni
gazowych na obszarach, gdzie dostępna jest sieć ciepłownicza lub gazowa, albo kotłowni
olejowych na obszarach nieposiadających sieci systemowych. Działania te przeprowadzone były
również w wielu zakładach przemysłowych lub usługowych.
W tabeli 2-10 oszacowano wartość zapotrzebowania na energię z ekologicznych źródeł ciepła.
Nie uwzględniono kotłów węglowych niskoemisyjnych, kotłów na olej opałowy oraz biomasy,
gdyż wymagałoby to przeprowadzenia ankietyzacji.
92
Tabela 2-10 Sposób pokrycia zapotrzebowania na energię odbiorców indywidualnych
Ekologiczny sposób pokrycia zapotrzebowania na energię
Powierzchnia
użytkowa
mieszkańców
Zapotrzebowanie na
energię
Łączny procentowy
udział
Gaz ziemny
System ciepłowniczy
[tys. m2]
[TJ/rok]
[%]
[TJ/rok]
[TJ/rok]
2
3
4
5
6
Bieruń
313,7
180,7
76,5
16,8
120,0
Lędziny
267,7
154,2
79,0
29,9
90,0
Imielin
172,4
99,3
63,2
30,8
30,0
Bojszowy
97,8
56,3
0,0
0,0
0,0
Chełm Śl.
122,4
70,5
15,5
10,9
0,0
Ogółem
974,0
561,0
58,6
88,4
240,0
Gmina
1
Z analizy bilansu potrzeb cieplnych odbiorców indywidualnych na terenie Powiatu
i sposobu pokrycia tego zapotrzebowania wynika, że około 40% energii cieplnej w skali roku
uzyskiwana jest z kotłów i pieców węglowych pracujących ze średnią sprawnością na poziomie
50 – 60%, a pozostałe potrzeby pokrywane są z innych proekologicznych źródeł energii (w tym
źródeł systemowych). Zależność tę uwzględniono przy określeniu poziomu niskiej emisji.
Tabela 2-11 Emisja zanieczyszczeń ze źródeł niskiej emisji
Gmina
SO2
[ton/rok]
NOx
[ton/rok]
CO
[ton/rok]
Pył
[ton/rok]
Co2
[tys. ton/rok]
Benzo(α
α)piren
[kg/rok]
1
2
3
4
5
6
7
Bieruń
12,7
9,5
112,3
29,7
6,8
38,1
Lędziny
9,7
7,3
86,0
22,7
5,2
29,2
Imielin
10,9
8,2
96,6
25,5
5,8
32,8
Bojszowy
16,9
12,7
149,3
39,4
9,0
50,7
Chełm Śl.
17,9
13,4
158,0
41,7
9,5
53,6
Ogółem
68,1
51,1
602,2
159,0
36,3
204,4
Dla zobrazowania wysokości kosztów ponoszonych przez odbiorców energii cieplnej w tabeli
2-12 przedstawiono porównanie cen paliw dostępnych na rynku krajowym w układzie zł za
jednostkę energii w paliwie.
Ceny biomasy są cenami wyliczonymi na podstawie średnich kosztów jej pozyskania
i składowania. Cenę gazu ziemnego wyliczono na podstawie aktualnej taryfy przy założeniu, że
roczne zużycie gazu jest na poziomie 8 000 m3/gospodarstwo.
Wysokości opłat za energię cieplną u odbiorcy po uwzględnieniu kosztów wytwarzania
i przesyłu ze źródła zlokalizowanego na terenie kopalni „Ziemowit” w Lędzinach należącego do
Nadwiślańskiej Spółki Energetycznej Sp. z o.o. w Brzeszczach wynosi 20,52 – 22,37 zł/GJ netto,
ze źródła zlokalizowanego na terenie kopalni „Piast” należącego do „EKOTERM” Sp. z o.o.
w Bieruniu wynosi 21,25 – 21,89 zł/GJ netto oraz ze źródła Zakładów Tworzyw Sztucznych
„ERG-Bieruń” S.A. wynosi 27,34 zł/GJ netto (w zależności czy węzły są własnością odbiorcy
czy przedsiębiorstwa).
93
Dodatkowo dla porównania cena energii cieplnej wytworzonej z energii elektrycznej
u indywidualnego odbiorcy jest rzędu 60,4 zł/GJ – liczona przy wykorzystaniu taryfy G12
z uwzględnieniem wyłącznie stawek opłaty nocnej dla celów grzewczych.
Tabela 2-12 Koszty energii cieplnej w paliwie (wg cen netto)
Wyszczególnienie
Jednostka
Miał
węglowy
Węgiel
groszek
Gaz
ziemny
Olej
opałowy
Słoma
Odpady
drzewne
1
2
3
4
5
6
7
8
22
27
-
42
14
14
MJ/m
-
-
34
-
-
-
zł/t
210
300
-
-
135
-
zł/m
-
-
0,86
1500
-
60
zł/GJ
7,32
7,96
25,39
42,02
9,64
8,93
%
60
80
90
90
80
80
zł/GJ
15,92
13,90
28,20
46,69
12,05
11,16
Wartość opałowa
Cena paliwa
Cena energii w paliwie
Sprawność kotła
Cena (netto) wytworzonej
energii cieplnej
MJ/kg
3
3
Celem promowania działań, prywatnych właścicieli mieszkań jak też domów, w kierunku
likwidacji „niskiej emisji” gminy: Bieruń, Lędziny i Bojszowy dofinansowywują ze środków
Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej modernizację systemu
ogrzewania budynków mieszkalnych i mieszkań.
Na chwilę obecną istotnym elementem polityki gmin, dla obniżenia emisji do powietrza
zanieczyszczeń wynikających z „niskiej emisji”, poza promowaniem stosowania paliw czystych
ekologicznie (gaz, olej opałowy) lub biopaliw (słoma, odpady drewna), jest stworzenie
mechanizmów popularyzujących stosowanie wysokosprawnych, niskoemisyjnych kotłów na
paliwo stałe. Obecnie oferowany jest na polskim rynku szereg rozwiązań tego typu, są to na
przykład kotły:
−
−
komorowe węglowe EKO-C o mocy w zakresie 20 – 100 kW, z ceramiczną komorą
dopalania spalin,
retortowe DUOMAT o mocy w zakresie 25 – 300 kW, wyposażone w ślimakowy
podajnik paliwa,
do wykorzystywania przez indywidualnych odbiorców w budynkach jednorodzinnych lub
zabudowie gospodarczej oraz w budynkach użyteczności publicznej.
Kotły rusztowe EKO C-R o mocach 300, 600, 900 kW z ciągłym podawaniem paliwa i ze
spalaniem w górnej warstwie, wyposażone w aparaturę sterowniczą i kontrolno – pomiarową
oraz układ mokrego odżużlania i system odpylania spalin mogą być wykorzystywane
w większych kotłowniach.
Wymienione kotły posiadają sprawność rzędu 80% (w porównaniu do dotychczas stosowanych,
których sprawność była około 50 – 65%) oraz spełniają wymagania emisyjne (normy
dopuszczalnych emisji). Warunkiem dotrzymania gwarantowanych parametrów emisji jest
spalanie określonych asortymentów węgla.
Dla określenia możliwości obniżenia stanu zanieczyszczenia powietrza w wyniku modernizacji
kotłowni, w Tabela 2-13 zestawiono wskaźniki emisji zanieczyszczeń przy wykorzystaniu
kotłów węglowych tradycyjnych, kotłów węglowych niskoemisyjnych i kotłów gazowych.
94
Tabela 2-13 Wskaźniki emisji zanieczyszczeń
Parametr
Kocioł węglowy tradycyjny
Kocioł węglowy
niskoemisyjny
Kocioł gazowy
1
2
3
4
55 - 65
80 - 82,9
90 - 92
Sprawność cieplna [ % ]
Zawartość zanieczyszczeń
SO2
[ g/GJ ]
300
300
-
NOx
[ g/GJ ]
200 - 250
100
70
CO
[ g/GJ ]
1 800 - 3 500
500
110
Pył
[ g/GJ ]
300 - 1 100
400
-
CO2
[ g/GJ ]
160 000
120 000
61 600
B(α)P
[ mg/GJ]
900
10
-
2.4.1.4
Komunikacyjne źródła zanieczyszczeń
Charakterystycznymi cechami emisji komunikacyjnej są:
– stosunkowo duże stężenie tlenku węgla, tlenków azotu i węglowodorów lotnych,
– koncentracja zanieczyszczeń wzdłuż dróg,
– nierównomierność w okresach dobowych i sezonowych związana ze zmianami natężenia
ruchu.
Na wielkość tej emisji mają wpływ:
– stan jezdni,
– konstrukcja i stan techniczny silników pojazdów, warunki pracy silników,
– rodzaj paliwa,
– płynność ruchu.
Nie na wszystkie te przyczyny Gmina, czy Powiat są w stanie same wpłynąć, ale na pewno mają
wpływ na stan jezdni oraz płynność ruchu.
Zanieczyszczenia komunikacyjne oddziaływują na środowisko w najbliższym otoczeniu drogi,
a ich wpływ gwałtownie maleje wraz z odległością.
Łączna długość sieci drogowo – ulicznej na terenie Powiatu wynosi ok. 380 km, w tym 340 km
o nawierzchni twardej.
Na znacznych odcinkach dróg występują zaniżone parametry techniczne ciągów układu
drogowego w stosunku do pełnionych funkcji oraz nienajlepszy stan nawierzchni. Dodatkowo
występują miejscowe przeciążenia wynikające ze wzrastającego natężenia ruchu kołowego
w godzinach szczytu. Są to wszystko elementy ograniczające płynność ruchu, co pociąga za sobą
zawyżony poziom emisji spalin.W Bieruniu utrudnienia w ruchu występują:
− w ciągu ul. Warszawskiej,
− w ciągu ul. Wawelskiej, szczególnie przed przejazdem kolejowym z rogatkami oraz na
skrzyżowaniu z ul. Warszawską,
− w ciągu ul. Turystycznej, szczególnie na skrzyżowaniu z ul. Warszawską, gdzie nakłada
się ruch lokalny z ruchem tranzytowym.
95
W Lędzinach szczególne niedogodności występują na drogach dojazdowych do kopalni
„Ziemowit”, gdzie prowadzony jest ruch ciężarówek z węglem. Są to ulice: Hołdunowska,
Oficerska, Ułańska, Lędzińska i Pokoju. Samochody ciężarowe często są przeładowane i nie
dostosowują prędkości do ograniczeń podyktowanych przepisami drogowymi. Dlatego oprócz
emisji spalin dochodzi jeszcze do pylenia. Problem ten można by rozwiązać poprzez budowę
drogi objazdowej z trasy DK-1 (S1) do kopalni „Ziemowit, jednak ze względów finansowych
Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad oddaliła plan budowy o kilka lat.
Do najważniejszych wskaźników wpływających na płynność ruchu jest gęstość dróg, którą
określa się jako długość w stosunku do powierzchni w km2 lub jako długość w stosunku do ilości
mieszkańców. Pierwszy wskaźnik dla Powiatu wynosi 2,4 km/km2 natomiast drugi 6,5 km/1000
mieszkańców. Z przedstawionych danych wynika, iż Powiat w porównaniu do innych regionów
posiada dobrze rozwiniętą sieć dróg.
Na poziom emisji spalin ma wpływ dostępność do publicznych środków transportu oraz wzrost
natężenia transportu indywidualnego. Aktualnie obserwuje się ogólną tendencję obniżania się
standardów zbiorowego transportu pasażerskiego i dynamiczny wzrost transportu
indywidualnego ze wszystkimi negatywnymi skutkami takiego stanu, w tym wpływ na powietrze
atmosferyczne. Liczba zarejestrowanych samochodów osobowych w przeliczeniu na 1000
mieszkańców w Powiecie wynosi ok. 255 sam. os./1000 mieszkańców, czyli porównywalna ze
średnią w kraju, która wynosi 250 sam./1000 mieszkańców. Pomimo niedogodności takich jak
zatłoczenie ulic, samochody osobowe osiągają cele podróży w znacznie krótszym czasie niż
środki transportu publicznego. Transport indywidualny wywiera tu istotną presję i w głównym
zakresie oddziaływuje na sprawność całego systemu transportowego w Powiecie, a co za tym
idzie na wielkość emisji powietrza ze źródeł komunikacyjnych.
Emisja ze źródeł komunikacyjnych dla wszystkich dróg Powiatu została oszacowana zgodnie ze
wskazaniami Ministerstwa Ochrony Środowiska dla potrzeb opracowania programu ochrony
powietrza.
Tabela 2-14 Emisja ze źródeł komunikacyjnych w Powiecie Bieruńsko-Lędzińskim [ton/rok]
Rodzaj pojazdu
CO
C6H6
HC
HCal
HCar
NOx
TSP
Pb*)
SOx
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Osobowe
294
2,3
40
28
8
100
1,6
43
5
Dostawcze
39
0,2
4
3
1
22
2,1
2
3
Ciężarowe
32
0,3
15
11
3
95
5,9
0
9
Autobusy
7
0,1
4
3
1
32
1,4
0
2
Motocykle
52
0,2
5
3
1
1
0,0
1
0
Ogółem
424
*) – inna jednostka [kg/rok]
3,1
68
48
14
250
11,0
46
19
W celu obliczenia emisji ze źródeł komunikacyjnych przyjęto następujące założenia:
1. Procentowy udział pojazdów na drodze:
− dla dróg gminnych: osobowe 80,6%, dostawcze 9,5%, ciężarowe 7,2%, autobusy
1,3%, motocykle 1,4%,
− dla dróg powiatowych: osobowe 78,6,8%, dostawcze 9,5%, ciężarowe 9,2%,
autobusy 1,3%, motocykle 1,4%,
− dla dróg wojewódzkich: osobowe 80%, dostawcze 9%, ciężarowe 8%, autobusy
2%, motocykle 1%,
96
− dla drogi krajowej (DK-1): osobowe 70,3%, dostawcze 11,4%, ciężarowe 16,1%,
autobusy 1,7%, motocykle 0,2%.
2. Długość dróg:
− gminne – 200 km,
− powiatowe – 106 km,
− wojewódzkie – 23 km,
− krajowe – 16 km,
− nawierzchni gruntowej – 43 km.
3. Natężenie ruchu dla dróg:
− powiatowych – 73 [poj/h],
− gminnych o nawierzchni twardej – 51 [poj./h],
− gminnych i powiatowych o nawierzchni gruntowej – 11 [poj/h],
− wojewódzkich – 51 [poj/h],
− krajowych – 505 [poj/h].
2.4.1.5
Emisja niezorganizowana
Do emisji niezorganizowanej zaliczyć można emisję zanieczyszczeń wprowadzanych do
powietrza z obiektów powierzchniowych takich jak hałdy, wysypiska, oczyszczalnie ścieków,
jak również emisję zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza bez pośrednictwa
przeznaczonych do tego celu środków technicznych np. spawanie czy lakierowanie wykonywane
poza obrębem warsztatu czy spalanie na powierzchni ziemi jak wypalanie traw, itp.
Głównymi składnikami gazu wysypiskowego są metan i dwutlenek węgla. Gaz powstający na
wysypisku w przypadku niekontrolowanej emisji może stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia
ludzi oraz zagrożenie możliwością wybuchu. W znaczący sposób wpływa również na
pogłębianie się efektu cieplarnianego. Emitowany do atmosfery metan wpływa znacznie
intensywniej od CO2 na efekt cieplarniany.
Powiat nie posiada na swoim terenie składowiska odpadów. W chwili obecnej Gminy z terenu
Powiatu korzystają ze składowiska w Tychach oraz Mysłowicach. W związku z powyższym na
terenie Powiatu nie występuje emisja gazu wysypiskowego.
W Powiecie zlokalizowanych jest 10 oczyszczalni ścieków komunalnych, a w tym w gminie:
Bieruń – 3 szt., Lędziny – 3 szt., Bojszowy – 4 szt., Chełm Śląski – 1 szt. Zastosowane
technologie nie powodują uciążliwości dla powietrza atmosferycznego. Potencjalna niewielka
uciążliwość może wystąpić jedynie w czasie awarii, bądź nieprawidłowej eksploatacji.
Z powyższych informacji wynika, że zagadnienia dotyczące emisji gazu wysypiskowego i emisji
gazu pofermentacyjnego z oczyszczalni ścieków, nie stanowią w chwili obecnej zagadnienia
wymagającego odrębnego działania.
Na terenie Powiatu do dziś górnictwo odgrywa decydującą rolę. Funkcjonują tu dwie kopalnie
„Piast” i „Ziemowit”, których eksploatacja wiąże się z powstawaniem odpadów górniczych
(skała płonna) składowanych na zwałowiskach w pobliżu kopalń. Największe znajduje się przy
Szybach Głównych kopalni „Ziemowit” w Lędzinach, które nadal jest eksploatowane. Kopalnia
posiada ważną decyzję dotyczącą rekultywacji i zagospodarowania tegoż zwałowiska skały
97
płonnej do 2008 r. Składowanie skały płonnej na powierzchni ziemi stanowi poważne zagrożenie
dla jakości powietrza atmosferycznego, bądź to poprzez pylenie wtórne, emisję substancji
gazowych lub poprzez zjawisko samozapłonu.
Występujące tereny zdegradowane i poeksploatacyjne winny być zrekultywowane.
W trakcie prowadzenia prac związanych z rekultywacją określonego obszaru, źródłem emisji
niezorganizowanej zanieczyszczeń powietrza będą następujące operacje technologiczne:
transport i rozładunek przewidzianych do rekultywacji odpadów oraz ich plantowanie
i zagęszczanie. Po zakończeniu prac związanych z rekultywacją podstawową, przeprowadzana
jest rekultywacja biologiczna, co docelowo stanowić będzie o poprawie stanu aerosanitarnego
danego obszaru.
2.4.1.6
Emisja transgraniczna
Istotny wpływ na poziom zanieczyszczeń na terenie Powiatu ma napływ zanieczyszczeń ze
źródeł przemysłowych z obszaru GOP-u szczególnie z Tychów i Żor.
2.4.2
Ocena stanu jakości powietrza
Jednym z elementów mających istotny wpływ na stan jakości powietrza są warunki klimatyczne
obszaru, a w szczególności warunki anemologiczne (kierunek i prędkość wiatru).
Powiat Bieruńsko-Lędziński znajduje się w obrębie dwóch makroregionów – Wyżyny Śląskiej
i Kotliny Raciborsko-Oświęcimskiej. Klimat obszaru Powiatu kształtują ścierające się masy
powietrza o charakterze podzwrotnikowym dochodzące z południa przez Bramę Morawską,
arktycznym i podbiegunowym – napływające z północy, morskim – znad Atlantyku
i kontynentalnym – z Europy Wschodniej. Położenie geograficzne i urozmaicone ukształtowanie
terenu powodują na terenie Powiatu dużą zmienność i nieregularność stanów atmosfery, co
wiąże się ze ścieraniem różnych mas powietrza.
Najchłodniejszym miesiącem jest styczeń przy średniej temperaturze –3,2°C, najcieplejszym
lipiec z temperaturą 17,9°C.
Wilgotność względna powietrza na obszarze Powiatu i okolic osiąga najwyższą wartość
w chłodnym okresie roku (grudzień - 88%), natomiast wartość najniższą w maju (74%). Stopień
wilgotności powietrza wpływa bezpośrednio na występowanie na tym obszarze zjawiska
koncentracji wilgotności, czyli mgły.
Warunki anemologiczne (wiatrowe) na tym obszarze kształtowane są przede wszystkim przez
ogólną cyrkulację atmosferyczną, w przyziemnej warstwie atmosfery modyfikowaną przez
rzeźbę i pokrycie terenu.
Na terenie Powiatu przeważają wiatry z kierunków: zachodniego (17,6 %) i południowozachodniego (17,7%). Charakterystyczna dla tego obszaru jest również pogoda bezwietrzna
(cisza), której występowanie obserwuje się w 21% czasu w ciągu roku. Średnie prędkości wiatru
kształtują się na poziomie 2,5 - 3,0 m/s.
Kierunek i prędkość wiatru decydują o napływie zanieczyszczeń z zewnątrz, natomiast cisze
niekorzystnie wpływają na przewietrzanie terenu i powodują lokalne wzrosty koncentracji
zanieczyszczeń.
98
Przedstawione powyżej warunki w następujący sposób wpływają na stan powietrza:
− cisze i wiatry słabe stanowiące o osłabionych możliwościach wymiany powietrza,
sprzyjają okresowym wzrostom lokalnych koncentracji zanieczyszczeń,
− przeważające kierunki wiatrów (południowo-zachodnie) sprzyjają
zanieczyszczeń z rejonów Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego,
napływowi
− stosunkowo wysokie temperatury wieloletnie sezonu grzewczego wpływają na obniżenie
zużycia paliw do celów grzewczych.
Na jakość powietrza na terenie Powiatu istotny, korzystny wpływ ma koncentracja dużych
kompleksów leśnych od południowej strony – Lasy Pszczyńskie, północnej i północnozachodniej pas ochronny Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Spełniają one bardzo ważną
funkcję ochronną – zatrzymują większość zanieczyszczeń napływających na teren Powiatu
z bardziej uprzemysłowionych terenów Śląska.
Rzeczywisty stan zanieczyszczenia atmosfery badany jest przez służby sanitarnoepidemiologiczne. Pomiary zanieczyszczeń prowadzone są w sieci stanowisk Śląskiej
Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej.
Na terenie Powiatu prowadzone są pomiary opadu pyłu na 8 stanowiskach rozmieszczonych
odpowiednio: dwa w Bieruniu, trzy w Lędzinach oraz po jednym w Imielinie, Bojszowach
i Chełmie Śląskim.
Wyniki pomiarów opadu pyłu oraz ołowiu i kadmu zestawiono w poniższych tabelach.
Tabela 2-15 Opad pyłów [g/m2]
Stanowisko pomiarowe
2001 r.
2002 r.
Lokalizacja
Numer
Sezon
grzewczy
Sezon
letni
Rok
Sezon
grzewczy
Sezon
letni
Rok
1
2
3
4
5
6
7
8
Bieruń:
Nowy Bieruń
09.63.14-12
20
46
66
18
29
47
Bieruń Stary
09.63.09-23
16
18
34
18
31
50
Goławiec
09.63.19-24
17
21
38
18
32
50
Lędziny
09.63.09-22/31
29
19
47
28
28
55
Lędziny
09.63.10-41
14
13
26
13
26
39
Imielin- Śródmieście
09.63.10-12
15
15
31
16
19
35
Bojszowy
09.63.13-32
13
43
56
15
30
45
Chełm Mały
09.63.10-23
23
15
39
34
22
56
Lędziny:
Wielkości opadu pyłów i wybranych metali (ołowiu i kadmu) nie przekraczały dopuszczalnych
norm określonych w rozporządzeniu MOŚZNiL (Dz. U. Nr 55, poz 355 z 1998 r.),
obowiązującego w okresie wykonania pomiarów:
− dopuszczalny opad pyłów ogółem
− dopuszczalny opad ołowiu
− dopuszczalny opad kadmu
– 200 g/m2 /rok,
– 100 mg/m2 /rok,
– 10 mg/m2 /rok.
99
Tabela 2-16 Opady kadmu i ołowiu w roku 2001 [mg/m2/rok]
Stanowisko pomiarowe
lokalizacja
numer
1
2
ołów
kadm
3
4
Bieruń:
Nowy Bieruń
09.63.14-12
15
0,29
Bieruń Stary
09.63.09-23
16
0,15
Goławiec
09.63.19-24
14
0,63
Lędziny
09.63.09-22/31
19
0,27
Lędziny
09.63.10-41
17
0,30
Imielin- Śródmieście
09.63.10-12
17
3,63
Bojszowy
09.63.13-32
14
0,25
Chełm Mały
09.63.10-23
15
1,26
Lędziny:
Zmienność wielkości opadu pyłu na poszczególnych stanowiskach pomiarowych, jak również
występujący często wyższy poziom opadu pyłu w sezonie letnim niż w sezonie grzewczym
wskazuje na fakt, że punkty pomiarowe zlokalizowane są w pobliżu tras drogowych
i czynnikiem decydującym jest opad pyłu wynikający z ruchu pojazdów (wzmożonego
w sezonie letnim).
Tabela 2-17 Stężenia podstawowych zanieczyszczeń powietrza wg pomiarów WSSE
dla m. Tychy
Stężenie średnioroczne
Wyszczególnieni:
1999 r.
2001 r.
2002 r.
2
3
4
Rok
10
8
6
Sezon grzewczy
15
13
9
Sezon letni
4
2
1
37
37
38
Rok
25
20
16
S. grzewczy
28
25
16
S. letni
22
15
15
56
45
37
Rok
-
3,4
3,3
S. grzewczy
-
4,1
3,9
S. letni
-
2,6
2,4
Stężenie max. 24-godz S24
-
8,5
7,9
1
Dwutlenek siarki SO2
[ µg/m3 ]
Dwutlenek azotu NO2
[ µg/m3 ]
3
Fenol [ µg/m ]
100
Amoniak
[ µg/m3 ]
Rok
-
19
18
S. grzewczy
-
18
16
S. letni
-
20
21
-
45
54
3
Pył zawieszony ogółem (TSP) [ µg/m ]
Rok
78
63
67
S. grzewczy
76
76
76
S. letni
82
50
57
195
168
187
3
Pył zawieszony PM10 ( met. wag.) [ µg/m ]
Rok
64
55
59
S. grzewczy
63
68
69
S. letni
65
42
48
162
175
148
przekroczenia poziomu stężeń dopuszczalnych
W związku z tym, że w gminach Powiatu brak jest stacji pomiarowych badania zawartości
stężeń zanieczyszczeń gazowych i pyłu zawieszonego w powietrzu, dla oceny stanu
zanieczyszczenia zestawiono wyniki z najbliższej stacji pomiarowej zlokalizowanej w Tychach
przy ul. Starokościelnej 47.
W tabeli 2-17 zestawiono wielkości średnich dobowych stężeń wymienionych zanieczyszczeń za
lata 1999, 2001, 2002 ze wskazaniem ich wielkości w sezonach grzewczym i letnim oraz ilości
występujących przekroczeń dopuszczalnych stężeń dobowych wraz z występującą wielkością
stężenia maksymalnego. Ilości przekroczeń odnosiły się do wielkości dopuszczalnych,
określonych w obowiązującym podczas przeprowadzania pomiarów rozporządzeniu z 1998r.
Z przedstawionych wyżej danych wynikają następujące spostrzeżenia dotyczące emisji
poszczególnych zanieczyszczeń:
Dwutlenek siarki SO2 – Stężenia średnie roczne są niższe od dopuszczalnych.
Następuje stopniowy spadek poziomu stężeń szczególnie zarówno w sezonie
grzewczym, jak i letnim. Nie występowały przekroczenia poziomu dobowego stężenia.
Dwutlenek azotu NO2 – nastąpił nieznaczny spadek stężeń zarówno w sezonie grzewczym, jak
i letnim.
Pył
zawieszony – utrzymuje się stały poziom stężenia pyłu zawieszonego
z występowaniem przekroczeń stężeń dopuszczalnych, szczególnie w sezonie
grzewczym.
Dodatkowo z pomiarów prowadzonych przez Śląski Wojewódzki Inspektorat Ochrony
Środowiska w Katowicach, obejmujących również pomiar stężenia bezno(α)pirenu, wynika, że
średnioroczne stężenie tego zanieczyszczenia osiąga wartość 14,7 ng/m3 dla m. Tychy, co
przekracza wielkość dopuszczalną (1 ng/m3), przy czym w sezonie grzewczym następuje
kilkakrotny wzrost tego stężenia.
101
2.4.3
2.4.3.1
Stan docelowy i identyfikacja potrzeb
Prognozy i możliwości dotyczące zmian stanu zanieczyszczenia powietrza
Bezpośredni wpływ na stan zanieczyszczenia powietrza w przyszłości będą miały następujące
czynniki:
− skala i kierunki rozwoju poszczególnych Gmin Powiatu,
− działania związane z ograniczaniem emisji zanieczyszczeń przez duże obiekty
energetyczne i przemysłowe zlokalizowane na terenie Powiatu,
− działania związane z ograniczaniem emisji zanieczyszczeń przez duże obiekty
energetyczne i przemysłowe zlokalizowane poza terenem Powiatu,
− działania związane z ograniczeniem niskiej emisji,
− ograniczenie emisji ze środków transportu poprzez modernizację dróg.
Z punktu widzenia stanu czystości powietrza rozwój danego obszaru ocenia się poprzez
przewidywany wzrost zanieczyszczeń wynikający z rozwoju budownictwa mieszkaniowego
i strefy aktywności gospodarczej, które to działania wymuszają wzrost potrzeb energetycznych
i w konsekwencji emisję zanieczyszczeń.
Przy utrzymaniu rozwoju wymienionych dziedzin na poziomie analogicznym jak w ciągu
ostatnich kilku lat i założeniu, że nowe obiekty realizowane będą jako energooszczędne oraz
stosowane będą instalacje grzewcze wykorzystujące paliwo ekologiczne (np. gaz ziemny,
biomasa itp.), a przy stosowaniu paliwa węglowego – nowoczesne kotły węglowe spełniające
wymagania ekologiczne lub obiekty te będą podłączone do systemu ciepłowniczego, wzrost
zapotrzebowania na energię zrekompensowany będzie przez równolegle prowadzone działania
modernizacyjne istniejących systemów grzewczych lub działania termomodernizacyjne
istniejących budynków.
W efekcie nie powinien wystąpić wzrost poziomu sumarycznych zanieczyszczeń powietrza.
Zakres działań dużych „emitorów” zanieczyszczeń atmosfery (zakładów przemysłowych
i energetycznych), zlokalizowanych zarówno na obszarze Powiatu jak i na obszarach
sąsiadujących, wymuszany jest przez konieczność dotrzymania dopuszczalnych emisji
zanieczyszczeń zgodnie z obowiązującymi rozporządzeniami i wydanymi na ich podstawie
decyzjami o dopuszczalnych emisjach. Decyzje wydawane są na czas określony, wskazują
poziom dopuszczalnych emisji z poszczególnych urządzeń lub emitorów, często wskazany jest
również zakres wymaganych działań naprawczych np. poprawa sprawności urządzenia,
zmniejszenie emisji określonego zanieczyszczenia.
Efektywne ograniczenie niskiej emisji uzyskuje się przez skoordynowane działania obejmujące:
− kompleks działań związanych z obniżeniem energochłonności obiektu (działania
termomodernizacyjne) – docieplenie ścian, stropodachów, wymiana stolarki okiennej
i drzwiowej itp.,
− wymianę pieców węglowych i tradycyjnych kotłów węglowych na proekologiczne źródła
energii o mocy dostosowanej do potrzeb obiektu i modernizację wewnętrznego systemu
grzewczego budynku, z uwzględnieniem elementów automatycznej regulacji.
W ramach wymiany pieców węglowych i tradycyjnych kotłów na źródła proekologiczne
uwzględnia się przede wszystkim:
− podłączenie obiektu do systemu ciepłowniczego,
102
− podłączenie do systemu
dwufunkcyjnego,
gazowniczego
i
zastosowanie
np.
kotła
gazowego
− wymianę kotła na niskoemisyjny, wysokosprawny kocioł węglowy,
− zastosowanie źródła energii odnawialnej (np. kotła na biomasę).
Podjęcie kompleksowych działań obejmujących całe wydzielone obszary pozwoli na optymalne
wykorzystanie środków pomocowych dla realizacji zadań zarówno przez osoby prawne jak
i osoby fizyczne.
Z uwagi na znaczny udział powierzchni gruntów ornych i lasów na terenie Powiatu istnieje
możliwość wykorzystania biomasy jako paliwa energetycznego. Przy całkowitej powierzchni
Powiatu wynoszącej 15 668 ha, lasy i grunty leśne zajmują około 2 170 ha co stanowi 14%
powierzchni, natomiast grunty orne zajmują ok. 5 902 ha co stanowi 38% powierzchni Powiatu.
Wykorzystując powyższe dane oszacowano potencjalne możliwości wykorzystania słomy, czy
odpadów drzewnych dla celów energetycznych.
Przykładowo, przyjmując średni uzysk słomy na poziomie 5 t/ha oraz założeniu, że 70% upraw
to zboża i że 50% słomy zużywane jest na potrzeby gospodarcze, do zagospodarowania do
produkcji ciepła pozostałoby około 10 000 ton słomy rocznie o wartości energii w paliwie
112 TJ (przy wartości opałowej słomy wynoszącej ok. 14 MJ/kg). Przy sprawności kotła
średniorocznej na poziomie 80% i rocznym czasie wykorzystania mocy szczytowej 1 600 godzin
potencjalna wielkość szczytowej mocy cieplnej do wykorzystania szacuje się na 19,5 MW.
Tabela 2-18 Możliwość wykorzystania słomy do celów energetycznych
Gmina
Powierzchnia gruntów
ornych [ha]
Łączne zasoby słomy
[ton/rok]
Możliwa do
wykorzystania moc
[MW]
Spodziewana ilość
uzyskanej energii
[TJ/rok]
1
2
3
4
5
Bieruń
1 454
5 090
5,0
28,5
Lędziny *)
1 143
3 220
3,1
18,0
895
3 130
3,0
17,7
1 462
5 120
5,0
28,7
984
3 450
3,4
19,3
5 938
20 010
19,5
112,2
Imielin
Bojszowy
Chełm Śląski
Ogółem
*)powierzchnia upraw zbóż przyjęta wg spisu rolnego z 1996 r.
Tabela 2-19 Możliwość wykorzystania odpadów drzewnych do celów energetycznych
Gmina
Powierzchnia
lasów [ha]
Ilość odpadów drzewnych do
zagospodarowania [m3/rok]
Możliwa do
wykorzystania moc
[kW]
Spodziewana ilość
uzyskanej energii
[TJ/rok]
1
2
3
4
5
Bieruń
598
240
180
1,0
Lędziny
473
190
140
0,8
Imielin
150
60
50
0,3
Bojszowy
885
350
260
1,5
Chełm Śląski
64
30
20
0,1
2 170
870
650
3,7
Ogółem
103
Przy 2 170 ha powierzchni lasów szacuje się, że możliwe jest do uzyskania około 870 m3
odpadów drzewnych nadających się do wykorzystania jako drewno opałowe.
Efekt taki można osiągnąć przy następujących założeniach:
− wykorzystanie do produkcji ciepła 40% odpadów,
− gęstość drewna wynosi 430 kg/m3,
− wartość opałowa drewna wynosi 14 MJ/kg,
− średnioroczna sprawność kotła wynosi 70%,
− możliwa do otrzymania energia w paliwie osiągnie około 3,7 TJ. Wielkość mocy cieplnej
w sezonie grzewczym może w tym przypadku wynieść około 0,7 MW (przy rocznym
czasie wykorzystania mocy szczytowej wynoszącym 1 600 godzin – centralne
ogrzewanie).
Dodatkowe źródło biomasy mogłyby stanowić plantacje energetyczne, które zorganizowane
byłyby na terenach nieużytków, odłogów, czy terenach po rekultywacji.
W grupie energetycznych upraw drzewnych jedną z najbardziej obiecujących jest uprawa leśna
o krótkim okresie wzrostu, pozwalająca na produkcję dużych ilości biomasy. Metoda polega na
uprawie drzew charakteryzujących się szybkim wzrostem i łatwo odrastających z pnia (odmiany
wierzby, topoli i inne). Tego rodzaju drzewa są sadzone bardzo gęsto (np. 8 000 sadzonek na
hektar, z odstępem między rzędami 2 m i odległością pomiędzy sadzonkami 0,5 m), przy
zachowaniu dostępu dla maszyn.
Uprawiane w ten sposób drzewa są ścinane po kilku latach (2 do 5) i uzyskuje się znaczną ilość
biomasy. Korzenie sadzonek pozostają nietknięte, a następnej wiosny po ścięciu na każdym pniu
pokazują się nowe pędy. Ponownie, po 2-3 latach, sadzonki ścina się, uzyskując biomasę dwulub nawet trzykrotnie większą, niż po pierwszym ścięciu.
Proces ten jest powtarzany 3 do 5 razy w zależności od gatunku, aż do momentu, gdy konieczne
okaże się zasadzenie nowych drzew. Gatunek sadzonki musi być wybrany w zależności od
warunków klimatycznych, dostępności wody i rodzaju gleby. Najlepsze wyniki dla tego rodzaju
upraw uzyskano w przypadku topoli, wierzby, robinii i eukaliptusa, aczkolwiek prowadzano
eksperymenty również z innymi gatunkami.
Plantacja drzewna nie ma dużych wymagań glebowych i może być interesującym sposobem
zagospodarowania nadmiarów mało żyznych terenów rolnych.
Przy plantacji o powierzchni 100 ha, przyjmując następujące założenia:
− przeciętny przyrost roczny suchej masy wynosi około10 t/ha,
− co roku zbiór odbywa się na 25 hektarach (cykl czteroletni),
− wartość opałowa drewna wynosi 14 MJ/kg,
− średnioroczna sprawność kotła jest na poziomie 70%,
możliwa do otrzymania wartość energii osiągnie około 3,5 TJ. Przyjmując, że roczny czas
wykorzystania mocy szczytowej wynosi 1 600 godzin (c.o.), wielkość szczytowej mocy cieplnej
w sezonie grzewczym może wynieść około 0,42 MW.
Głównym efektem stosowania biomasy jest obniżenie emisji dwutlenku węgla. Z uwagi na to, że
jest on pobierany przez rośliny w procesie fotosyntezy, emisja CO2 traktowana jest jako zerowa
w procesie spalania.
104
Na założenie plantacji energetycznej możliwe jest uzyskanie dofinansowania z Wojewódzkiego
Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach.
Prowadzenie działań związanych z modernizacją układów komunikacyjnych, mających na celu
poprawienie przepustowości układu i stanu technicznego dróg powinno przy ciągłym wzroście
liczby uczestników ruchu drogowego zapewnić przynajmniej utrzymanie ilości zanieczyszczeń
komunikacyjnych na tym samym poziomie.
Promowanie korzystania z publicznych środków transportu oraz budowa i wytyczanie ścieżek
rowerowych będzie również czynnikiem ograniczającym emisję spalin komunikacyjnych.
Stan środowiska jest jednym z podstawowych czynników decydujących o jakości życia
mieszkańców, będzie również elementem decydującym o możliwościach pełnienia przez Powiat
funkcji rekreacyjnych o znaczeniu ponadlokalnym.
Elementami stanowiącymi o możliwości poprawy stanu środowiska będzie:
− włączenie w systemy miejskie i gminne ciągów ekologicznych kompleksów
i enklaw leśnych, które stanowić będą funkcję nisz ekologicznych chronionych przed
urbanizacją,
− zalesianie gleb niskich klas bonitacyjnych występujących na kierunkach projektowanych
lokalnych ciągów ekologicznych,
− rekultywacja
terenów
nieużytków
poprzemysłowych
(rekultywacja
i zagospodarowywanie hałd) w kierunku przywracania ich walorów przyrodniczych.
2.4.3.2
W sferze ochrony środowiska to ochrona powietrza jest najczulszym kierunkiem działań. Na niej
koncentruje się uwaga przemysłu, społeczności lokalnych, rządów państw oraz całej
społeczności międzynarodowej, ze względu na bezpośrednie oddziaływanie zanieczyszczeń
powietrza na zdrowie ludzi, roślin i zwierząt oraz ze względu na przemieszczanie się tych
zanieczyszczeń na dalekie odległości, oddziaływanie na zmiany klimatu i wywoływanie
niekorzystnych procesów w stratosferze (głównie w warstwie ozonowej).
Przyjęcie Polski do Unii Europejskiej spowoduje konieczność dostosowania krajowych
systemów prawa do obowiązującego prawa UE we wszystkich dziedzinach. W zakresie jakości
powietrza w UE obowiązują:
„Dyrektywa ramowa w sprawie jakości powietrza D 96/62/WE”. Dyrektywa ta ma na celu
określenie głównych zasad wspólnej strategii.
Strategia ta:
− definiuje i wytycza cele jakości powietrza dla obszaru UE w celu uniknięcia,
zapobieżenia lub ograniczenia szkodliwych skutków dla zdrowia ludzi
i środowiska,
− dokonuje oceny jakości powietrza w państwach członkowskich na podstawie wspólnych
przyjętych metod i kryteriów,
− przewiduje opracowanie odpowiednich materiałów informacyjnych i zapewnienie
obywatelom dostępu do nich,
− zakłada utrzymanie jakości powietrza, jeżeli jest ona dobra i poprawienie jej w innych
przypadkach.
105
Dyrektywy unijne dotyczące jakości powietrza (w większości dyrektywy zostały już
przetransponowane do krajowych przepisów):
− Dyrektywa 92/72/EWG w sprawie ustanawia wartości progowych ozonu,
− Dyrektywa 94/63/WE w sprawie ograniczenie emisji lotnych związków organicznych
(VOC), pochodzących z magazynowania i dystrybucji benzyny,
− Dyrektywa 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania i ograniczania
zanieczyszczeń, zwana popularnie Dyrektywą IPPC,
− Dyrektywa 97/68/WE w sprawie zbliżenia przepisów prawnych państw członkowskich
dotyczących przeciwdziałania emisji gazów i pyłów z silników spalinowych maszyn
samojezdnych nie poruszających się po drogach,
− Dyrektywa 98/70/WE w sprawie jakości benzyn i olejów napędowych, zmieniająca
dyrektywę Rady 93/12/EWG,
− Dyrektywa 1999/30/WE w sprawie dopuszczalnych koncentracji w powietrzu dwutlenku
siarki, dwutlenku azotu i tlenków azotu, pyłu zawieszonego i ołowiu,
− Dyrektywa 1999/32/WE w sprawie redukcji zawartości siarki w niektórych paliwach
płynnych zmieniająca dyrektywę 93/12/EWG,
− Dyrektywa 1999/94/WE w sprawie dostępności informacji dla konsumentów o zużyciu
paliwa i emisji CO2 dla wprowadzanych na rynek nowych samochodów osobowych,
− Dyrektywa 2000/69/WE w sprawie dopuszczalnych koncentracji w powietrzu benzenu
i tlenku węgla,
− Dyrektywa 2001/81/WE w sprawie krajowych limitów emisji niektórych zanieczyszczeń
powietrza,
− Dyrektywa 2001/80/WE w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń
powietrza z dużych źródeł spalania paliw,
− Dyrektywa 2001/77/WE w sprawie promocji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych
na wewnętrznym rynku energii elektrycznej,
− Dyrektywa 2002/3/WE w sprawie ozonu (przyziemnego) w otaczającym powietrzu,
− Wspólne Stanowisko Rady z dnia 8 marca 2001 r. dotyczące przyjęcia dyrektywy
Parlamentu Europejskiego i Rady (...) w sprawie dopuszczalnych koncentracji ozonu
w powietrzu CP (EC) No. 16/2001,
− Projekt dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie jakości benzyn i olejów
napędowych, zmieniających dyrektywę 98/70/WE (tekst jednolity z uwzględnieniem
zmian w dyrektywie 98/70/WER) 2001/01/07,
− Rozporządzenie 3093/94/WE w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową.
Dostosowywanie się do prawa UE spowoduje konieczność zmniejszenia emisji szkodliwych
substancji do powietrza. Pociąga to za sobą potrzebę realizacji wielu inwestycji związanych
głównie z modernizacją źródeł wytarzania energii elektrycznej, jak również realizację działań
termomodernizacyjnych dla obniżenia zużycia energii.
106
2.4.3.3
Aktualny stan prawa polskiego w zakresie ochrony powietrza
Ustawa Prawo ochrony środowiska wprowadza ogólne zasady ochrony powietrza polegające na
zapewnieniu jak najlepszej jego jakości oraz obowiązki organów administracji w sprawie
utrzymania poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co
najmniej na tych poziomach, zaś rozporządzenia jako akty wykonawcze wprowadzają
szczegółowe zasady.
Ochrona środowiska w zakresie
o następujące przepisy prawne:
ochrony
powietrza
realizowana
jest
w
oparciu
− Ustawa z dnia 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późn.
zm.),
− Ustawa z dnia 27.07.2001 r. o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska,
ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz.1085 z późn.
zm.),
− Obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 25.06.2002 r. w sprawie ogłoszenia
jednolitego tekstu ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. Nr 112, poz. 982),
− Rozporządzenie z dnia 14 listopada 2002 r. w sprawie szczegółowych warunków, jakim
powinna odpowiadać prognoza oddziaływania na środowisko dotycząca projektów
miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (Dz. U. Nr 197, poz. 1667),
− Rozporządzenie z dnia 24 września 2002 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć
mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych kryteriów
związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu o oddziaływaniu
na środowisko (Dz. U. Nr 179, poz. 1490),
− Rozporządzenie z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań
dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać
poszczególne typy składowisk odpadów (Dz. U. Nr 61, poz. 549),
− Rozporządzenie z dnia 13 czerwca 2003 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia
pomiarów wielkości emisji (Dz. U. Nr 110, poz. 1057),
− Rozporządzenie z dnia 17 czerwca 2003 r. w sprawie określenia wzoru publicznie
dostępnego wykazu danych o dokumentach zawierających informacje o środowisku
i jego ochronie (Dz. U. Nr 110, poz. 1058),
− Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
(Dz. U. Nr 80, poz. 717),
− Rozporządzenie z dnia 30 maja 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku
zakupu energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii oraz energii
elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła (Dz. U. Nr 104, poz.
971),
− Obwieszczenie z dnia 15 kwietnia 2003 r. w sprawie średniej krajowej przychodów
gminnych i powiatowych funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej w 2002 r.
przypadających na jednego mieszkańca (Mon. Pol. Nr 23, poz. 340),
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie wartości
odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z dnia 8 stycznia 2003 r. Nr 1,
poz. 12),
107
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30.07.2001 r. w sprawie wprowadzenia do
powietrza substancji zanieczyszczających z procesów technologicznych i operacji
technicznych (Dz. U. Nr 87, poz. 957),
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 06.06.2002 r. w sprawie dopuszczalnych
poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych
substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów
niektórych substancji (Dz. U. Nr 87, poz. 796),
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 06.06.2002 r. w sprawie oceny poziomów
substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 87, poz. 798),
− Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia
17.09.1987 r. w sprawie dopuszczalnych do wprowadzania do powietrza
atmosferycznego rodzajów i ilości substancji zanieczyszczających, wytwarzanych przez
silniki spalinowe (Dz. U. Nr 14, poz. 87),
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20.11.2001 r. w sprawie rodzajów instalacji,
których eksploatacja wymaga zgłoszenia (Dz. U. Nr 122, poz. 805),
− Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia
03.09.1998 r. w sprawie metod obliczania stanu zanieczyszczenia powietrza dla źródeł
istniejących i projektowanych (Dz. U. Nr 122, poz. 805),
− Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 20.09.2000 r. w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych, rurociągi
dalekosiężne do transportu ropy naftowej i produktów naftowych i ich usytuowanie
(Dz. U. Nr 98, poz. 1067).
Powyższe akty prawne zawierają przepisy określające zobowiązania użytkowników środowiska
oraz administracji na rzecz ochrony środowiska w zakresie ochrony powietrza. Wszystkie
nowowprowadzane rozporządzenia mają na celu dostosowanie norm krajowych do zasad prawa
unijnego.
2.4.4
Cele i kierunki działań wynikające z Polityki ekologicznej Państwa
i programów wojewódzkich
W grudniu 2002 r. wydany został dokument pt. Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2003 –
2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010. W zakresie dotyczącym
„Zanieczyszczenia powietrza” (rozdz. 4.3.) określone zostały cele średniookresowe do 2010 r.
i zadania na lata 2003 – 2006 w zakresie polityki ekologicznej Państwa.
Zadaniem szczególnie dotyczącym rejonu Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego będzie:
Działanie 3 Identyfikacja obszarów z przekroczeniami dopuszczalnych poziomów stężeń
zanieczyszczeń i przygotowanie programów działań naprawczych:
− wskazanie obszarów, gdzie stwierdzono przekroczenie poziomów odniesienia
jakości powietrza, tj. obszarów, dla których należy opracować programy
naprawcze ochrony powietrza (2003 r.),
− opracowanie informacji o napływie zanieczyszczeń spoza granic kraju
oraz emisji z branżowych grup dużych emitorów (energetyka zawodowa),
− opracowanie programów naprawczych ochrony powietrza (2003 r.),
− wdrażanie programów naprawczych ochrony powietrza (sukcesywnie).
108
W programie rządowym pt. II Polityka ekologiczna państwa, uchwalonym w sierpniu 2001 r.,
ustalone zostały limity krajowe, związane z racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych
i poprawą stanu środowiska, dotyczące celów do osiągnięcia najpóźniej do 2010 roku.
Do mających wpływ na stan czystości powietrza należą:
− ograniczenie zużycia energii o 50% w stosunku do 1990 r. i 25% w stosunku do 2000 r.
(w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB),
− ograniczenie emisji pyłów o 75%, dwutlenku siarki o 56%, azotu o 31%,
niemetanowych lotnych związków organicznych o 4% i amoniaku o 8%
w stosunku do stanu w 1990 r.,
− do końca 2005 r. wycofanie z użytkowania etyliny i przejście wyłącznie na stosowanie
benzyny bezołowiowej.
Działania prowadzące do dotrzymania ww. limitów w skali kraju będą miały wpływ również na
ograniczenie poziomu zanieczyszczeń na terenie Powiatu.
W dokumencie „Program Ochrony Środowiska Województwa Śląskiego do 2004 r. oraz cele
długoterminowe do roku 2015” wpisano jako cel długoterminowy „Polepszenie jakości
powietrza atmosferycznego” będący również jednym z celów strategicznych rozwoju
województwa śląskiego, gdzie przyjętymi kierunkami działań są:
− redukcja niskiej emisji,
− zintegrowanie i rozbudowa systemu ciepłowniczego regionu,
− promocja wykorzystania alternatywnych źródeł energii cieplnej.
Powietrze atmosferyczne traktowane jest jako cel priorytetowy, a zadaniem docelowym
w perspektywie do roku 2015 jest osiągnięcie na terenie całego województwa śląskiego
średniorocznych stężeń:
− pyłu zawieszonego (PM10) na poziomie 40 µg/m3,
− dwutlenku siarki na poziomie 20 µg/m3,
− tlenków azotu na poziomie 30 µg/m3,
oraz zmniejszenia stężeń pozostałych substancji, przede wszystkim mających wpływ na stan
klimatu Ziemi.
Działania, które winny przyczynić się do osiągnięcia ww. celu zostały sprecyzowane
(wyartykułowane) w Programie Ochrony Środowiska Województwa Śląskiego i przy założeniu
następujących celów krótkoterminowych do roku 2004:
P1
–
Opracowanie strategii i programów wdrożeniowych dla osiągnięcia
obniżenia stężeń zanieczyszczeń w powietrzu do określonych poziomów,
P2
–
Rozpoczęcie procesu wdrażania wspólnotowych
dotyczących poprawy jakości powietrza,
P3
–
Ograniczenie emisji z procesów spalania paliw,
P4
–
Utrzymanie wielkości emisji zanieczyszczeń
powietrza na poziomie emisji z 1999 r.
aktów
prawnych
komunikacyjnych
do
109
W ramach przyjętych kierunków działań ujęte zostały między innymi:
2.4.5
P1.1
–
Klasyfikacja jakości powietrza w strefach i opracowanie programów
ochrony powietrza dla stref, gdzie zostały przekroczone dopuszczalne
stężenia substancji zanieczyszczających powietrze,
P1.2
–
Kontynuowanie prac w zakresie opracowywania programów ochrony
środowiska z uwzględnieniem planów zaopatrzenia w energię
poszczególnych gmin,
P1.3
–
Opracowanie programu ograniczenia niskiej emisji w regionie, w tym
zwiększenie wykorzystania metanu z odgazowania kopalń,
P1.4
–
Inwentaryzacja potencjału pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych,
w tym także z odpadów.
Priorytety ekologiczne – działania Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego
W opracowanej na lata 2000 – 2005 „Strategii Powiatu Tyskiego” (obecnie Powiat BieruńskoLędziński) w zakresie ochrony powietrza przyjęto następujące cel:
Cel B - Powiat Tyski miejscem z coraz bardziej przyjaznym środowiskiem naturalnym oraz
poprawiającym się stanem zdrowia mieszkańców.
B.1.
–
Wdrażanie programów edukacyjnych: promujących zdrowy styl życia,
profilaktycznych i ekologicznych,
B.3.
–
Ochrona wód, powietrza, gleby,
B.3.1.
–
Skuteczne egzekwowanie istniejących uregulowań prawnych,
B.3.3.
–
Opracowanie planu monitorowania stanu czystości wód, powietrza, gleby.
Priorytetowymi zadaniami w zakresie poprawy stanu jakości powietrza w zakresie działań władz
Powiatu powinny być:
1. Pilotowanie i koordynowanie działań zmierzających do poprawy stanu czystości
powietrza przez ograniczenie niskiej emisji oraz zmniejszenie energochłonności
obiektów poprzez dążenie do opracowania i realizacji kompleksowego programu
ograniczenia niskiej emisji z wykorzystaniem środków z funduszy pomocowych.
2. Zintensyfikowanie kontroli podmiotów gospodarczych emitujących zanieczyszczenia do
powietrza, wdrażanie zintegrowanych pozwoleń na emisję zanieczyszczeń do powietrza.
3. Propagowanie możliwości wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych (biomasa,
odpady, itp.).
4. Podnoszenie świadomości społecznej w zakresie ochrony powietrza ze wskazywaniem
szkodliwego oddziaływania zanieczyszczeń pyłowych i gazowych oraz kosztów
społeczno-ekonomicznych
spowodowanych
zanieczyszczeniem
atmosfery,
zorganizowanie punktu konsultacyjnego dla propagowania informacji dotyczących
możliwości realizacji działań termomodernizacyjnych i wymiany źródeł energii na
proekologiczne oraz sposobu działania i możliwości korzystania z funduszy
pomocowych (WFOŚiGW, Ekofundusz itp.).
110
5. Ograniczenie emisji ze środków transportu przez dalszą modernizację układu
komunikacyjnego, poprawę stanu technicznego dróg, budowę ścieżek rowerowych,
promowanie korzystania z publicznych środków transportu.
6. Współpraca i koordynacja działań na szczeblu wojewódzkim, powiatowym
i gminnym w zakresie ochrony środowiska i modernizacji układu komunikacyjnego.
111
2004-2015
Poprawa jakości
powietrza poprzez
obniżenie poziomu
substancji szkodliwych
w powietrzu.
P1
2004-2006
Poprawa jakości powietrza poprzez
ograniczenie emisji ze źródeł
przemysłowych i energetycznych.
Poprawa jakości powietrza poprzez
ograniczenie emisji zanieczyszczeń
ze źródeł tzw. „niskiej emisji”:
gazowych o 15%,
pyłowych o 10%
oraz poprzez obniżenie
zapotrzebowania na energię.
Ograniczenie emisji spalin poprzez
modernizacją dróg i wprowadzenie
zmian w układzie
komunikacyjnym.
LK
P1C1
P1C2
P1C3
LD
2.4.5.1
P1C3Z5
P1C3Z4
P1C3Z3
P1C3Z2
P1C3Z1
P1C2Z6
P1C2Z5
P1C2Z4
P1C2Z3
P1C2Z2
P1C2Z1
P1C1Z2
P1C1Z1
LZ
Jednostka/osoba
odpowiedzialna
112
Budowa ścieżek rowerowych, w tym również
łączących szlaki międzynarodowe.
Poprawa stanu technicznego dróg, modernizacja
nawierzchni dróg gminnych.
Budowa i organizacja tras rowerowych.
Modernizacja układu komunikacyjnego wraz
z budową obwodnicy.
Opracowanie „Kompleksowego-Zintegrowanego
Planu Poprawy Jakości Powietrza” dla obszaru
całego powiatu z uwzględnieniem odnawialnych
źródeł energii.
Działania kontrolne dotyczące wprowadzania gazów
i pyłów do powietrza.
Termomodernizacja budynków użyteczności
publicznej należących do powiatu, wraz
z modernizacją systemów grzewczych.
Opracowanie programów ochrony powietrza dla
stref gdzie zostały przekroczone dopuszczalne
stężenia substancji pyłowych i gazowych
wprowadzanych do powietrza.
Opracowanie „założeń do planu zaopatrzenia
w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe”.
Modernizacja systemu komunikacyjnego
Poprawa stanu technicznego dróg powiatowych.
Monitoring zanieczyszczeń pyłowych (opad pyłu)
w punktach zlokalizowanych na terenie powiatu.
Powiat
Gminy
w porozumieniu
z GDDKiA
Gminy
UW,
Powiat
Generalna Dyrekcja
Dróg Krajowych
i Autostrad
Gminy
Powiat
Gminy,
Powiat
WIOŚ
Gminy,
Powiat
Odpowiednie JPMŚ
Modernizacja instalacji w przemyśle energetycznym
i chemicznym w zakresie niezbędnym do uzyskania Przedsiębiorcy
pozwoleń zintegrowanych.
Realizacja „Kompleksowego Planu Poprawy Jakości
Gminy
Powietrza”.
Nazwa zadania
G
P
P
W
P
G
P
W
W
P
W
G
L
KZ
Kod wagi
zadania
2.4.6
Mechanizmy prawno – ekonomiczne
Mechanizmy prawne służące realizacji ochrony środowiska w zakresie ochrony powietrza,
a nakładające na organy administracji samorządowej określone zadania, wynikają z ustawy
Prawo ochrony środowiska, ustawy Prawo energetyczne czy ustawy o zagospodarowaniu
przestrzennym. Według ww. ustaw każdy z organów administracji działając według przepisów
prawnych ma inny zakres kompetencji i zadań.
Obowiązujące akty prawne w zakresie ochrony powietrza określają dopuszczalne poziomy oraz
dopuszczalne częstości przekraczania niektórych substancji zanieczyszczających w powietrzu
w odniesieniu do jednostek organizacyjnych. Na jednostki te nałożono obowiązek stosowania
metod, technologii oraz środków technicznych, chroniących powietrze przed zanieczyszczeniem.
Jednostka organizacyjna wprowadzająca do powietrza substancje zanieczyszczające jest
zobowiązana posiadać decyzję ustalającą rodzaje i ilości substancji dopuszczonych do
wprowadzenia do powietrza. Decyzję taką wydaje (wg kompetencji) starosta lub wojewoda.
Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja
wymaga zgłoszenia (Dz. U. z 2001 r. Nr 140, poz. 1585) określa rodzaje instalacji, z których
emisja nie wymaga pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, a których
eksploatacja wymaga zgłoszenia.
Należą do nich między innymi instalacje energetyczne:
− opalane węglem kamiennym o łącznej nominalnej mocy od 0,5 MWt do 5 MWt,
− opalane koksem, drewnem, słomą, olejem napędowym i opałowym o łącznej nominalnej
mocy od 1 MWt do 10 MWt,
− opalane paliwem gazowym o łącznej nominalnej mocy od 1 MWt do 15 MWt,
− inne niż energetyczne o łącznej nominalnej mocy od 0,5 MWt do 1 MWt, opalane
węglem kamiennym, koksem, drewnem, słomą, olejem napędowym i opałowym,
paliwem gazowym.
Najbardziej uciążliwa dla środowiska emisja pochodząca z zabudowy mieszkaniowej nie jest
objęta regulacjami prawnymi. W przypadku, gdy na określonym obszarze nastąpiło
przekroczenie dopuszczalnych poziomów substancji zanieczyszczających, na mocy art. 96
ustawy POŚ – wojewoda jest upoważniony do wydawania rozporządzenia, w którym może
określić dla danego terenu jakość albo rodzaje paliw dopuszczonych do stosowania przez
wymienione jednostki administracyjne oraz przez osoby fizyczne, a także sposób realizacji
i kontroli obowiązku. Rozporządzenie to może wydać tylko w celu ograniczenia zagrożenia dla
zdrowia, życia ludzi i środowiska.
Środki finansowo-prawne ochrony środowiska stanowią w szczególności:
− opłaty za korzystanie ze środowiska,
− administracyjne kary pieniężne,
− zróżnicowane stawki podatków i innych danin publicznych służące celom ochrony
środowiska.
Opłata za korzystanie ze środowiska jest ponoszona między innymi za wprowadzanie gazów
lub pyłów do powietrza. Administracyjna kara pieniężna jest ponoszona za przekroczenie lub
naruszenie warunków korzystania ze środowiska, ustalonych decyzją w zakresie wprowadzania
gazów lub pyłów do powietrza. Wysokość opłat za korzystanie ze środowiska
i administracyjnych kar pieniężnych zależy od ilości i rodzaju gazów lub pyłów wprowadzanych
do powietrza.
113
Podmiot korzystający ze środowiska ustala we własnym zakresie wysokość należnej opłaty
i wnosi ją na rachunek właściwego urzędu marszałkowskiego. Osoby fizyczne nie będące
przedsiębiorcami ponoszą opłaty za korzystanie ze środowiska w zakresie, w jakim korzystanie
wymaga pozwolenia na wprowadzanie substancji do środowiska. Opłatę ustala się według
stawek obowiązujących w okresie, w którym korzystanie ze środowiska miało miejsce,
a podmiot korzystający ze środowiska wnosi opłatę do końca miesiąca następującego po upływie
każdego kwartału.
Podmiot korzystający ze środowiska bez uzyskania wymaganego pozwolenia lub innej decyzji
ponosi opłatę podwyższoną za korzystanie ze środowiska. W razie korzystania ze środowiska
z przekroczeniem lub naruszeniem warunków określonych w pozwoleniu lub innej decyzji
podmiot korzystający ze środowiska ponosi, oprócz opłaty, administracyjną karę pieniężną.
Opłaty za korzystanie ze środowiska podmiot korzystający ze środowiska wnosi na rachunek
urzędu marszałkowskiego właściwego ze względu na miejsce korzystania ze środowiska. Opłaty
za wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, wynikające z eksploatacji urządzeń, wnosi się
na rachunek urzędu marszałkowskiego właściwego ze względu na miejsce rejestracji podmiotu
korzystającego ze środowiska.
Administracyjne kary pieniężne podmiot korzystający ze środowiska wnosi na rachunek
Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska, który wydał decyzję w przedmiocie
wymierzenia kary. Wpływy z tytułu opłat i kar stanowią przychody odpowiednich funduszy
ochrony środowiska i gospodarki wodnej.
114
Porównawcze pomiary imisji na wybranych obszarach Powiatu.
Poprawa kondycji lasów.
Zwiększenie atrakcyjności
Gmin Powiatu Bieruńsko –
Lędzińskiego.
Poprawa jakości powietrza.
Cele
szczegółowe
Programu
Oczekiwane
rezultaty
115
Modernizacja systemowych źródeł ciepła.
Rozszerzenie obszaru objętych systemami ciepłowniczymi.
Rozszerzenie obszarów objętych systemem gazowniczym.
Wprowadzanie wysokosprawnych, niskoemisyjnych kotłów
węglowych.
Wzrost zużycia paliw odnawialnych.
Rekultywacja i zagospodarowanie hałd i składowisk.
Unowocześnienie układu komunikacyjnego.
Ograniczenie emisji
zanieczyszczeń z systemowych
źródeł ciepła.
Ograniczenie emisji
zanieczyszczeń z procesów
energetycznego spalania węgla
w niskosprawnych urządzeniach
grzewczych.
Ograniczenie emisji
niezorganizowanej z hałd
i składowisk.
Ograniczenie emisji
zanieczyszczeń poprzez
modernizację dróg
i wprowadzenie zmian
w układzie komunikacji.
Obiektywnie sprawdzalne wyznaczniki osiągnięć
Obniżenie poziomów substancji szkodliwych w powietrzu.
Logika interwencji
Poprawa jakości środowiska pod
względem ochrony powietrza
dla przywrócenia równowagi
ekologicznej.
Cele
Rezultaty
Matryca logiczna
Cele
nadrzędne
2.4.7
Ankiety.
Pomiary imisji zanieczyszczeń.
Obserwacje drzewostanów.
Urząd Marszałkowski Województwa
Śląskiego,
w Katowicach,
Środowiska,
Powiat,
WSSE w Katowicach.
Pomiary imisji zanieczyszczeń
w środowisku.
Ogólna poprawa
stanu jakości
powietrza na
terenie Powiatu.
Pozyskanie
odpowiednich
środków
finansowych.
Pozyskanie
inwestorów.
Założenia
2
1
2004
2004
2004
Termomodernizacja budynków
użyteczności publicznej należących
do powiatu wraz z modernizacją
systemów grzewczych.
Opracowanie programów ochrony
powietrza dla stref, gdzie zostały
przekroczone dopuszczalne stężenia
substancji pyłowych i gazowych
wprowadzanych do powietrza.
Modernizacja systemu komunikacyjnego
Poprawa stanu technicznego dróg
powiatowych.
2.
3.
4.
5.
2004
2004
1.
3
Opracowanie „Kompleksowego planu
poprawy jakości powietrza” dla obszaru
całego powiatu z uwzględnieniem
odnawialnych źródeł energii.
I
Nazwa zadania
Termin
rozpoczęcia
planowany
Lp.
2.4.8
2015
2015
2007
2007
2008
4
Termin
zakończenia
planowany
6
Planowane efekty
ekologiczne
Powiat
Powiat
Powiat
Powiat
Powiat
20
2 500
100
15 220
SUMA
116
600
12 000
7
Planowane
koszty ogółem
[PLN] tys.
Ograniczenie
natężenia ruchu
samochodowego,
ograniczenie emisji
spalin.
Ograniczenie emisji
spalin.
Poprawa płynności
ruchu.
Ograniczenie emisji
zanieczyszczeń.
Ogr Ograniczenie emisji
przede wszystkim
pyłów, CO,
benzo(α)pirenu.
Obniżenie
zapotrzebowanie na
energię cieplną.
5
Jednostka
odpowiedzialna
X
8
UE
X
9
NFOS
X
X
X
X
10
WFOS
X
X
X
X
X
11
Środki
własne
Powiatowy
Zarząd Dróg,
Gminy
Powiatowy
Zarząd Dróg
WIOŚ
Wojewoda,
Gminy
12
Partnerzy
2
1
2004
2004
2004
2004
2004
Modernizacja układu komunikacyjnego
wraz z budową obwodnicy.
Budowa ścieżek rowerowych, w tym
również łączących szlaki
międzynarodowe.
Modernizacja instalacji w przemyśle
energetycznym i chemicznym w zakresie
niezbędnym do uzyskania pozwoleń
zintegrowanych.
Działania kontrolne dotyczące
wprowadzania gazów i pyłów
do powietrza.
Monitoring zanieczyszczeń
pyłowych(opad pyłu) w punktach
zlokalizowanych na terenie powiatu.
1.
2.
3.
4.
5.
I
Nazwa zadania
Lp.
3
Termin
rozpoczęcia
planowany
2015
2015
2007
2015
2015
4
5
Jednostka
odpowiedzialna
6
Planowane efekty
ekologiczne
Poprawa płynności
ruchu, ograniczenie
emisji spalin.
Ocena stanu
środowiska.
Wojewódzka
Stacja
SanitarnoEpidemiologiczna
brak danych
brak danych
117
SUMA
Poprawa jakości
powietrza.
WIOŚ
Przedsiębiorcy
brak danych
brak danych
Ograniczenie emisji
zanieczyszczeń
brak danych
wprowadzanych do
środowiska.
Gminy
Powiązanie miejsc
w porozumieniu atrakcyjnie
z GDDKiA
turystycznych.
Generalna
Dyrekcja Dróg
Krajowych
i Autostrad
7
Planowane
koszty ogółem
[PLN] tys.
Termin
zakończenia
planowany
X
X
8
UE
X
X
9
NFOS
X
10
WFOS
X
X
X
X
X
11
Środki
własne
Budżet Państwa
Budżet Państwa
12
Partnerzy
2
1
2004
2004
Realizacja „Kompleksowego planu
poprawy jakości powietrza” .
Poprawa stanu technicznego dróg,
modernizacja nawierzchni dróg
gminnych.
2.
3.
4.
5
Jednostka
odpowiedzialna
6
Planowane efekty
ekologiczne
7
Planowane
koszty ogółem
[PLN] tys.
8
UE
9
NFOS
2015
2015
2015
2005
Gminy
Gminy
Gminy
Gminy
70
X
Ograniczenie
natężenia ruchu
samochodowego,
brak danych
ograniczenie emisji
komunikacyjnej.
SUMA
X
Poprawa płynności
ruchu, ograniczenie brak danych
emisji spalin.
Obniżenie
zapotrzebowanie na
energię cieplną..
Ograniczenie
brak danych
emisji przede
wszystkim pyłów,
CO,
benzo(α)pirenu.
Wytyczne do
określenia programu
obniżenia emisji ze
źródeł
energetycznych
X
X
10
WFOS
X
X
X
X
11
Środki
własne
Nadlesnictwa:
Katowice
i Kobiór,
GDDKiA,
Zarządy Dróg
Gospodarstwa
indywidualne,
Przedsiębiorcy
Gospodarstwa
indywidualne,
Przedsiębiorcy
12
Partnerzy
118
i centralnego,
2004
2004
1.
*
**
4
Termin
zakończenia
planowany
SZCZEGÓŁOWE WYTYCZNE DO SPORZĄDZANIA PROGRAMÓW GMINNYCH ***
3
Opracowanie „założeń do planu
zaopatrzenia w ciepło, energię
elektryczną i paliwa gazowe”.
I
Nazwa zadania
Lp.
Termin
rozpoczęcia
planowany
2.4.9
Wnioski
Analizując istniejące zagrożenia występujące w Powiecie Bieruńsko-Lędzińskim dotyczące
powietrza atmosferycznego, mające znaczny wpływ na stan środowiska naturalnego, należy
uznać zanieczyszczenia pochodzące:
− ze źródeł energetycznych i przemysłowych,
− ze źródeł niskiej emisji,
− ze źródeł komunikacyjnych.
Dla zapewnienia jak najlepszej jakości powietrza i doprowadzenia do obniżenia stanu
zanieczyszczenia powietrza, do zadań Powiatu należeć będzie podjęcie następujących działań:
1. W zakresie wpływu na działania źródeł przemysłowych:
− usprawnienie systemu kontroli przestrzegania
środowiska, w tym ochrony powietrza.
przepisów
dotyczących
ochrony
2. W dziedzinie likwidacji niskiej emisji:
– opracowanie koncepcji kompleksowego programu ograniczenia niskiej emisji na terenie
Powiatu i koordynacja działań w trakcie realizacji programu,
– przeprowadzenie termomodernizacji wraz z modernizacją systemów grzewczych
w budynkach będących w gestii Powiatu dla obniżenia energochłonności i obniżenia
emisji zanieczyszczeń,
– prowadzenie edukacji ekologicznej z uwzględnieniem wskazania korzyści
z przeprowadzenia termomodernizacji budynków i modernizacji systemów grzewczych,
jak również z uwzględnieniem zorganizowania punktu informacji dotyczących wskazania
możliwości uzyskania dofinansowania i/lub kredytu preferencyjnego.
3. W zakresie ograniczenia emisji ze środków transportu:
– modernizowanie nawierzchni dróg powiatowych,
– współdziałanie przy modernizacji układu komunikacyjnego,
– wytyczenie wyodrębnionych tras rowerowych i promowanie ruchu rowerowego.
Z uwagi na lokalizację Powiatu w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym obszar ten cechuje
wysoki poziom zanieczyszczeń powietrza. Warunkiem uzyskania zauważalnych efektów działań
prowadzonych w kierunku obniżenia poziomu zanieczyszczeń jest współpraca wszystkich gmin
należących do GOP, jak i działających na ich terenie przedsiębiorstw przemysłowych. Starostwo
Powiatowe winno być inicjatorem i koordynatorem takich działań.
Dla uzyskania najbardziej korzystnych wyników działań należy przyjąć zasadę realizacji
Programów Kompleksowych, na które możliwe będzie uzyskanie dofinansowania z WFOŚiGW
lub Funduszy Unijnych. Zadaniami tymi może być w pierwszej kolejności "Kompleksowy
program ograniczenia niskiej emisji” lub kompleksowa modernizacja układu komunikacyjnego
dla regionu, na które to zadania przy kosztach powyżej 10 mln € będzie można starać się
o dofinansowanie z Funduszy Unijnych.
119
2.5
Ochrona przed hałasem
Hałas uważany jest za czynnik zanieczyszczający środowisko. Hałasem nazywa się wszystkie
niepożądane, nieprzyjemne, dokuczliwe lub szkodliwe drgania mechaniczne ośrodka
sprężystego jakim jest powietrze, oddziaływujące na organizm ludzki.
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późn.
zm.) definiuje podstawowe pojęcia z zakresu ochrony przed hałasem jak:
− emisja, przez którą rozumie się wprowadzane bezpośrednio lub pośrednio, w wyniku
działalności człowieka, do powietrza, wody, lub ziemi energie, takie jak hałas czy
wibracje,
− hałas, przez który rozumie się dźwięki o częstotliwościach od 16 Hz do 16 000 Hz,
− poziom hałasu, przez który rozumie się równoważny poziom dźwięku A wyrażony
w decybelach (dB).
Hałas wywołuje zmęczenie, złe samopoczucie, utrudnia wypoczynek, może prowadzić do
częściowej lub całkowitej utraty słuchu. Ponadto powoduje poważne zmiany psychosomatyczne,
jak nadciśnienie, zaburzenia nerwowe, zaburzenia w układzie kostno-naczyniowym.
Obiekty przemysłowe, ruch drogowy, kolejowy i lotniczy stanowią główne źródła emisji hałasu
do środowiska, a tym samym kształtują klimat akustyczny w rejonie ich oddziaływania.
Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska,
w szczególności poprzez utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na
tym poziomie, jak i na zmniejszaniu poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie
jest on dotrzymany.
Wskaźnikiem oceny hałasu w środowisku jest poziom równoważny dla przedziału czasu
odniesienia. Równoważny poziom dźwięku A określa się w decybelach (dB). Dopuszczalne
wartości równoważnego poziomu dźwięku podano w załączniku do rozporządzenia Ministra
Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 13 maja 1998 r. w sprawie
dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 66, poz. 436), które w związku
z ustawą z dnia 19 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw
(Dz. U. Nr 7, poz. 78) obowiązują do 30.06.2004 r.
Poziomy dopuszczalne dotyczą emisji hałasu na danym terenie. Na terenach nie
wyszczególnionych w załączniku do ww. rozporządzenia, dopuszczalny poziom hałasu określa
się przyjmując wartości dopuszczalne dla rodzaju terenu o zbliżonym przeznaczeniu.
Dopuszczalny poziom hałasu w środowisku na terenie podlegającym zaliczeniu do dwóch lub
więcej rodzajów terenów wyszczególnionych w załączniku do rozporządzenia określa się,
przyjmując wartości dopuszczalne poziomów dźwięku odpowiadające najniższym
dopuszczalnym poziomom dźwięku dla tych terenów. W rozporządzeniu, określono także
dopuszczalne poziomy hałasu dla takich obiektów jak drogi lub linie kolejowe (wartości
określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem
drogowym) jak również i poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez linie
elektroenergetyczne oraz starty, lądowania i przeloty statków powietrznych.
120
Tabela 2-20 Dopuszczalny równoważny poziom hałasu dla dróg, linii kolejowych, torowisk
tramwajowych poza pasem drogowym oraz pozostałych obiektów i grup źródeł
hałasu
Dopuszczalny poziom hałasu wyrażony równoważnym poziomem
dźwięku A w dB
Drogi lub linie kolejowe*
Lp.
Przeznaczenie terenu
1
2
a.
1.
2.
3.
Obszary A ochrony
uzdrowiskowej
b.
Tereny szpitali poza miastem
a.
Tereny wypoczynkoworekreacyjne poza miastem
b.
Tereny zabudowy mieszkaniowej
jednorodzinnej
c.
Tereny zabudowy związanej ze
stałym lub wielogodzinnym
pobytem dzieci i młodzieży
d.
Tereny domów opieki społecznej
e.
Tereny szpitali w miastach
a.
wielorodzinnej
i zamieszkania zbiorowego
b.
jednorodzinnej
z usługami rzemieślniczymi
c.
Tereny zabudowy zagrodowej
Pozostałe obiekty
i grupy źródeł hałasu
Pora dnia –
Pora nocy –
Pora dnia –
Pora nocy –
przedział czasu przedział czasu
odniesienia
odniesienia
odniesienia
odniesienia
równy 8
równy 1
równy 16
równy 8
najmniej
najmniej
godzinom
godzinom
korzystnym
korzystnej
godzinom dnia godzinie nocy
3
4
5
6
50
40
40
35
55
45
45
40
60
50
50
40
a.
Tereny w strefie śródmiejskiej
miast powyżej 100 tyś.
mieszkańców ze zwartą zabudową
4.
65
55
55
45
mieszkaniową
i koncentracją obiektów
administracyjnych, handlowych
i usługowych
*Wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem
drogowym.
Na podstawie art. 118 ust. 7 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska,
wydane zostało rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 stycznia 2002 r. w sprawie
wartości progowych poziomów hałasu (Dz. U. Nr 8, poz. 81). Rozporządzenie to określa
121
wartości progowe poziomów hałasu w środowisku, których przekroczenie powoduje zaliczenie
obszaru, na którym poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny do kategorii terenu
zagrożonego hałasem.
Tabela 2-21 Dopuszczalna równoważna wartość progowa poziomu hałasu dla dróg, linii
kolejowych, torowisk tramwajowych poza pasem drogowym oraz pozostałych
obiektów i grup źródeł hałasu
Wartość progowa poziomu hałasu wyrażona równoważnym
poziomem dźwięku A w dB
Drogi lub linie kolejowe*
Lp.
Pozostałe obiekty
i grupy źródeł hałasu
Przeznaczenie terenu
1
Pora dnia –
Pora nocy –
odniesienia
odniesienia
równy 8
równy jednej
najmniej
najmniej
korzystnym
korzystnej
godzinom dnia godzinie nocy
Pora dnia
(przedział
czasu
odniesienia
równy 16
godzinom)
Pora nocy
(przedział
czasu
odniesienia
równy 8
godzinom)
3
4
5
6
2
1.
Obszary A ochrony uzdrowiskowej
60
50
50
45
2.
Tereny wypoczynkowo-rekreacyjne
poza miastem
60
50
-
-
3.
1) Tereny zabudowy związanej ze
stałym lub wielogodzinnym pobytem
dzieci i młodzieży
2) Tereny zabudowy szpitalnej i domów
opieki społecznej
65
60
60
50
4.
75
67
67
57
* Wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem
drogowym.
Dla terenów, na których poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny, tworzy się programy
działań, których celem jest dostosowanie poziomu hałasu do dopuszczalnego. W zależności od
kompetencji programy uchwala rada powiatu lub określa, w drodze rozporządzenia, wojewoda.
W związku ze stwierdzoną uciążliwością akustyczną hałasów komunikacyjnych Państwowy
Zakład Higieny opracował skalę subiektywnej uciążliwości zewnętrznych tego rodzaju hałasów.
Zgodnie z dokonaną klasyfikacją uciążliwość hałasów komunikacyjnych zależy od wartości
poziomu równoważnego LAeq i wynosi odpowiednio:
− mała uciążliwość
LAeq < 52dB,
− średnia uciążliwość
52dB < LAeq < 62dB,
− duża uciążliwość
63dB < LAeq < 70dB,
− bardzo duża uciążliwość
LAeq > 70Db.
122
2.5.1
Problemy związane ze stanem środowiska na terenie Powiatu, w zakresie oddziaływań
akustycznych, spowodowane są wieloma czynnikami m.in. jakością sieci drogowej, stopniem
urbanizacji, występowaniem zakładów przemysłowych i rzemieślniczych w jednostkach
zabudowy mieszkaniowej.
Hałas przemysłowy
Na hałas przemysłowy składają się wszelkie źródła dźwięku znajdujące się na terenie zakładu,
zarówno na otwartej przestrzeni (punktowe źródła hałasu), jak i w budynkach (wtórne źródła
hałasu). Punktowymi źródłami hałasu są np. piły mechaniczne, wentylatory, czerpnie powietrza,
sprężarki itp. urządzenia usytuowane na zewnątrz budynków. Źródłem hałasu wtórnego są
obiekty budowlane w tym produkcyjne, w których hałas pochodzący od pracy maszyn i urządzeń
emitowany jest do środowiska przez ściany, strop, okna i drzwi. Ponadto prace dorywcze
wykonywane poza budynkami produkcyjnymi jak np. cięcie, kucie, a także obsługa zakładów
przez transport kołowy stanowią dodatkowe źródło hałasu.
Działalność zakładów, obiektów handlowych czy placówek usługowych kształtuje klimat
akustyczny terenów bezpośrednio z nimi sąsiadujących. Interwencje mieszkańców na
ponadnormatywne oddziaływania hałasu, dotyczą uciążliwości związanych z prowadzoną
działalnością gospodarczą w bezpośrednim sąsiedztwie miejsca zamieszkania interweniujących.
Są to głównie przypadki polegające na uskarżaniu się na zbyt głośną pracę instalacji
klimatyzacyjnych i wentylacyjnych mieszczących się w sąsiadujących zakładach, sklepach czy
placówkach usługowych.
Na terenie Powiatu prowadzą działalność dwie kopalnie węgla kamiennego „Piast”
i „Ziemowit”, na terenie których głównymi źródłami hałasu są szyby wydobywcze, szyby
wentylacyjne oraz zakłady przeróbki mechanicznej węgla.
Ponadnormatywne poziomy hałasu zarówno w porze dnia jak i w porze nocy emituje
„DANONE” Sp. z o.o. Fabryka w Bieruniu (zakład produktów mleczno-spożywczych). Hałas
ten jest uciążliwy dla sąsiadującej z zakładem zabudowy mieszkaniowej.
Hałas drogowy
Pod pojęciem hałasu drogowego rozumie się hałas pochodzący od środków transportu
poruszających się po wszelkiego rodzaju drogach nie będących drogami kolejowymi. Jest to
hałas typu liniowego.
Układ drogowy stanowi o rozwoju danego regionu i powiązaniach z innymi ośrodkami. Przez
teren Powiatu przebiegają następujące drogi:
– krajowe:
– wojewódzkie:
DK-44 relacji Mikołów – Oświęcim – Wadowice,
DK-1 relacji Bielsko-Biała – Warszawa,
Nr 780 Bieruń – Libiąż – Kraków,
Nr 931 Bieruń – Pszczyna,
Nr 934 Bieruń – Mysłowice,
– powiatowe i gminne.
Przez teren Powiatu w północno-wschodniej części przebiega również autostrada A-4.
123
Układ linii autobusowych komunikacji lokalnej i PKS jak i komunikacja samochodowa
indywidualna stanowią podstawowe systemy transportowe przewozów pasażerskich na terenie
Powiatu. Część dróg cechują niskie parametry techniczne i zły stan nawierzchni.
Badania przeprowadzone w 1995 r. przez Główny Instytut Górnictwa w Katowicach na terenie
Bierunia wykazały przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu od 9,4 dB(A) do 18,3 dB(A)
w porze dnia (najwyższe wartości w ciagu ulic Warszawskiej i Turyńskiej).
Obecnie mamy do czynienia z gwałtownym rozwojem motoryzacji. Konsekwencją tego jest:
− stały wzrost natężenia ruchu,
− nakładanie się ruchu tranzytowego na ruch lokalny,
− dekapitalizacja zasobów drogowej infrastruktury komunikacyjnej,
− rozciąganie się godzin szczytu komunikacyjnego, aż do 2200 włącznie,
− powstanie nowych obszarów będących w zasięgu uciążliwości hałasu,
− wzrost uciążliwości hałasu dla ludzi zamieszkałych przy głównych drogach i ulicach,
− stały wzrost uciążliwości hałasu i drgań wywołanych przez ruch drogowy,
− wzrost uciążliwości hałasu na terenach wypoczynkowych.
Hałas kolejowy
Pod pojęciem hałasu kolejowego rozumie się hałas powstający w wyniku eksploatacji linii
kolejowych.
Przez teren Powiatu przebiega linia kolejowa zelektryfikowana relacji Tychy – Lędziny –
Oświęcim oraz linia kolejowa zelektryfikowana relacji Katowice – Mysłowice – Oświęcim.
Ponadto na terenie Powiatu istnieje system linii kolejowych wyłączających się z linii PKP
związanych głównie z obsługą górnictwa oraz z systemem punktów przeładunkowych.
Generalnie w całej Polsce hałas kolejowy kształtuje się na jednakowym poziomie. W porze
nocnej hałas pochodzący od linii kolejowej może przekraczać dopuszczalną wartość 50 dB
w odległości do około 80 m od osi torów. Lokalnie mogą wystąpić niekorzystne zmiany ze
względu na stan infrastruktury (torowiska), prędkości przejazdu, rodzaju taboru kolejowego,
stanu taboru kolejowego, położenia torowiska (nasyp, wąwóz, teren płaski).
2.5.2
Na terenie Powiatu mamy do czynienia z obszarami, na których hałas przenikający do
środowiska kształtuje klimat akustyczny tych terenów, a z drugiej strony występują miejsca,
które nie są narażone na jakąkolwiek formę oddziaływania akustycznego związanego
z działalnością człowieka. Racjonalnie prowadzona polityka rozwoju przestrzennego gmin
winna być prowadzona i ukierunkowana na powstrzymanie degradacji oraz przywracanie
walorów środowiska naturalnego, w tym na poprawę i kształtowanie klimatu akustycznego.
Poprawa klimatu akustycznego na terenie Powiatu możliwa jest poprzez zahamowanie wzrostu
zagrożeń wynikających z emisji hałasu do środowiska jak i poprzez podjęcie działań
zmierzających do obniżenia poziomu hałasu do obowiązujących normatywów. Koniecznym
wydaje się dokonanie oceny stanu akustycznego środowiska, poprzez sporządzenie mapy
124
akustycznej powiatu, a na jej podstawie, sporządzanie programów działań ograniczania hałasu na
terenach, na których poziom hałasu przekracza wartości dopuszczalne.
Ochrona przed hałasem przemysłowym
Pojedynczy zakład, warsztat, przedsiębiorstwo czy placówka handlowo-usługowa prowadząc
działalność gospodarczą, kształtuje klimat akustyczny w swoim bezpośrednim otoczeniu.
Z badań kontrolnych hałasu tych obiektów wynika, iż procedury lokalizacyjne, system ocen
oddziaływania na środowisko, system kontroli i egzekucji daje możliwość oddziaływania na
jednostki organizacyjne nie spełniające wymagań ochrony środowiska przed hałasem. W drodze
decyzji administracyjnej ustalany jest dopuszczalny poziom hałasu emitowany z terenu danej
jednostki organizacyjnej do środowiska.
Pozwolenie na emitowanie hałasu do środowiska jest wymagane, gdy hałas w środowisku
przekracza dopuszczalne poziomy.
Dopuszczalną emisję hałasu dla obiektów mogących znacząco oddziaływać na środowisko,
określonych w §2 ust.1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 września 2002 r. w sprawie
określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz
szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu
o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 179, poz. 1490), usytuowanych w Powiecie ustala
wojewoda w drodze indywidualnej decyzji, w oparciu o charakter, przeznaczenie i sposób
zagospodarowania oraz użytkowania terenu jak i obowiązujące standardy dla obszarów
otaczających obiekt.
Dla pozostałych obiektów, usytuowanych na terenie Powiatu dopuszczalną emisję hałasu ustala
starosta w drodze indywidualnej decyzji. Daje to możliwość przeprowadzenia badań kontrolnych
Wojewódzkiemu Inspektoratowi Ochrony Środowiska w Katowicach. Nie przestrzeganie ustaleń
decyzji administracyjnej skutkuje sankcjami finansowymi w postaci kar.
Pozwolenie na emitowanie hałasu do środowiska nie jest wymagane, gdy hałas powstaje
w związku działalnością osoby fizycznej nie będącej przedsiębiorcą.
Ochrona przed hałasem drogowym
Układ komunikacyjny na terenie Powiatu, jakość dróg, wzrost zatłoczenia systemu drogowego,
nakładanie się ruchu tranzytowego na ruch lokalny przy braku systemu obwodnic usuwających
ruch tranzytowy z centrów miejscowości, lokalizacja zabudowy mieszkaniowej w bezpośredniej
bliskości ciągów komunikacyjnych jest przyczyną emisji hałasu do środowiska. Obciążenie dróg
na terenie Powiatu należy zaliczyć do wysokich. Stan dróg jest bardzo zróżnicowany: od
dobrych po bardzo zniszczone.
Strategicznym celem na najbliższe lata w zakresie ochrony środowiska przed hałasem
komunikacyjnym, jest zmniejszenie skali narażenia mieszkańców na nadmierny,
ponadnormatywny poziom hałasu. Poprawę sytuacji można osiągnąć poprzez modyfikację
systemu transportowego realizowaną przez modernizację lub przebudowę tras komunikacyjnych,
właściwą dbałość o stan nawierzchni dróg, budowę obwodnic, jak i modernizację systemów
transportu zbiorowego. Realizując ten cel należy jednocześnie podejmować działania w celu
niedopuszczenia do pogarszania się klimatu akustycznego na obszarach, gdzie sytuacja
akustyczna jest korzystna.
Ochronę przed hałasem powstającym w związku z eksploatacją dróg, zapewnia się przez
stosowanie rozwiązań technicznych ograniczających rozprzestrzenianie się hałasu,
a w szczególności zabezpieczeń akustycznych oraz właściwą organizację ruchu, np. poprzez
przebudowę sygnalizacji świetlnej czy budowę małych rond.
125
Eksploatacja dróg nie może powodować przekroczenia standardów jakości środowiska. Hałas,
powstający w związku z eksploatacją drogi nie może spowodować przekroczenia standardów
jakości środowiska poza terenem, do którego zarządzający drogą ma tytuł prawny. Jeżeli
w związku z eksploatacją drogi utworzono obszar ograniczonego użytkowania, eksploatacja nie
może spowodować przekroczenia standardów jakości środowiska poza tym obszarem.
Na emitowanie hałasu do środowiska, w związku z eksploatacją dróg, nie jest wymagane
pozwolenie.
Zarządzający drogą jest obowiązany do okresowych pomiarów poziomów hałasu w środowisku
przeprowadzanych w związku z jej eksploatacją. Wyniki pomiarów, zarządzający drogą
przedkłada właściwemu organowi ochrony środowiska (wojewodzie lub staroście, zgodnie
z kompetencjami), o ile pomiary te mają szczególne znaczenie dla systematycznej obserwacji
zmian stanu środowiska wynikających z eksploatacji tych obiektów.
Organ ochrony środowiska w drodze decyzji może nałożyć na zarządzającego drogą obowiązek
prowadzenia pomiarów poziomów hałasu w środowisku w związku z eksploatacją drogi, jeżeli
przeprowadzone kontrole poziomów hałasu w środowisku, dowodzą przekraczania standardów
jakości środowiska.
Minister Środowiska określił, w drodze rozporządzenia, rodzaje wyników pomiarów
prowadzonych w związku z eksploatacją dróg, które ze względu na szczególne znaczenie dla
systematycznej obserwacji zmian stanu środowiska, wynikających z eksploatacji tych obiektów,
powinny być przekazywane właściwym organom ochrony środowiska oraz terminy i sposób ich
prezentacji (Dz. U. z 2003r. Nr 18, poz. 164).
Zarządzający drogą, zaliczoną do obiektów, których eksploatacja może powodować negatywne
oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach sporządza, co 5 lat mapę akustyczną terenu,
na którym eksploatacja obiektu może powodować przekroczenie dopuszczalnych poziomów
hałasu w środowisku.
Dla poprawy klimatu akustycznego terenów przyległych należy opracować koncepcję zmian
ruchu samochodowego na najbardziej obciążonych skrzyżowaniach np. poprzez zastosowanie
rond, przeprowadzanie remontów i modernizację dróg.
Przy modernizacji dróg należy zwrócić szczególną uwagę na dobór nawierzchni właściwej dla
rzeczywistej prędkości pojazdów. Asfalty porowate zmniejszają emisję hałasu dopiero przy
prędkościach znacznie większych od 70 km/h, zaś tzw. „ciche asfalty” (nawierzchnia, która
obniża emisję hałasu o około 5 dB przy małej prędkości pojazdów, tj. < 70 km/h) mogą być
stosowane w obszarze zabudowanym. Zastosowanie cichych nawierzchni drogowych poprawi
warunki akustyczne, jednak nie zapewni warunków komfortu akustycznego w tych punktach,
w których poziom dźwięku przed zastosowaniem działań ochronnych jest większy niż 60 dB
w porze dziennej i 50 dB w porze nocnej.
Jedną z dostępnych metod redukcji hałasu komunikacyjnego jest stosowanie biernych
zabezpieczeń akustycznych, tj. ekranów akustycznych. Jednakże w wielu przypadkach nie ma
możliwości ich zastosowania. Względy architektoniczne, zbyt bliska zabudowa wzdłuż ciągów
komunikacyjnych, względy bezpieczeństwa (ograniczenie widoczności przy skrzyżowaniach)
uniemożliwiają ich stosowanie. Jedyną dostępną metodą redukcji hałasu pozostaje wymiana
okien na dźwiękoizolacyjne, które zapewnią warunki komfortu akustycznego wewnątrz
pomieszczeń zamkniętych. Nie zmniejszy to jednak poziomu hałasu w środowisku.
Hałas drogowy powinien być uwzględniony przez organy administracji w przypadkach
udzielania pozwoleń na budowę budynków mieszkalnych w bezpośredniej odległości od
istniejących i planowanych dróg. Budynki z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi
powinny być wznoszone poza zasięgiem uciążliwości określonych w przepisach ochrony
126
środowiska (w tym także przed hałasem i wibracjami), a w przypadku, gdy ich lokalizacja
znajdzie się w zasięgu ich oddziaływania muszą zostać zastosowane środki techniczne
zmniejszające uciążliwości do poziomu określonego w przepisach ochrony środowiska.
Ochrona przed hałasem kolejowym
Eksploatacja linii kolejowych nie może powodować przekroczenia standardów jakości
środowiska w zakresie emisji hałasu do środowiska, a tym samym nie może, powodować
przekroczenia standardów jakości środowiska poza terenem, do którego zarządzający linią
kolejową ma tytuł prawny.
Jeżeli w związku z eksploatacją linii kolejowej utworzono obszar ograniczonego użytkowania,
eksploatacja nie może spowodować przekroczenia standardów jakości środowiska poza tym
obszarem. Jeżeli jednak eksploatacja linii kolejowych powoduje, że wzdłuż niej występuje hałas
pochodzący od przejeżdżających składów to właściciel linii kolejowej zobowiązany jest do
zastosowania rozwiązań ograniczających hałas.
Zarządzający linią kolejową jest obowiązany do okresowych pomiarów poziomów hałasu
w środowisku wprowadzanych w związku z eksploatacją linii kolejowej. Także w przypadku
przebudowy linii kolejowej zmieniającej w istotny sposób warunki jej eksploatacji, zarządzający
jest obowiązany do przeprowadzenia pomiarów poziomów hałasu w środowisku. Nie jest
wymagane pozwolenie na emitowanie hałasu do środowiska, gdy hałas powstaje w związku
z eksploatacją linii kolejowych.
Wyniki pomiarów, zarządzający linią kolejową przedkłada organowi ochrony środowiska
(wojewodzie lub staroście, zgodnie z kompetencjami), o ile pomiary te mają szczególne
znaczenie dla systematycznej obserwacji zmian stanu środowiska wynikających z eksploatacji
linii kolejowej. Minister Środowiska określił, w drodze rozporządzenia, rodzaje wyników
pomiarów prowadzonych w związku z eksploatacją linii kolejowych, które ze względu na
szczególne znaczenie dla systematycznej obserwacji zmian stanu środowiska, wynikających
z eksploatacji linii kolejowych, powinny być przekazywane właściwym organom ochrony
środowiska oraz terminy i sposób ich prezentacji (Dz. U. z 2003r. Nr 18, poz. 164).
Ponadto zarządzający linią kolejową, której eksploatacja może powodować negatywne
oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach sporządza, co 5 lat mapę akustyczną terenu,
na którym eksploatacja może powodować przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu
w środowisku.
W nowych planach zagospodarowania przestrzennego należy przewidzieć wydzielenie terenów
zieleni izolacyjnej w obrębie terenów zabudowy mieszkaniowej od strony linii kolejowych.
2.5.2.1
Poprawa klimatu akustycznego na terenie Powiatu winna być oparta na polskich aktach
prawnych uwzględniając jednakże istniejące dyrektywy Unii Europejskiej.
Polski system ochrony przed hałasem bazuje na systemie standardów imisyjnych (dopuszczalne
poziomy hałasu w środowisku) jak i procedur imisyjnych (ustalanie dopuszczalnych poziomów
hałasu dla obiektów w drodze decyzji). Polityka Unii Europejskiej i jej dyrektywy w tym
zakresie polegają na tworzeniu aktów prawnych ustanawiających wymagania akustyczne dla
maszyn i urządzeń. Są to działania oparte na standardach emisyjnych.
W zakresie ochrony środowiska przed hałasem zarówno standardy emisyjne (obowiązujące
w UE, do których Polska musi się dostosować) jak i imisyjne (które UE ma zamiar wprowadzić)
mają służyć poprawie klimatu akustycznego.
127
Obecnie w państwach Unii obowiązują następujące akty prawne związane z ochroną przed
hałasem:
− Dyrektywa Rady z dnia 01.12.1986 r. w sprawie hałasu emitowanego przez
zmechanizowany sprzęt gospodarstwa domowego (numer aktu prawnego 86/594/EWG;
miejsce opublikowania OJ 334, 06.12.1986),
− Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 08.05.2000 r. w sprawie zbliżenia
przepisów prawnych państw członkowskich dotyczących hałasu emitowanego przez
urządzenia stosowane na zewnątrz pomieszczeń (numer aktu prawnego 2000/14/WE;
miejsce opublikowania OJ L 162, 03.07.2000),
− WSPÓLNE STANOWISKO RADY z dnia 07.06.2001 r. w sprawie przyjęcia dyrektywy
2001/..../WE Parlamentu Europejskiego i Rady (...) dotyczącej oceny i zarządzania
hałasem w środowisku (numer aktu prawnego CP (EC) No 25/2001).
2.5.2.2
Aktualny stan prawa polskiego dotyczący ochrony przed hałasem
Ogólne zasady ochrony środowiska przed hałasem oraz obowiązki podmiotów gospodarczych
i organów administracji wprowadzane są ustawami, zaś rozporządzenia jako akty wykonawcze
wprowadzają szczegółowe zasady.
Ochrona środowiska przed hałasem realizowana jest w oparciu o następujące akty prawne:
z późn. zm.),
ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz. 1085 z późn.
zm.),
− Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. Nr 112, poz. 982
z późn. zm.),
− Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa
z dnia 13 maja 1998 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku
(Dz. U. Nr 66, poz. 436),
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 stycznia 2002 r. w sprawie wartości
progowych poziomów hałasu (Dz. U. Nr 8, poz. 81),
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 października 2002 r. w sprawie
szczegółowych wymagań, jakim powinien odpowiadać program ochrony środowiska
przed hałasem (Dz. U. Nr 179, poz. 1498),
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 stycznia 2003 r. w sprawie rodzajów
pomiarów prowadzonych w związku z eksploatacją dróg, linii kolejowych, linii
tramwajowych, lotnisk oraz portów, które powinny być przekazywane właściwym
organom ochrony środowiska, oraz terminów i sposobów ich prezentacji (Dz. U. Nr 18,
poz. 164),
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 stycznia 2003 r. w sprawie wymagań
w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów w środowisku substancji lub energii przez
zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem, portem (Dz. U.
Nr 35, poz. 308),
128
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 lutego 2003 r. w sprawie rodzajów
wyników pomiarów prowadzonych w związku z eksploatacją instalacji lub urządzenia,
przekazywanym właściwym organom ochrony środowiska oraz terminu i sposobu ich
prezentacji (Dz. U. Nr 59, poz. 529),
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 czerwca 2003 r. w sprawie wymagań
w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji (Dz. U. Nr 110, poz. 1057),
− Obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 28 października 2002 r. w sprawie
jednostkowych stawek kar za przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu na rok 2003
(M. P. Nr 54, poz. 743),
− Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999 r.
w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne
i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 43, poz. 430),
− Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 20 maja 2000 r.
zmieniające Rozporządzenie w sprawie określenia odległości i warunków
dopuszczających usytuowanie drzew lub krzewów, elementów ochrony akustycznej,
wykonywanie robót ziemnych, budynków lub budowli w sąsiedztwie linii kolejowych
oraz sposobu urządzania i utrzymywania zasłon odśnieżnych i pasów
przeciwpożarowych (Dz. U. Nr 52, poz. 627),
− Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 marca 2002 r. w sprawie wymagań
zasadniczych dla urządzeń używanych na zewnątrz pomieszczeń w zakresie emisji hałasu
do środowiska (Dz. U. Nr 60, poz. 546),
− Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 2002 r. zmieniające rozporządzenie
w sprawie wymagań zasadniczych dla urządzeń używanych na zewnątrz pomieszczeń
w zakresie emisji hałasu do środowiska (Dz. U. Nr 231, poz. 1942),
− Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 16 czerwca
2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań dla zmechanizowanego sprzętu
gospodarstwa domowego w zakresie poziomu hałasu emitowanego przez ten sprzęt
(Dz. U. Nr 132, poz. 1228),
− Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 lipca 2003 r.
w sprawie zasadniczych wymagań dla urządzeń używanych na zewnątrz pomieszczeń
w zakresie emisji hałasu do środowiska (Dz. U. Nr 138, poz. 1316).
Powyższe akty prawne zawierają przepisy określające zobowiązania użytkowników środowiska
oraz administracji na rzecz ochrony środowiska przed hałasem oraz właściwego kształtowania
klimatu akustycznego środowiska.
Duże znaczenie przy rozwiązywaniu problemów w zakresie ochrony środowiska przed hałasem
mają przepisy zawarte w aktach prawnych z zakresu lokalizacji i budowy obiektu budowlanego:
− Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. Nr 106, poz. 1126,
z późn. zm.),
− Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
(Dz. U. Nr 80, poz. 717),
129
2.5.2.3 Identyfikacja potrzeb związanych z ochroną środowiska Powiatu BieruńskoLędzińskiego w zakresie ochrony przed hałasem wraz ze stanem docelowym
Do potrzeb związanych z ochroną środowiska na terenie Powiatu w zakresie zmniejszenia emisji
hałasu należy:
1. Podjęcie działań służących ograniczeniu uciążliwości hałasu komunikacyjnego
(drogowego i kolejowego).
2. Przyjęcie jednolitej metody i systemu prognozowania zasięgu uciążliwego oddziaływania
hałasu.
3. Przyjęcie jednolitego zestawu danych sprawozdawczych.
2.5.3
Polityka ekologiczna państwa ma na celu stworzenie warunków niezbędnych do realizacji
ochrony środowiska. Na podstawie aktualnego stanu środowiska, określa się:
1. Cele ekologiczne.
2. Priorytety ekologiczne.
3. Rodzaj i harmonogram działań proekologicznych.
4. Środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne
i środki finansowe.
W dokumencie, jakim jest „Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego”, zagadnienia związane
z ochroną przed hałasem nie zostały wyartykułowane w żadnym z celów strategicznych. Drugim
ważnym dokumentem jest „Program Ochrony Środowiska Województwa Śląskiego do 2004
roku oraz cele długoterminowe do roku 2015”, w którym do celów długoterminowych zaliczono
„zmniejszenie uciążliwości hałasu dla mieszkańców i środowiska poprzez obniżenie jego
natężenia do poziomu obowiązujących standardów”.
Według ww. dokumentu do celów krótkoterminowych (do 2004 r.) zaliczono między innymi:
1. Inwentaryzację stanu zagrożenia hałasem.
2. Eliminację zagrożenia hałasem.
2.5.4
Priorytetem w zakresie poprawy stanu środowiska w tym poprawy klimatu akustycznego na
terenie Powiatu winny być:
1. Sprawny oraz wewnętrznie i zewnętrznie zintegrowany system transportowo –
komunikacyjny.
2. Uwolnienie centrów miejscowości z ruchu tranzytowego.
3. Polepszenie stanu technicznego dróg (głównie powiatowych).
4. Skoordynowanie wszystkich dokumentów planistycznych i strategicznych na poziomie
powiatu.
5. Eliminację zagrożenia hałasem poprzez określenie terenów, dla których dokonywana
będzie ocena stanu akustycznego środowiska.
6. Szeroko pojęta edukacja ekologiczna oraz działalność promocyjna na rzecz ekologii.
130
2004-2015
Zapewnienie
sprzyjającego komfortu
akustycznego środowiska.
H1
H1C2
H1C1
LK
Tworzenie terenów wolnych od
oddziaływań akustycznych
związanych z przemysłem
i komunikacją.
Ograniczenie hałasu
komunikacyjnego.
2004-2006
LD
2.5.4.1
H1C2Z3
131
Opracowanie miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego ze szczegółowym
opisem dopuszczalnych wartości poziomu dźwięku
w środowisku dla poszczególnych jednostek
strukturalnych.
Opracowanie mapy akustycznej powiatu.
Gminy
Powiat
Gminy
Stworzenie i aktualizacja bazy danych o obiektach
przemysłowych stwarzających zagrożenie akustyczne
dla środowiska.
H1C2Z1
H1C2Z2
Powiat,
Zarządzający
drogami
Modernizacja dróg.
H1C1Z4
Powiat
H1C1Z2
H1C1Z3
Powiat
Opracowanie programów edukacyjnych
uświadamiających problemy ochrony przed hałasem.
H1C1Z1
Opracowanie koncepcji zmian ruchu
samochodowego (np. poprzez jego skanalizowanie),
co wpłynie na poprawę klimatu akustycznego
terenów przyległych)
Powiat,
Zarządzający
drogami
Minimalizacja emisji hałasu komunikacyjnego
poprzez budowę ekranów akustycznych wzdłuż tras
komunikacyjnych, gdzie występują przekroczenia
standardów akustycznych.
Jednostka/osoba
odpowiedzialna
Nazwa zadania
LZ
G
P
G
P
P
P
W
KZ
Kod wagi
zadania
2.5.5
Mechanizmy prawno-ekonomiczne
Mechanizmy prawne służące realizacji programów ochrony środowiska w zakresie ochrony
przed hałasem, nakładają na organy administracji samorządowej określone zadania wynikające
z ustawy - Prawo ochrony środowiska. Według tej ustawy, każdy z organów administracji
działając według przepisów prawnych ma inny zakres kompetencji i zadań.
Do prowadzenia kontroli klimatu akustycznego powołane są różne organy administracji jak:
− Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska prowadzący kontrolę klimatu akustycznego
związanego z emisją hałasu do środowiska,
− Organ nadzoru budowlanego posiadający uprawnienia kontrolne w zakresie ochrony
środowiska przed hałasem w odniesieniu do obiektów budowlanych, których stan
techniczny może spowodować zagrożenie środowiska lub użytkowany jest w sposób
zagrażający środowisku,
− Państwowa Inspekcja Sanitarna prowadząca badanie klimatu akustycznego środowiska
pracy w zakresie zagrożenia życia i zdrowia ludzi.
Ochrona przed hałasem związana jest z zainwestowaniem dużych kwot na realizację
przedsięwzięć inwestycyjnych, zaś zadania w tym zakresie w nieznacznym zakresie realizowane
są bezpośrednio przez Powiat. Inwestorami są instytucje oraz przedsiębiorcy z terenu Powiatu.
Gmina dla realizacji celów, związanych z ochroną przed hałasem stwarza inwestorom
odpowiednie warunki, np. przez określenie w planach zagospodarowania przestrzennego
zapisów dotyczących standardów akustycznych.
132
Zwiększenie atrakcyjności regionu poprzez
obniżenie poziomu dźwięku w środowisku.
Oczekiwane
rezultaty
133
Ankiety,
Pomiary imisji hałasu.
Ograniczenie hałasu komunikacyjnego.
Tworzenie terenów wolnych od oddziaływań
akustycznych związanych
z przemysłem i komunikacją.
Cele
szczegółowe
Programu
Porównawcze pomiary imisji hałasu na
wybranych obszarach powiatu.
w Katowicach,
Wojewódzki Fundusz
Ochrony Środowiska,
Powiat,
Gminy,
WIOŚ w Katowicach.
Modernizacja dróg poprzez zmianę struktury
nawierzchni (asfalty porowate, „ciche
asfalty”).
Modernizacja ciągów komunikacyjnych
poprzez stworzenie płynności ruchu (na
newralgicznych skrzyżowaniach budowa
małych rond, sygnalizacja świetlna „zielona
fala”).
Stworzenie koncepcji dużych parkingów na
terenach wypoczynkowych z integralnym
systemem ciągłej komunikacji masowej.
W planach zagospodarowania przestrzennego
wydzielenie terenów z zakazem realizacji
jakiejkolwiek zorganizowanej działalności
inwestycyjnej, także zakładów
rzemieślniczych mogących być
potencjalnymi źródłami hałasu
przenikającego do środowiska.
4
Pomiary imisji hałasu
w środowisku.
3
Źródła i sposoby
weryfikacji
Obniżenie poziomu hałasu przenikającego do
środowiska.
2
1
osiągnięć
Cel nadrzędny
Logika interwencji
Cele
rezultaty
Matryca logiczna
Zapewnienie mieszkańcom i przyjezdnym
atrakcyjnego miejsca zamieszkania, pracy
i wypoczynku poprzez poprawę komfortu
akustycznego środowiska.
2.5.6
Ogólna poprawa klimatu
akustycznego na terenie
powiatu.
5
Założenia
2
1
2004
2004
2012
Opracowanie mapy akustycznej
powiatu i jej aktualizacja
Minimalizacja emisji hałasu
komunikacyjnego wzdłuż dróg
powiatowych np. poprzez budowę
ekranów akustycznych, wymiana
okien
1.
2.
3.
3
Stworzenie i aktualizacja bazy
danych o obiektach stwarzających
zagrożenie akustyczne
dla środowiska.
I
Nazwa zadania
Termin
rozpoczęcia
planowany
2015
2012
2015
4
Termin
zakończenia
planowany
Harmonogram realizacji programu
Lp.
2.5.7
6
Planowane efekty
ekologiczne
Powiat
Powiat
Powiat
SUMA
Poprawa klimatu
akustycznego na
terenie powiatu.
Kontrola stanu
środowiska.
Kontrola stanu
środowiska,
eliminacja
lokalnych
konfliktów.
5
Jednostka
odpowiedzialna
134
7
460
300
120
40
Planowane
koszty ogółem
[PLN] tys.
X
8
UE
[PLN]
9
NFOS
[PLN]
X
X
10
WFOS
[PLN]
X
X
X
11
Środki
własne
Powiatowy
Zarząd Dróg
WIOŚ
WIOŚ
12
Partnerzy
2007
2004
Rozbudowa powiązań miejsc
atrakcyjnie turystycznych
z regionalnym układem
transportowym.
związanego z eksploatacją obiektów
przemysłowych.
Opracowanie mapy akustycznej
terenów, na których eksploatacja
obiektów (drogi, linie kolejowe)
może powodować negatywne
oddziaływanie akustyczne.
2.
3.
4.
2015
2015
2015
4
5
Jednostka
odpowiedzialna
6
Planowane efekty
ekologiczne
7
Zarządy Dróg
Właściciele
linii
kolejowych
Przedsiębiorcy
Zarządy Dróg
Właściciel linii
kolejowej
Zarząd Dróg
Wojewódzkich
Właściciel linii
kolejowej
ODDKiA
SUMA
Ocena stanu
akustycznego
środowiska.
Obniżenie poziomu
dźwięku
w środowisku
Obniżenie poziomu
dźwięku
w środowisku.
Obniżenie poziomu
dźwięku
w środowisku.
135
brak danych
brak danych
250
700
Planowane
koszty ogółem
[PLN] tys.
Termin
zakończenia
planowany
W terminie 1 roku od
dnia, w którym zostaną
zaliczone do obiektów,
których eksploatacja
może powodować
negatywne
oddziaływanie
akustyczne.
2007
1.
3
komunikacyjnego poprzez budowę
ekranów akustycznych wzdłuż tras
komunikacyjnych, gdzie występują
przekroczenia standardów
akustycznych.
2
1
I
Nazwa zadania
Lp.
Termin
rozpoczęcia
planowany
8
UE
[PLN]
9
NFOS
[PLN]
X
X
10
WFOS
[PLN]
X
X
11
Środki
własne
WIOŚ
WIOŚ
WIOŚ
12
Partnerzy
2
1
5
Jednostka
odpowiedzialna
6
Planowane efekty
ekologiczne
7
Planowane
koszty ogółem
[PLN] tys.
8
UE
[PLN]
9
NFOS
[PLN]
2004
Uwzględnienie zapisów
dotyczących ochrony przed hałasem
w miejscowych planach
zagospodarowania przestrzennego.
2.
2004
2015
Gminy
Gminy
SUMA
Kontrola oceny
stanu akustycznego
na terenie powiatu
Poprawa klimatu
akustycznego na
terenie powiatu.
15
brak danych
X
10
WFOS
[PLN]
X
X
11
Środki
własne
Powiat
Powiatowy
Zarząd Dróg
12
Partnerzy
136
i centralnego,
2012
1.
*
**
4
Termin
zakończenia
planowany
3
komunikacyjnego wzdłuż dróg
gminnych np. poprzez budowę
ekranów akustycznych, wymianę
okien.
I
Nazwa zadania
Lp.
Termin
rozpoczęcia
planowany
2.5.8
Wnioski
Realizując działania w zakresie poprawy klimatu akustycznego w aspekcie ochrony środowiska
przed hałasem należy dążyć by:
1. Działania na rzecz ochrony środowiska przed hałasem skoncentrować na obniżeniu
uciążliwości powodowanych przez komunikację.
2. Działaniami zapobiegawczymi objąć trasy komunikacyjne podejmując inwestycje drogowe
w dziedzinie infrastruktury.
3. Ograniczyć rozprzestrzenianie się hałasu komunikacyjnego w drodze przedsięwzięć
technicznych i organizacyjnych (ekrany akustyczne, naturalne bariery dźwiękochłonne).
4. Modernizując drogi doprowadzić je do parametrów zbliżonych do normatywnych
o określonej strukturze nawierzchni (asfalty porowate, tzw. „ciche asfalty”).
5. Utrzymać ruch tranzytowy poza terenami mieszkaniowymi i terenami atrakcyjnymi
krajobrazowo.
137
2.6
Promieniowanie niejonizujące
Promieniowaniem niejonizującym nazywamy takie promieniowanie, którego energia
oddziałująca na każde ciało materialne (w tym także na ciało człowieka) nie powoduje w nim
procesu jonizacji. Promieniowanie niejonizujące jest ściśle związane ze zmianami pola
elektrycznego i pola magnetycznego (pole elektromagnetyczne). Powyższe pola
charakteryzowane są poprzez:
− składową elektryczną i magnetyczną dla pól elektromagnetycznych stałych oraz pól
o częstotliwości od 50 Hz do 10 MHz,
− składową elektryczną dla pól elektromagnetycznych o częstotliwości od 10 MHz do
300 MHz,
− średnią gęstość mocy dla pól elektromagnetycznych o częstotliwości powyżej 300 MHz.
Ryzyko związane z narażeniem na oddziaływanie pól elektromagnetycznych występuje
wyłącznie podczas eksploatacji źródeł (urządzeń) je wytwarzających. Promieniowanie
niejonizujące może występować wszędzie, w domu, w pracy, a nawet w miejscu wypoczynku.
W świetle rozporządzenia Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa
z dnia 11 sierpnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ochrony przed promieniowaniem
szkodliwym dla ludzi i środowiska, dopuszczalnych poziomów promieniowania, jakie mogą
występować w środowisku oraz wymagań obowiązujących przy wykonywaniu pomiarów
kontrolnych promieniowania (Dz. U. Nr 107, poz. 676) źródłami promieniowania
niejonizującego są urządzenia wytwarzające:
− pole elektryczne i magnetyczne stałe,
− pole elektryczne i magnetyczne o częstotliwości 50 Hz, takie jak: stacje i linie
elektroenergetyczne wysokiego napięcia,
− pole elektromagnetyczne o częstotliwości od 1kHz do 300 000 MHz, są to: urządzenia
radiokomunikacyjne, radionawigacyjne i radiolokacyjne.
Wymienione rozporządzenie oprócz szczegółowych zasad ochrony przed promieniowaniem
niejonizującym szkodliwym dla ludzi i środowiska określa również:
− dopuszczalne poziomy elektromagnetycznego promieniowania
w środowisku,
− wymagania dotyczące wykonywania pomiarów kontrolnych
niejonizującego wykonywanych dla celów ochrony środowiska.
niejonizującego
promieniowania
Ustala ponadto dla obszarów zabudowy mieszkaniowej oraz obszarów, na których znajdują się
szpitale, przedszkola, żłobki, internaty oraz szkoły odrębną wartość składowej elektrycznej tego
pola w wysokości 1 kV/m.
Dla pozostałych terenów, na których przebywanie ludności jest dozwolone bez ograniczeń,
rozporządzenie ustala wysokość składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego
o częstotliwości 50 Hz w wysokości 10 kV/m, natomiast składowej magnetycznej w wysokości
80 A/m.
Zagadnienia dotyczące ochrony ludzi i środowiska przed niekorzystnym oddziaływaniem pól
elektromagnetycznych, oprócz prawa ochrony środowiska, są również regulowane przepisami
bezpieczeństwa i higieny pracy, prawa budowlanego, prawa zagospodarowania przestrzennego
oraz przepisami sanitarnymi.
138
Ogólne zasady ochrony środowiska i ludzi przed promieniowaniem niejonizującym stanowią, że
źródła emisji promieniowania mogą być używane wyłącznie pod warunkiem zapewnienia
całkowitej ochrony przed ich niekorzystnym oddziaływaniem na ludzi i środowisko.
2.6.1 Charakterystyka i ocena aktualnego stanu
Na terenie Powiatu, wg danych uzyskanych w Górnośląskim Zakładzie Elektroenergetycznym
S.A. w Gliwicach, zlokalizowane są następujące źródła niejonizującego promieniowania
elekromagnetycznego:
− napowietrzne linie elektroenergetyczne,
− stacje transformatorowe zlokalizowane na terenie Głównych Punktów Zasilania (GPZ),
o częstotliwości przemysłowej 50 Hz,
− urządzenia radiokomunikacyjne, w tym głównie stacje bazowe telefonii komórkowej,
o częstotliwości radiowej.
Zgodnie z §3, ust. 1, pkt. 2, lit. b rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 września 2002 r.
w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko
oraz szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia
raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 179, poz. 1490), stacje i linie
elektroenergetyczne o napięciu znamionowym nie niższym niż 110 kV, jako przedsięwzięcia
mogące znacząco oddziaływać na środowisko wymagają sporządzenia raportu.
Zasilanie odbiorców energii elektrycznej na terenie Powiatu odbywa się za pośrednictwem stacji
transformatorowych, tzw. Głównych Punktów Zasilania (GPZ), zlokalizowanych:
− w Lędzinach, GPZ – napięcie: 110/20/6 kV,
− w Tychach-Urbanowicach, GPZ – napięcie: 110/20/6 kV.
Właścicielem wymienionych Głównych
Elektroenergetyczny S.A. w Gliwicach.
Punktów
Zasilania
jest
Górnośląski
Zakład
Na terenie Powiatu znajdują się ponadto 2 Główne Punkty Zasilania, nie będące własnością
Górnośląskiego Zakładu Elektroenergetycznego S.A. w Gliwicach, są to:
− GPZ KWK „Piast” – napięcie: 110/20/6 kV,
− GPZ KWK „Ziemowit” – napięcie: 110/20/6 kV,
i służą do zasilania w energię elektryczną wymienionych kopalń i stanowią ich własność.
Wymienione Główne Punkty Zasilania współpracują z następującymi napowietrznymi liniami
elektroenergetycznymi:
GPZ Lędziny:
− linia 110 kV relacji: Bieruń-FSM,
− linia 110 kV relacji: Urbanowice-Piast.
GPZ KWK „Piast”:
− linia 110 kV relacji: Urbanowice-Piast.
− linia 110 kV relacji: Bieruń -Piast.
139
GPZ KWK „Ziemowit”:
− linia 110 kV relacji: Urbanowice-Ziemowit.
− linia 110 kV relacji: Szyb Hołdunów-Ziemowit.
Oprócz wymienionych źródeł niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego
o częstotliwości 50 Hz, na terenie Powiatu zlokalizowanych jest szereg obiektów
radiokomunikacyjnych, w tym głównie stacje bazowe telefonii komórkowej.
Stacje te pracują wyłącznie w paśmie mikrofalowym, tzn. na częstotliwościach powyżej
300 MHz.
Na terenie Powiatu zlokalizowane są stacje bazowe telefonii komórkowej należące do
3 operatorów:
− Polskiej Telefonii Cyfrowej „Era-GSM”:
•
w Lędzinach, przy ul. Lędzińskiej 8
− Spółki Akcyjnej POLKOMTEL „Plus-GSM”:
•
w Bieruniu Starym, przy ul. Klasztornej (wieża wodna)
•
− Polskiej Telefonii Komórkowej „Centertel”:
•
w Bieruniu, przy ul. Bojszowskiej (wieża ciśnień)
•
w Bieruniu, przy ul. Granitowej 16 (KWK „Piast”)
•
Ponadto na terenie Powiatu zlokalizowane są inne obiekty radiokomunikacyjne, pracujące
zarówno w paśmie mikrofalowym, jak również w zakresie częstotliwości radiowych. Są to
urządzenia małej mocy, nie wymagające uzyskania pozwolenia na emitowanie pól
elektromagnetycznych do środowiska.
2.6.2 Stan docelowy i identyfikacja potrzeb
2.6.2.1
Określenie stanu docelowego
Osiągnięcie stanu docelowego będzie polegało na ograniczeniu ponadnormatywnego
oddziaływania pól elektromagnetycznych na środowisko na terenie Powiatu BieruńskoLędzińskiego.
Ochrona przed niekorzystnym działaniem pól elektromagnetycznych polega na zapewnieniu jak
najlepszego stanu środowiska naturalnego poprzez:
− utrzymanie poziomów elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego poniżej
dopuszczalnego lub co najwyżej na poziomie dopuszczalnym,
− zmniejszenie poziomu elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego co
najmniej do dopuszczalnego, wówczas gdy nie jest ono dotrzymane.
Ochrona przed promieniowaniem niejonizującym będzie polegała głównie na przestrzeganiu
przepisów określonych na podstawie ustawy Prawo ochrony środowiska.
140
Szczególną uwagę należy skupić na przestrzeganiu dopuszczalnych wartości promieniowania na
obszarach zabudowy mieszkaniowej oraz na obszarach, na których znajdują się szpitale,
przedszkola, żłobki, internaty oraz szkoły, pochodzącego od linii i stacji elektroenergetycznych
o napięciu znamionowym 110 kV lub wyższym, dla których wartość graniczna natężenia pola
elektrycznego została ustalona w wysokości 1 kV/m, a pola magnetycznego w wysokości
80A/m.
Aby możliwe było przestrzeganie powyższych przepisów, program przewiduje wprowadzenie
systemu monitoringu środowiska pod względem oddziaływania pól elektromagnetycznych.
Okresowe badania kontrolne poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku na terenie
Powiatu będą prowadzone przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach,
będący organem wykonawczym Wojewody. Wojewoda jest również odpowiedzialny za
prowadzenie rejestru, który zawiera informacje o terenach z przekroczonymi dopuszczalnymi
poziomami pól elektromagnetycznych w środowisku. Zgodnie z art. 124 ustawy Prawo ochrony
środowiska rejestr ten podlega corocznej aktualizacji.
Przewiduje się kontrolowanie poziomu promieniowania szczególnie na obszarach zabudowy
mieszkalnej oraz na obszarach, na których znajdują się szpitale, przedszkola, żłobki, internaty
oraz szkoły, dla których wartość graniczna natężenia pola elektrycznego została ustalona na
poziomie
1 kV/m, a pola magnetycznego 80 A/m. Pozwoli to na uniknięcie w przyszłości
lokalizacji obiektów podlegających ochronie w miejscach, w których występują przekroczenia
dopuszczalnych poziomów promieniowania.
2.6.2.2
Unia Europejska nie sformułowała jeszcze odpowiednich dyrektyw dotyczących ochrony przed
elektromagnetycznym promieniowaniem niejonizującym.
W poniżej tabeli przedstawiono porównanie obowiązujących w Polsce dopuszczalnych natężeń
pola elektrycznego z wartościami granicznymi obowiązującymi w innych krajach Europy.
Analizując zestawione dane, można stwierdzić, że polskie przepisy dotyczące ochrony przed
oddziaływaniem pola elektrycznego należą do najbardziej rygorystycznych w Europie.
141
Tabela 2-22 Porównanie wartości dopuszczalnych natężenia pola elektrycznego w Polsce
i niektórych krajach Europy
Kraj lub organizacja
międzynarodowa
1
Wartość dopuszczalna natężenia
pola elektrycznego E [kV/m]
2
5,0
Austria
Przebywanie w polu krótkotrwałe
5,0
Przebywanie w polu bez
ograniczeń czasowych
10,0
5,0
Niemcy
10,0
1,0
Polska
10,0
12,3
5,0
Włochy
Propozycja dla krajów Unii
Europejskiej
2.6.2.3
3
10,0
Belgia
Wielka Brytania
Komentarz
Przebywanie w polu do 2 godzin
dziennie
Obszary zabudowy mieszkaniowej oraz obszary, na których
znajdują się szpitale,
przedszkola, żłobki, internaty
oraz szkoły
W pozostałych miejscach
dostępnych dla ludności
Przebywanie w polu
bez ograniczeń czasowych
Przebywanie w polu
10,0
5,0
Przebywanie w polu
Ochrona środowiska przed elektromagnetycznym promieniowaniem niejonizującym w Polsce
realizowana jest w oparciu o takie akty prawne, jak:
–
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627
z późn. zm.).
–
Rozporządzenie Ministra Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia
11 sierpnia 1998 w sprawie szczegółowych zasad ochrony przed promieniowaniem
szkodliwym dla ludzi i środowiska, dopuszczalnych poziomów promieniowania, jakie
mogą występować w środowisku, oraz wymagań obowiązujących przy wykonywaniu
pomiarów kontrolnych promieniowania (Dz. U. Nr 107, poz. 676 z 20 sierpnia 1998r.) –
obowiązujące do 30 czerwca 2003 roku.
– Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75,
poz. 690).
142
2.6.2.4 Identyfikacja potrzeb związanych z ochroną środowiska Powiatu BieruńskoLędzińskiego
W oparciu o przeprowadzone analizy stanu ochrony przed elektromagnetycznym
promieniowaniem niejonizującym na terenie Powiatu dokonano identyfikacji potrzeb w zakresie
dostosowania stanu teraźniejszego do przepisów określających jego wartości dopuszczalne.
Stwierdzono, że przepisy ochrony środowiska zobowiązują do podjęcia działań mających na celu
ochronę przed szkodliwym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych na otoczenie.
Ustalono, że w zakresie ochrony przed szkodliwym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych
należy:
- przestrzegać przepisów dotyczących dopuszczalnych poziomów promieniowania
niejonizującego na obszarach zabudowy mieszkaniowej oraz na obszarach, na których
znajdują się szpitale, przedszkola, żłobki, internaty oraz szkoły, pochodzącego od linii
i stacji elektroenergetycznych o napięciu znamionowym 110 kV lub wyższym, dla
których wartość graniczna natężenia pola elektrycznego została ustalona w wysokości
1 kV/m, a pola magnetycznego w wysokości 80 A/m.
- żądać od administratorów obiektów radiokomunikacyjnych przedłożenia wyników
pomiarów kontrolnych pól elektromagnetycznych w środowisku w miejscach dostępnych
dla ludności bezpośrednio po ich oddaniu do eksploatacji lub w przypadku wprowadzenia
zmian technicznych stacji, mających istotny wpływ na środowisko.
2.6.3 Cele i kierunki działań
Cel dotyczący ochrony przed szkodliwym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych na
obszarze Powiatu jest zgodny ze strategią Województwa Śląskiego, ponieważ został ujęty
w programie operacyjnym województwa.
W Programie Ochrony Środowiska Województwa Śląskiego do 2004 roku oraz cele
długoterminowe do roku 2015 zapisano:
„Priorytet: Elektromagnetyczne promieniowanie niejonizujące (PR)
Cel długoterminowy do 2015 roku:
Kontrola i ograniczenie emisji niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego
do środowiska.
Cele krótkoterminowe do 2004 r.:
PR 1.
–
Rozeznanie skali zagrożenia promieniowaniem niejonizującym,
PR 2.
–
Ograniczenie emisji promieniowania niejonizującego do środowiska.
Kierunki działań:
PR 1.1.
–
Przeprowadzenie badań zagrożenia promieniowaniem niejonizującym,
PR 2.1.
–
Preferowanie nisko konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania
niejonizującego,
PR 2.2.
–
Opracowywanie
planów
zagospodarowania
przestrzennego
z uwzględnieniem zagrożeń promieniowaniem niejonizującym”.
143
2.6.4
Jednym z wymogów realizujących program ochrony środowiska na terenie Powiatu jest ochrona
środowiska i ludności przed negatywnym oddziaływaniem elektromagnetycznego
promieniowania niejonizującego.
Powinna ona być prowadzona zgodnie z założeniami polityki ekologicznej państwa w zakresie
ochrony przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych.
144
PN
LD
2004-2015
PNC1
PNC2
Kontrola i ograniczenie emisji
elektromagnetycznego
promieniowania niejonizującego
do środowiska.
Ograniczenie emisji
promieniowania niejonizującego
do środowiska
2004-2006
LK
Obniżenie poziomów
szkodliwego
promieniowania
w środowisku.
2.6.4.1
PNC2Z1
PNC1Z2
PNC1Z1
LZ
145
Określenie aktualnego poziomu
elektromagnetycznego promieniowania
niejonizującego w miejscach jego potencjalnego
oddziaływania.
Stworzenie systemu monitoringu środowiska w celu
określenia aktualnego poziomu elektromagnetycznego
promieniowania niejonizującego.
Gromadzenie danych dotyczących instalacji
(będących w kompetencji Starosty) powodujących
wytwarzanie pól elektromagnetycznych.
Nazwa zadania
Gminy
UW
Powiat
Jednostka/osoba
odpowiedzialna
G
W
P
KZ
Kod wagi
zadania
Cel nadrzędny
2
1
Oczekiwane
rezultaty
Ochrona środowiska i zdrowia mieszkańców
Powiatu przed niekorzystnym
promieniowaniem niejonizującym.
Ograniczenie emisji ponadnormatywnego
elektromagnetycznego promieniowania
niejonizującego do środowiska.
Rozeznanie ponadnormatywnego
oddziaływania pól elektromagnetycznych.
Kontrola i ograniczenie emisji
ponadnormatywnego niejonizującego
promieniowania elektromagnetycznego
do środowiska.
Logika interwencji
Cele
rezultaty
Matryca logiczna
Cele szczegółowe
Programu
2.6.5
146
Porównawcze pomiary promieniowania na
wybranych terenach Powiatu.
Przeprowadzanie okresowych pomiarów
potwierdzających poziom promieniowania
niejonizującego.
Pomiary promieniowania.
w Katowicach,
Wojewódzki Fundusz
Ochrony Środowiska,
Powiat,
Gminy.
Przeprowadzenie badań środowiska ze
względu na promieniowanie niejonizujące.
Określenie terenów na których zostały
przekroczone dopuszczalne poziomy
promieniowania.
Pomiary poziomów
promieniowania
niejonizującego.
4
Źródła i sposoby
weryfikacji
Obniżenie poziomów ponadnormatywnego
promieniowania elektromagnetycznego
w środowisku.
3
osiągnięć
Ochrona środowiska
i zdrowia mieszkańców.
5
Założenia
1.
Stworzenie systemu
monitoringu środowiska
w celu określenia aktualnego
poziomu
promieniowania
niejonizującego.
2
1
II
Nazwa zadania
Lp.
1.
Gromadzenie danych
dotyczących instalacji
(będących w kompetencji
Starosty) powodujących
wytwarzanie pól
elektromagnetycznych.
2
1
II
Nazwa zadania
2004
2015
4
Termin
zakończenia
planowany
Termin
rozpoczęcia
planowany
3
2015
4
Termin
zakończenia
planowany
2004
3
Termin
rozpoczęcia
planowany
Lp.
2.6.6
6
7
Planowane
koszty ogółem
[PLN] tys.
20
SUMA
Planowane efekty
ekologiczne
20
Ewidencja
podmiotów
gospodarczych
wraz z kontrolą
wywiązywania się
z warunków
pozwoleń.
7
Planowane
koszty ogółem
[PLN] tys.
Wojewoda
SUMA
Wyznaczenie
terenów
o przekroczonej
wartości
dopuszczalnego
poziomu
promieniowania
niejonizującego.
147
100
100
5
Jednostka
odpowiedzialna
Powiat
6
Planowane efekty
ekologiczne
5
Jednostka
odpowiedzialna
8
UE
[PLN]
8
UE
[PLN]
X
9
NFOS
[PLN]
9
NFOS
[PLN]
X
10
WFOS
[PLN]
X
10
WFOS
[PLN]
11
Środki
własne
X
11
Śśrodki
własne
WIOŚ
12
Partnerzy
Przedstawiciele
sieci
12
Partnerzy
4
5
Jednostka
odpowiedzialna
6
Planowane efekty
ekologiczne
7
Planowane
koszty
ogółem
[PLN] tys.
8
UE
[PLN]
9
NFOS
[PLN]
2003
2005
Gminy
SUMA
Lokalizacja instalacji
powodujących
wytwarzanie pól
elektromagnetycznych
brak danych
SZCZEGÓŁOWE WYTYCZNE DO OPRACOWYWANIA PROGRAMÓW GMINNYCH***
3
Termin
zakończenia
planowany
10
WFOS
[PLN]
X
11
Środki
własne
Wojewoda
Śląski,
Powiat
12
Partnerzy
148
i centralnego,
*
**
1.
Określenie aktualnego
poziomu
promieniowania
niejonizującego
w miejscach jego
potencjalnego
oddziaływania.
2
1
III
Nazwa zadania
Lp.
Termin
rozpoczęcia
planowany
2.6.7
Wnioski
Ochrona środowiska przed szkodliwym działaniem pól elektromagnetycznych na terenie
Powiatu winna się skoncentrować na:
1. Stworzeniu systemu monitoringu środowiska ze względu na szkodliwe oddziaływanie pól
elektromagnetycznych.
2. Egzekwowaniu od administratorów obiektów radiokomunikacyjnych obowiązku
przedłożenia wyników pomiarów kontrolnych pól elektromagnetycznych w środowisku
w miejscach dostępnych dla ludności, bezpośrednio po ich oddaniu do eksploatacji lub
w przypadku wprowadzenia zmian technicznych stacji, mających wpływ na środowisko.
3. Przeprowadzeniu pomiarów pól elektromagnetycznych w miejscach przebiegu
napowietrznych linii elektroenergetycznych o napięciu znamionowym 110 kV lub
wyższym przez obszary zabudowań mieszkalnych oraz przez tereny, na których znajdują
się żłobki, przedszkola, szkoły, szpitale, internaty, itp. oraz w bezpośrednim otoczeniu
stacji transformatorowych o napięciu znamionowym 110 kV lub wyższym.
4. Egzekwowaniu od właścicieli wymienionych obiektów elektroenergetycznych
przedkładania wyników pomiarów pól elektromagnetycznych w przypadku
wprowadzenia istotnych zmian technicznych w napowietrznych liniach lub stacjach
elektroenergetycznych, mających wpływ na środowisko.
5. Zwracaniu szczególnej uwagi na lokalizację obiektów mieszkalnych, żłobków,
przedszkoli, szkół, szpitali, itp. W bliskim sąsiedztwie napowietrznych linii
elektroenergetycznych lub stacji elektroenergetycznych o napięciu znamionowym
110 kV lub wyższym.
6. Opracowywaniu przyszłych planów zagospodarowania przestrzennego gmin powiatu ze
szczególnym
uwzględnieniem
zagrożeń
spowodowanych
promieniowaniem
niejonizującym.
preferowaniu lokalizacji mało konfliktowych źródeł promieniowania.
149
2.7
Ochrona przyrody
2.7.1
2.7.1.1
Zbiorowiska roślinne
Szata roślinna Powiatu ukształtowała się pod silnym wpływem zróżnicowanej działalności
człowieka. Generalnie stan zachowania cennych elementów flory i fauny oraz naturalnych
i półnaturalnych ekosystemów jest na terenie Powiatu bardzo zróżnicowany. Poza terenami
silnie przekształconymi, w obrębie których nie występują wartościowe z przyrodniczego punktu
widzenia ekosystemy, rozpoznano cenne obszary, charakteryzujące się dużym udziałem
przedstawicieli rzadkich i ginących gatunków roślin i zwierząt. Spośród naturalnych zespołów
roślinnych na uwagę zasługują fragmenty dobrze zachowanych grądów (Tilio cordataeCarpinetum betuli) spotykane w różnych częściach Powiatu. Na podkreślenie zasługują wilgotne
i mokre łąki z klasy Molinio-Arrhenatheretea, występujące z reguły na niewielkich
powierzchniach (reprezentowane np. przez zmiennowilgotne, żyzne łąki Molinietum caeruleae),
zaliczane do zbiorowisk bardzo zagrożonych lub nawet ginących w skali kraju.
Na omawianym obszarze stosunkowo dobrze rozpoznano florę naczyniową, a na terenie
niektórych gmin również faunę. Do najcenniejszych gatunków zwierząt w skali regionu należą:
1. Ślepowron (Nycticorax nycticorax).
2. Bąk (Botaurus stellaris).
3. Bocian czarny (Ciconia nigra).
Spośród gatunków roślin do zagrożonych w skali województwa23 zaliczają się:
1. Rosiczka okrągłolistna (Drosera rotundifolia) — kategoria24 EN.25
2. Widłaczek torfowy (Lycopodiella inundata) — kategoria LR.26
2.7.1.2
Gospodarka łowiecka, rybactwo, wędkarstwo
Jedną z podstawowych przyczyn zmian ilościowych w faunie Powiatu jest odłów (pozyskanie)
ssaków i ptaków stanowiących zwierzynę łowną. Na terenie Powiatu działają 4 koła łowieckie,
które prowadzą gospodarkę łowiecką na terenie 4 obwodów o łącznej powierzchni 15 658 ha,
gdzie lasy zajmują 3 149 ha27.
23
Na podstawie najnowszego regionalnego raportu: Bernacki L., Nowak T., Urbisz An., Urbisz Al., TokarskaGuzik B. 2000: „Rośliny chronione, zagrożone i rzadkie we florze województwa śląskiego” Acta Biologica
Silesiana 35(52)
24
Kategoria wg kryteriów IUCN —WCO: Walter K. S., Gillett H. J.: 1997 IUCN Red List of threatened species.
IUCN – The World Conservation Union. Gland, Switzerland and Cambridge. UK 1998
25
EN =zagrożony (endangered)
26
LR =gatunek niższego ryzyka (lower risk species)
27
Rejestr powierzchniowy obwodów łowieckich województwa śląskiego — wg stanu na 3.10.2001 r. Śląski Urząd
Wojewódzki. Katowice 2001, msc.
150
Tabela 2-23 Struktura powierzchniowa obwodów łowieckich na terenie Powiatu BieruńskoLędzińskiego
Lp.
1
Nr
obw.
Koło łowieckie
Powierzchnia
obwodu na
terenie
Powiatu [ha]
Lasy
[ha]
Inne grunty
[ha]
Powierzchnia
wyłączona
[ha]
Gminy
2
146
polny
3
4
5
6
7
8
„Łabędź”
Bieruń
8 389
1 650
3 199
3 540
Bieruń, Chełm Śl.,
Lędziny, Imielin
2.
147
leśny
„Daniel”
Tychy
1 450
75
875
500
Bieruń, Lędziny
3.
154
polny
„Przepiórka”
Bojszowy
5 643
1 294
3 037
1312
Bieruń, Bojszowy
155
leśny
Obwód
wyłączony –
ośrodek
hodowli
zwierzyny
176
130
46
-
Bieruń, Bojszowy
15 658
3 149
7 157
5 352
1.
4.
Ogółem
W kategorii gruntów wyłączonych z gospodarki łowieckiej, dominują tereny zurbanizowane
i zabudowa mieszkaniowa, uzupełnione o obszar zbiornika „Dziećkowice” (gm. Chełm Śląski,
Imielin – ok. 700 ha) oraz stawy hodowlane i zapadliska poeksploatacyjne (głównie Bojszowy
i Bieruń).
Każde z kół łowieckich corocznie przygotowuje plany łowieckie, obejmujące pozyskanie
zwierzyny łownej wraz z jej stanem populacji na podstawie corocznej inwentaryzacji oraz plany
ochrony lasu przed szkodami wyrządzanymi przez te zwierzęta.
Tabela 2-24 Wybrane elementy planów łowieckich koła „Przepiórka” w Bojszowach
Lp.
Gatunek
Plan polowań
2001/2002
Wykonanie
2001/2002
Plan polowań
2002/2003
1
1.
2
Jeleń
3
7
4
5
5
7
2.
Sarna
30
27
35
3.
Dzik
7
1
3
4.
Zając
20
9
40
5.
Lis
50
52
50
6.
Bażant
150
31
70
7.
Dzika kaczka
250
197
300
Najcenniejsze tereny łowieckie w skali Powiatu to:
1. Peryferyjne pasmo „Lasów Pszczyńskich” pomiędzy doliną Korzeńca i Gostyni (gmina
Bojszowy) oraz południowej części gminy Bieruń – lewobrzeżny obszar doliny Gostyni.
2. Lokalne, niewielkie enklawy leśne: północna część gminy Bieruń, południowa
i środkowa część Lędzin, południowo-zachodnie obrzeża gminy Imielin, rozproszone
fragmenty leśne na zachodnim brzegu zbiornika „Dziećkowice”.
151
3. Otwarte tereny rolnicze (głównie w gminach: Bojszowy, Bieruń).
4. Strefa ekotonowa (na styku zbiorowisk leśnych i nieleśnych) – na terenie całego Powiatu.
5. Obrzeża akwenów wodnych: kompleks stawów hodowlanych gm. Bojszowy, stawy
i starorzecza w dolinie Wisły, zalewiska poeksploatacyjne, rozproszone na terenie
Bierunia, Imielina i Bojszów.
6. Tereny łęgowe dolin rzek: Wisły, Gostyni, Pszczynki,
i potoków: Goławieckiego, Bijasowickiego i innych.
Mlecznej,
Korzeńca
Gospodarka wędkarska w skali Powiatu odgrywa istotną rolę. Jednym z najważniejszych łowisk
wędkarskich Polskiego Związku Wędkarskiego Okręgu Katowice jest zbiornik „Dziećkowice”
(pow. ok. 150 ha), o rocznym rejestrowanym odłowie ryb ok. 19 000 kg. Oprócz tego występują
niewielkie obiekty z rocznym odłowem ok. 50 – 300 kg (stawy Pacwowe, Łysina).
W bezpośrednim sąsiedztwie Powiatu pozostaje m.in. zbiornik „Paprocany” o pow. ok. 130 ha;
roczny rejestrowany odłów ok. 12 500 kg, głównie karp (51,2%), szczupak (12,4%)28.
Planowana gospodarka rybacka posiada bogate tradycje i aktualnie skupia się zwłaszcza na
terenie Gminy Bojszowy w dolinie Wisły i Gostyni.
Obiekty stawowe w połączeniu z docelowo rekultywowanymi i zagospodarowanymi trwale
podtapianymi zapadliskami pogórniczymi, wyrobiskami pożwirowymi i piaskowniami –
występujące praktycznie na terenie każdej gminy, z uwagi na dogodne położenie
w bliskim sąsiedztwie aglomeracji katowickiej oraz oczekiwany rozwój pobytowej,
kwalifikowanej turystyki weekendowej (m.in. wędkarskiej i łowieckiej), agroturystyki – mogą
być wykorzystane do utworzenia „powiatowego ośrodka rekreacyjno sportowego wędkarsko –
łowieckiego”, z „łowiskami komercyjnymi”, strzelnicą myśliwską z odpowiednią infrastrukturą
i zielenią towarzyszącą (najlepsza docelowa lokalizacja w obrębie gmin: Bieruń lub Bojszowy).
2.7.1.3
Obszary leśne
Ogólna powierzchnia lasów na terenie Powiatu wynosi ok. 2 170 ha, z czego ok. 80% pozostaje
w administracji Lasów Państwowych – Nadleśnictwo Kobiór, obręby: Pszczyna i Tychy oraz
Nadleśnictwo Katowice, natomiast lasy innej własności (w dominującej części prywatne
i komunalne) zajmują niewielkie fragmenty ok. 305 ha.
Tabela 2-25 Lesistość gmin Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego29
1
1.
Bieruń
Powierzchnia gminy
[ha]
3
4 031
2.
Lędziny
3 104
473
15,2
3.
Imielin
2 804
150
5,3
4.
Bojszowy
3 407
885
26,0
5.
Chełm Śląski
2 322
64
2,8
15 668
2 170
13,8
Lp.
Gmina
2
Ogółem
28
29
Rejestracja połowów wędkarskich wód okręgu
Wędkarskiego w 1999r., Olsztyn, 2000, msc
Rocznik Statystyczny, Województwo Śląskie, 2002
Powierzchnia lasów
[ha]
4
598
Wskaźnik lesistości
[%]
5
14,8
katowickiego
i
bielskiego
Polskiego
Związku
152
Wskaźnik lesistości Powiatu jest dwukrotnie niższy od średniej dla województwa śląskiego oraz
całej Polski. Skrajne wskaźniki lesistości poszczególnych gmin: Chełm Śl. (2,8%) oraz
Bojszowy (26%) wskazują na bardzo duże zubożenie powierzchni ekosystemów leśnych na
przeważającej części Powiatu (poza Bojszowami i częściowo Bieruniem). Ogólnie bardzo niska
lesistość Powiatu wynika z silnej urbanizacji oraz lokalizacji przemysłu górniczowydobywczego obejmującego swym zasięgiem znaczną część obszaru poszczególnych gmin
(Bieruń, Lędziny, Imielin, Chełm Śl.) oraz ze stosunkowo dużej powierzchni terenów rolniczej
przestrzeni produkcyjnej.
2.7.1.4
Gospodarka leśna
Aktualny plan urządzenia lasu Nadleśnictwa Kobiór określa strukturę typów siedliskowych lasu
oraz ich zgodność ze składem gatunkowym drzewostanów. W obrębach Pszczyna i Tychy,
powierzchniowo dominują:
1. Las mieszany świeży – odpowiednio 27,1%; 36,1% powierzchni obrębu,
2. Bór mieszany wilgotny – 30,2% (obr. Tychy),
3. Las mieszany wilgotny – 22,8% (obr. Pszczyna).
Udział procentowy poszczególnych gatunków w strukturze drzewostanów ww. obrębów na
terenie Powiatu przedstawia się następująco:
1. Sosna zwyczajna – 67,6% (Pszczyna) – 83,9% (Tychy),
2. Brzoza brodawkowata – 6,3% (Pszczyna) – 3,9% (Tychy),
3. Dąb szypułkowy – 12,8% (Pszczyna) – 8,3% (Tychy).
Lasy na terenie Powiatu wykazują zwiększony udział siedlisk lasów liściastych oraz gatunków
liściastych w stosunku do średniej dla Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych Nadleśnictwa
w Katowicach oraz województwa śląskiego.
Średni wiek drzewostanu w Nadleśnictwie wynosi 36 lat (olsza) – 66 lat (sosna),
a przeciętna zasobność drewna odpowiednio: 170 – 219 m3/ha, co jest zbliżone do średniej dla
RDLP w Katowicach.
Analiza planowanej gospodarki leśnej w zakresie pozyskania drewna w Nadleśnictwie Kobiór
w latach 1990-2000 skłania do następujących wniosków:
1. Planowany etat miąższościowy użytków rębnych: 83 000 m3 (Pszczyna) – 107 000 m3
(Tychy),
2. Duży udział powierzchniowy i masowy trzebieży w użytkowaniu przedrębnym:
45 800 m3 (Pszczyna) – 56 000 m3 (Tychy),
3. Udział użytków
i przedrębnych.
przygodnych
na
poziomie
55-60%
użytków
rębnych
Charakterystykę hodowli i pielęgnacji lasu określają:
1. Odnowienia na powierzchni otwartej i pod osłoną: 340 ha (obr. Pszczyna) – 470 ha (obr.
Tychy),
2. Pielęgnacja upraw i młodników: 1 155 ha (Pszczyna) – 1 765 ha (Tychy).
W lasach niepaństwowych zakres niezbędnych prac dotyczy głównie założenia upraw leśnych na
powierzchniach zrębowych oraz zadań z zakresu ochrony lasu, pielęgnacji i upraw
drzewostanów – w oparciu o wskazania gospodarcze uproszczonych planów urządzenia lasów.
153
Powyższe wskaźniki charakteryzuje proekologiczny model gospodarki leśnej — zgodnie
z wytycznymi i zarządzeniami Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych, którego głównym
celem jest zrównoważenie zadań z zakresu pozyskania drewna z ochroną i hodowlą lasu oraz
zagospodarowaniem rekreacyjno-turystycznym i edukacją ekologiczną.
Jest to podstawowy aspekt racjonalnego wykorzystania istniejących zasobów leśnych
z uwzględnieniem „ekostresów”, ukierunkowany na:
1. Minimalizację potencjalnych zagrożeń trwałości ekosystemów,
2. Ocenę zgodności biocenozy leśnej z biotopem.
3. Ograniczenie degradacji stosunków leśnych w lasach.
4. Tworzenie strefy ekotonowej na obrzeżach lasu.
5. Przywracanie utraconej różnorodności biocenoz leśnych.
6. Preferowanie biologicznych metod ochrony lasu.
7. Inicjowanie naturalnego odnowienia lasu.
8. Realizację programu małej retencji.
2.7.1.5
Stan degradacji lasów
Lasy Nadleśnictwa Kobiór w całości znalazły się w II strefie uszkodzeń od imisji
przemysłowych, jak również w kategorii lasów wodochronnych i glebochronnych,
a także lasów ochronnych w granicach administracyjnych miast do 50 tys. mieszkańców
i w odległości do 10 km od granic administracyjnych miast powyżej 50 tys. mieszkańców.
Spośród biotycznych czynników środowiska, oddziaływujących na istniejące drzewostany
zaznacza się:
− w drzewostanach sosnowych ograniczona aktywność szkodników pierwotnych z uwagi
na minimalny udział siedlisk słabych oraz występowanie podszytów,
− w drzewostanach liściastych intensywne żerowanie zwójek i miernikowców wpływające
na spadek przyrostu masy i owocowania dębin.
Spośród biotycznych czynników środowiska, powodujących ogólne osłabienie części
istniejących drzewostanów, istotne znaczenie mają szkody wyrządzone ze strony zwierzyny
płowej (jeleniowate) w uprawach, młodnikach i starszych drzewostanach liściastych (jesion, dąb,
buk, jawor). Analiza wyrządzonych szkód w poprzednim 10-leciu (1993-2002), wskazuje na
uszkodzenia 21-80% pow. upraw; ok. 165 ha (Pszczyna) i 300 ha (Tychy). Ochrona upraw to
głównie: grodzenia, palikowanie sadzonek oraz zabezpieczanie chemiczne repelentami.
Spośród czynników abiotycznych niewielkie znaczenie dla kondycji lasów posiadają
ekstremalne warunki klimatyczne (silne wiatry, opady śniegu, ulewne deszcze).
Tereny leśne, administrowane przez Nadleśnictwo Kobiór i Katowice, zaliczone są do
I kategorii zagrożenia pożarowego, na co wpływa m.in.:
− rozbudowana sieć dróg komunikacyjnych oraz duża ilość zakładów przemysłowych
zlokalizowanych w sąsiedztwie kompleksów leśnych,
− duża antropopresja wpływająca na dewastację przyrodniczą w lasach, zaśmiecanie,
niszczenie infrastruktury oraz szkodnictwo leśne (kłusownictwo, kradzież drewna).
154
Na terenie lasów obrębów Pszczyna i Tychy występują również tereny zdegradowane wskutek
eksploatacji górniczej oraz pozostające pod wpływem ww. oddziaływania górniczego:
ok. 130 ha (obr. Pszczyna) i 390 ha (obr. Tychy).
2.7.1.6
Zalesienia i zadrzewienia w Powiecie Bieruńsko-Lędzińskim
Lesistość Powiatu (ok. 13,8%) jest zdecydowanie niższa od średniej dla województwa śląskiego
oraz całej Polski.
Zasady gospodarowania przestrzennego wyrażone w „Studium uwarunkowań...” każdej
z gmin uznały rangę zachowania i sukcesywnego powiększania wszystkich typów zadrzewień
i zakrzewień, jak i nowych zalesień. Postępujące odłogowanie pól i zaniechanie upraw łąk,
degradacja terenów spowodowana procesami osiadania wskutek podziemnej eksploatacji węgla
oraz brak racjonalnego użytkowania terenów stref ochronnych wokół dużych zakładów
przemysłowych, sprzyjają sukcesji i naturalnemu powiększaniu się obszarów leśnych. Celowe
jest, więc wprowadzenie w każdej z gmin nowej granicy polno-leśnej.
Według klasyfikacji „krajobrazów roślinno-użytkowych”, w kategorii „krajobrazów leśnołąkowych i upraw polowych” w każdej z gmin wyróżnić można:
1. Mozaiki drobnopowierzchniowych pól i łąk w dnach dolin, ze sporadycznymi
zadrzewieniami i zakrzewieniami, o charakterze łęgowym, tworzącymi „obudowę
biologiczną rzek i potoków” wraz z towarzyszącą zielenią niską (łąkową).
2. Kompleksy drobnopowierzchniowych pól i łąk z udziałem zadrzewień i zakrzewień
śródpolnych z rozproszoną zabudową.
Zadrzewienia i zakrzewienia występują również w krajobrazach osadniczych, choć
w mniejszym stopniu. Zadrzewienia łęgowe w dolinach rzek i potoków są elementem lokalnych
„korytarzy ekologicznych”, łączących kompleksy leśne, natomiast zadrzewienia śródpolne
w terenach rolniczych, występują na ogół „wyspowo” są dodatkowo ostoją ptactwa
i zwierzyny łownej.
W obecnym stanie prawnym samorząd powiatowy może koordynować niemal wszystkie formy
zalesień, a w szczególności:
1. Udzielać dotacji zainteresowanym właścicielom lub użytkownikom wieczystym gruntów
na całkowite lub częściowe pokrycie kosztów zalesienia gruntów w oparciu o środki
z budżetu państwa (w trybie przepisów ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach).
2. Udzielać opinii, na wniosek Nadleśnictwa, w zakresie rocznego planu zalesiania gruntów
nie stanowiących własności Skarbu Państwa (w trybie przepisów cyt. ustawy).
3. Na wniosek zainteresowanych właścicieli gruntów rolnych prowadzi postępowanie
zmierzające do zalesienia gruntów rolnych, a w tym: nieodpłatne przekazanie sadzonek
drzew, stwierdzenie faktu prowadzenia uprawy leśnej, nabycie prawa do miesięcznego
ekwiwalentu za zalesiony grunt (w trybie przepisów ustawy z dnia 8 czerwca 2001 r.
o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia).
Postępujące odłogowanie pól i zaniechanie upraw łąk sprzyjają sukcesji i naturalnemu
powiększaniu się obszarów leśnych – celowe jest więc wprowadzenie w każdej z gmin nowej
granicy polno-leśnej.
Bodźcem do wzrostu lesistości gmin, a w konsekwencji całego Powiatu może być powiązanie
zalesień gruntów nieefektywnych, z punktu widzenia gospodarki rolnej, z prawem właściciela
gruntu do uzyskania ekwiwalentu pieniężnego (nawet przez okres 20 lat).
155
Pomimo niewielkiej lesistości Powiatu, przy jednoczesnej wyraźnej przewadze powierzchni
Lasów Państwowych, docelowa powierzchnia gruntów do zalesienia na jego terenie w latach
2001-2020, określona w zaktualizowanym Krajowym Programie Zwiększenia Lesistości
z 2003 r. jest również niewielka (ok. 240 ha, w tym sektor niepaństwowy – 160 ha)30. Wynika to
wprost z wyliczonych tzw. „preferencji zalesieniowych” poszczególnych gmin (w oparciu
o szereg czynników środowiskowo-fizjograficznych), które kształtują się następująco:
1. Preferencje zalesieniowe średnie (10-15%): gmina Chełm Ślaski (najwyższy wskaźnik
w Powiecie – 11,6% ).
2. Preferencje zalesieniowe niskie (5-10%), pozostałe gminy Powiatu (najniższy wskaźnik
gmina Bojszowy– 6,2%).
Ogólne zainteresowanie właścicieli gruntów tą zmianą profilu użytkowania gruntów w skali
Powiatu jest znikome (w 2002 r. na terenie Powiatu zrealizowano 1,2 ha nowych zalesień
głównie gruntów podmokłych i trwale odłogowanych31). Istotne jest zaangażowanie
samorządów gminnych w akcje zadrzewienia terenów antropogenicznych (m.in. Bieruń,
Lędziny).
Niemniej szacuje się, iż w skali Powiatu w ww. formie zalesienia gruntów rolnych oraz innych
formach wymienionych wcześniej, można objąć ok. 20 – 25 ha gruntów rocznie.
2.7.1.7
Zieleń urządzona
Zieleń urządzona, w tym: parki, zieleńce, skwery, zieleń przyzagrodowa w zabudowie
mieszkaniowej, izolacyjno-osłonowa wzdłuż ciągów komunikacyjnych i wokół zabudowy
usługowo-przemysłowej oraz zabytkowe założenia parkowe chronione na mocy ustawy z dnia
15 lutego 1962 r. o ochronie zabytków i muzeach – to jeden z istotnych elementów
Ekologicznego Systemu Obszarów Chronionych (ESOCh), nie tylko każdej gminy oddzielnie,
ale i Powiatu.
Samorząd Powiatowy nie dysponuje ani kompetencjami ustawowymi, ani instrumentami
finansowymi do odrębnego kreowania systemu zieleni urządzonej w skali całego Powiatu.
Niemniej konieczne jest określenie najważniejszych elementów kształtowania ww. zieleni
w granicach Powiatu (ze wskazaniem na wiodących realizatorów – samorządy gminne), tj.:
1. Ochrona (rewaloryzacja) zabytkowych założeń zieleni parków podworskich,
przypałacowych, folwarcznych wraz z często towarzyszącymi im pozostałościami
starodrzewia,
historycznych
nasadzeń
alejowych
oraz
ekspozycjami
i panoramami widokowymi w krajobrazie naturalnym (gmina Bojszowy).
2. Ochrona starodrzewia zieleni przykościelnej (wokół obiektów historycznej zabudowy
sakralnej: kościołów, kaplic, cmentarzy) m.in. drewniany kościół w Bieruniu Starym,
kościół parafialny w Bojszowach.
3. Rewaloryzacja zabytkowego układu urbanistycznego miast: Bieruń i Imielin.
4. Rekultywacja
i
rewitalizacja
zdegradowanych
terenów
poprzemysłowych
w kierunku: leśnym, użytków zielonych lub wodnym („Stawy Paciorkowce”
w Bieruniu, park „Na Grobli”, „Wielki Staw Bieruński”, lokalne zapadliska
poeksploatacyjne).
30
31
Krajowy Program Zwiększenia Lesistości (aktualizacja), Ministerstwo Środowiska, 2003, msc
Krajowy Program Zwiększenia Lesistości (aktualizacja), Ministerstwo Środowiska, 2003, msc
156
5. Zieleń towarzysząca w obiektach i terenach sportowo-rekreacyjnych (praktycznie 1-2
obiekty w każdej gminie), koncepcja powiatowego ośrodka sportowo-rekreacyjnego
np. na bazie planowanego „Ośrodka Rekreacji i Balneologii Bojszowy-Jedlina”.
6. Kształtowanie ciągów zieleni izolacyjno-osłonowej wzdłuż projektowanych odcinków
drogi ekspresowej: Kosztowy – Bielsko-Biała – Zwardoń, a także istniejących odcinków
dróg wojewódzkich i krajowych (DK-44 Mikołów – Oświęcim).
7. Wprowadzenie w działaniach planistycznych rygoru wypełniania nowych terenów
zabudowy mieszkaniowej oraz usługowej zielenią towarzyszącą (co najmniej 60%
powierzchni działki przeznaczonej pod inwestycję) na terenie wszystkich Gmin Powiatu.
8. Powiązanie istniejących i projektowanych terenów zieleni i wypoczynku siecią
zazielenionych ciągów pieszych i ścieżek rowerowych.
9. Wymiana składu gatunkowego zadrzewień przydrożnych (głównie topole).
Wszystkie ww. działania służą bezpośrednio wyrównaniu ewidentnych różnic
w rozumieniu funkcji zieleni urządzonej w środowisku życia mieszkańców poszczególnych
gmin oraz dążenia do uzyskania normatywnych wskaźników powierzchni terenów zieleni
ogólnodostępnej, przypadającej na 1 mieszkańca.
2.7.1.8 Formy ochrony przyrody wynikające z „Ustawy o ochronie przyrody” i innych aktów
prawnych
Obowiązująca ustawa o ochronie przyrody wymienia różne formy ochrony przyrody, zarówno
indywidualne jak i obszarowe. Wyniki dostępnych waloryzacji przyrodniczych, prac
publikowanych i manuskryptów z zakresu tematyki ochrony przyrody oraz rozpoznanie
w terenie posłużyły do wytypowania na obszarze Powiatu obszarów docelowo mających
podlegać następującym formom ochrony:
− pomniki przyrody,
− zespoły przyrodniczo-krajobrazowe,
− parki krajobrazowe,
− stanowiska dokumentacyjne.
Dotychczas powołano 29 pomników przyrody (w tym uchwałą Rady Gminy z 3 pomników
(drzew), ze względu na zły stan zdrowotny, zdjęto ochronę prawną i je usunięto), są to wyłącznie
pomniki przyrody ożywionej – pojedyncze drzewa. Zdecydowana większość (27) została
powołana zarządzeniami Burmistrza Miasta Bieruń i Wójta Gminy Bojszowy, tylko 2 obiekty
decyzją Wojewody Katowickiego. Aktualnie brak form obszarowych, liczne są natomiast ich
propozycje.
157
Tabela 2-26 Liczbowe zestawienie istniejących pomników przyrody na terenie Powiatu
Pomniki przyrody ożywionej
Lp.
Gmina
Pomniki przyrody nieożywionej
1
2
3
4
5
Głazy,
wychodnie
skalne
6
1.
Bieruń
7
-
-
-
-
-
2.
Bojszowy
19
-
-
-
-
-
3.
Lędziny
-
-
-
-
-
-
4.
Imielin
-
-
-
-
-
-
5.
Chełm Śląski
-
-
-
-
-
-
Pojedyncze
drzewa
Grupy
drzew
Aleje drzew
Jaskinie
Wodospady
7
8
Tabela 2-27 Liczbowe zestawienie proponowanych pomników przyrody na terenie Powiatu
Pomniki przyrody ożywionej
Lp.
Gmina
Pomniki przyrody nieożywionej
1
2
3
4
5
Głazy,
wychodnie
skalne
6
1.
Bieruń
51
1
2
-
-
-
2.
Bojszowy
3
3
-
-
-
-
3.
Lędziny
-
-
-
-
-
-
4.
Imielin
-
-
-
-
-
-
5.
Chełm Śląski
-
-
-
-
-
-
Pojedyncze
drzewa
Grupy drzew
Aleje
drzew
Jaskinie
Wodospady
7
8
Tabela 2-28 Proponowane formy ochrony przyrody w Powiecie Bieruńsko-Lędzińskim
(z wyłączeniem pomników przyrody)
Lp.
Nazwa obiektu
1
2
1.
Pszczyński PK
2.
3.
Powierzchnia
Forma ochrony
Gmina
Obiekt ochrony
3
5
w granicach
powiatu ok. 6257
ha
Park
krajobrazowy
Bieruń,
Bojszowy
6
Fragmenty
naturalnych lasów,
doliny potoków
o charakterze
naturalnym, zbiorniki
wodne z cenną
ornitofauną
Dolina Wisły
b.d.
Zespół
przyrodniczokrajobrazowy
Bieruń
Brak szczegółowych
danych
Górna Chełmeczki
b.d.
Zespół
Bieruń
danych
158
4.
Starorzecze „Koło
Babic”
b.d.
Użytek
ekologiczny
Bieruń
danych
5.
Starorzecze
„Czarnuchowice”
b.d.
Użytek
ekologiczny
Bieruń
danych
6.
Starorzecze „Bujac”
b.d.
Użytek
ekologiczny
Bieruń
danych
7.
Starorzecze „Zabrzeg”
b.d.
Użytek
ekologiczny
Bieruń
danych
8.
Starorzecze „Przy
Wiśle”
b.d.
Użytek
ekologiczny
Bieruń
danych
9.
Starorzecze „Przy
Potoku Zerowym”
b.d.
Użytek
ekologiczny
Bieruń
danych
10.
Grobel Stawu
Goldman
b.d.
Użytek
ekologiczny
Bieruń
danych
11.
Grobel Stawu
Kopańskiego
b.d.
Użytek
ekologiczny
Bieruń
danych
12.
Skarpa nad potokiem
Bijasowickim
b.d.
Użytek
ekologiczny
Bieruń
danych
13.
Grobel Wielkiego
Stawu Bieruńskiego
b.d.
Użytek
ekologiczny
Bieruń
danych
14.
Staw „Łysina”
b.d.
Obszary ochrony
lokalnej
Bieruń
danych
15.
Staw „Derówka”
b.d.
Obszary ochrony
lokalnej
Bieruń
danych
16.
Staw „Za Groblą”
w Czarnuchowicach
b.d.
Obszary ochrony
lokalnej
Bieruń
danych
17.
Zrębowe Pagóry
Imielińskie
474,8
Zespół
Imielin
danych
18.
Dolina Imielinki
83,3
Zespół
Imielin
danych
19.
Stara Gać
82,1
Zespół
Imielin
danych
20.
Leśne Łąki Chełmskie
2
Użytek
ekologiczny
Imielin
danych
21.
Łąki Chełmskie
4,8
Użytek
ekologiczny
Imielin
danych
22.
Wioski
3,2
Użytek
ekologiczny
Imielin
danych
23.
Goje
10,5
Użytek
ekologiczny
Imielin
danych
24.
Łąki nad Pacwowymi
Stawami
1,3
Użytek
ekologiczny
Imielin
danych
25.
Pidło
3,6
Użytek
ekologiczny
Imielin
danych
159
26.
Łąki nad Zalewem
1,8
Użytek
ekologiczny
Imielin
danych
27.
Pustki-Wschód
5,2
Użytek
ekologiczny
Imielin
danych
28.
Rombiska
6,8
Użytek
ekologiczny
Imielin
danych
29.
Gąsiorowa Góra
25,5
Użytek
ekologiczny
Imielin
danych
30.
Tyny-Doły
12
Użytek
ekologiczny
Imielin
danych
31.
Kopiec
1
Użytek
ekologiczny
Imielin
danych
32.
Mokrzaczek
13,1
Użytek
ekologiczny
Imielin
danych
33.
Pustki-Zachód
23,4
Użytek
ekologiczny
Imielin
danych
34.
Kalisko
4,9
Użytek
ekologiczny
Imielin
danych
35.
Staw Jamnice
2,7
Użytek
ekologiczny
Imielin
danych
36.
Łąki Smardzowickie
7
Użytek
ekologiczny
Imielin
danych
37.
Granice
17,7
Stanowisko
dokumentacyjne
Imielin
danych
38.
Kamienice
5,4
Stanowisko
dokumentacyjne
Imielin
danych
39.
Kamieniołom Kopiec
9,4
Stanowisko
dokumentacyjne
Imielin
danych
40.
Stawy Jedlina
3 ha
Użytek
ekologiczny
Bojszowy
Stanowiska cennych
gatunków ornitofauny
41.
Dolina Dolnej
Gostyni
b.d.
Użytek
ekologiczny
Bojszowy
Kompleks zbiorowisk
łąkowych,
szuwarowych
i pozostałości lasów
łęgowych
42.
Staw Kudrowiec
b.d.
Użytek
ekologiczny
Chełm Śląski
danych
2.7.1.9
Racjonalne gospodarowanie zasobami przyrodniczymi
Wskazane do ochrony, w formach przewidzianych w ustawie o ochronie przyrody, miejsca na
terenie Powiatu pełnią przede wszystkim rolę lokalnych węzłów i korytarzy ekologicznych.
Winny one być powiązane przestrzennie z podobnymi strukturami na sąsiadujących terenach.
Zaniechanie tradycyjnego użytkowania niektórych typów zbiorowisk może bardzo szybko
doprowadzić do wycofywania się gatunków słabych konkurencyjnie, często należących
jednocześnie do grupy gatunków ginących. W stosunku do niektórych ekosystemów warunkiem
zachowania wysokich walorów jest wprowadzenie ochrony czynnej (dotyczy cennych
zbiorowisk nieleśnych, np. niektórych fragmentów łąk).
160
Do obszarów najcenniejszych spośród wymienionych jako propozycje małoobszarowych form
ochrony przyrody należą:
1. Stawy Jedlina (gmina Bojszowy).
2. Staw Kudrowiec (gmina Chełm Śląski).
Obszary te zostaną powołane przez Wojewodę Śląskiego.
Renaturalizacja lasów na terenie Powiatu powinna wiązać się z dostosowaniem składu
gatunkowego wprowadzanych drzewostanów do charakteru siedlisk. Obszary docelowo
przeznaczone do zalesień występują przede wszystkim na siedliskach:
1. Kontynentalnego
boru
mieszanego
(Querco
roboris-Pinetum);
w drzewostanach tego typu lasów w układach naturalnych dominuje sosna (Pinus
sylvestris) i dąb szypułkowy (Quercus robur).
2. Podgórskiego
wilgotnego
boru
trzcinnikowego
(Calamagrostio-Pinetum);
w drzewostanach tego typu lasów w układach naturalnych dominuje sosna (Pinus
sylvestris).
3. Łęgów (Alno-Ulmion); w drzewostanach tego typu lasów w układach naturalnych
dominują olsza czarna (Alnus glutinosa), jesion (Fraxinus excelsior), wiązy (Ulmus
minor, U. glabra, U. laevis).
4. Grądu subkontynentalnego (Tilio-Carpinetum); w drzewostanach tego typu lasów
w układach naturalnych dominuje grab (Carpinus betulus), lipa drobnolistna (Tilia
cordata), dąb szypułkowy (Quercus robur).
2.7.2
2.7.2.1
Zgodnie z „Narodowym Programem Przygotowania do Członkostwa w UE (1998 r.) oraz
„Polityką Ekologiczną Państwa na lata 2003-2006, z uwzględnieniem perspektywy na lata 20072010” przyjętą przez Radę Ministrów w grudniu 2002 r., ustalono listę priorytetów w działaniach
na rzecz dostosowania do wymogów UE w zakresie ochrony przyrody, w tym jej dyrektyw
i rozporządzeń, tj.:
− Dyrektywa Nr 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk
naturalnych oraz dzikiej fauny i flory (zmieniona dyrektywą 97/62/WE),
− Dyrektywa Nr 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikich ptaków
(zmieniona dyrektywami 81/854/EWG, 91/244/EWG i in.)32,
− Rozporządzenie WE/338/97, dotyczące uregulowania obrotu gatunkami dzikiej fauny
i flory (zobowiązania wynikające z „Konwencji Waszyngtońskiej” o międzynarodowym
handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem), zmienione
rozporządzeniami rady: WE/2307/97, WE/2214/98.
32
Wyżej wymienione dyrektywy wiążą się z koniecznością opracowania propozycji europejskiej Sieci
Ekologicznej „NATURA 2000” także w oparciu o istniejący krajowy system obszarów chronionych oraz inne
istniejące projekty i opracowania
161
Wspólnie z „Polityką Ekologiczną Państwa” funkcjonują komplementarne dokumenty
programowe, m.in.:
− Polityka Leśna Państwa (w tym „Krajowy program zwiększania lesistości”, „Strategia
ochrony leśnej różnorodności biologicznej”),
− Narodowa strategia edukacji ekologicznej,
− Strategia rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich,
− Strategia rozwoju turystyki w latach 2001-2006.
W ramach „Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich dla Polski: 2004-2006” opracowano założenia
„Programu rolnośrodowiskowego” i „Zalesiania gruntów rolnych”. Nawiązują one m.in. do
rozporządzenia WE/2080/92 z dnia 30 czerwca 1992 r., ustanawiającego wspólnotowy program
pomocy w związku z przeznaczaniem gruntów rolnych do zalesienia oraz innych regulacji
prawnych, wiążących system dopłat bezpośrednich dla rolników, realizujących proekologiczny
model produkcji rolniczej, sprzyjający wzrostowi różnorodności biologicznej. Dyrektywy
i rozporządzenia UE mają na celu zagwarantowanie korzystnego stanu ochrony dla wybranych
rodzajów siedlisk i gatunków, stanowiących przedmiot zainteresowania UE.
2.7.2.2
− Ustawa z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 99, poz. 1079
z późn. zm.),
− Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. Nr 56, poz. 679 z późn. zm.),
− Ustawa z dnia 8 czerwca 2001 r. o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia (Dz. U.
Nr 73, poz. 764 z późn. zm.), Ustawa o zmianie ustawy o przeznaczeniu gruntów rolnych
do zalesienia oraz ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 46, poz. 392),
z późn. zm.).
Tematyka ochrony przyrody, leśnictwa i edukacji ekologicznej została ujęta w celach Polityki
Ekologicznej Państwa na lata 2003-2006 i dodatkowo wzmocniona art. 35, ust. 2 ustawy
o ochronie przyrody, mówiącym o konieczności opracowania „krajowej strategii ochrony
i umiarkowanego użytkowania różnorodności biologicznej” wraz z programem działania.
Polityka ekologiczna Państwa postuluje umocnienie samorządu terytorialnego jako ogniwa
władzy ekologicznej m.in. poprzez wprowadzenie procedur umożliwiających Powiatowi
występowanie w charakterze inicjatora lub strony w sprawach pozostających w kompetencji
władz wojewódzkich i centralnych.
2.7.2.3 Identyfikacja potrzeb związanych z ochroną środowiska Powiatu BieruńskoLędzińskiego w zakresie ochrony przyrody wraz ze stanem docelowym
Działania w kierunku ochrony wartości środowiska przyrodniczego i poprawy stanu aktualnego
na terenie Powiatu to przede wszystkim:
1. Współpraca z samorządami gminnymi w zakresie wdrażania obszarów i obiektów
chronionych istniejących i projektowanych na mocy przepisów ustawy o ochronie
przyrody (Ekologiczny System Obszarów Chronionych – ESOCH), w tym obszarów na
styku sąsiadujących gmin, bądź Gmin Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego i powiatów
sąsiednich.
162
2. Prowadzenie ewidencji indywidualnych form ochrony przyrody (we współdziałaniu
z Wojewódzkim Konserwatorem Przyrody).
3. Kreowanie wspólnej polityki ochrony przyrody dolin rzecznych: Wisły, Gostynki,
Pszczynki oraz obszaru „lasów pszczyńskich” m.in. w ramach dużych projektów ochrony
obszarowej „Pszczyńskiego Parku Krajobrazowego” oraz „NadwiślańskoOświęcimskiego PK”.
4. Udział w tworzeniu „dynamicznego i nowoczesnego modelu” ekosystemowej
i siedliskowej ochrony środowiska przyrodniczego poprzez zachowanie ciągłości
„węzłów”, „korytarzy” i „łączników” ekologicznych, zwłaszcza w obrębie systemu dolin
cieków wodnych, lokalnych obszarów leśnych, terenów rolniczej przestrzeni
produkcyjnej oraz stawów hodowlanych i innych akwenów wodnych –
z uwzględnieniem m.in. projektowanej drogi ekspresowej oraz istniejącej drogi krajowej.
5. Promocja obszarów dla rozwoju funkcji rekreacyjno-turystycznych w oparciu
o doliny rzek i potoków, lokalne akweny wodne, walory krajobrazu naturalnego
(panoramy i punkty widokowe), zasoby środowiska kulturowego.
6. Wsparcie
organizacyjne
rekultywacji
i
rewitalizacji
i zdegradowanych terenów poeksploatacyjnych i poprzemysłowych.
przeobrażonych
7. Kreowanie skutecznych działań na rzecz zwiększenia lesistości na terenie Powiatu.
Gminy Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego posiadają ogólnie sprecyzowaną w syntetycznej formie
wiedzę, zarówno o swoich najcenniejszych walorach przyrodniczych, ale i głównie zagrożeniach
dotyczących ww. grupy zagadnień. Samorząd powiatowy, realizując wprost – z racji swoich
ustawowych kompetencji – jedyny temat strategiczny tj. zwiększenie lesistości, w pozostałych
zagadnieniach występuje jako partner dla samorządów gminnych – z potencjałem
organizacyjnym, prawnym i szerszym horyzontem spojrzenia na istotne problemy całej
aglomeracji bieruńsko-lędzińskiej. Zabezpieczenie realizacji wszystkich ww. potrzeb umożliwi
pozyskanie środków z zewnętrznych pomocowych funduszy ekologicznych, tj.: WFOŚiGW,
NFOŚiGW, EkoFundusz oraz środków przedakcesyjnych UE.
2.7.3
W „Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego na lata 2000-2015” zapisano:
Priorytet rozwoju województwa śląskiego F:
terenu
Celem strategicznym w zakresie priorytetu F jest:
Cel strategiczny:
C7
–
Ukształtowanie regionalnego systemu obszarów chronionych.
Kierunki działań:
FC7K1
–
Zachowanie bioróżnorodności,
FC7K2
–
Określenie obszarów chronionych na terenie województwa śląskiego,
FC7K4
–
Opracowanie systemu rozwoju i funkcjonowania obszarów chronionych,
FC7K5
–
Opracowanie programu odtworzenia i utrzymania
przyrodniczych i kulturowych na obszarach chronionych,
wartości
163
–
FC7K7
Zalesianie terenów nieużytkowanych rolniczo i o małej wartości
rolniczej.
Priorytet rozwoju województwa śląskiego E:
Wzrost innowacyjności i konkurencyjności gospodarki, w tym małych i średnich przedsiębiorstw
Cel strategiczny:
C5
–
Zwiększenie atrakcyjności turystycznej.
–
Rozbudowanie infrastruktury turystycznej na terenach o walorach
przyrodniczo-krajobrazowych i kulturowych.
Kierunki działań:
EC5K2
W „Programie Ochrony Przyrody Województwa Śląskiego” zapisano:
Priorytet: System obszarów chronionych (Och)
Cel długoterminowy do 2015 roku:
Ochrona i wzrost różnorodności biologicznej, ochrona i wzrost różnorodności krajobrazowej
oraz wzrost lesistości województwa i ochrona lasów
Cele krótkoterminowe do 2004 roku:
Och. 1.
–
Stworzenie podstaw merytorycznych do kształtowania warunków dla
właściwego funkcjonowania istniejącej sieci obszarów chronionych,
Och. 2.
–
Rozwój systemu obszarów chronionych,
Och. 5.
–
Wzrost świadomości mieszkańców w zakresie ochrony przyrody.
Kierunki działań:
Och. 2.2.
–
Kontynuowanie waloryzacji przyrodniczej województwa: identyfikacja
obszarów przewidzianych do objęcia szczególnymi formami ochrony
przyrody – ze szczególnym uwzględnieniem dolin rzek,
Och. 5.2.
–
Edukacja dzieci i młodzieży — rozwój sieci przyrodniczych ścieżek
dydaktycznych.
2.7.4
Priorytet I: Kształtowanie zrównoważonego, wielofunkcyjnego, ekologicznego modelu rozwoju
Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego, z racjonalną ochroną istniejących walorów przyrodniczych,
krajobrazowych i kulturowych.
Priorytet II: Kształtowanie funkcji rekreacyjnych o znaczeniu ponadlokalnym w oparciu
o system hydrotechniczny dolin rzecznych, zasoby zieleni łęgowej (nieurządzonej) oraz zieleni
urządzonej, ogólnodostępnej, a także walory krajobrazowo-kulturowe.
Priorytet III: Przywrócenie równowagi ekologicznej, przez ograniczenie zagrożeń dla
środowiska z tytułu działalności górniczej
164
2004-2015
Ochrona różnorodności
biologicznej powiatu.
OCH1
Poprawa kondycji zdrowotnosanitarnej lasów.
OCH1C1
OCH1C2
2004-2006
Utworzenie ekologicznego
systemu obszarów chronionych
Powiatu BieruńskoLędzińskiego.
LK
LD
2.7.4.1
OCH1C2Z3
OCH1C2Z2
OCH1C2Z1
OCH1C1Z6
OCH1C1Z5
OCH1C1Z4
OCH1C1Z3
OCH1C1Z2
OCH1C1Z1
LZ
165
Ewidencja indywidualnych form ochrony przyrody
(karty inwentaryzacyjne: wersja pisemna
i elektroniczna).
Tworzenie małoobszarowych form ochrony
przyrody (zespoły przyrodniczo-krajobrazowe,
użytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne) w oparciu o wskazania „Studium uwarunkowań...”
gmin i waloryzacje przyrodnicze (ok. 30-40
obiektów).
Współudział w tworzeniu prawnych
i organizacyjnych form ochrony „Pszczyńskiego
Parku Krajobrazowego”.
Ochrona czynna zieleni łęgowej (niskiej)
w dolinie Gostyni i Pszczynki i ich dopływów
oraz innych lokalnych cieków wodnych
(koordynacja organizacyjna).
Objęcie ochroną drzew – propozycji pomników
przyrody oraz prace pielęgnacyjno-konserwacyjne
istniejących i proponowanych pomników przyrody
(ok. 80-100 obiektów).
Tworzenie sieci ścieżek przyrodniczodydaktycznych w obrębie obszarów przyrodniczo
cennych, atrakcyjnych krajobrazowo
oraz dziedzictwa kulturowego (głównie gminy:
Bieruń, Bojszowy, Imielin – ok. 15 obiektów).
Aktualizacja operatów urządzenia lasów prywatnych
(ok. 300 ha).
Zalesianie gruntów rolnych niskich klas
bonitanicznych (prognoza ok. 160ha, tj. 10-15
ha/rok) – proporcjonalnie do wskaźnika lesistości
i powierzchni poszczególnych gmin (z wyłączeniem
terenów poeksploatacyjnych przewidzianych do
rekultywacji).
Realizacja wytycznych „Programu ochrony
przyrody Nadleśnictw Kobiór i Katowice”
oraz przebudowa drzewostanów leśnych.
Nazwa zadania
L
Nadleśnictwa
Katowice
i Kobiór
P
Powiat
P
G
Gminy
Powiat
G
Gminy
W
Wojewoda
L
G
Gminy
RZGW,
inni administratorzy
cieków wodnych
P
KZ
Kod wagi
zadania
Powiat
Jednostka/osoba
odpowiedzialna
OCH1C3
Kreacja i promocja walorów
przyrodniczych powiatu.
OCH1C3Z5
OCH1C3Z4
OCH1C3Z3
OCH1C3Z2
OCH1C3Z1
166
Realizacja zieleni urządzonej w lokalnych obiektach
rekreacyjno-wypoczynkowych, tworzonych głównie
na bazie akwenów wodnych oraz terenów leśnych,
ogólnodostępnych (praktycznie 1-2 obiekty
w każdej gminie).
Realizacja form zieleni izolacyjno-osłonowej
wzdłuż istniejących i projektowanych ciągów
komunikacyjnych.
Rewitalizacja istniejących zasobów terenów zieleni
miejskiej ogólnodostępnej (ok. 15 ha – Bieruń,
Imielin, Lędziny) oraz utworzenie lokalnego parku
gminnego (Bojszowy).
Rewaloryzacja zabytkowych założeń zieleni (układy
urbanistyczne, parki zabytkowe, zieleń
przykościelna i cmentarna – ok. 1-2 obiekty
w każdej gminie).
Urządzenie punktów widokowych
w miejscach atrakcyjnych ekspozycji krajobrazu –
także z uwzględnieniem rekultywowanych form
antropogenicznych (hałdy pogórnicze) m.in. „Stawy
Paciorkowce”, otoczenie kościoła pw. Św.
Klemensa w Lędzinach, „Pagóry Imielskie”,
otoczenie zbiornika „Dziećkowice”
oraz urządzenie parku miejskiego w rejonie „Stawy
Paciorkowce” w Bieruniu.
G
Gminy
G
Gminy
G
W
Zarząd Dróg
Wojewódzkich,
GDDKiA
Gminy
G
Gminy
Lokalne wydawnictwa
ekologiczne.
Lokalne organizacje
i stowarzyszenia
ekologiczne.
Program edukacji ekologicznej dla młodzieży
szkolnej /+ własne imprezy
o charakterze ekologicznym/.
Sieć ścieżek przyrodniczo-dydaktycznych.
Realizacja ochrony czynnej w obszarach
przyrodniczo cennych.
Podnoszenie świadomości ekologicznej
społeczeństwa.
167
Monitoring przyrodniczy.
Granice rolno-leśne
w gminach.
Program ochrony przyrody
w nadleśnictwach.
Wzrost ilości gatunków flory i fauny
oraz zbiorowisk roślinnych związany
z renaturalizacją środowiska przyrodniczego.
Wzrost lesistości Powiatu – wariant
optymalny.
Cele szczegółowe
Programu
4
Waloryzacja przyrodnicza
gmin.
Opracowania planistyczne,
dokumentacje projektowe.
Nadleśnictw Kobiór
i Katowice.
Wzrost procentowy powierzchni obszarów
Utworzenie Ekologicznego Systemu Obszarów chronionych Powiatu.
Chronionych (ESOCh) Powiatu.
„Krajowy Program Zwiększenia Lesistości”.
Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt.
Założenia i cele „Krajowej strategii ochrony
różnorodności biologicznej” oraz „Polityki
Ekologicznej Państwa na lata 2003-2006”.
osiągnięć
3
Projekt „Pszczyńskiego
Parku Krajobrazowego”.
Waloryzacje przyrodnicze
(dokumentacje
przyrodnicze).
Uchwały Rad Gmin.
Nadleśnictw.
2
Logika interwencji
Ochrona różnorodności biologicznej
środowiska przyrodniczego Powiatu,
jako elementu zwiększenia jego atrakcyjności.
Cele
rezultaty
1
Matryca logiczna
Cel nadrzędny
2.7.5
środków finansowych
(WFOŚiGW, NFOŚiGW,
Ekofundusz, PFOŚiGW,
GFOŚiGW, Budżet
Wojewody i Wójtów
(Burmistrzów), pozyskanie
inwestorów (sponsorów),
środki finansowe dla
organizacji pozarządowych,
fundusze pomocowe i środki
przedakcesyjne UE).
5
Założenia
Oczekiwane
rezultaty
168
Zieleń urządzona towarzysząca obiektom
i urządzeniom infrastruktury rekreacyjnowypoczynkowej, ciągom komunikacyjnym,
oraz obiektom usługowo-handlowym
i przemysłowym.
Określenie „pojemności
turystycznej” Powiatu.
Szczegółowe miejscowe
plany zagospodarowania
przestrzennego.
Plany realizacyjne
i projekty techniczne
terenów zieleni urządzonej.
Promocja proekologicznych form aktywizacji
Powiatu.
Wzrost atrakcyjności rekreacyjnowypoczynkowej oraz poprawa „estetycznego
wizerunku Powiatu”
z zachowaniem równowagi ekologicznej
obszarów przyrodniczo cennych w stosunku do
terenów zurbanizowanych, zdegradowanych
terenów poeksploatacyjnych oraz obszarów
objętych zagrożeniem przeciwpowodziowym.
System szkoleń dla
rolników, osób prawnych
(Ośrodek Doradztwa
Rolniczego, Śląski Związek
Promocja odnawialnych źródeł energii
Gmin i Powiatów, Urząd
(plantacje wierzby „energetycznej”, trzciny itp. Marszałkowski, itp.).
– w tym na rekultywowanych terenach
Stworzenie w strukturze
poprzemysłowych).
organizacyjnej Powiatu
Programy rolno-środowiskowe.
stanowiska ds. „promocji
ekologicznej”.
Wydawnictwa ekologiczne,
prezentacje na targach itp.
Plany realizacyjne.
Koncepcje
zagospodarowania.
Rekultywacja biologiczna (użytki zielone
leśne) terenów poeksploatacyjnych.
Rekreacyjne formy zagospodarowania.
Zmiana profilu zagospodarowania istniejących
zdegradowanych terenów poeksploatacyjnych.
Przebudowa drzewostanów (naturalizacja).
Poprawa kondycji zdrowotno-sanitarnej lasów. Porównawcze pomiary monitoringu
środowiskowego.
Plan urządzenia lasów
Nadleśnictw Kobiór
i Katowice.
Wewnętrzne instrukcje
Lasów Państwowych
dotyczące proekologicznych
zasad gospodarki leśnej.
1.
Współudział w tworzeniu prawnych
i organizacyjnych form ochrony
„Pszczyńskiego Parku
Krajobrazowego”.
2004
3
2015
4
Planowane efekty
ekologiczne
Planowane
koszty ogółem
[PLN] tys.
Jednostka
odpowiedzialna
Powiat
Planowane efekty
ekologiczne
SUMA
Wzrost
różnorodności
biologicznej
w obszarach
ekstensywnej
gospodarki rolnej.
Wojewoda
Tworzenie
Ekologicznego
Systemu Obszarów
Chronionych
Województwa
Śląskiego.
552
480
169
100
Planowane
koszty ogółem
[PLN] tys.
5
6
7
Termin
rozpoczęcia
planowany
2
Termin
zakończenia
planowany
2004
Zalesianie gruntów rolnych niskich
klas bonitanicznych (prognoza ok.
160 ha, tj. 10-15 ha/rok) –
proporcjonalnie do wskaźnika
lesistości i powierzchni
poszczególnych gmin (z wyłączeniem
terenów poeksploatacyjnych
przewidzianych do rekultywacji).
1
I
2015
2004
Nazwa zadania
Jednostka
odpowiedzialna
4
5
6
7
ZADANIA POWIATU BIERUŃSKO-LĘDZIŃSKIEGO*
Tworzenie
Ekologicznego
2015
Powiat
Systemu Obszarów
50
Chronionych
(ESOCh) Powiatu.
Właściwe
2004
Powiat
12
prowadzenie
gospodarki leśnej.
Aktualizacja planów urządzenia lasów
prywatnych (ok. 300 ha).
3
Termin
zakończenia
planowany
2004
Lp.
3.
2.
1.
2
1
I
Termin
rozpoczęcia
planowany
Ewidencja indywidualnych form
ochrony przyrody (karty
inwentaryzacyjne: wersja pisemna
i elektroniczna).
Nazwa zadania
Lp.
2.7.6
8
UE
[PLN]
8
UE
[PLN]
9
NFOS
[PLN]
X
9
NFOS
[PLN]
X
10
WFOS
[PLN]
X
10
WFOS
[PLN]
X
11
Środki
własne
X
X
X
11
Środki
własne
Gminy,
RDLP w
Katowicach,
Zespół Parków
Krajobrazowych
Województwa
Śląskiego
12
Partnerzy
Gminy,
Właściciele
gruntów
Wojewoda,
RDLP
Gminy,
Wojewoda
12
Partnerzy
1.
Tworzenie małoobszarowych form
ochrony przyrody (zespoły
przyrodniczo-krajobrazowe, użytki
ekologiczne, stanowiska
dokumentacyjne) - w oparciu
o wskazania „Studium
uwarunkowań...” gmin i waloryzacje
przyrodnicze (ok. 30-40 obiektów).
2
1
I
Termin
zakończenia
planowany
Termin
rozpoczęcia
planowany
Nazwa zadania
2015
2004
Realizacja wytycznych „Programu
ochrony przyrody Nadleśnictw Kobiór
i Katowice” oraz przebudowa
drzewostanów leśnych.
1500
Jednostka
odpowiedzialna
Planowane efekty
ekologiczne
Planowane
koszty ogółem
[PLN] tys.
Wzrost
Nadleśnictwa
różnorodności
Katowice
brak danych
biologicznej
i Kobiór
na terenach leśnych.
SUMA
Utrzymanie ciągłości
ekosystemów
Wojewódzkich
w obszarach
GDDKiA
zurbanizowanych.
Zarząd Dróg
200
UE
[PLN]
X
X
NFOS
[PLN]
X
X
2004
2005
Gminy
Wzrost
różnorodności
biologicznej na
terenie Powiatu.
170
300
3
4
5
6
7
8
9
SZCZEGÓŁOWE WYTYCZNE DO TWORZENIA PROGRAMÓW GMINNYCH***
2015
2004
Realizacja form zieleni izolacyjnoosłonowej wzdłuż istniejących
i projektowanych ciągów
komunikacyjnych.
2015
2004
Lp.
4.
3.
2.
Ochrona czynna zieleni łęgowej
(niskiej) w dolinie Gostynki
i Pszczynki i ich dopływów oraz
innych lokalnych cieków wodnych
(koordynacja organizacyjna).
Wzrost
różnorodności
RZGW,
Inni
biologicznej
administrato- na terenie Powiatu,
Utrzymanie
rzy cieków
wodnych
lokalnych „korytarzy
ekologicznych”.
10
WFOS
[PLN]
X
X
X
X
11
Środki
własne
X
Fundusze
pomocowe,
Powiat,
Wojewoda,
RDLP
12
Partnerzy
Inwestorzy sektora
publicznego
z zakresu
gospodarki wodnej
(+ zarządcy
gruntów),
Organizacje
ekologiczne
Fundusze
pomocowe,
Wojewoda Śląski,
RDLP
w Katowicach
RDLP,
GDLP,
Fundusze
pomocowe
2004
2004
2004
2004
2004
Objęcie ochroną drzew – propozycje
pomników przyrody oraz prace
pielęgnacyjno-konserwacyjne
istniejących i proponowanych
pomników przyrody (ok. 80-100
obiektów).
Tworzenie sieci ścieżek przyrodniczodydaktycznych w obrębie obszarów
przyrodniczo cennych, atrakcyjnych
krajobrazowo oraz dziedzictwa
kulturowego (głównie gminy: Bieruń,
Imielin, Bojszowy– ok. 15 obiektów)
Realizacja zieleni urządzonej
w lokalnych obiektach rekreacyjnowypoczynkowych, tworzonych
głównie na bazie akwenów wodnych
oraz terenów leśnych,
ogólnodostępnych (praktycznie 1-2
obiekty w każdej gminie).
Rewitalizacja istniejących zasobów
terenów zieleni miejskiej
ogólnodostępnej (ok. 15 ha – Bieruń,
Imielin, Lędziny) oraz utworzenie
lokalnego parku gminnego (Bojszowy).
Rewaloryzacja zabytkowych założeń
zieleni (układy urbanistyczne, parki
zabytkowe, zieleń przykościelna
i cmentarna – ok. 1-2 obiekty w każdej
gminie).
2.
3.
4.
5.
6.
2015
2015
2015
2015
2015
Gminy
Gminy
Gminy
Gminy
Gminy
Wzrost
różnorodności
biologicznej na
terenie Powiatu,
Poprawa
„estetycznego”
wizerunku Powiatu.
Wzrost
różnorodności
biologicznej na
terenie Powiatu,
Poprawa
„estetycznego”
wizerunku Powiatu.
171
250
(10 obiektów
x 25)
(15 ha x 10
1obiekt x 50)
200
(5 obiektów
x 50)
250
150
Wzrost
różnorodności
biologicznej
na terenie Powiatu,
Rozszerzenie oferty
rekreacyjnowypoczynkowej.
Rozszerzenie oferty
100
Wzrost
różnorodności
biologicznej
na terenie Powiatu.
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Fundusze
pomocowe,
Śląski Wojewódzki
Oddział Służby
Ochrony
Zabytków,
Przedsiębiorcy
Fundusze
pomocowe,
Inwestorzy sektora
publicznego,
Organizacje
Ekologiczne,
Fundusze
pomocowe,
Inwestorzy sektora
publicznego
i prywatnego
RDLP,
Powiat,
Wojewoda,
Organizacje
Ekologiczne
Fundusz
pomocowe,
Powiat,
Wojewoda,
RDLP
2004
2015
Gminy
100
(5 obiektów
x 20)
1 350
Poprawa
„estetycznego”
wizerunku Powiatu,
Rozszerzenie oferty
SUMA
Przedsiębiorcy
Fundusze
pomocowe,
ŚWOSOZ,
172
i centralnego,
*
**
7.
Urządzenie punktów widokowych
w miejscach atrakcyjnych ekspozycji
krajobrazu – także z uwzględnieniem
rekultywowanych form
antropogenicznych (hałdy pogórnicze)
m.in. „Stawy Paciorkowce”, otoczenie
kościoła pw. Św. Klemensa
w Lędzinach, „Pagóry Imielskie”,
otoczenie zbiornika „Dziećkowice”
oraz urządzenie parku miejskiego
w rejonie „Stawy Paciorkowce”
w Bieruniu.
2.7.7
Wnioski
Korzystne uwarunkowania w realizacji programu ochrony przyrody, leśnictwa
i edukacji ekologicznej Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego:
1. Występowanie licznych obszarów i obiektów cennych pod względem przyrodniczokrajobrazowym, godnych ochrony prawnej oraz ich lokalizacja w bezpośrednim
sąsiedztwie ośrodków miejskich: Tychów, Oświęcimia, Pszczyny, aglomeracji
katowickiej – także jako potencjał do zagospodarowania rekreacyjno-turystycznego.
2. Proekologiczny model gospodarki leśnej Nadleśnictwa Kobiór.
3. Promocyjny charakter otoczenia „Pszczyńskiego Parku Krajobrazowego”.
4. Rozwinięty system dolin rzek i potoków stanowiących „korytarze ekologiczne”,
w tym o znaczeniu ponadlokalnym (dolina Wisły, Gostyni, Pszczynki i innych).
5. Bogaty stan wiedzy o elementach środowiska przyrodniczego większości miast
i gmin, umożliwiający skuteczne wdrażanie opracowanych koncepcji rozwoju sieci
systemu ESOCH, form rekreacji i turystyki.
Ograniczenia w realizacji ww. programu (elementy ryzyka):
1. Niewielki udział wydatków na ochronę przyrody, edukację ekologiczną i turystykę
w strukturze wydatków budżetu Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego.
2. Brak poważnych lokalnych partnerów w ochronie przyrody – organizacji
i stowarzyszeń ekologicznych (istniejącą współpraca ma charakter incydentalny).
3. Niewielkie doświadczenie w pozyskiwaniu środków budżetowych na działania
pozainwestycyjne z zakresu ochrony przyrody w ramach funduszy pomocowych.
4. Wysoki wskaźnik powierzchni terenów zdegradowanych wskutek podziemnej
eksploatacji węgla kamiennego w powiązaniu z dużymi kosztami docelowych prac
rekultywacyjnych oraz ich adaptacji na cele rekreacyjne.
5. Silne przemieszanie terenów użytkowanych przyrodniczo i zurbanizowanych oraz
zakłócenia ciągłości dolin rzek i potoków.
6. Brak „wyrazistego elementu przyrodniczego” mogącego być przedmiotem promocji
„ekologicznego” wizerunku Powiatu.
7. Brak samodzielnie
wypoczynkowych.
funkcjonujących
ogólnodostępnych
terenów
rekreacyjno-
8. Niski wskaźnik lesistości Powiatu i relatywnie niewielka realizacja zalesień gruntów
odłogowanych i nieużytków poprzemysłowych.
173
2.8
Edukacja ekologiczna
2.8.1
Podstawowym dokumentem, z którego wynika światowy nakaz powszechnej edukacji
ekologicznej jest „Globalny Program Działań” czyli Agenda 21 przyjęta na Szczycie Ziemi
w Rio w 1992 r.
Stwierdzono w nim, że władze lokalne 179 państw (które podpisały dokument z Rio) „powinny
przeprowadzić konsultację ze swoimi obywatelami i sporządzić – lokalną Agendę 21 dla
własnych społeczności”
W skali naszego kraju takim dokumentem jest „Polityka Ekologiczna Państwa” przyjęta przez
Sejm w 1992 roku, a rozwinięciem zdań dotyczących EE jest „Polska Strategia Edukacji
Ekologicznej” pt. „Przez edukację do trwałego i zrównoważonego rozwoju”, opracowana przez
samodzielny zespół ds. Edukacji Ekologicznej w Ministerstwie Środowiska.
Zgodnie z zapisami art. 5 Konstytucji RP, uchwalonej w 1997 roku, Rzeczpospolita Polska
zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.
Narodowy
Program
Edukacji
Ekologicznej
(NPEE),
będący
rozwinięciem
i konkretyzacją zapisów Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej (NSEE), jest pierwszym
dokumentem z zakresu tej problematyki, określającym podstawowe zadania edukacyjne,
podmioty odpowiedzialne za ich realizację, możliwości i źródła finansowania, a także
harmonogram ich wdrażania. Dokument ten, z uwagi na swoje przesłanie, sposób tworzenia
i konstrukcję powinien stać się swoistą polską AGENDĄ 21. Ten dokument może i powinien
stać się podstawą tworzenia systemu edukacji ekologicznej (EE) realizującej cele pożądane
społecznie.
2.8.1.1
Charakterystyka bazy edukacyjnej Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego
Na terenie Powiatu funkcjonuje: 12 przedszkoli, 16 szkół podstawowych, 7 gimnazjów, 2 licea
ogólnokształcące oraz 14 średnich szkół zawodowych.
Poniższy diagram przedstawia liczbę szkół podstawowych i gimnazjalnych w Powiecie
Bieruńsko-Lędzińskim:
174
Gimnazja
2
Bieruń
5
2
Lędziny
Chełm Śląski
0%
3
1
Imielin
Bojszowy
Szkoły podstawowe
2
1
4
1
20%
2
40%
60%
80%
100%
Rysunek 2-8 Natężenie szkół podstawowych i gimnazjalnych na terenie Powiatu BieruńskoLędzińskiego
Poziom wykształcenia mieszkańców uzależniony jest (w mniejszym lub większym stopniu) od
zasobów kulturowych Powiatu: ilości placówek bibliotecznych (zasobności księgozbioru),
dostępności takich instytucji jak: kina, muzea, teatry.
Na terenie Powiatu zlokalizowanych jest 31 placówek bibliotecznych, w tym: 8 miejskich
i 23 szkolnych. Poniższy diagram przedstawia natężenie placówek bibliotecznych na 10 tys.
ludności w poszczególnych Gminach Powiatu.
Bieruń
Lędziny
Imielin
Bojszowy
Chełm Śląski
Rysunek 2-9 Natężenie placówek bibliotecznych na 10 tys. ludności w gminach Powiatu
175
Potencjał oświatowy
i diagram:
Powiatu
przedstawia
poniższa
tabela
Wyszczególnienie
Liczba
placówek
Liczba
pomieszczeń
do nauczania
Liczba
uczniów
Absolwenci
Nauczyciele
pełnozatrudnieni
1
2
3
4
5
6
Wychowanie przedszkolne
12
Szkolnictwo podstawowe
16
195
4 974
Szkolnictwo gimnazjalne
7
114
2 874
Licea ogólnokształcące
2
22
865
156
36
14
63
1 853
580
48
Szkolnictwo średnie
zawodowe
Nauczyciele pełnozatrudnieni
1 211
81
1211
151
156
4974
195
12
0%
Wychowanie przedszkolne
Licea ogólnokształcące
16
20%
40%
294
151
938
liczba pomieszczeń do nauczania
Liczba placówek
938
294
Absolwenci
Liczba uczniów
81
Szkolnictwo podstawowe
Szkolnictwo średnie zawodowe
48
580
2874
865
1853
114
22
63
7
60%
36
2
14
80%
100%
Szkolnictwo gimnazjalne
Jednym z istotnych zadań jest stworzenie w społeczności lokalnej odpowiedniego poziomu
świadomości ekologicznej. Świadomość taką kształtuje się już na poziomie edukacji
przedszkolnej, gdzie treści ekologiczne zawarte są w części haseł dotyczących środowiska, pór
roku i towarzyszących im przemian w przyrodzie.
Na poziomie szkół podstawowych i gimnazjalnych funkcjonuje tzw. ścieżka edukacyjna (zielona
ścieżka), polegająca na wprowadzeniu treści ekologicznych do programów nauczania wszystkich
przedmiotów.
Celami ogólnymi edukacji ekologicznej są:
1. Uświadamianie zagrożeń środowiska przyrodniczego, występujących w miejscu
zamieszkania.
2. Rozbudzanie szacunku do przyrody.
3. Rozumienie zależności istniejących w środowisku przyrodniczym.
4. Nabycie umiejętności obserwacji zjawisk przyrodniczych i ich opisu.
176
5. Poznanie współzależności człowieka i środowiska.
6. Wyrobienie poczucia odpowiedzialności za środowisko.
7. Rozwijanie wrażliwości na problemy środowiska.
Program ścieżki edukacyjnej łączy ogólne treści niezbędne w edukacji ekologicznej
w gimnazjum. Tymi koniecznymi treściami są:
1. Przyczyny i skutki niepożądanych zmian w atmosferze, biosferze, hydrosferze
i litosferze.
2. Różnorodność biologiczna (gatunkowa, genetyczna, ekosystemów) – znaczenie jej
ochrony.
3. Żywność – oddziaływanie produkcji żywności na środowisko.
4. Zagrożenia dla środowiska wynikające z produkcji i transportu energii; energetyka
jądrowa – bezpieczeństwo i składowanie odpadów.
Program ten uszczegóławia powyższe treści, a w kilku miejscach wykracza poza nie. Dotyczy to
szczególnie tych treści, które mają nawiązywać do własnego doświadczenia dziecka i jego
znajomości najbliższej okolicy oraz regionu. Program koncentruje się wokół:
1. Zagadnień zmienności w środowisku: naturalnej, jako tła porównawczego oraz zależnej
od działalności człowieka w środowisku.
2. Najważniejszych problemów ekologicznych współczesnego świata.
3. Sposobów gospodarowania w miejscu swojego zamieszkania .
4. Wartości, jaką stanowi różnorodność biologiczna.
W realizacji programu tak w szkole podstawowej jak i w gimnazjum ważne jest:
1. Prowadzenie lekcji terenowych: obserwacji i prostych badań w terenie.
2. Preferowanie metod aktywizujących uczniów, takich jak: praca z mapą w terenie,
zbieranie danych i ich opracowanie, dyskusje, debaty, wywiady, reportaże, ankietowanie,
podejmowanie decyzji – metodą drzewa decyzyjnego, tworzenie „banków pomysłów”,
metaplanów itp.
3. Porównywanie zjawisk, procesów, problemów występujących w najbliższej okolicy
z podobnymi i odmiennymi w innych regionach, krajach, kontynentach.
4. Stosowanie różnorodnych skal przestrzennych prowadzących do porównywania
i odróżniania zjawisk, procesów, przyczyn i skutków.
5. Wykorzystywanie na lekcjach danych liczbowych, tabel, map, wykresów, zdjęć, rycin
w celu kształcenia umiejętności interpretacji zawartych w nich informacji.
6. Organizowanie wspólnych, wcześniej zaprojektowanych przez uczniów działań
w najbliższym środowisku, prowadzących do pozytywnych zmian.
7. Ukazywanie pozytywnej działalności człowieka w środowisku, jako dróg właściwego
i realnego rozwiązywania problemów ekologicznych.
8. Głoszenie idei, haseł proekologicznych, które są zgodne z własnymi czynami.
9. Integrowanie i korelowanie treści nauczania w obrębie różnych przedmiotów
i bloków przedmiotowych.
177
Na poziomie szkół średnich elementy edukacji ekologicznej przewijają się w takich
przedmiotach jak:
1. Geografia – wśród celów nauczania geografii w szkole średniej możemy znaleźć:
zdobycie wiedzy o środowisku i relacjach w nim zachodzących; zrozumienie przez
uczniów złożoności procesów, którym podlega środowisko i konieczności zachowania
równowagi w środowisku. W treściach kształcenia problemy ekologiczne przewijają się
często np.:
− zanieczyszczenie i ochrona wód, zanieczyszczenie i ochrona powietrza, zagrożenie
i ochrona lasów, motywy i zasady racjonalnej gospodarki, zasobami naturalnymi,
uciążliwość przemysłu dla środowiska i zdrowia ludzi, przemiany środowiska
w wyniku prowadzenia gospodarki rolnej,
− racjonalne gospodarowanie środowiskiem, wyczerpywanie się możliwości
produkcyjnych biosfery, urbanizacja, racjonalne gospodarowanie energią, zagrożenie
ekologiczne związane z transportem oraz odpowiedzialność jednostek i społeczeństw
za lokalne środowisko, stanowiące część przestrzeni globalnej.
2. Biologia i ochrona środowiska – hasła programowe, które wchodzą w skład materiału
z ekologii i ochrony środowiska to m.in.: przyrodnicze podstawy kształtowania
środowiska; populacja – struktura, dynamika; biocenoza – podstawowe poziomy
troficzne; ekosystem – struktura krążenia materii i przepływ energii, produktywność
ekosystemów; homeostaza; sukcesja; stan zasobów w Polsce i na świecie; zasoby
odnawialne i nieodnawialne; racjonalna gospodarka zasobami; planowanie przestrzenne;
kształtowanie krajobrazu; degradacja środowiska i sposoby jej przeciwdziałania;
ekologiczne podstawy rekultywacji środowisk zniszczonych; organizacja ochrony
środowiska w Polsce.
Hasła te poparte są analizą materiałów źródłowych dotyczących aktualnych problemów ochrony
środowiska – parków narodowych, rezerwatów przyrody, roślin i zwierząt chronionych oraz
wpływem zanieczyszczeń środowiska na zdrowie człowieka.
2.8.2
Przewidziane przedsięwzięcia dotyczące dostępu do informacji, edukacji ekologicznej
i udziału społeczeństwa w działaniach na rzecz środowiska, obejmują zadania w zakresie:
− tworzenia, zgodnie z wymaganiami ustawy Prawo ochrony środowiska, publicznych
rejestrów i elektronicznych baz danych o środowisku, ułatwiających dostęp obywateli
do informacji gromadzonych i przechowywanych przez organ administracji,
− stworzenia uzgodnionych zasad współpracy pomiędzy instytucjami publicznymi
i społecznymi organizacjami ekologicznymi.
Uzupełnieniem tych zadań będzie, zgodnie z „Narodową strategią edukacji ekologicznej”,
wsparcie finansowe, organizacyjne i techniczne udzielane przez instytucje publiczne działaniom
edukacyjnym i promocyjnym realizowanym przez organizacje ekologiczne, usprawnianie
przekazywania treści dotyczących środowiska i zrównoważonego rozwoju w ramach edukacji
szkolnej o profilu ogólnym i zawodowym, a także rozwijanie edukacji ekologicznej przez
placówki funkcjonujące przy jednostkach zarządzających cennymi przyrodniczo obszarami
chronionymi (przede wszystkim parkami narodowymi i krajobrazowymi).
178
2.8.2.1
Przepisy dotyczące swobodnego dostępu społeczeństwa do informacji o środowisku są składową
podstawy systemu prawa ekologicznego i jest to jedno z rozwiązań prawnych wytyczających
politykę Unii Europejskiej. Swobodny dostęp do informacji o środowisku oraz wymiana pełnej
i dokładnej informacji charakteryzuje system demokratyczny państwa, dzięki któremu możliwy
jest proces interakcji i wzajemnego oddziaływania na siebie różnych grup (społeczeństwa,
biznesu i władz). Obecnie nie ma generalnej pozytywnej regulacji dotyczącej prawa
społeczeństwa do informacji, a istniejące regulacje są niedoskonałe.
Obowiązujące regulacje prawa wspólnotowego
− Dyrektywa Rady 90/313/EWG z dnia 7 czerwca 1990 r. w sprawie swobodnego dostępu
do informacji o środowisku,
− Dyrektywa Rady 96/62/WE z dnia 27 września 1996 r. w sprawie oceny
i zarządzania jakością powietrza,
− Dyrektywa Rady 96/61/WE z dnia 24 września 1996 r. w sprawie zintegrowanego
zapobiegania zanieczyszczeniu środowiska ,
− Dyrektywa Rady 91/692/EWG z dnia 23 grudnia 1991 r. w sprawie standaryzacji
i racjonalizacji raportów z wprowadzania w życie postanowień niektórych dyrektyw
dotyczących środowiska.
2.8.2.2
Ustawy
− Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U.
Nr 77, poz. 335),
− Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 89,
− Ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. Nr 88, poz. 439
z późn. zm.),
− Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. Nr 101, poz. 444
z późn. zm.),
− Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627),
− Ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o ratyfikacji Konwencji o dostępie do informacji,
udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości
w sprawach dotyczących środowiska (Dz. U. Nr 89, poz. 970),
− Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej.
Rozporządzenia
− Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26 lutego 2002 r.
w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego
w poszczególnych typach szkół (Dz. U. Nr 51,poz. 458),
− Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 października 2002 r. w sprawie sposobu
udostępniania informacji o środowisku (Dz. U. Nr 176, poz. 1453),
179
− Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 grudnia 2000 r. w sprawie krajowego systemu
informowania o produktach niebezpiecznych (Dz. U. Nr 4, poz. 28).
2.8.2.3 Identyfikacja potrzeb związanych z ochroną środowiska Powiatu BieruńskoLędzińskiego w zakresie edukacji ekologicznej wraz ze stanem docelowym
Istotnymi podmiotami koordynującymi działania proekologiczne na terenie Powiatu są wszelkie
organizacje ekologiczne czy ośrodki edukacji ekologicznej. Dostęp młodzieży szkół
podstawowych i gimnazjalnych do ośrodków ekologicznych funkcjonujących na terenie
województwa śląskiego, z uwagi na barierę odległości i kosztów transportu, może być aktualnie
okazjonalny i tylko dla niewielkiej grupy uczestników (około 15-20% ogółu uczniów).
Działania proekologiczne mogą być wspierane również poprzez edukacyjny program ścieżki
przyrodniczo-dydaktycznej.
Powiat Bieruńsko-Lędziński obejmuje swym zasięgiem tereny zawierające bogactwo cennych
obiektów krajobrazu przyrodniczego i kulturowego – zbiorowiska roślinne (parki, fragmenty
dzikiej przyrody...), niezanieczyszczone zbiorniki wodne i stawy, dolina rzeki Wisły, stanowiąca
siedliska lub miejsca odpoczynku wielu gatunków zwierząt. Takie warunki stwarzają możliwości
utworzenia ścieżek przyrodniczo-dydaktycznych. Ścieżki te mogą być połączone z istniejącymi
znakowanymi szlakami turystyki pieszej oraz docelową siecią rekreacyjnych ścieżek i tras
rowerowych.
Ścieżki dydaktyczne wzbogacane są o szereg scenariuszy działań i zajęć, przygotowanych przez
nauczycieli co stanowi uzupełnienie procesu nauczania z zakresu edukacji ekologicznej
i regionalnej.
Rzeźba terenu Powiatu jest bardzo urozmaicona. Występują tu bogate formy krajobrazu
naturalnego oraz wyraźnie zaznaczone elementy pochodzenia antropogenicznego. Jest to
wynikiem działalności przemysłowo-wydobywczej prowadzonej na tym terenie. Powstały
sztuczne elementy morfologiczne w postaci hałd, wyrobisk odkrywkowych, kamieniołomów
i terenów znajdujących się w trakcie rekultywacji.
Oprócz zmian w krajobrazie, przemysł wydobywczy spowodował powstanie specyficznych
środowisk przyrodniczych, zarówno na powierzchni jak i pod ziemią.
Ścieżki dydaktyczne mogą pokazywać pozostałości i ślady po byłej działalności górniczej, która
wywiera istotny wpływ na ukształtowanie terenu. Udając się taką ścieżką można zaobserwować
sukcesję naturalną, której przykłady występują na tym terenie. Nierzadkie są również przypadki
powstawania na terenach poprzemysłowych atrakcyjnych przyrodniczo enklaw.
W celu zwiększenia stopnia świadomości ekologicznej młodzieży, ale i również społeczności
dorosłej należałoby rozpatrzyć możliwość utworzenia organizacji czy kół ekologicznych.
Organizacje takie mogłyby wspierać działania ekologiczne szkół, ale przede wszystkim
organizować szkolenia dla nauczycieli. Szkolenia mogłyby dotyczyć aktywnych sposobów
prowadzenia zajęć na temat ekologii, których celem byłoby przygotowanie nauczycieli do
prowadzenia zajęć w sposób warsztatowy, wspólne tworzenie bloków zajęć z zakresu ekologii,
a także poszerzenie świadomości ekologicznej pedagogów. Szkolenia obejmowałyby: warsztaty
prowadzenia zajęć metodami aktywnymi, wykreowanie własnych pomysłów przez uczestników
warsztatów, przeprowadzenie próbne wykreowanych warsztatów, opracowanie i wydanie książki
zawierającej wszystkie scenariusze przygotowane przez uczestników itp.
Organizacje takie nastawione są na stałe zwiększanie stopnia świadomości ekologicznej
młodzieży i społeczności dorosłej poprzez aktywną edukację ekologiczną. Misją takiego zadania
jest przybliżenie młodzieży spędzającej większość życia w mieście idei ochrony przyrody
180
zarówno w kontekście życia codziennego (zmniejszanie konsumpcji, zmniejszanie zużycia
zasobów nieodnawialnych, humanitarne traktowanie zwierząt), jak i poszanowania przyrody
wynikającego z zasad zrównoważonego rozwoju.
Działania w ramach Edukacji Ekologicznej mogą być prowadzone przez Powiat poprzez objęcie
patronatu nad akcjami ekologicznymi, finansowanymi ze środków Powiatowego Funduszu
Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (PFOŚiGW). Do takich działań zaliczyć można:
− Konkurs „Na przygotowanie projektu działań edukacyjnych na rok szkolny 2004/2005 r.”
(celem jest podnoszenie świadomości ekologicznej uczniów, z terenu Powiatu),
Dofinansowanie akcji ogólnopolskich, takich jak:
− „Akcja „Sprzątanie Świata” (akcja taka ma na celu: porządkowanie szlaków
turystycznych, propagowanie haseł związanych z szeroko rozumianą ochroną przyrody,
promowanie walorów turystycznych i przyrodniczych Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego,
rozwijanie sprawności fizycznej młodzieży i jej zamiłowania do aktywnego spędzania
wolnego czasu),
− „Powiatowe Dni Lasu”,
− „Dni Ziemi”,
− „Światowy Dzień Ochrony Środowiska”.
Wszelkie akcje przeprowadzane z udziałem dzieci, młodzieży i społeczności dorosłej mają
istotny wpływ na poprawę środowiska naturalnego. Przyczyniają się do znacznego ograniczenia
zanieczyszczenia w szczególności: powierzchni ziemi i gleb oraz wód powierzchniowych.
Podczas akcji „Sprzątanie Świata” uczestnicy zbierają odpady pozostawione przez turystów
w lasach i na szlakach turystycznych.
Z szacunkowych obliczeń wynika, iż 1 turysta generuje ok. 5-10 kg nieprasowanych odpadów na
dobę. W akcjach ogólnopolskich uczestniczy ok. 90% młodzieży szkolnej, której zaangażowanie
przyczynia się do znacznego ograniczenia ilości „starych śmieci”. Jest to działanie, które
pozostawia trwały ślad w pamięci ludzi, którzy w takich akcjach uczestniczą i jest niewątpliwie
elementem edukacji ekologicznej.
Powiat może koordynować również takie przedsięwzięcia, jak:
− konkursy wiedzy ekologicznej (przyrodniczej) – „Wiedza o lesie i ochronie przyrody”
(dla młodzieży szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych),
− konkursy plastyczne o tematyce ekologicznej,
− współudział w organizacji wystaw przygotowanych przez inne organizacje pozarządowe
zajmujące się ochroną środowiska,
− organizacja warsztatów edukacji ekologicznej dla nauczycieli,
− dystrybucja ulotek informacyjnych, przygotowywanych przy okazji wprowadzania
nowych rozwiązań w dziedzinie gospodarki odpadami komunalnymi,
− wydawanie materiałów informacyjnych o zagrożeniach środowiskowych wynikających
z nieprzemyślanej działalności człowieka (dzikie wysypiska śmieci, wypalanie traw),
− organizacja konkursów: „Zbiórka surowców wtórnych”, „Zbiórka odpadów organicznych
i bioodpadów”.
181
Działania proekologiczne gmin Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego winny być skierowane do
społeczności poprzez:
− organizację akcji „Dni Ziemi”, „Sprzątanie Świata”,
− organizację akcji nasadzeń zieleni przez placówki oświatowe,
− wspieranie konkursów i olimpiad wiedzy ekologicznej organizowanych w placówkach
oświatowych (m.in.: poprzez finansowanie nagród),
− zakup bazy dydaktycznej o tematyce ekologicznej dla szkół i przedszkoli w postaci kaset,
książek, atlasów, encyklopedii, lup, mikroskopów,
− udostępnienie biblioteki i wideoteki Wydziału Rozwoju Gmin,
− udostępnienie opracowań: inwentaryzacje zieleni w parkach, waloryzacje przyrodnicze
gmin, przeglądy ekologiczne gmin,
− opracowywanie, wydawanie i rozpowszechnianie publikacji na tematy związane
z ochroną środowiska: przewodniki przyrodnicze, raporty o stanie środowiska gmin.
Ponadto na szczeblu gminnym mogą być organizowane konkursy wiedzy ekologicznej dla szkół
podstawowych oraz gimnazjów, jak również mogą odbywać się prezentacje twórczości
ekologicznej dla szkół średnich. Atrakcyjne nagrody w postaci albumów fotograficznych, gier
dydaktycznych itp. byłyby finansowane z PFOŚiGW oraz GFOŚiGW.
2.8.3
Edukacja ekologiczna różni się w zasadniczy sposób od innego typu przedsięwzięć
w dziedzinie ochrony przyrody czy ochrony środowiska. Np. w dziedzinie ochrony powietrza
czy wód zidentyfikowanie „truciciela” i doprowadzenie do zaniechania działalności (czy
zmniejszenia uciążliwości) daje prawie od razu efekt i to na ogół mierzalny. W edukacji na
efekty trzeba czekać latami. Niełatwo jest w EE o wybór priorytetów, np. czy edukować
młodzież czy ludzi dorosłych, wobec zawsze ograniczonych środków finansowych. Uważa się
na ogół, że edukacja jest inwestycją „opłacalną” w stosunku do dzieci i młodzieży, ale nierzadko
słyszy się głosy, że „tempo niszczenia przyrody jest tak duże, że my dorośli nie możemy
pozwolić sobie na komfort zrzucenia problemów ekologicznych na nasze dzieci”. To dorośli
podejmują „tu i teraz” określone decyzje, bywa, że szkodliwe dla środowiska, często z powodu
małej świadomości ekologicznej.
Cele i kierunki działań przyjęte w Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego na lata 2000
– 2015:
Priorytet A: Wzrost wykształcenia mieszkańców oraz rozwój ich zdolności adaptacyjnych do
zmian społecznych i gospodarczych
Cel strategiczny:
C1
–
Przeprofilowanie
i wyższego
i
rozbudowa
systemu
szkolnictwa
średniego
Kierunki działań:
AC1K1
–
poprawa standardu istniejącej infrastruktury i wyposażenia szkół wyższych,
AC1K2
–
wspieranie współpracy śląskiego środowiska akademickiego z zagranicą,
w tym z regionami partnerskimi
182
AC1K3
–
wspieranie rozwoju sieci szkół średnich we współpracy z samorządem
powiatowym,
AC1K4
–
restrukturyzacja szkolnictwa zawodowego.
Cele i kierunki działań przyjęte w Programie Ochrony Środowiska Województwa
Śląskiego na lata 2000 – 2015
Cel strategiczny: wzrost świadomości mieszkańców w zakresie ochrony przyrody (cel
krótkoterminowy)
Kierunki działań: edukacja dzieci i młodzieży – rozwój sieci przyrodniczych ścieżek
dydaktycznych.
2.8.4
Priorytetem w zakresie edukacji ekologicznej jest wykształcenie świadomości ekologicznej
u przeważającej części społeczeństwa i przekonanie ludzi o konieczności myślenia i działania
według zasad ekorozwoju. Jest to cel dalekosiężny, pewnie wykraczający poza horyzont 2015
roku, do którego można się zbliżać asymptotycznie poprzez stopniowe podnoszenie
świadomości ekologicznej coraz większej liczby ludzi na coraz wyższy poziom. Cel ten osiągnie
się przez intensyfikację aktualnych działań w zakresie EE, eliminowanie działań chybionych lub
mało efektywnych i poszerzenie sposobów edukowania o nowe formy, przede wszystkim
sprawdzone gdzie indziej, w kraju i na świecie. Cele i założenia powinny doprowadzić do
zwiększenia społecznego uczestnictwa w ochronie środowiska, w drodze strategii edukacji
ekologicznej, na którą powinny składać się następujące przedsięwzięcia:
1. Opracowanie i wdrożenie programów nauczania odzwierciedlających specyfikę
problemów Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego w zakresie ochrony środowiska.
2. Organizacja ścieżek dydaktycznych.
3. Informowanie społeczeństwa o problemach związanych z ochroną środowiska Powiatu.
183
EE1
LD
2.8.4.1
Edukacja ekologiczna
oraz propagowanie
działań
proekologicznych
i zasady
zrównoważonego
rozwoju.
2004-2015
Wzrost świadomości
ekologicznej młodzieży
i dzieci w wieku szkolnym.
Wspomaganie edukacji
ekologicznej prowadzonej
na terenie Powiatu.
Propagowanie działań
proekologicznych.
EE1C2
EE1C3
2004-2006
EE1C1
LK
EE1C3Z4
EE1C3Z3
EE1C3Z2
EE1C3Z1
184
Promocja własnych działań i inicjatyw
proekologicznych o charakterze cyklicznym:
„Wiosenna Akcja Sadzenia Drzew”, „Dzień
Ziemi”, „Sprzątanie Świata” (plus konkursy
towarzyszące).
Promocja własnych działań i inicjatyw
proekologicznych o charakterze cyklicznym:
„Wiosenna Akcja Sadzenia Drzew”, „Dzień
Ziemi”, „Sprzątanie Świata” (plus konkursy
towarzyszące).
Promocja działań proekologicznych, (programy
rolno środowiskowe, uprawa roślin
„energetycznych” na użytkach przemysłowych,
rolnictwo ekologiczne, agroturystyka),
wydawnictwa ekologiczne z przeznaczeniem
dla dorosłej społeczności lokalnej.
Realizacja rekreacyjnych ścieżek rowerowych
na terenie gmin (broszury, mapy, tablice
informacyjne) – stosownie do działań własnych
gmin.
Inwentaryzacja i doposażenie bibliotek.
P
G
Gminy
G
Gminy
Powiat
P
P
P
G
P
KZ
Kod wagi
zadania
Powiat
Gminy,
Powiat
Gminy,
Powiat
Edukacja ekologiczna nauczycieli szkół
podstawowych.
EE1C1Z3
EE1C2Z1
Gminy
Powiat
Jednostka/osoba
odpowiedzialna
EE1C1Z2
Opracowanie i realizacja pozaszkolnych
programów edukacyjnych dla młodzieży szkół
powiatowych uświadamiających problemy
szeroko rozumianej ochrony środowiska.
Nazwa zadania
Opracowanie i realizacja pozaszkolnych
programów edukacyjnych dla młodzieży szkół
gminnych uświadamiających problemy szeroko
rozumianej ochrony środowiska.
EE1C1Z1
LZ
EE1C4
Wzrost świadomości
ekologicznej dorosłej części
mieszkańców.
EE1C4Z4
EE1C4Z3
EE1C4Z2
EE1C4Z1
185
Opracowanie „powiatowego programu rozwoju
turystyki i rekreacji” – z uwzględnieniem
dostępnej wiedzy o środowisku przyrodniczym.
Promocja agroturystyki, rolnictwa ekologicznego
(szkolenia, broszury, warsztaty) dla rolników
i działkowców.
Realizacja informatora przyrodniczoturystycznego o walorach powiatu.
Prowadzenie działalności edukacyjnej
obejmującej mieszkańców gmin w zakresie:
prowadzenia selektywnej zbiórki odpadów
i ograniczenia ich powstawania,
propagowanie postaw i zachowań motywujących
ludność do oszczędzania wody,
uświadamianie problemu ochrony powietrza
(propagowanie informacji o możliwościach
stosowania proekologicznych źródeł ciepła,
termomodernizacji i działalności funduszy
proekologicznych) oraz ochrony przed hałasem
(hałas komunikacyjny i przemysłowy).
P
Powiat
G
G
Gminy
Gminy
P
Powiat
Poprawa stanu środowiska naturalnego dzięki
wyższej świadomości ekologicznej
społeczeństwa.
Oczekiwane
rezultaty
186
Główny Urząd
Statystyczny,
Powiat.
Cele szczegółowe
Programu
Cel nadrzędny
Wzrost świadomości ekologicznej dzieci
i młodzieży.
Większa dostępność lepszych pozycji
metodycznych związanych z ekologią.
Usuwanie złych nawyków takich jak:
traktowanie rzek, potoków i lasów jako
wysypisk śmieci.
Prawidłowe postępowanie z pestycydami,
szczególnie w małych gospodarstwach.
Produkcja żywności dobrej jakości.
Wzrost liczby gospodarstw ekologicznych.
4
Edukacja ekologiczna nauczycieli.
Tworzenie ośrodków edukacji ekologicznej.
Realizacja programu edukacji ekologicznej
dla szkół podstawowych i gimnazjów.
Tworzenie kół ekologicznych.
Organizacja wystaw proekologicznych.
Promocja gospodarstw ekologicznych.
Szkolenia i pokazy praktyczne dla rolników
i działkowców w zakresie gospodarki
ekologicznej.
3
Źródła i sposoby
weryfikacji
Poprawa stanu świadomości i edukacji
ekologicznej młodzieży i ludzi dorosłych.
Podmiotowe traktowanie roślin i zwierząt.
2
1
osiągnięć
Powiat,
Urząd Wojewódzki,
Przepisy i normy Unii
Europejskiej,
Raporty Unii Europejskiej.
Logika interwencji
Cele
rezultaty
Matryca logiczna
Wzrost wykształcenia mieszkańców w
zakresie ekologii oraz rozwój ich zdolności
adaptacyjnych do zmian społecznych
i gospodarczych.
2.8.5
Ogólny wzrost
wykształcenia
mieszkańców w dziedzinie
ekologii.
5
Założenia
4.
3.
2.
1.
Realizacja informatora
przyrodniczo-turystycznego
o walorach Powiatu.
Opracowanie i realizacja
pozaszkolnych programów
edukacyjnych dla młodzieży szkół
powiatowych uświadamiających
problemy szeroko rozumianej
ochrony środowiska.
Promocja własnych działań
i inicjatyw proekologicznych
o charakterze cyklicznym:
„Wiosenna Akcja Sadzenia
Drzew”, „Dzień Ziemi”,
„Sprzątanie Świata” (plus konkursy
towarzyszące).
Opracowanie „powiatowego
programu rozwoju turystyki
i rekreacji” – z uwzględnieniem
dostępnej wiedzy o środowisku
przyrodniczym.
2
1
I
Nazwa zadania
2004
2004
2004
2004
3
Termin
rozpoczęcia
planowany
2015
2005
2015
2015
4
Termin
zakończenia
planowany
Lp.
2.8.6
6
Planowane efekty
ekologiczne
Powiat
Powiat
Powiat
Powiat
Tworzenie oferty
rekreacyjnoturystycznowypoczynkowej
Powiatu.
Rozszerzenie
oferty
rekreacyjnoturystycznej
Powiatu.
Poprawa
wizerunku
turystycznego
Powiatu.
Wzrost
świadomości
ekologicznej
w społeczeństwie.
Podniesienie
świadomości
ekologicznej
społeczeństwa.
480
187
40
50
600
(50/rok * 12)
7
Planowane
koszty ogółem
[PLN] tys.
5
Jednostka
odpowiedzialna
X
8
UE
[PLN]
9
NFOS
[PLN]
X
X
X
10
WFOS
[PLN]
X
X
X
X
11
Środki
własne
Gminy,
Organizacje
Ekologiczne,
Nadleśnictwa
Kobiór i Katowice,
RZGW,
Polski Związek
Wędkarski
Gminy,
Wojewoda,
Marszałek,
RDLP
Gminy,
Dyrektorzy Szkół
Powiatowych,
Organizacje
i Stowarzyszenia
Ekologiczne
Gminy,
Przedsiębiorcy
12
Partnerzy
2
1
I
4
Jednostka
odpowiedzialna
Powiat
Powiat
Powiat
Planowane
koszty ogółem
[PLN] tys.
1 390
SUMA
Planowane efekty
ekologiczne
150
20
50
Wzrost
świadomości
ekologicznej
w społeczeństwie
SUMA
188
5
6
7
Termin
zakończenia
planowany
Termin
rozpoczęcia
planowany
Nazwa zadania
Lp..
3
2015
2004
7.
Promocja działań
proekologicznych, (programy rolno
środowiskowe, uprawa roślin
„energetycznych” na użytkach
przemysłowych, rolnictwo
ekologiczne, agroturystyka),
wydawnictwa ekologiczne
z przeznaczeniem dla dorosłej
społeczności lokalnej.
2015
2004
Inwentaryzacja i doposażenie
bibliotek.
6.
2015
2004
Edukacja ekologiczna nauczycieli
szkół podstawowych.
5.
Poprawa stanu
świadomości
edukacji
ekologicznej
młodzieży i ludzi
dorosłych.
Wzbogacenie
księgozbioru
o tytuły związane
z ochroną
środowiska
i ekologią.
8
UE
[PLN]
9
NFOS
[PLN]
10
WFOS
[PLN]
X
11
Środki
własne
X
X
X
12
Partnerzy
ODR,
Organizacje
Ekologiczne,
Przedsiębiorcy
Związek Gmin
i Powiatów
Związek Gmin
i Powiatów
3.
2.
1.
2
1
I
Prowadzenie działalności
edukacyjnej obejmującej
mieszkańców gmin w zakresie:
− prowadzenia selektywnej zbiórki
odpadów i ograniczenia ich
powstawania,
− propagowanie postaw i zachowań
motywujących ludność do
oszczędzania wody,
− uświadamianie problemu ochrony
powietrza (propagowanie
informacji o możliwościach
stosowania proekologicznych
źródeł ciepła, termomodernizacji
i działalności funduszy
proekologicznych) oraz ochrony
przed hałasem (hałas
komunikacyjny i przemysłowy).
Opracowanie i realizacja
pozaszkolnych programów
edukacyjnych dla młodzieży szkół
gminnych uświadamiających
problemy szeroko rozumianej
ochrony środowiska.
Promocja własnych działań
i inicjatyw proekologicznych
o charakterze cyklicznym:
„Wiosenna Akcja Sadzenia
Drzew”, „Dzień Ziemi”,
„Sprzątanie Świata” (plus konkursy
towarzyszące).
Nazwa zadania
Lp.
Termin
zakończenia
planowany
Jednostka
odpowiedzialna
Planowane efekty
ekologiczne
Planowane
koszty ogółem
[PLN] tys.
UE
[PLN]
NFOS
[PLN]
2004
2004
2004
2015
2015
2015
Gminy
Gminy
Gminy
189
600
(50/rok * 12)
500
Podniesienie
świadomości
ekologicznej
społeczeństwa.
Wzrost
świadomości
ekologicznej
w społeczeństwie.
300
Podniesienie
świadomości
ekologicznej
społeczeństwa.
3
4
5
6
7
8
9
Termin
rozpoczęcia
planowany
X
X
X
10
WFOS
[PLN]
X
X
X
11
Środki
własne
Fundusze
pomocowe
ZGiP,
Organizacje
Ekologiczne,
Nadlesnictwa
Dyrektorzy Szkół
Gminnych,
Media lokalne
Powiat,
Przedsiębiorcy,
Media lokalne
12
Partnerzy
2004
2004
2004
Edukacja ekologiczna nauczycieli
szkół gminnych.
Inwentaryzacja i doposażenie
bibliotek.
Promocja agroturystyki, rolnictwa
ekologicznego (szkolenia, broszury,
warsztaty) dla rolników
i działkowców.
4.
5.
6.
2015
2015
2015
2015
Gminy
Gminy
Gminy
Gminy
Poprawa stanu
świadomości
edukacji
ekologicznej
młodzieży i ludzi
dorosłych.
Wzbogacenie
księgozbioru
o tytuły związane
z ochroną
środowiska
i ekologią.
Wzrost
świadomości
ekologicznej
w społeczeństwie.
SUMA
Rozszerzenie oferty
rekreacyjnoturystycznej.
1 734
100
24
60
150
X
X
X
X
X
X
X
Marszałek,
ODR
ZGiP,
Powiat
ZGiP,
Powiat
Fundusze
pomocowe,
ZGiP,
Organizację
Ekologiczne,
Nadleśnictwa
190
i centralnego,
*
**
7.
2004
Realizacja rekreacyjnych ścieżek
rowerowych na terenie gmin
(broszury, mapy, tablice
informacyjne) – stosownie
do działań własnych gmin.
2.8.7
Wnioski
1. Warunkiem koniecznym i niezbędnym do realizacji celów wynikających z zapisów
Strategii Rozwoju Powiatu Bieruńsko-Lędzińskiego jest dobrze zaplanowany,
zorganizowany i realizowany proces powszechnej edukacji ekologicznej obejmującej
wszystkich mieszkańców Powiatu (młodzież i społeczność dorosłą).
2. Akcje i konkursy o charakterze ekologicznym przeprowadzane na terenie Powiatu
Bieruńsko-Lędzińskiego, koordynowane przez Powiat oraz Gminy Powiatu przyczyniają
się do poszerzania wiedzy o środowisku przyrodniczym, zmniejszenia zanieczyszczenia
środowiska naturalnego (Akcja „Sprzątanie Świata”...) i stanowią istotny element
edukacyjny, rozwijający wrażliwość młodzieży na problemy środowiska.
3. Konieczne jest rozszerzenie bądź opracowanie od podstaw programu działań
edukacyjnych z zakresu: ochrony powietrza, ochrony przed hałasem, gospodarki wodnościekowej.
191
2.9
Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych
W dokumencie pt.: „Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu
regionalnym i lokalnym", przyjętym przez Ministerstwo Środowiska w grudniu 2002 r.
przedstawiono szczegółowy zakres opracowania Programów Ochrony Środowiska, który
wskazuje m.in. na konieczność omówienia racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych,
przez co rozumie się: zmniejszenie materiałochłonności, energochłonności i wodochłonności
gospodarki, ochronę gleb, racjonalną eksploatację lasów, ochronę zasobów kopalin.
Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych w zakresie ochrony wód
Zmniejszenie wodochłonności w działaniach związanych z gospodarką wodno-ściekową
realizowane jest przez zmniejszenie strat wody przez modernizację ujęć i stacji uzdatniania
wody, modernizację sieci wodociągowej, edukację oraz propagowanie postaw i zachowań
motywujących ludność do oszczędzania wody.
Dla zmniejszenia energochłonności niezbędna jest wymiana urządzeń o niskiej sprawności na
nowe zużywające mniej energii elektrycznej.
W zakresie zaopatrzenia w wodę temu celowi służą modernizacje: ujęć wody, stacji uzdatniania,
pompowni i hydroforni oraz pośrednio wymiana odcinków sieci wodociągowej znajdujących się
w złym stanie technicznym, która będzie wpływać na zmniejszenie ilości tłoczonej wody.
W zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków korzystnie wpłyną modernizacje
oczyszczalni ścieków i pompowni sieciowych, a uszczelnienie i budowa kanalizacji rozdzielczej
– wyeliminuje wody deszczowe, zmniejszy ilość wód infiltracyjnych i przypadkowych
odprowadzanych i przetłaczanych do oczyszczalni ścieków.
Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych w zakresie ochrony powietrza
Zagadnienia rozpatrywane w programie ochrony powietrza są ściśle związane
z działaniami prowadzonymi w kierunku racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych.
Głównym elementem ochrony powietrza jest zmniejszenie emisji zanieczyszczeń ze źródeł
energetycznych, działających zarówno na skalę przemysłową, jak i odbiorców indywidualnych.
Uzyskanie tego jest możliwe przez:
− obniżenie energochłonności obiektów ogrzewanych,
− poprawę sprawności urządzeń kotłowych poprzez przeprowadzenie ich modernizacji lub
wymianę na nowe o wyższej efektywności działania,
− ograniczenie strat ciepła na sieciach przesyłowych przy wykorzystywaniu zdalaczynnych
systemów ciepłowniczych.
We wszystkich wymienionych przypadkach w konsekwencji uzyskuje się ograniczenie zużycia
nośników energii. Dotyczy to głównie węgla kamiennego i gazu ziemnego.
Przykładowo:
− poprawa sprawności przemysłowych jednostek kotłowych np. z poziomu 75%
o 5%, dla kotła o mocy rzędu 10 MW, przy założeniu pracy kotła przez 2 000 godzin
w ciągu roku daje oszczędność zużycia węgla na poziomie 180 ton,
192
−
przeprowadzenie kompleksowych działań modernizacyjnych dla domu jednorodzinnego
o powierzchni użytkowej 100 m2 obejmujących termomodernizację (w zakresie
docieplenia ścian, stropodachów, wymianę stolarki okiennej) dającą obniżenie
zapotrzebowania na energię na poziomie 30% oraz wymianę tradycyjnego kotła
węglowego o sprawności do 60% na kocioł węglowy niskoemisyjny o sprawności 80%
uzyskuje się obniżenia zużycia węgla o około 50% tj. ok.2,8 tony/rok.
Kolejnym elementem decydującym o wielkościach emisji zanieczyszczeń i energochłonności
w przemyśle i szeroko rozumianej strefie usług jest jakość stosowanych technologii
wytwarzania.
Stosowanie „najlepszych dostępnych technik” z uwzględnieniem maksymalnego wykorzystania
ciepła odpadowego skutkować będzie dalszym obniżeniem zużycia kopalin.
Dodatkowo do poprawy stanu środowiska, w tym czystości powietrza, oraz ograniczania zużycia
kopalnych zasobów surowców energetycznych winno przyczynić się wykorzystanie źródeł
energii odnawialnej tj. energii wiatru, energii promieniowania słonecznego, energii geotermalnej
czy biomasy.
W warunkach lokalnych głównym źródłem energii odnawialnej może stać się biomasa jako
paliwo w urządzeniach kotłowych.
W „Strategii rozwoju energetyki odnawialnej” państwa, celem strategicznym jest zwiększenie
udziału ze źródeł energii odnawialnych w bilansie paliwowo-energetycznym kraju do 7,5%
w 2010 roku i do 14% w 2020 roku w strukturze zużycia nośników pierwotnych.
Poprawa jakości dróg i przepustowości układów komunikacyjnych jest elementem, który trudno
ocenić w sposób ilościowy, niemniej jednak będzie miał wpływ na poprawę ekonomiki jazdy,
obniżenie emisji spalin pochodzących z ruchu samochodowego, a co za tym idzie zmniejszenie
zużycia paliwa (benzyny, oleju napędowego). Wykorzystanie w przyszłości biopaliw stanowić
będzie kolejny krok w kierunku obniżenia zużycia paliw kopalnych (ropy naftowej).
Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych w zakresie gospodarki odpadami
Na racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych w dziedzinie gospodarki odpadami znaczący
wpływ ma wspieranie i rozwój systemu segregacji odpadów „u źródła”. Uzyskane w ten sposób
surowce wtórne mogą mieć powtórne zastosowanie w przemyśle, przez co w znaczący sposób
ogranicza się wykorzystanie zasobów naturalnych. Należy wspierać inicjatywy mające na celu
wydzielenie surowców ze strumienia odpadów głównie komunalnych. Rozumie się przez to
budowę stacji segregacji odpadów komunalnych zmieszanych.
Ważnym elementem mającym wpływ na racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych jest także
przetwórstwo odpadów, w tym także kompostowanie lub inna forma odzysku odpadów
biodegradowalnych. Obok odpadów biodegradowalnych należy wspierać inicjatywy mające na
celu odzysk odpadów w kierunku ich ponownego wykorzystania jako paliwa mogące zastąpić
tak powszechnie stosowane paliwa konwencjonalne. W ten sposób realizowana będzie ochrona
zasobów kopalin na terenie Polski.
Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych w zakresie ochrony ziemi i gleb
Ochrona zasobów naturalnych w zakresie ochrony ziemi i gleb wynika z ustawy
o ochronie gruntów rolnych i leśnych, która nakłada na władze samorządowe obowiązek
193
ochrony gruntów atrakcyjnych rolniczo przed wyłączeniem ich z użytków rolnych. Dlatego
tereny rolnicze, które są położone na żyznych i urodzajnych glebach nie podlegają
przekwalifikowaniu z terenów zaklasyfikowanych jako grunty rolne na tereny pod inwestycje
lub zabudowę mieszkaniową.
W zakresie ochrony gleb jest równie ważnym zagadnieniem racjonalne użytkowanie zasobów
glebowych, chodzi tu o dostosowanie dawek nawozowych do specyfiki i potrzeb gleb, istotne
jest dbanie o strukturę glebową i stosowanie uprawek właściwych dla konkretnych rodzajów
powierzchni i struktury glebowej.
Zadanie ochrony gruntów przed erozją oraz rekultywacja terenów zdegradowanych realizowane
jest również poprzez odpowiednią agrotechnikę i dostosowane do specyfiki gleb uprawy
zadarniające lub uprawę roślin energetycznych, które głęboko się korzeniąc ograniczają ten
proces.
Innym zagadnieniem równie ważnym jest ochrona i racjonalne użytkowanie kopalin. Na terenie
Województwa Śląskiego występujące złoża węgla kamiennego, węgla brunatnego i innych
surowców mineralnych są w intensywnej eksploatacji. Złoża te powinno się racjonalnie
użytkować bez uszczerbku na środowisko naturalne i dbać o zachowanie ich wartości dla
przyszłych pokoleń. Dla ograniczenia zużycia węgla kamiennego powinno się zwiększyć
wykorzystanie energii pochodzącej z naturalnych źródeł, energii słońca, energii wiatru oraz
energii z biomasy.
Racjonalne gospodarowanie zasobami przyrodniczymi
Wskazane do ochrony w formach przewidzianych w ustawie o ochronie przyrody miejsca na
terenie Powiatu pełnią przede wszystkim rolę korytarzy ekologicznych, ze względu na
mozaikowy układ roślinności i jej duże zróżnicowanie. Winny one być powiązane przestrzennie
z podobnymi strukturami na terenie sąsiadujących powiatów. W celu wskazania właściwych
sposobów ich ochrony należałoby szczegółowo przebadać te tereny pod kątem występowania
rzadkich gatunków roślin i zwierząt. W stosunku do niektórych ekosystemów warunkiem
zachowania wysokich walorów jest wprowadzenie ochrony czynnej (dotyczy cennych
zbiorowisk nieleśnych, np. niektórych fragmentów łąk), w sytuacji bowiem zaniechania
tradycyjnego użytkowania niektórych typów zbiorowisk bardzo szybko dochodzi do
wycofywania się np. gatunków słabych konkurencyjnie, a często należących jednocześnie do
grupy gatunków ginących.
Zwiększanie lesistości na terenie Powiatu powinno wiązać się z dostosowaniem składu
gatunkowego wprowadzanych drzewostanów do charakteru siedlisk.
Właściwa kompozycja gatunków drzewostanotwórczych ma wpływ na warunki panujące
w runie, a tym samym na możliwość ukształtowania w sposób spontaniczny, lub przy udziale
człowieka, właściwego w poszczególnych przypadkach składu gatunkowego (w tym udziału
gatunków chronionych i rzadkich, zarówno roślin jak i zwierząt).
194

1 Wstęp - BIP - Starostwo Powiatowe w Bieruniu

Transkrypt

Podobne dokumenty

1 Znak sprawy: ZP.271.4.2012 Bojszowy, dnia 09.07.2012r

Informacja

Filtracja - oczyszczanie ścieków W znaczeniu przemysłowym i

JOGA AEROBIC - Powiat wrzesiński

Zmiana Studium_Radziechów_prognoza środowiskowa