problem dobrostanu w róznych systemach utrzymania loch

PIC Polska – rekomendacje weterynaryjne
Problem dobrostanu w róŜnych systemach utrzymania loch cięŜarnych
Utrzymywanie loch prośnych w większości krajów o intensywnej produkcji trzody chlewnej odbywa się w kojcach
pojedynczych. Dla przykładu w Stanach Zjednoczonych ok. 60-70% loch jest utrzymywanych indywidualnie. Równocześnie
przybywa ferm, w których stosuje się grupowy system utrzymywania loch w okresie ciąŜy. Zarówno pojedynczy jak i grupowy
system ma swoje plusy i minusy.
Bardziej efektywne wykorzystanie pomieszczenia, niŜszy koszt energii, pracy oraz łatwiejsza kontrola połączona z wyraźnym
zmniejszeniem agresywności zwierząt powoduje, Ŝe indywidualne utrzymanie loch wydaje się bardziej atrakcyjne dla
hodowców świń. Pomimo tego, system ten jest coraz mocniej krytykowany, szczególnie ze względu na warunki dobrostanu, w
tym za brak moŜliwości ruchu dla zwierząt. Co więcej, prowadzona w ostatnich latach bardzo intensywna selekcja świń w
kierunku określonych cech uŜytkowych (np. plenność, mięsność, przyrosty, zuŜycie paszy etc.) doprowadziła do uzyskania
nowoczesnych linii genetycznych, których przedstawiciele (lochy) ze względu na swoją masę ciała (m.c.) mają trudność
pokładania się oraz wstawania w kojcach indywidualnych, przeznaczonych dla świni „tradycyjnej” (m.c.) lochy przekracza
często 200-250 kg).
NaleŜy zauwaŜyć, Ŝe utrzymywanie loch pojedynczo nabiera coraz większego znaczenia, z punktu widzenia dobrostanu, w
wielu krajach świata. W większości krajów Unii Europejskiej zakaz utrzymywania loch w kojcach pojedynczych będzie
obowiązywał od 2013 roku. W Polsce taki zakaz wprowadzono juŜ od maja 2004 r. Według Rozporządzenia Ministra Rolnictwa
i Rozwoju Wsi z dnia 3 września 2003 r. w sprawie minimalnych warunków utrzymywania poszczególnych gatunków zwierząt
gospodarskich ( Dz.U. 2003.167.1629 z poźn. zm.) „ w gospodarstwach utrzymujących powyŜej 10 sztuk loch lub loszek, od 4
tygodnia po pokryciu do tygodnia przed przewidywanym terminem proszenia, lochy i loszki utrzymuje się grupowo”. Dotyczy to
gospodarstw, które oddano do uŜytku po 25 marca 2004 r. (pozostałe gospodarstwa – obowiązuje od 01.01.2013 r.).
W gospodarstwach/fermach, które rozpoczęły produkcję po 25 marca 2004 r, utrzymujących powyŜej 10 loch lub loszek
powierzchnia kojca, w przeliczeniu na jedną sztukę powinna wynosić:
−
lochy prośne w grupie do 5 sztuk – co najmniej 2,25 m2 + 10%, przy czym co najmniej 1,3m2 powierzchni kojca stanowi
stałe podłoŜe i nie więcej niŜ 15% tego podłoŜa – otwory odpływowe
−
lochy prośne w grupie powyŜej 39 sztuk – co najmniej 2,25m2 + 10%, przy czym co najmniej 1,3m2 powierzchni kojca
stanowi podłoŜe i nie więcej niŜ 15% tego podłoŜa – otwory odpływowe
−
loszki po pokryciu w grupie do 5 sztuk – co najmniej 1,64 m2 + 10%, przy czym co najmniej 0,95m2 powierzchni kojca
−
loszki po pokryciu w grupie powyŜej 39 sztuk – co najmniej 1,64m2 + 10%, przy czym co najmniej 0,95 m2 powierzchni
stanowi stałe podłoŜe i nie więcej niŜ 15% tego podłoŜa – otwory odpływowe
kojca stanowi stałe podłoŜe i nie więcej niŜ 15% tego podłoŜa – otwory odpływowe
−
w przypadku utrzymywania loszek po pokryciu lub loch grupowo na betonowej podłodze szczelinowej, szerokość otworów
w podłodze nie moŜe wynosić więcej niŜ 20 mm, natomiast szerokość beleczki w podłodze powinna wynosić co najmniej
80 mm.
Zakaz uŜywania kojców indywidualnych dla loch wprowadzono juŜ w Stanie Floryda. Obserwuje się coraz większą presję
społeczności amerykańskiej na wprowadzenie podobnego prawa w innych stanach.
Niekorzystne z punktu widzenia dobrostanu i produkcyjności utrzymywanie loch w systemie indywidualnym było przedmiotem
analiz oraz studiów w wielu krajach europejskich i Stanach Zjednoczonych. Wykazano, Ŝe pozbawienie zwierząt ruchu,
moŜliwości odwracania się wpływa niekorzystnie na ich zdrowie, produkcyjność oraz ogólne samopoczucie. Ograniczenie tzw.
„przestrzeni Ŝyciowej” moŜe doprowadzić do zahamowania lub całkowitego ustania pewnych czynności Ŝyciowych, powodując
nienaturalne zachowania („narowy”) oraz zmiany fizjologiczne prowadzące do obniŜonej produkcyjności. Omawiając problem
ograniczonej przestrzeni w kojcach indywidualnych naleŜy pamiętać o wielkości stanowiska w stosunku do masy ciała samicy.
Lochy i loszki wymagają pewnej powierzchni dodatkowej ponad tę przewidzianą do leŜenia. Powinny mieć moŜliwość
swobodnego wstawania i pokładania się. Wielkość poszczególnych samic jest zróŜnicowana i zaleŜy od wieku, genetyki,
poziomu Ŝywienia, fazy ciąŜy. Większość kojców dostępnych na rynku ma podobne wymiary i zapewnia minimum powierzchni
dla lochy średniej wielkości. Wykazano, Ŝe poziom dobrostanu loch utrzymywanych w systemie indywidualnym uzaleŜniony
jest od masy ciała lochy, wagi oraz innych zmian fizjologicznych związanych z rozwojem ciąŜy.
Strona 1 z 2
PIC Polska Sp. z o.o.; ul. Wazów 8A, 01-986 Warszawa; tel 022 569 5740; fax 022 569 5750;
[email protected] ; www.pic.com/poland
PIC Polska – rekomendacje weterynaryjne
Wyniki badań doświadczalnych
Badania przeprowadzono na Uniwersytecie Minnesota (USA) (L. Anil, J. Deen i inni, 2004). Przedmiotem oceny był
poziom uszkodzeń ciała, koncentracja kortyzolu w ślinie, wskaźniki produkcyjności oraz waga loch utrzymywanych w systemie
indywidualnym w porównaniu do samic przebywających na głębokiej ściółce oraz w kojcach (bezściółkowych), gdzie zwierzęta
korzystały z elektronicznej stacji Ŝywienia.
Wyniki obserwacji wykazały, Ŝe lochy utrzymywane indywidualnie ulegały większemu stresowi na początku (kilka dni po
pokryciu) oraz w końcowej fazie (powyŜej 105 dni) ciąŜy. NajniŜszy poziom kortyzolu (hormonu stresu) obserwowano w połowie
ciąŜy (ok. 60 dnia). Okres odsadzania, zmiany w warunkach utrzymania i Ŝywienia tuŜ po pokryciu, jak równieŜ fizjologiczne
zmiany w związku z rozwojem ciąŜy tłumaczą zwiększenie poziomu kortyzolu we wczesnej oraz późnej fazie prośności.
Największą aktywność (pokładanie się/wstawanie) zwierzęta wykazywały w połowie ciąŜy, co moŜe oznaczać, Ŝe w tym
okresie czuły się najbardziej komfortowo. Stosunkowo najwięcej zranień obserwowano w końcowej fazie ciąŜy. Zanotowano
wyraźną korelację pomiędzy wielkością zwierzęcia oraz jego wysokością w stosunku do długości i wysokości stanowiska, a
ilością uszkodzeń ciała. Szczególnie często dochodzi do róŜnego rodzaju zranień (rzecz oczywista) w trakcie zmiany pozycji
ciała (kładzenie się/wstawanie) u loch w ostatnim trymestrze ciąŜy, co związane jest z powiększaniem się masy ciała. Dotyczy
to najczęściej gruczołu mlekowego, który pod koniec ciąŜy jest szczególnie podatny na róŜnego rodzaju mechaniczne urazy,
zwłaszcza w trakcie pokładania się lochy.
WyŜszą skuteczność kryć oraz mniejszy odsetek samic eliminowanych uzyskiwano w kojcach pojedynczych w porównaniu do
kojców grupowych. U loch utrzymywanych w systemie indywidualnym otrzymywano mniej prosiąt zmumifikowanych w
przeliczeniu na miot. Jednak wyraźnie mniejszą śmiertelność prosiąt przed odsadzeniem zanotowano u loch utrzymywanych w
kojcach grupowych ze stacją Ŝywienia. Występowanie kulawizn rejestrowano u większej liczby loch utrzymywanych w kojcach
grupowych w porównaniu do stanowisk indywidualnych pomimo tego, Ŝe w obu przypadkach był ten sam typ podłogi (ruszt).
Oczywistym jest fakt, Ŝe w kojcach grupowych występowały róŜnego typu urazy, wynikające z faktu obskakiwania się samic
oraz ich agresywności względem siebie, czego nie obserwowano na stanowiskach indywidualnych. W indywidualnym systemie
utrzymania uzyskiwano wyŜszą skuteczność porodów oraz mniejszy odsetek wybrakowań loch w porównaniu do systemu na
głębokiej ściółce. ChociaŜ średnia wielkość miotu, liczba prosiąt Ŝywo urodzonych, średnia masa ciała prosiąt po urodzeniu
były wyŜsze u loch utrzymywanych na ściółce. Liczba prosiąt martwo urodzonych była niŜsza u samic z kojców indywidualnych.
Wnioski końcowe
Jak moŜna było przypuszczać wszystkie systemy utrzymania loch charakteryzują się zarówno korzystnymi jak i mniej
korzystnymi, z punktu widzenia dobrostanu, warunkami. Z natury rzeczy kojce indywidualne zapewniają większą ochronę przed
wzajemną agresją zwierząt, a co za tym idzie jest mniej urazów. Nie oznacza to jednak, Ŝe w tym systemie tego typu problemy
nie występują. Brak moŜliwości normalnego behawioryzmu (ruch, wygodne pokładanie się i wstawanie) są przyczyną częstych
uszkodzeń ciała (srom, gruczoł mlekowy), szczególnie w końcowym okresie ciąŜy. ChociaŜ wskaźniki produkcyjne, takie jak
skuteczność krycia oraz odsetek wybrakowanych loch wskazują na indywidualny system utrzymania loch – jako bardziej
korzystny.
Negatywnie z punktu widzenia utrzymania loch grupowo naleŜy ocenić podłogę rusztową, która jest przyczyną częstych
kulawizn.
W konkluzji moŜna stwierdzić, Ŝe mniej korzystny wpływ indywidualnego systemu utrzymania loch moŜe być wyraźnie
zmniejszony poprzez montaŜ/stosowanie w praktyce kojców indywidualnych o wymiarach, uwzględniających wielkość samicy,
linię genetyczną warunkującą wielkość zwierząt, sposób zaprojektowania oraz wykonania eliminujący ostre krawędzie, a co za
tym idzie mniej urazów.
Czy jakiekolwiek inne jeszcze przedsięwzięcia w tym zakresie są jednak w stanie zrekompensować brak ruchu dla zwierząt?
Doc. dr hab. Kazimierz Tarasiuk
Główny Lekarz Weterynarii PIC Polska i Europa Centralna
Strona 2 z 2
PIC Polska Sp. z o.o.; ul. Wazów 8A, 01-986 Warszawa; tel 022 569 5740; fax 022 569 5750;
[email protected] ; www.pic.com/poland