docSpołeczeństwo obywatelskie i organizacje
download 
Reklamacja Transkrypt
Społeczeństwo obywatelskie i organizacje
2008 Społeczeństwo obywatelskie i organizacje pozarządowe w programach i działalności partii politycznych Raport z realizacji obietnic wyborczych w pierwszym roku VI kadencji parlamentu (2007-2008) Ryszard Skrzypiec Raport został opracowany i wydany w ramach projektu „Rzecznictwo niejedno ma imię”, współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Środki Przejściowe PL2005/017-488.01.01.01. Niniejszy dokument został opublikowany dzięki pomocy finansowej Unii Europejskiej. Za treść tego dokumentu odpowiada Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych, poglądy w nim wyraŜone nie odzwierciedlają w Ŝadnym razie oficjalnego stanowiska Unii Europejskiej. Autor: Ryszard Skrzypiec Redakcja i korekta: Dorota Matejczyk Wydawca: Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych ul. Szpitalna 5 lok. 5, 00-031 Warszawa tel: (22) 828 91 28, fax: (22) 828 91 29 www.ofop.engo.pl [email protected] Informacja o autorze: Ryszard Skrzypiec jest doktorem socjologii, koordynatorem Ośrodka Badania Aktywności Lokalnej, http://jaobywatel.pl/. Dr Skrzypiec jest związany z polskim trzecim sektorem od połowy lat 90. Jest autorem wielu publikacji, badań, ekspertyz i analiz. Specjalizuje się w problemach aktywności obywatelskiej i standardach funkcjonowania instytucji publicznych. Publikacja dostępna jedynie w wersji elektronicznej na stornie www.ofop.engo.pl w zakładce „Monitoring obietnic wyborczych. Warszawa, wrzesień 2008. 2 Spis treści 1. Wprowadzenie: cel i metodologia raportu ................................................................................ 4 2. „Oczekiwania” trzeciego sektora wobec parlamentu VI kadencji .......................................... 6 3. Obietnice wyborcze 2007 ........................................................................................................... 7 4. Parlament VI kadencji a społeczeñstwo obywatelskie i trzeci sektor. Realizacja obietnic wyborczych w pierwszym roku kadencji...................................................................... 15 5. Podsumowanie, czyli wizja społeczeñstwa obywatelskiego i trzeciego sektora w pierwszym roku działania parlamentu RP VI kadencji ............................................................... 26 6. Aneksy ....................................................................................................................................... 29 3 1. Wprowadzenie: cel i metodologia raportu Celem niniejszego opracowania jest analiza realizacji przez partie polityczne tworzące Parlament RP VI kadencji obietnic wyborczych odnoszących się do społeczeństwa obywatelskiego i organizacji pozarządowych. Analiza, co prawda, kontynuuje sporządzane rokrocznie opracowania w ramach projektu “Monitoring obietnic wyborczych”, jednak została opracowana w oparciu o nieco zmodyfikowaną w stosunku do poprzedniego raportu [zob. Głowacki, Skrzypiec 2008] metodologię. Przedmiotem naszego zainteresowania są następujące zagadnienia: • miejsce problematyki społeczeństwa obywatelskiego i trzeciego sektora w programach partii tworzących parlament VI kadencji, • sposób definiowania tych form organizacji społecznej przez te partie, • inicjatywy partii tworzących parlament VI kadencji słuŜące rozwojowi społeczeństwa obywatelskiego i trzeciego sektora w Polsce. Parlament VI kadencji pierwotnie tworzyli reprezentanci czterech komitetów wyborczych, jednak juŜ po kilku miesiącach klub parlamentarny Lewica i Demokraci podzielił się na tworzące go partie, które utworzyły kluby bądź koła poselskie, stąd teŜ w analizie uwzględniamy stanowiska i działania sześciu partii: Partii Demokratycznej (Demokraci), Platformy Obywatelskiej (PO), Prawa i Sprawiedliwości (PiS), Polskiego Stronnictwa Ludowego (PSL), Socjaldemokracji RP (SDRP) i Sojuszu Lewicy Demokratycznej (SLD), a takŜe dokumenty Rady Ministrów. Na niniejsze opracowanie składają się: lista oczekiwań sektora wobec parlamentu nowej kadencji, obietnice wyborcze składane przez partie, które utworzyły parlament VI kadencji, w dokumentach wyborczych i programowych, informacje o realizacji tych obietnic w trakcie pierwszego roku tej kadencji Parlamentu, podsumowanie oraz aneksy zawierających wykaz wykorzystanych na potrzeby raportu źródeł danych. Raport sporządzono w oparciu o wyniki badania zrealizowanego metodą analizy treści. Analizie poddano następujące dokumenty: • dokumenty programowe i wyborcze partii tworzących Parlament VI kadencji (wykaz zawarto w aneksie), • druki sejmowe VI kadencji (szczegółowy wykaz druków uwzględnionych w analizie zawarto w tabeli 2), • wyniki głosowań sejmu (wykaz głosowań uwzględnionych w analizie zawarto w tabeli 3), • druki senackie, • inne dokumenty sejmowe (wykaz zawarto w aneksie), • materiały z Biuletynu KOMPAS, • inicjatywy klubów i kół poselskich ze stron internetowych klubów i kół. I kilka istotnych uwag metodologicznych. 1) W niniejszym raporcie lista fraz, których poszukiwaliśmy w analizowanych dokumentach partyjnych, została wydłuŜona o następujące frazy “ekonomia społeczna” i “trzeci sektor” [zob. Tab. 1 w Głowacki, Skrzypiec 2008: 6]. Metoda badania frekwencji pozostała bez zmian – komenda “find” w pliku typu PDF interesującego nas wyraŜenia bez końcówki fleksyjnej, np. “obywatel”, “pozarząd” itp. Konieczne okazało się skonwertowanie tekstu opublikowanego na stronie internetowej Programu PD do pliku typu PDF. Jednak z uwagi na róŜną objętość tych dokumentów – od kilkustronicowych odezw i manifestów po wielostronicowe publikacje – porównywanie stanowisk i frekwencji fraz badanych partii moŜe 4 być ograniczone. 2) Skupiamy się na dwóch aspektach działania partii tworzących parlament VI kadencji: na obietnicach zawartych w dokumentach programowych oraz na podjętych (lub nie) działaniach słuŜących realizacji tych obietnic, np. w formie inicjatyw ustawodawczych czy stanowisk wyraŜonych w głosowaniach nad projektami ustaw. Natomiast – zgodnie z sugestiami recenzenta poprzednich raportów z realizacji obietnic wyborczych, który pisze “Po pierwsze nie ma podstaw, aby przyjąć, Ŝe (…) indywidualne wypowiedzi są reprezentatywne dla opinii ogółu polityków i tworzą jakiś ogólny obraz podejścia klasy politycznej do III sektora. Po drugie, ograniczenie analizy do przedstawienia wybranych wątków zmniejsza jej uŜyteczność jako metody oceny działania konkretnych partii. W końcu z faktu, Ŝe wśród przytoczonych tekstów więcej pochodzi od przedstawicieli partii A niŜ B nie wynika jeszcze, Ŝe pierwsze ugrupowanie ma lepsze podejście do badanych zagadnień. Zawsze istnieje moŜliwość, Ŝe mamy do czynienia z indywidualnymi poglądami kilku osób, które nie przekładają się na działanie całego ugrupowania.” [Ewaluacja...] – pomijamy wypowiedzi prasowe i wystąpienia parlamentarzystów – plenarne czy o innym charakterze. 3) Horyzont czasowy objęty analizą obejmuje pierwszy rok kadencji parlamentu, z wielu powodów okres ten moŜe okazać się mało efektywny, jeśli chodzi o podejmowane decyzje, w szczególności sfinalizowane procesy legislacyjne. Stąd teŜ lista uwzględnionych głosowań jest stosunkowo krótka. 4) Analizując realizację obietnic przez partie polityczne tworzące parlament musimy zaznaczyć, Ŝe z uwagi na istnienie koalicyjnego rządu, co skutkuje tym, Ŝe niektóre inicjatywy partii wchodzących w skład koalicji są przejmowane przez Radę Ministrów i ustawodawcze inicjatywy komisji parlamentarnych, nie jesteśmy w stanie precyzyjnie przypisać wszystkich inicjatyw konkretnym partiom. Ponadto w interesującym nas czasie (kwiecień 2008) doszło do podziału Klubu Lewica i Demokraci na 3 kluby poselskie (DKP, KP Lewica i SDPL-Nowa Lewica), co równieŜ zaciemnia obraz aktywności partii. 5 2. „Oczekiwania” „Oczekiwania” trzeciego sektora wobec parlamentu VI kadencji Zanim przejdziemy do weryfikacji obietnic złoŜonych przez partie polityczne tworzące parlament VI kadencji w trakcie kampanii wyborczej z 2007 r., spróbujemy skonstruować listę najwaŜniejszych problemów, których podjęcie przez parlament ma istotne znaczenie dla funkcjonowania polskiego trzeciego sektora. Sformułowanie listy wydaje się szczególnie uzasadnione u progu nowej kadencji. Zaś konfrontacja listy “oczekiwań” z listą podjętych działań pozwoli wyrobić sobie opinię odnośnie tego, w jakim stopniu działania partii tworzących parlament kolejnej kadencji są zgodne z przedwyborczymi deklaracjami, ale takŜe na ile same deklaracje i ich realizacja odpowiada na potrzeby sektora organizacji pozarządowych. Zaprezentowaną poniŜej listę “oczekiwań” opracowano w oparciu o informacje publikowane na portalu ngo.pl, w Biuletynie Kompas oraz zebrane na podstawie obserwacji uczestniczącej autora niniejszej analizy. Lista „oczekiwań”1 1) instytucjonalizacja dialogu obywatelskiego i partnerstwa publiczno-społecznego, 2) mechanizm 1% po zmianach, 3) nowelizacja ustawy o działalności poŜytku publicznego i o wolontariacie, 4) rozwiązanie problemu VAT od darowizn rzeczowych i usług świadczonych nieodpłatnie na rzecz organizacji prowadzących działalność charytatywną oraz problemu innych darowizn na cele społeczne (m.in. w CIT i PIT), 5) nowelizacja ustawy Prawo o stowarzyszeniach, 6) nowelizacja ustawy o fundacjach, 8) uchwalenie nowych i nowelizacje dotychczas funkcjonujących ustaw z obszaru ekonomii społecznej (ustawa o przedsiębiorstwie społecznym, nowelizacja ustawy o spółdzielniach socjalnych), 7) Fundusz Inicjatyw Obywatelskich – kwestie funkcjonowania FIO w 2008 r., przyszłość Funduszu w najbliŜszych latach (do 2013) oraz sprawa Strategii Wspierania Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego, 8) dyrektywa usługowa UE, 9) instytucje współpracy parlamentu z organizacjami pozarządowymi, 10) zbiórki publiczne. Jak zatem widać, lista obejmuje dosyć szeroki zakres spraw istotnych dla sektora, których podjęcia oczekują organizacje od parlamentu VI kadencji. 1 “Lista” obejmuje wyłącznie sprawy istotne dla całego sektora, natomiast pomija oczekiwania branŜowe, oprócz ekonomii społecznej, którą z róŜnych względów naleŜy jednak potraktować w kategoriach ogólnych. 6 3. Obietnice wyborcze 2007 Prezentację obietnic wyborczych partii tworzących parlament VI kadencji rozpoczniemy od przywołania rekapitulacji wizji społeczeństwa obywatelskiego i trzeciego sektora na podstawie lektury dokumentów programowych2. Wizja społeczeństwa obywatelskiego i trzeciego sektora Wydawałoby się, Ŝe 2 lata, jakie upłynęły od poprzednich wyborów, nie powinny zasadniczo zmienić stosunku partii politycznych do społeczeństwa obywatelskiego, trzeciego sektora i jego problemów, jednak analiza programów dowodzi czego innego. Okazuje się bowiem, Ŝe jedne partie w zasadzie wyrugowały te dwa fenomeny ze swoich programów, podczas gdy inne właśnie je odkryły. Inna sprawa, czy nie pełnią tam wyłącznie funkcji ozdobników, ale tym zajmiemy się w dalszej części opracowania. Partią, w której programie ani społeczeństwo obywatelskie, ani organizacje pozarządowe w zasadzie nie istnieją, jest PiS3. Jak czytamy w analizie Czego moŜemy spodziewać się po nowym Sejmie? “Dokument [programowy PiS – przyp. RS] generalnie jest zdominowany przez zagadnienia związane z budową szeroko pojętych struktur państwa, walkę z korupcją i innymi formami przestępczości.” JednakŜe – z punktu widzenia organizacji pozarządowych – istotniejsze od nieobecności w programie pewnych wyraŜeń wydają się zapisane w programie trzy filary rządzenia Polską. Jak czytamy w programie wyborczym, “Pierwszym ma być państwo przyjazne obywatelowi i skuteczne, państwo, w którym kaŜdy poczuje się jak u siebie w domu. (...). Drugi filar naszego programu opiera się na wierze w ludzi. Chcemy, aby kaŜdy mógł realizować swoje marzenia i ambicje, jeśli mieszczą się one w ramach obowiązującego prawa. (...). Trzeci filar ma realizować zasadę pomocniczości państwa. Zdajemy sobie sprawę, Ŝe w Polsce jest wiele osób, które sobie nie radzą. Dlatego chcemy, aby w ramach solidarności społecznej otrzymały pomoc, która pozwoli im stanąć na nogi. Zwiększyliśmy zdecydowanie nakłady na świadczenia społeczne” (s. 14). Wydaje się zatem, Ŝe mamy w tym przypadku do czynienia z koncepcją społeczeństwa jako korporacji jednostek nadzorowanej przez instytucje państwa przeciwstawianej koncepcji konglomeratu pluralistycznych grup interesów dochodzących swoich roszczeń na wiele róŜnych sposobów, takŜe przy pomocy instytucji państwa. Natomiast partią, która niejako “odkryła” organizacje pozarządowe, jest PO. Jak czytamy w analizie Czego moŜemy się spodziewać..., “Rola organizacji pozarządowych została dostrzeŜona w specjalnym rozdziale poświęconym rozwojowi społeczeństwa obywatelskiego. Platforma przynajmniej na poziomie deklaracji zdaje się dostrzegać, Ŝe organizacje pozarządowe pełnią rolę kanalizowania interesów obywateli, pomagają im definiować i rozwiązywać problemy istniejące w lokalnych społecznościach. Zdaje się, Ŝe autorzy programu zaznajamiali się równieŜ z róŜnymi raportami i informacjami na temat trzeciego sektora, poniewaŜ w dokumencie wyraŜona jest świadomość, iŜ liczba organizacji w Polsce jest relatywnie mała, Ŝe mają one trudności w zdobywaniu środków na działalność, obywatele nie są motywowani do wspierania organizacji darowiznami, Ŝe nie ma organizacji straŜniczych, Ŝe administracja publiczna wciąŜ zamyka się przed współpracą 2 Na potrzeby niniejszej analizy wykorzystamy równieŜ opracowanie GM Czego moŜemy spodziewać się po nowym Sejmie? Opublikowane na stronie internetowej biuletynu KOMPAS w przededniu wyborów parlamentarnych w 2007 r. 3 “Organizacje pozarządowe w programie Prawa i Sprawiedliwości właściwie nie istnieją. Literalnie wymienione są tylko w jednym punkcie programu zatytułowanym: Bezpieczna i nowoczesna szkoła.” [Czego...]. Por. takŜe analiza frekwencji fraz w tej analizie. 4 Numery stron odnoszą się do analizowanych dokumentów programowych zestawionych w aneksie pkt 1). 7 z organizacjami itd.” W programie PO społeczeństwo obywatelskie i jego instytucje (organizacje pozarządowe)5 postrzegane są jako: fundament suwerenności państwa w UE obok toŜsamości lokalnej i regionalnej (s. 10), czynnik stabilizujący demokrację, czy wreszcie partner władzy publicznej i kontrahent wielu przedsięwzięć (s. 49). Dlatego tak waŜna jest budowa i wzmacnianie tych fenomenów (np. na terenach wiejskich), podobnie jak “Wzmacnianie więzi społecznych (…) i uprawianie mądrej polityki społecznej” (s. 59) czy “tworzenie dogodnych warunków do rozwoju przemysłu kultury, poszerzanie i unowocześnianie edukacji kulturalnej i umacnianie wielokulturowości, dialogu międzykulturowego i społeczeństwa obywatelskiego.” (s. 69). MoŜna zatem stwierdzić, Ŝe rozwijanie “róŜnych form partnerstw międzysektorowych, w tym między administracją róŜnych szczebli i organizacjami” jest pomysłem Platformy na “decentralizację sposobu rządzenia w Polsce.” [Czego...]. Wydaje się, Ŝe o ile dwaj najpowaŜniejsi kandydaci do sprawowania władzy w owej kadencji, czyli PiS i PO, znacząco zmodyfikowali – choć w przeciwnych kierunkach – swoje stanowisko wobec społeczeństwa obywatelskiego i trzeciego sektora, to dwa kolejne ugrupowania – czyli PSL i SLD – nieco tylko je zmodyfikowały. Dla PSL zamoŜne i silne społeczeństwo obywatelskie stanowi, obok rozwoju gospodarczego, społecznego i demograficznego, czynnik wzmacniania pozycji i roli Polski w Europie i na świecie (s. 12). Jak czytamy w dokumencie programowym, “Samorząd poszerza uczestnictwo społeczeństwa w sprawach publicznych. Działalność związków zawodowych, organizacji społeczno–zawodowych, związków pracodawców oraz stowarzyszeń i fundacji społecznych jest związana z podstawowymi potrzebami społeczeństwa i państwa. Tworzy to fundament aktywnego społeczeństwa i umoŜliwia wykorzystanie potencjału wiedzy oraz zaangaŜowania w rozwiązywanie wielu podstawowych spraw w Ŝyciu obywateli” (s. 8). Jednak “działalność pozarządowa nie moŜe mieć li i jedynie wymiaru charytatywnego”, stąd teŜ niezbędne są róŜnego rodzaju inicjatywy wspierające działalność przede wszystkim organizacji typu grass-roots oraz “władz lokalnych współpracujących z organizacjami pozarządowymi prowadzącymi działalność edukacyjną” [Czego...]. SLD postrzega społeczeństwo obywatelskie jako przestrzeń, w której moŜliwa jest samorealizacja jednostek, a “ograniczeniem tej zasady jest dobro wspólne (…) rozumiane jako likwidacja bezrobocia, wyrównywania elementarnych warunków Ŝyciowego startu, wiedzy i podstawowej ochrony Ŝycia oraz zniesienia skrajnych dysproporcji między biedą a bogactwem.” Jak dalej czytamy w dokumencie programowym, realizacja tych celów moŜliwa jest “wyłącznie w ścisłej współpracy z reprezentantami społeczeństwa obywatelskiego, ruchami niesformalizowanymi i aktywnymi jednostkami, pragnącymi włączyć się we wspólny proces technologicznego i kulturowego otwierania Polski na Europę i świat” (s. 4-5), które są zdolne do kontrolowania władzy i wymuszania przestrzegania praw człowieka (s. 11). W przypadku partii nieobecnych w Parlamencie V kadencji, które w dodatku w kampanii wyborczej 2007 tworzyły wraz z SLD wspólny komitet Lewica i Demokraci, czyli PD i SDPL, na potrzeby niniejszej analizy wykorzystujemy ich historyczne dokumenty programowe. W programie SDPL społeczeństwo obywatelskie i organizacje pozarządowe nie zajmują 5 A w zasadzie ich budowa i rozwój. 8 wiele miejsca. Oczywiście postuluje się jego rozwój wraz z rozszerzeniem form demokracji bezpośredniej (s. 1), zaś rolę organizacji pozarządowych postrzega się jako wspierającą, uzupełniającą, a niejednokrotnie zastępującą działania instytucji państwowych i samorządowych (s. 3), program PD poświęca jednak wizji, miejscu i roli tych dwu fenomenów więcej uwagi. Rozpoczyna od ogólnego stwierdzenia, Ŝe aktywni obywatele są podstawą społeczeństwa demokratycznego, przejrzystego i skutecznego państwa, które udziela wsparcia tej aktywności, a nie stawia barier (s. 1). Jest zatem społeczeństwo obywatelskie fundamentem zasobnego społeczeństwa i sprawnego państwa, zaś w ofercie Demokratów dla Polski czytamy: “(...) od społeczeństwa obywatelskiego do zasobnej gospodarki przez wszystkie najwaŜniejsze sprawy, którymi winno zajmować się państwo dla swych obywateli” (s. 3). Stąd teŜ “Rozwój społeczeństwa obywatelskiego jest dla Demokratów.pl bardzo waŜny. Chcemy państwa, które dzieli się obowiązkami i pracą z obywatelami, a więc dzieli przestrzeń publiczną ze społeczeństwem obywatelskim” (s. 3-4). Szczególną rolę przypisują tworzonym – przez aktywnych i świadomych obywateli – zorganizowanym grupom, organizacjom i instytucjom, które słuŜą rozwiązywaniu problemów “we wszystkich obszarach Ŝycia społecznego”. Jak twierdzą, “Przy niedostatecznym udziale obywateli państwo zaczyna koncentrować się na formalnych procedurach, staje się coraz mniej wydolne, coraz bardziej obce” (s. 4), dostrzegają wagę kultury i edukacji (s. 27) oraz sprawnego państwa prawa (s. 28) jako czynników wzmacniania społeczeństwa obywatelskiego. Na zakończenie przyjrzymy się wizji społeczeństwa obywatelskiego sformułowanej przez Radę Ministrów. Podstawę analizy stanowić będzie exposé Donalda Tuska wygłoszone 23 listopada 2007 r.6 Jak czytamy w komentarzu autorstwa GM Organizacje pozarządowe i zapowiedzi nowego rządu, “Exposé premiera Tuska wygłoszone tydzień temu, oprócz rekordowej długości ma jeszcze jeden walor, przynajmniej z punktu widzenia trzeciego sektora – chyba nigdy Ŝaden z poprzednich premierów nie składał tak konkretnych obietnic skierowanych właśnie do organizacji pozarządowych.” Premier przedstawił kilka konkretnych zamierzeń istotnych dla rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, które jego gabinet zamierza zrealizować, mniej natomiast mówił o samej wizji tego społeczeństwa,., chociaŜ “Obietnica stworzenia strategii rozwoju społeczeństwa obywatelskiego o wieloletniej perspektywie” (15-20 lat) wydaje się być odpowiedzią na postulat sformułowania takiej wizji. Na podstawie obietnicy z exposé trudno jednak wyrokować o kształcie, czy nawet zgodności “strategii” ze strategią rozwoju społeczeństwa obywatelskiego przygotowaną na początku 2005 r., jeszcze w ramach prac pierwszej kadencji Rady Działalności PoŜytku Publicznego. Ten dokument “przybrał postać rządowej strategii wspierania rozwoju społeczeństwa obywatelskiego” uchwałą Rady Ministrów jeszcze za premiera Kaczyńskiego, pod koniec października 2007 roku [Organizacje...]. Natomiast organizacje pozarządowe pojawiają się w exposé premiera głównie w aspekcie polityki społecznej. Jak czytamy w artykule GM, “MoŜe to z jednej strony sugerować, Ŝe nowy rząd będzie traktował jednak organizacje pozarządowe i w ogóle kwestię rozwoju społeczeństwa obywatelskiego w nieco staromodny sposób, jako element wąsko pojętej polityki społecznej, lub wręcz socjalnej. Zwłaszcza, Ŝe wywód poświęcony działaniom na rzecz sektora obywatelskiego kończy się zdaniem: Jedynie w takich warunkach – ambitnie zakreślone cele solidarnej polityki społecznej będzie się udawało mojemu rządowi realizować. Tak więc to społeczeństwo obywatelskie miałoby słuŜyć prowadzeniu skutecznej polityki społecznej przez rząd, a nie na odwrót. 6 Zdajemy sobie sprawę z faktu, iŜ ograniczenie się do exposé Premiera jest pewnego rodzaju uproszczeniem, jednak z uwagi na rolę Premiera w rządzie w duŜym stopniu uzasadnionym. 9 Z drugiej jednak strony być moŜe jest to zapowiedź szerszego i nowoczesnego spojrzenia na politykę społeczną, w której swoje miejsce znajdują dziś rozmaite problemy – kultury, sportu, rynku pracy, ale teŜ i właśnie aktywizacji obywatelskiej. Być moŜe chodzi o rzeczywistą realizację zasady subsydiarności i propagowanie szeroko pojętej polityki społecznej, która jest kształtowana nie tylko przez rząd, ale właśnie przede wszystkim przez organizacje pozarządowe.” [Organizacje...]. GM kończy omówienie najistotniejszych z punktu widzenia organizacji pozarządowych treści exposé Premiera stwierdzeniem “O którym z kierunków myślał premier wygłaszając swoje exposé, niebawem pokaŜe praktyka.” Zanim jednak przejdziemy do praktyki partii, parlamentu i rządu w tym zakresie, odniesiemy się jeszcze do dwu aspektów dokumentów programowych: języka, czyli frekwencji fraz związanych ze społeczeństwem obywatelskim i trzecim sektorem, oraz obietnic podjęcia działań słuŜących realizacji wizji zapisanej w tych dokumentach. Wyniki badania frekwencji fraz zawiera tabela 1. Tabela 1 Frekwencja wyraŜeń związanych ze społeczeństwem obywatelskim i trzecim sektorem w dokumentach programowych partii politycznych tworzących Parlament RP VI kadencji fraza/partia PD PiS PO PSL SdPL SLD społeczeństwo obywatelskie 14 0 10 1 1 2 organizacje pozarządowe 19 1 11 2 3 1 poŜytek publiczny 2 0 2 1 0 0 dialog społeczny i obywatelski 3 1 0 0 1 0 Wolontariat 2 0 1 0 0 0 non-profit/charytatywne 0 1 1 0 0 1 partnerstwo publiczno-prywatne 4 2 6 0 0 0 ekonomia społeczna 2 0 1 0 0 1 trzeci sektor 1 0 2 0 1 0 Porównując analizę 2007 z analizą 2005 [Głowacki, Skrzypiec: 6], stwierdzamy co prawda wzrost częstotliwości występowania interesujących nas tu terminów – przede wszystkim wyraŜeń “społeczeństwo obywatelskie” i “organizacje pozarządowe” – jednak głównie za sprawą dwóch partii: PD i PO7. Trzeba stwierdzić, Ŝe język dokumentu programowego pierwszej z tych dwu partii w największym stopniu nasycony jest róŜnymi wyraŜeniami związanymi z interesującymi nas tu problemami. Najbardziej radykalne zmiany obserwujemy w języku dokumentów programowych dwu partii – PiS i PO. O ile w przypadku tej drugiej pojawiło się w dokumentach “społeczeństwo obywatelskie”, zwiększyła częstotliwość występowania “organizacje pozarządowe”, natomiast zmniejszyło występowanie “partnerstwa publiczno-prywatnego”, to – jak juŜ wspomniano powyŜej – z dokumentów PiS te treści w zasadzie zostały usunięte. Podobnie znacznie zuboŜał język PSL, natomiast w zasadzie nie zmieniła się retoryka dokumentu SLD. Propozycje na rzecz realizacji wizji 7 O ile zmiany na liście analizowanych wyraŜeń – poprzez dodanie terminów “ekonomia społeczna” i “trzeci sektor” - nie zniekształciło znacząco uzyskanego obrazu. Obie te frazy występują w analizowanych dokumentach w ilościach śladowych. To zmiany na liście partii – głównie za sprawą PD, poniewaŜ uwzględnienie SDPL okazuje się bez znaczenia – radykalnie odmieniają ten obraz. 10 Dokumenty programowe partii startujących w wyborach do parlamentu VI kadencji obok wizji społeczeństwa obywatelskiego i trzeciego sektora zawierają równieŜ propozycje realizacji sformułowanych wizji, czyli inaczej mówiąc drugą stronę medalu “obietnice wyborcze”. Nie ulega bowiem wątpliwości, Ŝe sposób postrzegania i mówienia o rzeczywistości determinuje działania mające na celu jej przekształcanie, dlatego w tej części naszej analizy przyjrzymy się właśnie propozycjom takich działań. Konsekwencją braku wizji społeczeństwa obywatelskiego i trzeciego sektora w programie PiS jest brak propozycji bezpośrednich działań na ich rzecz, choć w programie są działania, które dotyczą organizacji pośrednio. Jak czytamy w przywoływanej tu juŜ analizie GM, “Spośród pomysłów, które mogą jakoś wiązać się z sytuacją sektora obywatelskiego warto zwrócić uwagę na zapowiedzi kontynuacji prac nad projektem ustawy o ograniczeniach związanych z pełnieniem funkcji publicznych, który moŜe skutecznie ograniczyć wielu obywatelom równieŜ prawo do swobody zrzeszania się i wykonywania czynności na rzecz własnych organizacji członkowskich” [Czego...]. Największą pulę propozycji zawierają programy PO i PD. Propozycje działań na rzecz sektora organizacji pozarządowych zawarte w programie PO mają zarówno charakter systemowy (np. podrozdział “Społeczeństwo obywatelskie. IV Filar społeczne zaufanie”, s. 49-50), jak i uzupełniający bądź korygujący w stosunku do innych propozycji. Lista propozycji działań na rzecz trzeciego sektora zawartych w programie wyborczym PO obejmuje: o ułatwienie tworzenia partnerstw społecznych (s. 49) – “Rząd Platformy Obywatelskiej zadeklaruje nową umowę społeczną rządu z samorządem dla przeprowadzenia rozległego program decentralizacji – samorząd nie moŜe być jak dziś jedynie przedmiotem manipulacji ze strony centrum. Taka umowa, zaakceptowana przez społeczności i władze lokalne oraz regionalne powinna dać impuls do skokowego wzrostu aktywności obywatelskiej i wykorzystania ogromnego potencjału rozwojowego, jaki tkwi w samorządzie lokalnym i regionalnym” (s. 13); o “wypracowanie jasnych reguł moŜliwego finansowania działań organizacji pozarządowych z funduszy publicznych” (s. 49) – jak pisze GM, “najwyraźniej ideałem jest dla tej partii przekroczenie 60% środków publicznych w całym portfelu, którym dysponują organizacje pozarządowe” [Czego...]; o uproszczenie procedury i upowszechnienie “zasady przekazywania 1 proc. podatku na organizacje poŜytku publicznego, w tym i dla samozatrudnionych”, tzw. “liniowców” (s. 49), czyli osób fizycznych prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą; o zwiększenie “spójności między ustawą o poŜytku publicznym a innymi ustawami, by wyeliminować konflikt relacji między administracją a organizacjami pozarządowymi, jeśli chodzi o dostęp organizacji do wykonywania usług publicznych” (s. 49); o promocję współpracy “między samorządami a organizacjami pozarządowymi, by władze lokalne traktowały organizacje III sektora jako potrzebnego i powaŜnego partnera (s. 49) i “UmoŜliwienie współdziałania władz publicznych i partnerów społecznych przy wyborze projektów i monitorowaniu ich realizacji”; o zwolnienie “świadczeń organizacji pozarządowych (takich jak finansowanie leczenia czy rehabilitacji, zakup leków lub sprzętu pomocniczego) z obciąŜeń podatkowych. Zwolnimy teŜ z podatków pomoc udzielaną takim organizacjom (np. przekazywanie Ŝywności, leków, sprzętu)”, czyli nowelizację ustawy o VAT w zakresie opodatkowania darowizn rzeczowych (s. 49-50); o stworzenie infrastruktury “wsparcia rozwoju organizacji pozarządowych, co ułatwi ich intensywniejsze funkcjonowanie w regionach zapóźnienia cywilizacyjnego i niskiego 11 o o o o potencjału rozwojowego” (s. 50) – w ramach “kompleksowej polityki rolnej PO” poprzez “zwiększenie kompetencji samorządów terytorialnych, samorządów rolniczych, organizacji rolniczych i pozarządowych" (s. 60), ale takŜe dzięki realizacji Programu Leader, który “ma pomóc w tworzeniu lokalnych organizacji stymulujących działanie grup producentów rolnych oraz wspierać lokalne inicjatywy społeczne, takie jak hospicja, domy samotnej matki, ośrodki terapeutyczne, świetlice środowiskowe, kluby sportowe. Ma teŜ wzmocnić rolę samorządu, dając mu moŜliwość korzystania z dodatkowych funduszy” (s. 65); promocję i rozwój zasady “wolontariatu jako sposobu aktywizacji zawodowej i społecznej, jako formy pierwszego zatrudnienia, powrotu na rynek pracy i utrzymywania w zatrudnieniu osób powyŜej 45. roku Ŝycia” (s. 50); ograniczenie blokad “autonomii III sektora poprzez moŜliwość ingerencji nadzorującego ministra w uchwały zarządów fundacji itp., czy ograniczenie zjawiska filantropii indywidualnej i firm – poprzez likwidację moŜliwości odpisu od podatku przeznaczanych na cele społeczne darowizn” (s. 50); “decentralizację poprzez samorządy (zwłaszcza wojewódzkie) i organizacje pozarządowe zadań realizowanych przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych” (s. 45); rozwój ekonomii społecznej jako formę “subsydiowania zatrudnienia, m.in. za pośrednictwem spółdzielni socjalnych” (s. 44). SLD w swoim programie stwierdza, Ŝe “NaleŜy wspierać wszystkie te organizacje, których celem nie jest zdobycie i utrzymanie władzy, lecz chęć kształtowania rzeczywistości oraz wywieranie wpływu na procesy decyzyjne zachodzące w państwie" (s. 7), jednak nie określa sposobu udzielania tego wsparcia. Podobne stanowisko zawiera dokument programowy SPDL “Opowiadamy się takŜe za tworzeniem warunków sprzyjających rozwojowi sektora organizacji pozarządowych, który w wielu sferach wspiera, uzupełnia, a niejednokrotnie zastępuje działania instytucji państwowych i samorządowych” (s. 3) i “Organizacje reprezentujące mniejszości etniczne, narodowe i religijne oraz skupiające osoby bezwyznaniowe powinny mieć dostęp do publicznych środków masowej komunikacji” (s. 7). Natomiast członkowie komitetu Lewicy i Demokratów, jak stwierdza GM, “niepokoją się (…) zatrzymanym w okresie ostatnich dwóch lat [2005-2007 – przyp. RS] rozwojem organizacji pozarządowych i zahamowaniem współpracy z sektorem publicznym.” “Proponują, więc podjęcie działań w kierunku promocji organizacji społecznych (bardzo szeroko pojętych) i rozwijania róŜnych formuł partnerstwa międzysektorowego. (…) Mówi się (…) o zmianach w sprawozdawczości organizacji poŜytku publicznego, które chyba trzeba rozumieć jako uproszczenie. Pada tam równieŜ zdanie o kolejnym uproszczeniu mechanizmu 1%. (…) Autorzy programu tej partii proponują równieŜ kształt pomocy społecznej dla osób Ŝyjących w ubóstwie opierający się o wyspecjalizowane w tym obszarze organizacje pozarządowe (…). Wśród tak zwanych 100 konkretów mowa jest nawet o stworzeniu we współpracy z organizacjami Narodowego Programu Walki z Ubóstwem.” [Czego...]. Jak twierdzi GM w swojej analizie programów wyborczych PSL, “Najwięcej miejsca organizacjom pozarządowym poświęca w programie społeczno-gospodarczym.” Konstatacja, iŜ “działalność pozarządowa nie moŜe mieć li i jedynie wymiaru charytatywnego” prowadzi do wniosku, Ŝe naleŜy się “skupić na promocji bardzo róŜnorodnych i jak najmniejszych organizacji, które angaŜują i uaktywniają obywateli” [Czego...]. Poza dosyć ogólnymi stwierdzeniami w stylu “Zwiększymy wsparcie dla moŜliwości działania organizacji społecznych, zawodowych, związkowych i gospodarczych” (s. 8), “Zwiększymy wsparcie dla organizacji pozarządowych, tworzących bezpieczną przestrzeń Ŝycia obywateli – OSP, PCK, WOPR, GOPR, TOPR oraz inne, świadczące 12 pomoc socjalną i opiekuńczą dla obywateli” (s. 10), czy “poszerzenie inicjatyw społecznych” w sferze pomocy społecznej znalazły się i konkretne propozycje. Jedną z nich jest utworzenie we wspólnotach samorządowych Rzeczników Praw i Obowiązków Mieszkańców, “którzy jak moŜna się domyślać, mieliby pełnić rolę animatorów współpracy między administracją lokalną, organizacjami i obywatelami” [Czego...]. Spotykamy równieŜ propozycję powierzenia organizacjom straŜniczym roli “partnerów w specjalnej komisji sejmowej, która miałaby opiniować projekty aktów prawnych pod kątem ich ewentualnej korupcjogenności.” Jednak najbardziej rewolucyjną jest propozycja wprowadzenia docelowo moŜliwości “odpisywania (do 10%) podatku na organizacje poŜytku publicznego. Niech ludzie sami określają, na jakie cele przeznaczą swoje podatki” (s. 5). Natomiast PD w trzech punktach odpowiada na pytanie “Jak więc wzmocnić społeczeństwo obywatelskie?”. Po pierwsze, w ramach punktu “Promujmy mechanizmy dialogu obywatelskiego” chodzi o: 1) proponowanie rozwiązań oraz umacnianie praktyki “konsultowania działań administracji rządowej i samorządowej z przedstawicielstwem społeczeństwa obywatelskiego, czyli organizacjami pozarządowymi”, np. “przygotowując obowiązujące dla rządu normy dobrych praktyk w zakresie konsultacji społecznych” czy tworzenie “gremiów konsultacyjnych” – opartych na wzorze Rady Działalności PoŜytku Publicznego; 2) “przyjęcie zasady wysłuchania publicznego jako normy w procesie legislacyjnym, a takŜe później jako składnika oceny skutków regulacji; 3) “zapewnienie wpływu środowisk pozarządowych na programowanie i monitorowanie działań finansowanych ze środków UE” i 4) kształtowanie mechanizmów “kontroli społecznej poprzez wsparcie dla niezaleŜnej prasy lokalnej i lokalnych instytucji monitorujących funkcjonowanie władz.” Po drugie, w ramach punktu “Wspierajmy edukację na rzecz społeczeństwa obywatelskiego” proponuje się “zwiększanie dostępu do informacji, wspieranie gazet lokalnych, upowszechnianie dostępu do internetu, mądre programy edukacyjne dla młodzieŜy, upowszechnianie dostępu do porad prawnych”, ale takŜe zadbanie “o to, by szkoła przygotowywała do Ŝycia w społeczeństwie obywatelskim. W tym celu powinna zachęcać uczniów do udziału w organizacjach pozarządowych i wolontariacie” (s. 24). I wreszcie, po trzecie, “Rozwijajmy ekonomię społeczną” (s. 4-5). Jednak poza stwierdzeniem, “Ŝe gospodarka to nie tylko duŜe przedsiębiorstwa, ale takŜe róŜnorodne formy ekonomii społecznej”, a “rozwój takich form przedsiębiorczości moŜe powaŜnie wesprzeć proces przechodzenia od państwa opiekuńczego do nowych zasad pomocy, nastawionych na rozwój aktywności, samoorganizację, edukację i pracę (często oferowaną zamiast zasiłku)”, brak tu konkretnych propozycji działań. Poza powyŜszymi systemowymi propozycjami PD zamierza silnie wspierać inicjatywy obywatelskie oraz “działania wspólnot lokalnych i organizacji poŜytku publicznego przez administrację rządową i samorządową” (s. 20), takŜe: 1) partnerstwo publicznopozarządowo-prywatne jako jeden z priorytetów „10-letniego programu rozwoju mieszkalnictwa” (s. 9); 2) dzięki tworzeniu i wdraŜaniu “lokalnych programów rozwiązywania problemów społecznych, przy współudziale organizacji pozarządowych, instytucji lokalnych i przedsiębiorców” (s. 20); 3) poprzez ułatwianie “organizacjom pozarządowym prowadzenia placówek edukacyjnych, zwłaszcza nastawionych na szeroko rozumianą integrację społeczną” (s. 24); 4) dzięki wprowadzeniu “zasady udziału partnerów społecznych (przedstawicieli przedsiębiorców i pracowników) w przygotowywaniu projektów ustaw gospodarczych” (s. 37). Natomiast propozycje działań nowego rządu w zakresie pozarządowych zawarte w exposé premiera Tuska obejmują: 13 wspierania organizacji o kontynuację prac nad nowelizacją ustawy o działalności poŜytku publicznego i o wolontariacie; o wyasygnowanie kwoty 60 mln zł na Fundusz Inicjatyw Obywatelskich z budŜetu państwa na rok 2008 r.8; o powołanie Zespołu ds. Dialogu Obywatelskiego. Jak czytamy w analizie GM, “Premier w paru miejscach wspominał na przykład o decentralizacji rządzenia. Zapowiedział zwiększenie kompetencji zarządów województw po stronie samorządowej i zmniejszenie zakresu obowiązków wojewodów. Samorządy mają mieć więcej swobody w dysponowaniu środkami unijnymi, ale teŜ zwykłymi środkami z budŜetu państwa przeznaczonymi na realizacje zadań wynikających z ustaw. Oznacza to, Ŝe rola samorządów będzie teŜ rosła w kontekście współpracy trzeciego sektora z administracją publiczną.” Ponadto “Zadeklarował (…), Ŝe polityka społeczna nowego rządu będzie opierać się na zasadach solidarności i pomocniczości. Stąd teŜ znalazły się tam równieŜ obietnice deregulacji, decentralizacji i współtworzenia tej polityki we współpracy z partnerami [Organizacje...]. Zaprezentowana powyŜej lista propozycji wydaje się – przynajmniej po części – odpowiadać na oczekiwania organizacji. Najwięcej uwagi – obok koncepcji wspierania społeczeństwa obywatelskiego i organizacji pozarządowych, czy to ogólnie, czy teŜ w ramach podejść branŜowych, np. pomocy społecznej, rozwoju wsi, bezpieczeństwa, edukacji czy kultury – poświęca się dialogowi społecznemu, międzysektorowej współpracy czy generalnie obniŜeniu fiskalizmu państwa wobec udzielanego organizacjom wsparcia. W zasadzie trzeba stwierdzić, Ŝe obietnice wyborcze partii politycznych zawarte w analizowanych tu programach są mało innowacyjne, czego dowodzi fakt, iŜ w zasadzie trudno znaleźć przykład propozycji wykraczającej poza listę oczekiwań sektora. Co dobrze oddaje uŜyte w analizie exposé Premiera wyraŜenie “staromodne podejście”. Z wielu względów, głównie ogólnikowości propozycji i braku konkretów (najbardziej konkretne jest exposé Premiera Tuska) nie jesteśmy w stanie ocenić tych pomysłów na skali poŜyteczny-szkodliwy dla sektora organizacji pozarządowych. 8 Realizacja tej i następnej propozycji w zasadzie leŜy nie w gestii rządu, a Parlamentu, “ale jak sam premier zauwaŜył, będzie to w duŜej mierze zasługa koalicji rządowej” [Organizacje...]. 14 4. Parlament VI kadencji a społecze spo eczeñ eczeñstwo obywatelskie i trzeci sektor. Realizacja obietnic wyborczych w pierwszym roku kadencji Dobrymi chęciami piekło wybrukowane. Zobaczmy zatem, jak partie zasiadające w nowym parlamencie przekuły zaprezentowane powyŜej obietnice na konkrety w pierwszym roku VI kadencji parlamentu RP, czyli w okresie od 5 listopada 2007 r. (I posiedzenie) do 25 lipca 2008 r. (20. posiedzenie, ostatnie przed przerwą wakacyjną). Analizę realizacji obietnic w pierwszym roku VI kadencji parlamentu rozpoczniemy od przyjrzenia się zamierzeniom rządu Donalda Tuska przedstawionym w początkach jego działania9. Następnie zajmiemy się inicjatywami ustawodawczymi w parlamencie. I w końcu podejmiemy próbę skompilowania listy innych działań waŜnych z punktu widzenia społeczeństwa obywatelskiego i trzeciego sektora w Polsce. Jak czytamy w analizie autorstwa GM, “W planie prac legislacyjnych Rady Ministrów na najbliŜsze sześć miesięcy (…) nie znalazł się właściwie Ŝaden projekt ustawy, który bezpośrednio dotykałby organizacji pozarządowych. Co ciekawe w planach rządu brak projektu zmiany ustawy o działalności poŜytku publicznego i o wolontariacie, co uprawdopodobniałoby tezę, Ŝe nowelizacja w najbliŜszym czasie nie trafi do sejmu.” W planie prac legislacyjnych zamieszczono 123 projekty, z których następujące mogą okazać się istotne dla organizacji pozarządowych: o projekt nowelizacji ustawy z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych, która moŜe objąć zakres ulg i zwolnień od tego podatku; o projekt nowelizacji ustaw o podatkach od osób fizycznych (PIT) i prawnych (CIT). Jak pisze GM, “Z opisu zawartego w planie legislacyjnym wynika, Ŝe głównym motywem tych zmian jest konieczność dostosowania obowiązujących przepisów do prawa unijnego lub skorygowanie ich pod kątem wyroków Trybunału Konstytucyjnego. śaden z wymienianych powodów nie wiąŜe się więc nawet bardzo pośrednio z sytuacją organizacji pozarządowych”; o projekt ustawy o równym traktowaniu, który został przygotowany jeszcze przez poprzedni rząd. “Jego – jak czytamy w analizie GM – celem, według uzasadnienia jest uczynienie zadość wymogom siedmiu dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady Europejskiej odnośnie równego statusu płci, osób róŜnego pochodzenia etnicznego, niepełnosprawnych, osób o róŜnych orientacjach seksualnych, afiliacjach religijnych, etc. Zdaniem Komisji Europejskiej polskie gwarancje prawne równego statusu wszystkich obywateli są niewystarczające. Stąd teŜ nowa regulacja ma właśnie stworzyć odpowiednie przepisy gwarantujące wszystkim równe szanse w obszarze zatrudnienia, edukacji i dostępu do towarów i usług. Idea równego traktowania przełoŜona na przepisy prawne obejmie równieŜ organizacje pozarządowe. Jeśli ustawa wejdzie w Ŝycie, utworzony zostanie specjalny urząd ds. równego traktowania. Będzie to kolejna instytucja, we współpracy z którą organizacje będą miały okazję wykazać się aktywnością. Jednak najbardziej interesujący zapis projektu zawiera się w art. 1.” W myśl tego artykułu “ustawa zapewnia kaŜdemu prawo do równego traktowania”, takŜe w zakresie “przystępowania i działania w związkach zawodowych, organizacjach pracodawców, samorządach zawodowych oraz 9 Na potrzeby analizy planu prac legislacyjnych rządu skorzystamy z opracowania GM zatytułowanego Gabinet Tuska nie planuje Ŝadnych zmian dotyczących bezpośrednio organizacji pozarządowych. 15 organizacji pozarządowych”. Inicjatywy ustawodawcze Analizę inicjatyw ustawodawczych przeprowadziliśmy na podstawie przeglądu listy druków sejmowych i senackich zamieszczonych na stronach internetowych sejmu i senatu do 7 sierpnia 2008 r. Łącznie przeanalizowano 858 druków sejmowych oraz 232 druki senackie. W wyniku badania wybrano 13, których treść moŜe mieć znaczenie dla funkcjonowania organizacji trzeciego sektora w Polsce. Szczegółowy wykaz zakwalifikowanych do analizy druków zawiera tabela 2. 16 Tabela 2 Inicjatywy ustawodawcze i uchwałodawcze sejmu VI-tej kadencji w okresie od 5 listopada 2007 r. do 25 lipca 2008 r. Druk sejmowy Treść Tytuł aktu Wnioskodawcy Stan procesu Propozycje nr 58 71 Uchwała w sprawie powołania Komisji Nadzwyczajnej „Przyjazne Państwo” do spraw związanych z ograniczaniem biurokracji posłowie nowelizacja Kodeksu Postępowania Cywilnego Rada Ministrów uchwalona Przyjęte rozwiązanie ograniczenie biurokracji MP 2007/100/1082 Dz.U.2008 Nr 96, poz. 609 1) w art. 61 dodaje się § 5 w brzmieniu: „§ 5. Organizacje społeczne, do których zadań statutowych naleŜy pomoc ofiarom przestępstw, mogą w sprawach o roszczenia z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym, który stanowi przestępstwo ścigane z oskarŜenia publicznego w postępowaniu karnym, wytaczać za zgodą obywateli powództwa na ich rzecz oraz, za zgodą powoda, wstępować do postępowania w kaŜdym jego stadium.”; Poprawka Senatu: w art. 1 w pkt 1 po lit a dodaje się lit. ... w brzmieniu: "...) § 3 otrzymuje brzmienie: »§ 3. Organizacje społeczne, do których zadań statutowych naleŜy W art. 61: a) § 1 otrzymuje brzmienie: „§ 1. W sprawach o roszczenia alimentacyjne oraz w sprawach o ochronę konsumentów organizacje społeczne mogą wytaczać powództwa na rzecz obywateli.”, b) § 3 otrzymuje brzmienie: „§ 3. Organizacje społeczne, do których zadań statutowych naleŜy ochrona środowiska albo ochrona praw własności przemysłowej, mogą w sprawach z tego zakresu wstąpić, za zgodą powoda, do postępowania w kaŜdym jego stadium.”, c) dodaje się § 5 w brzmieniu: „§ 5. Organizacje społeczne, do których zadań statutowych naleŜy pomoc ofiarom przestępstw, mogą w sprawach o roszczenia z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną czynem 198 Ustawa o zmianie ustawy o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości Rada Ministrów uchwalona Dz.U. 2008/116/732 ochrona środowiska albo ochrona praw własności przemysłowej, mogą w sprawach z tego zakresu wstąpić, za zgodą powoda, do postępowania w kaŜdym jego stadium«,". niedozwolonym, który stanowi przestępstwo ścigane z oskarŜenia publicznego w postępowaniu karnym, wytaczać za zgodą obywateli powództwa na ich rzecz oraz, za zgodą powoda, wstępować do postępowania w kaŜdym jego stadium.”. Projekt zmian zakresu działania i struktury organizacyjnej PARP mający na celu umoŜliwienie wdraŜanie programów operacyjnych w latach 2007-2013 W art. 6b po ust. 1 dodaje się ust. 1a w brzmieniu: „1a. Przez podmiot działający na rzecz zatrudnienia, rozwoju zasobów ludzkich lub potencjału adaptacyjnego przedsiębiorców rozumie się w szczególności: 1) organ prowadzący szkołę lub placówkę działającą w systemie oświaty; 2) uczelnię; 3) jednostkę naukową; 4) inną osobę prawną, która zgodnie ze statutem prowadzi działalność szkoleniową; 5) przedsiębiorcę wykonującego działalność gospodarczą w zakresie szkoleń.” 258 Ustawa o zmianie ustawy o ochronie przeciwpoŜarowej oraz niektórych innych ustaw PO uchwalona 25.07.2008 r., nieopublikowan a 18 Celem jest wprowadzenie „przejrzystości w zakresie współpracy na obszarze: samorząd terytorialny – ochotnicze straŜe poŜarne i Związki OSP RP oraz Państwowa StraŜ PoŜarna – ochotnicze straŜe poŜarne i ich związki”. Propozycja: W art. 32 po ust.3a dodaje się ust.3b w brzmieniu: „3b. Rada gminy moŜe przekazywać jednostkom ochotniczej straŜy poŜarnej środki pienięŜne w formie dotacji przedmiotowej, o której mowa w art. 174 ust. 2 ustawy”. Uchwalona treść art. 32 ust. 3b „3b. Jednostki samorządu terytorialnego mogą przekazywać ochotniczym straŜom środki pienięŜne w formie dotacji.”. 327 Rządowy dokument „Krajowy Plan Działań na rzecz Zatrudnienia na 2008 rok” Rada Ministrów 340 Ustawa o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych PO „Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy uchwalany przez Radę Ministrów KPDZ, zawierający zasady realizacji Europejskiej Strategii Zatrudnienia, stanowi podstawę realizacji zadań państwa w zakresie promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej.” I czytanie Art. 17 ust. 1 pkt 39 otrzymuje brzmienie: Wolne od podatku są: „39) dochody związków zawodowych, społecznozawodowych organizacji rolników, izb rolniczych, izb gospodarczych, organizacji pracodawców i partii politycznych, działających na podstawie odrębnych ustaw – w części przeznaczonej na cele statutowe, z wyłączeniem działalności gospodarczej”. 463 Ustawa o zmianie ustawy o działalności poŜytku publicznego i wolontariacie oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych LiD w komisjach „Art. 27 Podatnik podatku dochodowego od osób fizycznych moŜe, na zasadach i w trybie określonym w odrębnych przepisach, przekazać do 2% podatku obliczonego zgodnie z odrębnymi przepisami na rzecz wybranych przez siebie organizacji poŜytku publicznego z moŜliwością wskazania osoby lub przedsięwzięcia, na rzecz których kwota odpisu jest przekazywana”. 561 Ustawa o zmianie ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących PO uchwalona wprowadzenia obowiązku posługiwania się tzw. certyfikowanym (bezpiecznym) Dz.U.2008/127 19 zadania publiczne /817 podpisem elektronicznym przez płatników składek przekazujących dokumenty ubezpieczeniowe do ZUS drogą elektroniczną 665 Ustawa o zasadach planowania i realizacji polityki społecznej PiS skierowana do Komisji Polityki Społecznej i Rodziny – 24.06.2008 Art. 1 „Ustawa określa zasady planowania, realizacji i oceny polityki społecznej prowadzonej w ramach polityki rozwoju oraz w ramach przedsięwzięć Unii Europejskiej na rzecz zatrudnienia, rozwoju zasobów ludzkich i integracji społecznej, a takŜe podmioty realizujące tę politykę." 680 Ustawa o licencjach prawniczych i świadczeniu usług prawniczych PiS skierowana do Komisji Sprawiedliwośc i i Praw Człowieka – 25.07.2008 „Inicjatywa zawarta w projekcie ustawy o licencjach prawniczych i świadczeniu usług prawniczych zmierza do tego, aby rozgraniczyć sfery pomocy prawnej na tę, w której świadczy się pomoc dla najbardziej potrzebujących i gdzie obywatel nie ma wpływu na przyznanego do reprezentacji adwokata lub radcę prawnego z urzędu, od tej, w której świadczy się komercyjne usługi prawnicze, klient dokonuje swobodnego wyboru prawnika, a o wynagrodzeniu prawnika decydują zasady gospodarki wolnorynkowej. Aby zlikwidować źródło patologii, sfera komercyjnego świadczenia usług prawniczych powinna być całkowicie wyłączona, spod wpływu rynkowych konkurentów, jak to ma miejsce w przypadku (…) sektora usług prawniczych opartych o monopol przyznany samorządom zawodowym.” 20 697 Ustawa o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz o zmianie niektórych innych ustaw PiS skierowana do Komisji Finansów Publicznych Propozycja zmiany art. 29 ust. 10 w sprawie opodatkowania produktów spoŜywczych przekazywanych „wyłącznie na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez te organizacje [pozarządowe]”. 768 Rządowy projekt ustawy o udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko Rada Ministrów skierowany do Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa 25.07.2008 Projekt dotyczy: zasad i trybu postępowania podczas udostępniania informacji o środowisku i jego ochronie, ocenach oddziaływania na środowisko oraz zasady udziału społeczeństwa w ochronie środowiska oraz powołania Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, którego celem będzie usprawnienie procesu zarządzania środowiskiem. Projekt wprowadza zapis, Ŝe przedsięwzięcia mogące znacząco lub potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko oraz na obszary Natura 2000 wymagać będą przeprowadzenia oceny, w ramach której określone zostaną: środowisko, zdrowie i warunki Ŝycia ludzi, dobra materialne, zabytki, dostępność kopalin, sposoby zapobiegania i zmniejszania negatywnego wpływu na środowisko przewidzianych inwestycji oraz zakres monitoringu przedsięwzięcia. Projekt ma na celu wykonanie prawa UE 819 Ustawa o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw wraz z projektem Rada Ministrów skierowana do I czytania Propozycja zmiany zapisu art. 29 ust. 10 i uchylenia ust. 10a, co jest podyktowane faktem, Ŝe ust. 10a powiela zapisy ust. 10. „Oba te przepisy zakładają bowiem 21 aktów wykonawczych Ustawa o spółdzielniach socjalnych określanie podstawy opodatkowania w przypadku nieodpłatnych dostaw towarów według realnej wartości tych dostaw, pomimo Ŝe posługują się przy tym odmienną terminologią. (...) NaleŜy wskazać, Ŝe przepis art. 29 ust. 10 umoŜliwia określanie podstawy opodatkowania przy nieodpłatnych przekazaniach towarów (darowiznach) z uwzględnieniem ceny nabycia towarów (kosztu wytworzenia), określanych w momencie dostawy tych towarów.” projekt podkomisji w sejmowej Podkomisji stałej ds. współpracy Propozycje: a) nowe brzmienie art. 5a. dotyczącego sposobu zatrudniania i z organizacjami pozarządowym i warunków członkowstwa w spółdzielniach socjalnych w przypadku, gdy ich załoŜycielami są organizacje pozarządowe lub gminy; b) rozstrzygnięcie czy w spółdzielniach socjalnych winno być zatrudnionych 50% czy teŜ tylko 40% osób zagroŜonych wykluczeniem społecznym; c) określenie czasu refundacji składki na ubezpieczenie społeczne ze środków Funduszu Pracy do – w przypadku wydolności funduszu – odpowiednio do 36 i 18 miesięcy. 22 Na podstawie informacji zestawionych w tej tabeli moŜna stwierdzić, Ŝe tylko 3 inicjatywy ustawodawcze skierowane do parlamentu wpisują się w oczekiwania trzeciego sektora (zestawione w punkcie 2 niniejszej analizy), a mianowicie: o projekt PiS i rządu w sprawie uregulowania problemu VAT od darowizn rzeczowych i usług świadczonych nieodpłatnie na rzecz organizacji prowadzących działalność charytatywną o oraz w sprawie innych darowizn na cele społeczne (m.in. w CIT i PIT); o projekt LiD w sprawie zwiększenia do 2% kwoty podatku, który podatnik podatku dochodowego od osób fizycznych moŜe przekazać na rzecz organizacji poŜytku publicznego. Natomiast pozostałe zestawione w tabeli 2 inicjatywy tylko pośrednio odnoszą się (np. ustawa o ochronie poŜarowej) lub mogą odnosić do organizacji pozarządowych (np. ustawa o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne czy ustawa o udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko). I wreszcie pozostałe inicjatywy podejmowane przez partie, kluby i koła parlamentarne, instytucje parlamentu VI kadencji (komisje, podkomisje, zespoły) oraz inne podmioty (rząd, ministerstwa). Lista tych inicjatyw obejmuje: 1) dialog obywatelski – utworzenie Parlamentarnego Zespołu ds. Dialogu Obywatelskiego z inicjatywy Marszałka Senatu Bogdana Borusewicza i grupy parlamentarzystów10; 2) utworzenie Parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi w ramach sejmowej Komisji Polityki Społecznej11; 3) nowelizacja ustawy o działalności poŜytku publicznego i o wolontariacie – była przedmiotem spotkań Parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi 9 kwietnia 2008 r.12; 4) Mechanizm 1%: o 1% dla partii politycznych (inicjatywa PO)13; o problem związany z komunikatem Ministerstwa Finansów w sprawie przekazywania 1% przez osoby zalegające ze zobowiązaniami podatkowym był przedmiotem zainteresowania sejmowej Podkomisji ds. Organizacji Pozarządowych14; o nowelizacja PIT, która ma rozwiązać problem z 1% od podatników zalegających ze zobowiązaniami podatkowymi (projekt Ministerstwa Finansów15); 5) VAT od darowizn rzeczowych i usług świadczonych nieodpłatnie na rzecz organizacji prowadzących działalność charytatywną: o interpelacja posła Henryka Siedlaczka (PO)16; o informacja prezydium Parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi na temat postępów prac nad rozwiązaniem kwestii zwolnienia z podatku VAT darowizn rzeczowych przekazywanych organizacjom charytatywnym17; 6) Pomoc prawna dla obywateli (projekt Ministerstwa Sprawiedliwości18); 7) nowelizacja ustawy o spółdzielniach socjalnych – prace nad nowelizacją rozpoczęła Podkomisja ds. współpracy z organizacjami pozarządowymi19; 8) program, tryb i zasady dofinansowania wypoczynku letniego dzieci i młodzieŜy z budŜetu 10 Kompas z 8.02.2008 r. http://www.isp.org.pl/kompas/index.php?v=news&id=92. Dostęp do większości przywołanych w tej części dokumentów z biuletynu Kompas zrealizowano 26 lipca 2008 r. Kompas z 29.01.2008 r. http://www.isp.org.pl/kompas/index.php?v=news&id=86. 12 Kompas z 10.04.2008 r. http://www.isp.org.pl/kompas/index.php?v=news&id=112 i 10.07.2008 r., Kompas z http://www.isp.org.pl/kompas/index.php?v=news&id=137. 13 Kompas z 16.12.2007 r., http://www.isp.org.pl/kompas/index.php?v=news&id=66. 14 Kompas 10.05.2008 r., http://www.isp.org.pl/kompas/index.php?v=news&id=121. 15 Kompas z 7.07.2008 r., http://www.isp.org.pl/kompas/index.php?v=news&id=135. 16 Kompas z 6.03.2008 r. http://www.isp.org.pl/kompas/index.php?v=news&id=101. 17 Kompas z 12.07.2008 r. http://www.isp.org.pl/kompas/index.php?v=news&id=137. 18 Kompas z 22.04.2008 r. http://www.isp.org.pl/kompas/index.php?v=news&id=117 i Kompas z 29.07.2008 http://www.isp.org.pl/kompas/index.php?v=news&id=138. 19 Kompas z 28.02.2008 r. http://www.isp.org.pl/kompas/index.php?v=news&id=99. 11 państwa i funduszy celowych w 2008 r. był przedmiotem zainteresowania Podkomisji Stałej ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi Sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny 10 kwietnia 2008 r., kiedy to rozpatrzono informacje Ministra Edukacji Narodowej, Ministra Obrony Narodowej, Ministra Pracy i Polityki Społecznej, Ministra Sportu i Turystyki i Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego20; 9) Rozpatrzenie informacji NajwyŜszej Izby Kontroli o wynikach kontroli prawidłowości udzielania i rozliczania przez jednostki samorządu terytorialnego dotacji na zadania zlecone podmiotom niezaliczanym do sektora finansów publicznych przez Podkomisję Stałą do spraw Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi Sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny 9 lipca 2008 r.21; 10) prezentacja postulatów dotyczących uregulowania zbiórek publicznych przez stronę pozarządową w trakcie spotkania Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi 10 lipca 2008 r.; te problemy zostały zgłoszone równieŜ przez organizacje Komisji “Przyjazne Państwo” w trakcie spotkania 26 marca 2008 r.22; 11) nowelizacja ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy - prace nad zmianami trwają w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej - “W czerwcu br. projekt został skierowany do konsultacji międzyresortowych i społecznych. 23 lipca ministerstwo opublikowało w Biuletynie Informacji Publicznej nową wersję projektu, która jednak nie zawiera jeszcze wszystkich propozycji uwzględnionych przez resort w toku konsultacji”23; 12) W ramach identyfikacji barier prawnych utrudniających działanie obywateli w róŜnych obszarach Ŝycia społecznego Komisja “Przyjazne Państwo” spotkała się z organizacjami pozarządowymi. Przedstawiciele organizacji oprócz postulatów w sprawie nowelizacji ustawy o działalności poŜytku publicznego, zmian w ustawie o fundacjach24, ustawie Prawo o stowarzyszeniach25 czy zwolnień z VAT-u darowizn rzeczowych zgłosili równieŜ następujące postulaty: o “uproszczenia księgowości przynajmniej dla organizacji nieprowadzących działalności gospodarczej”; o “ujednolicenia limitów odliczeń darowizn od osób prawnych i fizycznych do obowiązującego parę lat temu poziomu 10 proc. dochodu oraz zharmonizowania zasad przekazywania darowizn na rzecz kościelnych osób prawnych z tymi, które dotyczą wszystkich innych organizacji społecznych”; o “podniesienia lub zniesienia limitu kwotowego stypendiów udzielanych przez organizacje pozarządowe studentom i uczniom”; o “doprecyzowania przepisów ustawy o finansach publicznych, tak aby umoŜliwić swobodne realizowanie regrantingu i programów dotacyjnych finansowanych ze środków publicznych”; o uchylić obecnie obowiązującą ustawę “o zbiórkach publicznych i przyjąć nowe rozwiązania prawne adekwatne do współczesnych realiów”; o zmian w kodeksie postępowania administracyjnego poprzez “korektę art. 31 kpa tak, aby nie tworzył on pola dla uznaniowych decyzji urzędników odnośnie wyraŜania opinii przez organizacje w sprawach, w których nie są one stroną”; 20 Kompas z 15.04.2008 r., http://www.isp.org.pl/kompas/index.php?v=news&id=116. Kompas z 10.07.2008 r. http://www.isp.org.pl/kompas/index.php?v=news&id=136. Kompas z 12.07.2008 r. http://www.isp.org.pl/kompas/index.php?v=news&id=137 i Kompas z 11.04.2008 r. http://www.isp.org.pl/kompas/index.php?v=news&id=113. 23 Kompas z 4.08.2008 r. http://www.isp.org.pl/kompas/index.php?v=news&id=140. Dostęp zrealizowano 6 września 2008 r. 24 “Na przykład: w ustawie o fundacjach naleŜałoby wykreślić lub dostosować do realiów art. 1 mówiący o celach, dla których tworzone są fundacje. Dobrą propozycją jest równieŜ zniesienie obowiązku przesyłania sprawozdań właściwemu ministrowi. Zlikwidowałoby to fikcyjny mechanizm kontroli nad fundacjami Powszechnie wiadomo bowiem, Ŝe resorty nie zapoznają się ze sprawozdaniami, a zwiększają one obciąŜenia biurokratyczne.” 25 “W ustawie Prawo o stowarzyszeniach postulowano wykreślenie przepisu uprawniającego starostów do wyraŜania opinii odnośnie wniosków dotyczących rejestracji stowarzyszeń, argumentując, Ŝe powoduje on nieuzasadnione ograniczenie swobody zrzeszania się. Zaproponowano równieŜ zniesienie nadzoru starostów nad stowarzyszeniami.” 21 22 24 o zmian w ustawie o Krajowym Rejestrze Sądowym poprzez “ustawowe zobligowanie sądów rejestrowych do uzasadniania odmów rejestracji organizacji z przyczyn formalnych”26. Podobnie jak lista propozycji, takŜe lista podjętych w trakcie pierwszego roku VI kadencji parlamentu inicjatyw wydaje się – przynajmniej po części – odpowiadać na oczekiwania organizacji. Choć trzeba przyznać, Ŝe jest o wiele skromniejsza niŜ ta pierwsza i, co bardziej istotne, w ograniczonym stopniu obejmuje szczególnie waŜne dla sektora inicjatywy (np. nowelizacje ustaw o działalności poŜytku publicznego, o stowarzyszeniach, fundacjach itp.). Najbardziej zaawansowana są inicjatywy w sprawie VAT-u od darowizn, mechanizmu 1% i nowelizacja ustawy o spółdzielniach socjalnych, które znajdują się obecnie na etapie prac komisji sejmowych. Pozostałe pozostają na etapie zamierzeń i projektów lub prac ministerialnych. Jednak jeszcze skromniejsza jest lista sfinalizowanych inicjatyw, które mogą być interesujące dla III sektora. śadna z nich nie odnosi się wprost do jego oczekiwań. Przy okazji warto równieŜ zwrócić uwagę, Ŝe tylko jedno z analizowanych tu głosowań (w sprawie projektu ustawy o udziale społeczeństwa w ochronie środowiska) miało charakter konfrontacyjny, tzn. podzieliło głosujących na popierających i opozycję. W innym przypadku zaobserwowaliśmy absencję jednego z Klubów (PiS), co jednak wydaje się mieć raczej związek z walką polityczną ugrupowań parlamentarnych niŜ sprzeciwem wobec treści ustawy (nowelizacja ustawy o informatyzacji podmiotów realizujących zadania publiczne). 26 Kompas z 11.04.2008 r. http://www.isp.org.pl/kompas/index.php?v=news&id=113. 25 Tabela 3 Wyniki sejmowych głosowań nad projektami ustaw wymienionymi w tabeli 2 Druk sejmowy Głosowanie Wyniki głosowania wg klubów i kół sejmowych nr 58 Głosowanie nad przyjęciem w całości projektu uchwały w sprawie powołania Komisji Nadzwyczajnej „Przyjazne Państwo” do spraw związanych z ograniczaniem biurokracji, w brzmieniu przedłoŜenia zawartego w druku nr 58, wraz z przyjętą poprawką Głosowanie nad przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego, w brzmieniu proponowanym przez Komisję Nadzwyczajną PO PiS Lewica PSL niezrzesze ni SDPLNL DK P 192 138 33 Nd 25 6 Nd Nd Przec. 0 1 0 Nd 0 0 Nd Nd Wstrz. 0 1 4 Nd 0 0 Nd Nd Ng 17 19 16 Nd 6 2 Nd Nd Za 194 155 48 Nd 28 8 Nd Nd Przec. 0 0 0 Nd 0 0 Nd Nd Wstrz. 0 0 0 Nd 0 0 Nd Nd Ng 15 4 5 Nd 3 0 Nd Nd Za 199 140 Nd 33 24 7 7 2 Przec. 0 0 Nd 0 0 0 0 0 Wstrz. 0 0 Nd 0 0 0 0 0 Ng 10 18 Nd 9 7 2 1 1 Za 198 138 47 Nd 27 5 Nd 3 Przec. 0 0 0 Nd 0 0 Nd 0 Wstrz. 3 0 0 Nd 0 0 Nd 0 Za LiD 71 Głosowanie nad odrzuceniem poprawki Senatu 198 Głosowanie nad przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, w brzmieniu proponowanym przez Komisję Gospodarki 258 561 768 Głosowanie nad przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o ochronie przeciwpoŜarowej oraz niektórych innych ustaw, w brzmieniu proponowanym przez Komisję Administracji i Spraw Wewnętrznych oraz Komisję Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej Głosowanie nad przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne, w brzmieniu proponowanym przez Komisję Administracji i Spraw Wewnętrznych, wraz z przyjętą poprawką Głosowanie nad przyjęciem wniosku o odrzucenie w pierwszym czytaniu projektu ustawy o udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko Ng 12 20 3 Nd 4 4 Nd 0 Za 208 156 Nd 38 30 7 7 3 Przec. 0 0 Nd 0 0 0 0 0 Wstrz. 0 0 Nd 0 0 0 0 0 Ng 1 2 Nd 4 1 2 1 0 Za 199 0 Nd 28 29 7 8 2 Przec. 0 0 Nd 0 0 0 0 0 Wstrz. 0 0 Nd 0 0 0 0 0 Ng 10 158 Nd 14 2 2 0 1 Za 0 154 Nd 0 0 2 0 0 Przec. 208 1 Nd 38 30 6 7 3 Wstrz. 0 1 Nd 0 0 0 0 0 Ng 1 2 Nd 4 1 1 1 0 Objaśnienia: Nd – nie dotyczy Ng – nie głosowało Przec. – głosowało przeciw Wstrz. – wstrzymało się od głosu Za – głosowało za 27 5. Podsumowanie, czyli wizja społecze spo eczeñ eczeñstwa obywatelskiego i trzeciego sektora w pierwszym roku działania dzia ania parlamentu RP VI kadencji Podsumowując badanie realizacji obietnic wyborczych przez partie tworzące parlament VI kadencji w pierwszym roku trzeba stwierdzić, Ŝe zasadniczo nic istotnego z punktu widzenia społeczeństwa obywatelskiego i organizacji pozarządowych w Polsce się nie zdarzyło. Trudno nie przyznać, Ŝe nie są to najwaŜniejsze problemy dla ugrupowań parlamentarnych. Wyłaniająca się z programów wyborczych w kampanii 2007 wizja obu tych fenomenów nie odbiega od poprzedniej, z roku 2005, choć zauwaŜalne jest przesunięcie zainteresowania omawianymi tu kwestiami pomiędzy partiami. Wśród podjętych inicjatyw znajdujemy kilka doraźnych (np. w sprawie VAT-u od darowizn czy 1% od zalegających podatników) tak na poziomie parlamentu (ustawy), jak i działań poselskich. Natomiast zdecydowanie brakuje zaawansowanych inicjatyw w sprawach konstytutywnych dla trzeciego sektora (nowelizacje waŜnych ustaw). Czy taki stopień realizacji obietnic pozwala oczekiwać, Ŝe resztę kadencji jednak wypełnią działania słuŜące organizacjom pozarządowym, a działalność parlamentu w pierwszym roku kadencji zaowocuje dobrze przygotowanym do realizacji tego celu gruntem? Pozytywnym sygnałem moŜe być np. plan pracy Podkomisji Stałej ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi Sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny w II półroczu bieŜącego roku, w którym znalazły się: o “zasady zbiórki funduszy w formie publicznej przedstawione przez grupę fundacji, o skutki przekazywania 1% w podziale na województwa i powiaty w kontekście proponowanej zmiany ustawy o podatku dochodowym; o wielkość środków przewidywanych na przyszły rok w ustawie budŜetowej na wypoczynek dzieci i młodzieŜy (w poszczególnych resortach); o realizacja zadań FIO w 2008 r. i wieloletni plan FIO na lata 2009-2013; o komisyjny projekt ustawy o zmianie ustawy o spółdzielniach socjalnych; o projekt zmiany ustawy o działalności poŜytku publicznego i o wolontariacie”27. 27 Kompas z 10.07.2008 r. http://www.isp.org.pl/kompas/index.php?v=news&id=136. 6. Aneksy 1) Dokumenty programowe partii tworzących Parlament VI kadencji poddane analizie Partia Partia Demokratyczna (PD) – Demokratyczne Koło Poselskie Prawo i Sprawiedliwość (PiS) – Klub Parlamentarny Platforma Obywatelska (PO) – Klub Parlamentarny Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL) – Klub Poselski Socjaldemokracja Polska Klub Poselski SDPL-Nowa Lewica Sojusz Lewicy Demokratycznej (SLD) – Klub Poselski Lewica Dokumenty programowe (wyborcze) Program http://www.demokraci.pl/index.php?do=stand ard&navi=0001,0003 Dbamy o Polskę. Dbamy o Polaków, s. 72 z 8.10.2007 r. http://www.pis.org.pl/download.php?g=mmed ia&f=progam_pis_2007.pdf By Ŝyło się lepiej wszystkim - Program PO. Polska zasługuje na cud gospodarczy, s. 90, z 10.2007 r. http://www.platforma.org/program/ Razem tworzymy lepszą przyszłość. Narodowe priorytety PSL na lata 2007–2011, s. 10, z 2007 r. http://www.psl.pl/download/priorytety.pdf Deklaracja Programowa Socjaldemokracji Polskiej, s. 8, z 14.06.2006 r. http://www.sdpl.pl/index.php/ida/116/ Polska Demokratyczna i Socjalna. Konstytucja Programowa Sojuszu Lewicy Demokratycznej, s. 14, z 2-3.06.2007 r. http://www.sld.org.pl/index.php?view=1&art_i d=12959&pid=18&ret_id=203&rsid=0 Inicjatywy ustawodawcze Brak danych http://www.kppis.pl/projekty_ustaw, m3,1.html – od 8.11.2007 r. do 15.04.2008 r. – łącznie 54 inicjatywy http://www.platformanawiejskiej.pl/u stawy.html,projekty - w 2008 r. 39 inicjatyw http://www.klub.psl.pl/ - brak danych (dostęp 28.08.2008 r.) Brak danych http://lewica.kluby.sejm.pl/test/inde x.php?option=com_content&task=b logsection&id=6&Itemid=29 od 18.11.2007 r. do 22.07.2008 r. – łącznie 27 inicjatyw Wszystkie programy partyjne pobrane ze stron internetowych partii 22 lipca 2008 r. 2) Strony internetowe klubów i kół parlamentarnych PD – brak strony internetowej Koła PiS – http://www.kppis.pl/ PO – http://www.platformanawiejskiej.pl/ PSL – brak strony internetowej Klubu SDPL – brak strony internetowej Klubu SLD – http://lewica.kluby.sejm.pl/test/index.php 3) Inne druki parlamentarne i rządowe “3. posiedzenie Parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi. Materiały M-626”. KANCELARIA SENATU BIURO INFORMACJI I DOKUMENTACJI. Dział Analiz i Opracowań Tematycznych. Lipiec 2008. “Informacje o przebiegu prac sejmowej Podkomisji stałej ds. współpracy z organizacjami pozarządowymi (stan na 9 kwietnia 2008 r.). Materiały M-618.” KANCELARIA SENATU BIURO INFORMACJI I DOKUMENTACJI. Dział Analiz i Opracowań Tematycznych. Kwiecień 2008. “Krajowy Plan Działań na rzecz Zatrudnienia na 2008 rok. Dokument zaakceptowany przez Radę Ministrów 12 lutego 2008 r.” Druk Sejmowy nr 327 z 10.03.2008 r. http://orka.sejm.gov.pl/Druki6ka.nsf (dostęp 22.07.2008 r.) Druki senackie od nr 1 do numeru 232 http://www.senat.gov.pl/k7/pos/pracet.htm (dostęp 5.09.2008 r.). Druki sejmowe od numeru 1 do numeru 858 http://orka.sejm.gov.pl/Druki6ka.nsf (dostęp 29 7.08.2008 r.). Głosowania Sejmu od posiedzenia nr 1 do posiedzenia nr 20 w dniach 22-25 lipca 2008 r. http://orka.sejm.gov.pl/SQL.nsf/posglos?OpenAgent&6 (dostęp 7.08.2008 r.). 4) Literatura Ewaluacja raportu z badań “Politycy wobec społeczeństwa obywatelskiego 2006/2007”, Warszawa, 24 października 2007 r. P. Głowacki i R. Skrzypiec. 2008. Raport z realizacji przez partie polityczne obietnic wyborczych dotyczących społeczeństwa obywatelskiego w V kadencji parlamentu (20052007), Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych, Warszawa. GM, Czego moŜemy spodziewać się po nowym Sejmie? Biuletyn Kompas z 19.10.2007 r. http://www.isp.org.pl/kompas/index.php?v=news&a=12 (dostęp 26.07.2008 r.) GM, Gabinet Tuska nie planuje Ŝadnych zmian dotyczących bezpośrednio organizacji pozarządowych. http://www.isp.org.pl/kompas/index.php?v=news&id=83 (dostęp 26.07.2008 r.) GM, Organizacje pozarządowe i zapowiedzi nowego rządu. Kompas z 31.11.2007 r. http://www.isp.org.pl/kompas/index.php?v=news&id=62 (dostęp 26.07.2008 r.). Informacje ze strony internetowej Programu Kompas od września 2007 r. do lipca 2008 r. (dostęp 26.07.2008 r.). 30
