irena sendler – matka dzieci holokaustu

irena sendler – matka dzieci holokaustu

Bartosz Kicki
IRENA SENDLER – MATKA DZIECI HOLOKAUSTU
1. GŁÓWNE ZAGADNIENIA LEKCJI
Podczas lekcji uczniowie poznają postać Ireny Sendler, Sprawiedliwej Wśród Narodów Świata. Na jej przykładzie poznają postawy i motywacje ludzi ratujących innych
ludzi.
2. CELE LEKCJI
Po zakończeniu lekcji uczeń powinien:
Znać genezę Holokaustu i główne sposoby jego realizacji
Umieć wyjaśnić terminy, wymienione w punkcie 5 scenariusza
Ocenić postawę Polaków, którzy ratowali śydów w okresie II wojny światowej
Podczas zajęć rozwijane są umiejętności:
rzeczowej dyskusji
kulturalnej i poprawnej językowo argumentacji
empatii
3. UWAGI DOTYCZĄCE REALIZACJI LEKCJI
Podczas lekcji w formie mini-wykładu nauczyciel wprowadza uczniów w problematykę Holokaustu. Dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych będzie to raczej przypomnienie i usystematyzowanie posiadanej juŜ wiedzy. Uczniowie na podstawie lektury
fragmentów wspomnień ocalonych tworzą obraz Ireny Sendler – „Matki dzieci Holokaustu”. Czas: 45 minut.
4. ŚRODKI DYDAKTYCZNE
biogram Irany Sendler – załącznik nr 1
karty „IRENA SENDLER”
Słowniczek pojęć
Wiersz „Sześcioletnia z getta…”
5. POJĘCIA KLUCZOWE
Patrz: Słowniczek
6. PRZEBIEG LEKCJI
Przygotowanie
Na tablicy zawieś wszystkie karty „IRENA SENDLER” zdjęciem na zewnątrz. Jeśli
dysponujesz plakatem z projektu „Sprawiedliwi”, zawieś go w widocznym i dostępnym dla uczniów miejscu – tak, aby mogli przeczytać informację o Irenie Sendler.
Jeśli nie masz plakatu, zawieś pochodzący z niego biogram – załącznik nr 1.
Wprowadzenie
Przedstaw temat planowanych zajęć. W formie mini-wykładu omów genezę
Holokaustu oraz proces Zagłady śydów, szczególnie na ziemiach polskich. Opowiedz o postawach Polaków woobec Zagłady, uwzględniając dylematy moralne i zagroŜenie własnego Ŝycia, jakie niósł za sobą wybór: pomagam. UŜyj terminów ze
Słowniczka, w miarę potrzeby objaśniając je uczniom.
Rozwinięcie
Podziel uczniów na grupy. Zespołom rozdaj po jednej karcie „IRENA SENDLER” (kaŜdej grupie inną). Poproś, aby uczniowie na podstawie fragmentu listu
ocalonego dziecka nadali tytuł zdjęciu Ireny Sendler, które umieszczono na karcie.
Po wykonaniu zadania karty z nadanym tytułem powinny wrócić na tablicę.
Następnie poszczególne grupy uzasadniają nadany przez siebie tytuł. Prezentację warto wzbogacać dodatkowymi pytaniami. Jeśli w czasie prezentacji wywiąŜe
się dyskusja, pozwól na nią, szczególnie jeśli padają inne propozycje tytułu.
Podsumowanie
Przeczytaj głośno wiersz Jerzego Ficowskiego „Sześcioletnia z getta…”. Zapytaj uczniów, dlaczego przedstawiona w nim dziewczynka umarła. Czy miała szanse
przeŜyć? Co musiałoby się stać, aby przeŜyła?
Poproś uczniów, aby odnaleźli przykłady innych Polaków, którzy – podobnie
jak Irena Sendler – pomagali przeŜyć śydom w okresie II wojny światowej. Zasugeruj, aby w kaŜdym z odnalezionych przykładów zastanowili się, dlaczego?
MoŜliwość kontynuacji
WaŜnym uzupełnieniem lekcji jest obejrzenie filmu „Dzieci Ireny Sendler”, a takŜe
dyskusja po projekcji. Do takich zajęć niezwykle przydatne będą materiały zawarte w
multimedialnym wydawnictwie edukacyjnym „Irena Sendlerowa”. Do konstruowania
własnych scenariuszy warto wykorzystać cytowaną tu w kartach pracy publikację
„Matka dzieci Holokaustu” (biografia Ireny Sendler) lub trzytomowe wydawnictwo
„Dzieci Holokaustu mówią” (relacje ocalonych z Holokaustu dzieci, obecnie tworzących Stowarzyszenie Dzieci Holokaustu). Warto przeprowadzić zajęcia z wykorzystaniem pakietu The Jewish Foundation For The Righteous „Cechy, które zwycięŜają
przeszkody”.
ZAŁĄCZNIK 1
Odwaga
Irena Sendler
Warszawa, Polska. 1942 rok.
Gdy Niemcy zaatakowali Polskę we wrześniu 1939 roku, Irena Sendler pracowała w miejskim ośrodku pomocy społecznej w Warszawy. W stolicy Polski mieszkało wtedy trzysta siedemdziesiąt pięć tysięcy śydów. Była to ich największe skupisko w Europie. Stanowili oni
prawie 30 % mieszkańców miasta. Niemcy zaczęli prześladować warszawskich śydów od
samego początku okupacji. Od początku teŜ Irena Sendler wykorzystywała swoje kontakty,
by pomagać finansowo i materialnie rodzinom Ŝydowskim w trudnej sytuacji.
12 października 1940 roku, w Ŝydowskie święto Jom Kippur, Niemcy wydali dekret o stworzeniu getta – zamkniętej części miasta, poza którą śydom nie wolno było mieszkać. Tak
odseparowano śydów od nieŜydowskich mieszkańców miasta. Około czterystu tysięcy śydów z Warszawy i okolic zostało zmuszonych do zamieszkania na obszarze liczącym niecałych trzy i pół kilometra kwadratowego. W połowie listopada getto zostało zamknięte, otoczone trzymetrowym ceglanym murem z drutem kolczastym. Do środka moŜna było wejść przez
kilka surowo strzeŜonych bram, ale zamkniętym śydom nie wolno było wychodzić. W panującej ciasnocie, brudzie, bez jedzenia i lekarstw, co miesiąc kilka tysięcy ludzi umierało z
głodu i chorób. Mieszkańcy getta padali teŜ ofiarą przemocy władz niemieckich i polskich.
W licu 1942 roku rozpoczęły się masowe deportacje warszawskich śydów. Większość wywieziono do Treblinki, obozu zagłady leŜącego na północny wschód od Warszawy. Tam śydzi byli mordowani w komorach gazowych. Grupa obywateli polskich, przeraŜona niemieckimi prześladowaniami śydów, załoŜyła we wrześniu 1942 roku podziemną organizację pod
nazwą "śegota" - Rada Pomocy śydom. Irena Sendler została szefową Referatu Dziecięcego "śegoty". Wraz z koleŜanką, Ireną Schultz, zdobyły dokumenty uprawniające je do wchodzenia do getta. Dwie młode kobiety zaczęły szmuglować Ŝydowskie dzieci.
Irena Sendler, posługująca się pseudonimem Jolanta, opracowała wraz z innymi członkami
"śegoty" pomysłowe metody wydostawania dzieci z getta. Przemycano je przez podziemne
korytarze sądów i przez zajezdnię tramwajową. Niektóre niemowlęta usypiano i wynoszono
w workach na ziemniaki albo w trumnach. Wykorzystywano teŜ kościół na obrzeŜach getta.
Miał on dwa wejścia. Od strony getta i od tak zwanej "aryjskiej" strony Warszawy. Z pomocą
"śegoty" niektóre dzieci wchodziły do kościoła jako śydzi, a wychodziły jako "chrześcijanie".
Irena Sendler nie tylko szmuglowała dzieci z getta, ale takŜe wyszukiwała im bezpieczne
kryjówki, często u nieŜydowskich rodzin z okolic Warszawy. Dzieci umieszczane teŜ były w
klasztorach, szpitalach i sierocińcach. Polakom, którzy ponosili dodatkowe obciąŜenia finansowe związane z ukrywaniem śydów, "śegota" dawała pieniądze na jedzenie, ubrania i lekarstwa.
Niemcy dowiedzieli się o działalności Ireny. 20 października 1943 roku Gestapo (niemiecka
tajna policja) aresztowało ją i uwięziło na Pawiaku. Irena była brutalnie torturowana, ale nie
zdradziła Ŝadnych informacji na temat "śegoty" ani ukrywanych dzieci. Została skazana na
śmierć. Członkowie "śegoty" przekupili jednego z gestapowców. W dniu egzekucji pozwolił
on Irenie uciec. Musiała się ukrywać do końca wojny, ale w dalszym ciągu koordynowała
działalność na rzecz ratowania dzieci. Do stycznia 1945 roku, gdy wojska radzieckie wyzwoliły Warszawę, Referat Dziecięcy "śegoty" uratował ponad dwa i pół tysiąca dzieci Ŝydowskich.
SŁOWNICZEK POJĘĆ I OSÓB
Akcja „Reinhard” – kryptonim niemieckiej akcji zagłady śydów
Anielewicz Mordechaj – przywódca powstania w getcie warszawskim, komendant śydowskiej Organizacji Bojowej
Bartoszewski Władysław – m.in. współtwórca Rady Pomocy śydom „śegota”
Dobraczyński Jan – pisarz katolicki, przed wojną skrajny nacjonalista; współpracował m.in. z
Ireną Sendler w tworzeniu urzędowych fikcyjnych Ŝyciorysów ratowanym dzieciom
Getto – zamknięte dzielnice mieszkaniowe, głównie w GG, do których przymusowo przesiedlano śydów; największe getta były w Warszawie i Łodzi; w ramach Ostatecznego
Rozwiązania były likwidowane, a ludność wywoŜona do obozów zagłady
Heydrich Reinhard – inicjator akcji wymordowania europejskich śydów, zginął w zamachu w
1942 roku
Hitler Adolf – jako autor „Mein Kampf” i dyktator Niemiec odpowiedzialny za Holokaust
Holokaust – dosłownie całopalenie; termin przyjęty na określenie masowej zagłady śydów
prowadzonej przez Niemcy w okresie II wojny światowej
Karski Jan – właściwie Kozielewski, pseudonim Witold – kurier i emisariusz władz Polskiego
Państwa Podziemnego, w 1942 i 1943 roku poinformował aliantów o zagładzie śydów
na ziemiach polskich
Konferencja w Wannsee – w styczniu 1942r. pod przywództwem Heydricha zdecydowano
tam o rozpoczęciu procesu zagłady śydów w Europie – „Ostatecznym rozwiązaniu
kwestii Ŝydowskiej”
Korczak Janusz – właściwie Henryk Goldszmit, pedagog, prekursor walki o prawa dzieci, od
1912 do 1942 roku dyrektor Domu Sierot dla dzieci Ŝydowskich (w ostatnim okresie
na terenie getta warszawskiego); wraz ze swoimi podopiecznymi zamordowany w
Treblince w sierpniu 1942 roku
Kossak-Szczucka Zofia – pisarka o poglądach nacjonalistycznych, w okresie okupacji m.in.
organizatorka Rady Pomocy śydom „śegota”, więziona w Auschwitz
Noc Kryształowa – 9/10 listpada 1938r., pogrom śydów na całym terytorium Niemiec, po
zabójstwie niemieckiego dyplomaty w ParyŜu przez młodego śyda Herszela Grynszpana
Obozy zagłady – obozy hitlerowskie, gdzie w komorach gazowych natychmiast mordowano
przywoŜonych więźniów (głównie śydów); powstawały w istniejących obozach koncentracyjnych (Auschwitz, Majdanek) lub były tworzone od podstaw (Chełmno, BełŜec, Sobibór, Treblinka)
Ostateczne Rozwiązanie – eufemistyczne określenie programu wymordowania śydów m.in.
w ramach akcji Reinhard
Schindler Oskar – niemiecki przedsiębiorca, podczas okupacji m.in. w Krakowie, w swojej
fabryce zatrudniał śydów, których ratował od zagłady; Sprawiedliwy Wśród Narodów
Świata
Shoah – zagłada, określenie ludobójstwa śydów w czasie II wojny światowej
Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata – tytuł nadawany przez Instytut Yad Vashem w Jerozolimie nie-śydom, ratującym śydów w czasie II wojny światowej; najliczniejszą grupą
wyróŜnionych są Polacy (ok. 6000)
Szmalcownicy – określenie na wydających niemieckim władzom śydów lub Polaków ukrywających śydów, najczęściej z pobudek materialnych (stąd nazwa)
Ustawy Norymberskie – uchwalone we wrześniu 1935 roku prawa rasistowskie, tworzące z
śydów obywateli II kategorii
Wallenberg Raoul – szwedzki dyplomata w Budapeszcie; wydając śydom szwedzkie paszporty uratował od śmierci kilka tysięcy ludzi
śegota – kryptonim Rady Pomocy śydom, m.in. wspierającej Irenę Sendler w ratowaniu
dzieci
Matka dzieci Holokaustu. Historia Ireny Sendlerowej, opracowała Anna Mieszkowska, Warszawa 2005
Matka dzieci Holokaustu. Historia Ireny Sendlerowej, opracowała Anna Mieszkowska, Warszawa 2005
Matka dzieci Holokaustu. Historia Ireny Sendlerowej, opracowała Anna Mieszkowska, Warszawa 2005
Matka dzieci Holokaustu. Historia Ireny Sendlerowej, opracowała Anna Mieszkowska, Warszawa 2005
Matka dzieci Holokaustu. Historia Ireny Sendlerowej, opracowała Anna Mieszkowska, Warszawa 2005
Matka dzieci Holokaustu. Historia Ireny Sendlerowej, opracowała Anna Mieszkowska, Warszawa 2005
Matka dzieci Holokaustu. Historia Ireny Sendlerowej, opracowała Anna Mieszkowska, Warszawa 2005
Dzieci Holokaustu mówią…, do druku przygotowała Wiktoria Śliwowska, Warszawa
1993