Zasady zakładania Joint Venture w ChRL

Zasady zakładania Joint Venture w
ChRL
2015-11-27 03:35:52
2
Spółki JV pozostają bardzo popularną formą inwestycji w Chinach, pomimo wielu wyzwań czekających na
potencjalnego zagranicznego inwestora.
Począwszy od lat dziewięćdziesiątych XX wieku Chiny stały się największym beneficjentem zagranicznych
inwestycji w skali globalnej. Bezpośrednie inwestycje w znaczącym stopniu przyczyniły się to zwiększenia
lokalnej produkcji, poprawienia zarządzania i wzrostu efektywnosci i wydajności w Chinach.
W pierwszym etapie wdrażania „polityki otwarcia” JV stanowiły jedyną dostępną dla zagranicznych firm drogę
wejścia na rynek chiński. W tym pierwszym okresie reform, zgodnie z zamierzeniami chińskiej administracji,
spółki Joint Venture z kapitałem zagranicznym miały być tworzone w sektorach o kluczowym znaczeniu dla
procesów modernizacyjnych kraju. Cel takiego „wymuszonego połączenia” był oczywisty. Zagraniczni partnerzy
mieli dostarczać zaawansowanych technologii, ale przede wszystkim przyczyniać się do zwiększenia zdolności
eksportowych kraju. Ta polityka spowodowała, iż w ciągu trzech dziesięcioleci Chiny zyskały miano „fabryki
świata”, z wiodącą rolą centrów przemysłowych regionów Delty Rzeki Perłowej (kluczowe znaczenie Shenzhen i
Kantonu) i Delty Rzeki Jangcy (wiodąca rola Szanghaju i prowincji Jiangsu). Mimo, iż upływ czasu spowodował
powstanie w Chinach nowych możliwości inwestowania i prowadzenia działalności gospodarczej przez firmy z
zagranicy, to nadal jednak spółki JV są popularnym, często stosowanym; a niekiedy jedynym rozwiązaniem dla
firm zainteresowanych ekspansją na rynku Państwa Środka. Obecna polityka chińskiej administracji jest
szczególniona skoncentrowana na możliwie szybkim podwyższeniu poziomu zaawansowania technologicznego
gospodarki, jak i tworzeniu mechanizmów dla zapewnienia jej wysokiego poziomu innowacyjności. Dopływ
nowoczesnych technologii z zagranicy ma tu szczególnie istotne znaczenie. Na Wchodnim Wybrzeżu ChRL i na
Południu kraju, w miejscach o szczególnie wysokiej aktywności gospodarczej i wykształconej kadrze, od
zagranicznych inwestorów coraz częściej oczekuje się wniesienia do spółki w Chinach komponentu
technologicznego. Z powyższych względów znaczenie spółek typu JV w chińskiej gospodarce będzie wciąż
istotne. Dokładny katalog sektorów, w ramach których możliwa jest działalność spółek joint venture prowadzony
jest przez Ministerstwo Handlu ChRL i dostępny na stronie:
http://english.mofcom.gov.cn/article/policyrelease/aaa/201203/20120308027837.shtml
Odmienności kulturowe, różnice w sposobie podejmowania decyzji i zarządzania podmiotami gospodarczymi
między przedsiębiorcami chińskimi a europejskimi powodują, iż dla wielu zagranicznych firm optymalną formą
prowadzenia działalności w Chinach jest WOFE (Wholly Owned Foreign Enterprise) – podmiot ze stuprocentowym
udziałem podmiotem zagranicznego. Nie we wszystkich branżach zarejestrowanie takiego podmiotu jest
możliwe. Dla prowadzenia działalności gospodarczej w niektórych sektorach, chińskie prawo handlowe nadal nie
zezwala na samodzielną działalność obcej firmy i wymaga założenia JV z chińskim partnerem. Są to np. usługi
restauracyjne, budownictwo, produkcja samochodów, produkcja kosmetyków, energetyka. W tym przypadku,
inwestor zagraniczny nie ma wyboru, albo decyduje się na inwestowanie w Chinach w ramach spółki Joint
Venture albo musi zrezygnować z inwestycji. Prawo chińskie zezwala obecnie na współpracę w ramach
kooperacyjnej Joint Venture - cooperative Joint Venture (CJV) - bądź kapitałowej spółki Joint Venture
- equity Joint Venture (EJV).
1) Kapitałowa spółka Joint Venture (Equity Joint Venture)
Kapitałowa spółka Joint Venture została uregulowana przez Ustawę Chińskiej Republiki Ludowej o ChińskoZagranicznych Kapitałowych Joint Ventures z 1 lipca 1979 z późniejszymi zmianami.[1]
3
Kapitałowe Joint Venture są jednym z najczęstszych sposobów wejścia na chiński rynek. Ta forma współpracy z
firmami zagranicznymi jest bardzo popierana przez rząd Państwa Środka i preferowana przez chińskich
przedsiębiorców. Z jednej strony inwestor zagraniczny może zdobyć niezbędną wiedzę o rynku korzystając z
preferencyjnego traktowania i zdolności produkcyjnych chińskiego partnera, z drugiej strony chiński udziałowiec
może liczyć na pozyskanie komponentu technologicznego, know-how i doświadczeń marketingowych
zagranicznego partnera.
Spółki Joint Venture mogą liczyć na specjalne traktowanie i ochronę rządu chińskiego. W zasadzie nie mogą być
przedmiotem nacjonalizacji, a wywłaszczenie może być dokonane jedynie w celu realizacji interesu publicznego
zgodnie z prawem i za odszkodowaniem.
Umowa o zawarciu spółki i jej statut podlegają rozpatrzeniu i akceptacji Departamentu ds. Zagranicznych
Stosunków Gospodarczych i Handlu. Wydanie decyzji następuje w ciągu trzech miesięcy od dnia złożenia
wniosku. Po uzyskaniu akceptacji, przedstawiciele spółki muszą złożyć wniosek o uzyskanie wpisu do
państwowego rejestru operacji przemysłowych i handlowych, po uprzednim uzyskaniu business licence. Taka
spółka może także utworzyć swój oddział poza granicami Chin
Po zarejestrowaniu kapitałowej Joint Venture, spółka traktowana jest jako podmiot prawny podległy prawu
chińskiemu. Jako osoba prawna, spółka Joint Venture może dokonywać zakupów gruntów, tworzyć własne moce
wytwórcze, budować niezbędną infrastrukturę do realizacji celów spółki, jak i swobodnie zatrudniać obywateli
chińskich w oparciu o przepisy chińskiego prawa pracy. Pracownicy kapitałowej spółki Joint Venture mają
zagwarantowane prawo do zrzeszania się w ramach związków zawodowych.
Zazwyczaj działalność kapitałowej spółki Joint Venture ogranicza się do ustalonego w czasie okresu, zwykle
trzydziestu do pięćdziesięciu lat. W niektórych przypadkach, szczególnie gdy transfer zaawansowanych
technologii jest długoterminowy, można zawrzeć umowę na czas nieokreślony, po uprzednim uzyskaniu
zezwolenia władz administracyjnych. Kapitałowa spółka Joint Venture działa w formie spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością. W związku z tym, zysk i podział odpowiedzialności względem dłużników są proporcjonalne
do kapitału każdego partnera, z wyłączeniem przypadku, gdy strona naruszyła umowę spółki.
Udziały w kapitałowej spółce Joint Venture są zazwyczaj niezbywalne i nie mogą być przenoszone na podmioty
trzecie bez zgody drugiej strony. Taki transfer musi uzyskać jeszcze zgodę chińskich organów administracyjnych.
Kapitał własny spółki Joint Venture może obejmować środki pieniężne, budynki, sprzęt, materiały, prawa
własności intelektualnej i prawa użytkowania gruntów, nie może jednak być pokryty przez wartość wniesionej siły
roboczej. Wartość każdego sprzętu, materiałów, praw własności intelektualnej lub praw użytkowania gruntów
musi być zatwierdzona przez organ administracyjny. Inwestor zagraniczny ma obowiązek pokryć minimum 25%
kapitału założycielskiego (przy czym nie ma ograniczeń co do maksymalnego pułapu). Takiego wymagania nie
stosuje się do partnera chińskiego. Ustawa nakazuje, aby komponent technologiczny jak i urządzenia
odpowiadały potrzebom chińskiej gospodarki. Ten niejednoznaczny warunek podlega w zasadzie subiektywnej
4
ocenie organów administracyjnych podczas rejestracji.
Ustawa przewiduje obowiązek powołania Zarządu Spółki, którego skład powinien być określony przez umowę o
utworzeniu Spółki bądź jej status. Podczas gdy przewodniczący zarządu reprezentuje jednego ze wspólników,
jego zastępca powinien być powołany przez drugiego wspólnika. Zadaniem Zarządu jest podejmowanie decyzji
odnośnie planów rozwoju produkcji, realizacji projektów operacyjnych, uchwalenia budżetu, podziału zysków.
Dużym udogodnieniem dla zagranicznych inwestorów jest przepis mówiący, że rachunek bankowy powinien być
prowadzony w obcej walucie. Dzięki temu spółka Joint Venture może dokonywać transakcji bezpośrednio z
zagranicznych banków z pominięciem restrykcyjnych przepisów odnośnie certyfikatów walutowych. Zysk netto
wypracowany przez zagranicznego partnera może być, po uprzedniej realizacji wszystkich zobowiązań wynikłych
z umowy, statutu i przepisów prawnych, przetransferowany za granice. Pracownicy zagraniczni mogą być
zwolnieni z chińskiego opodatkowania od osób fizycznych i podlegać zagranicznemu systemowi. Ponadto, spółka
korzysta z preferencyjnego opodatkowania w ramach systemu zwolnień i redukcji podatków, opłat licencyjnych
od osób prawnych.
Dopuszczalny wskaźnik zadłużenia kapitału własnego spółki Joint Venture jest zależny od wielkości kapitałowej
spółki Joint Venture. W sytuacji, gdy suma zadłużenia jest mniejsza niż 3 mln USD, kapitał własny musi stanowić
70% całości inwestycji. W Joint Venture, gdzie suma zadłużenia przekracza 3 mln USD, ale mniej niż 10 mln USD,
kapitał własny musi stanowić co najmniej połowę ogółu wartości inwestycji. Konsekwentnie, gdy suma zadłużenia
jest większa niż 10 mln USD, ale mniej niż 30 mln dolarów, 40% całości inwestycji musi być pokryte w formie
kapitału. Gdy łączna wartość inwestycji przekracza 30 mln dolarów, co najmniej jedną trzecią sumy zadłużenia
musi być reprezentowana przez kapitał własny.
Wszelkie spory powstałe miedzy wspólnikami, które nie mogą być rozwiązane na posiedzeniach zarządu,
podlegają sadownictwu polubownemu lub arbitrażowi wykonywanemu przez chińskie organy arbitrażowe bądź
przez wskazany przez strony w umowie trybunał arbitrażowy. Zagranicznemu inwestorowi w zasadzie doradza
się wybranie zagranicznego podmiotu arbitrażowego. W formie kompromisu można zdecydować się na arbitraż w
Hong Kongu (Hong Kong International Arbitration Centre) bądź Chińskiej Międzynarodowej Izby Handlowej w
Pekinie (Chinese International Chamber of Commerce), która jest częścią Międzynarodowej Izby Handlowej w
Paryżu (International Chamber of Commerce ICC Paris)
Generalnie przyjmuje się, ze kapitałowe spółki Joint Venture, są przeznaczone dla największych graczy na rynku,
tj. dużych i wielkich przedsiębiorstw o wyrobionej marce nie tylko na rynku polskim ale przede wszystkim
europejskim. Niemiecki Volkswagen, japońskie Sony czy amerykański Kellog wybrały te formę współpracy z
chińskimi przedsiębiorstwami w celu zdobycia i powiększenia udziałów w rynku Państwa Środka.
2) Kooperacyjna Joint Venture (Cooperative Joint Venture)
Kooperacyjna spółka Joint Venture, jej utworzenie i charakter prawny została uregulowana przez Ustawę
5
Chińskiej Republiki Ludowej o Chińsko-Zagranicznych Joint Venture z 13 kwietnia 1988 z późniejszymi
zmianami.[2]
W ramach kooperacyjnej Joint Venture zainteresowane strony mogą działać jako odrębne podmioty prawne i
niezależnie ponosić zobowiązania wobec dłużników. Z drugiej strony ustawa przewiduje również, że Joint Venture
może być zarejestrowana jako podmiot z ograniczoną odpowiedzialnością przypominający kapitałową Joint
Venture. W praktyce, większość kooperacyjnych Joint Venture jest tworzona w formie spółek z ograniczoną
odpowiedzialnością. W takim przypadku spółka jest właścicielem wszystkich wniesionych aktywów, a
odpowiedzialność inwestora (ów) spółki joint venture jest ograniczona wyłącznie do wysokości aktywów spółki.
Umowa o zawarciu spółki, statut jak i inne dokumenty podpisane przez inwestora zagranicznego i chińskiego
partnera podlegają rozpatrzeniu i akceptacji Departamentu ds. Zagranicznych Stosunków Gospodarczych i
Handlu przy Radzie Państwa bądź regionalnemu organowi uprawnionemu przez Radę Państwa. Wydanie decyzji
następuje w ciągu 45 dni od dnia złożenia wniosku. Po uzyskaniu akceptacji, organy spółki maja 30 dni na
złożenie wniosku o uzyskanie wpisu do rejestru, business licence, jak i poinformowanie odpowiednich organów
podatkowych.
Strony maja dużą dowolność przy ustalaniu organizacji spółki, jej zarządzania i aktywów. Brak przepisów
regulujących długość obowiązywania spółki. Umowa o kooperacyjnej spółce Joint Venture może być odnowiona
za zgodą stron i następnie zatwierdzona przez organy administracyjne. Inwestor zagraniczny ma możliwość
wycofania wkładu kapitałowego lub jego części ze spółki w dowolnym momencie trwania umowy.
Ustawa nie nakłada obowiązku minimalnego wkładu wymaganego do utworzenia spółki. Dzięki temu zagraniczna
firma może uczestniczyć w spółce jako akcjonariusz mniejszościowy. Ponadto, wpłaty dokonane przez
inwestorów, nie muszą mieć wartości pieniężnej, mogą być wyrażone w formie nakładów pracy, zasobów, czy
praw własności przemysłowej. Wkład spółki podlega weryfikacji przez księgowego zarejestrowanego w Chinach
bądź przez odpowiedni organ administracyjny.
Umowa o zawarciu spółki, bądź jej statut powinny regulować kwestie powołania Zarządu spółki lub Rady
Nadzorczej, która będzie reprezentowała obie strony. Prawo chińskie elastycznie podchodzi do kwestii tworzenia
prawnej struktury kooperacyjnej Joint Venture
Z uwagi na specjalne wręcz preferencyjne traktowanie inwestora zagranicznego, jest on zobowiązany do
zagwarantowania chińskim związkom zawodowym prawa do reprezentowania pracowników w sprawach
zatrudnienia oraz w celu ochrony interesów pracowników.
Zyski z kooperacyjnej spółki są dzielone zgodnie z warunkami umowy, a nie proporcjonalnie do posiadanych
udziałów lub dokonanych inwestycji. Ten mechanizm pozwala na bardziej elastyczny harmonogram podziału
zysków w przypadku, gdy jeden inwestor zainwestował środki pieniężne, a drugi dostarczył pewien nakład pracy
(udział nie-pieniężny). Strony mogą również uzgodnić, że jedna strona odzyskuje wkład inwestycyjny w drodze
6
przyspieszonej spłaty, podczas gdy druga strona stanie się właścicielem majątku Joint Venture po zakończeniu
umowy.
Wszelkie spory powstałe miedzy wspólnikami powinny być rozwiązane w ramach konsultacji lub mediacji. Jeżeli
nadal występuje brak konsensu, spór podlega sądownictwu arbitrażowemu wykonywanemu przez chińskie
organy arbitrażowe bądź inną drogą/przez inny organ wskazany przez strony.
Kooperacyjne spółki joint venture są przeznaczone szczególnie dla średnich przedsiębiorstw o wyrobionej marce
na rynku krajowym i oszukujących nowych rynków na skale lokalną bądź regionalną w Chinach. Trzeba jednak
pamiętać, ze współpraca z chińskim partnerem to proces rozłożony na kilka lub kilkanaście lat. Biorąc pod uwagę
strukturę polskiej gospodarki i profil polskich przedsiębiorstw kooperacyjna spółka joint venture jest lepszym
rozwiązaniem zaistnienia na rynku Państwa Środka, bowiem nie występuje tu obowiązek posiadania udziałów w
formie gotówki, a dystrybucja zysku proporcjonalnie do ich udziału, ale zgodnie z warunkami umowy.
Przykładowa umowa utworzenia kooperacyjnej spółki Joint Venture znajduje się tutaj:
http://corporate.findlaw.com/contracts/operations/sino-foreign-cooperative-joint-venture-contract-jiaozuo.html
WNIOSKI
Koncepcja funkcjonowania spółek joint venture przeszła w ostatnich latach ogromne przeobrażenia. Początkowo
tego typu spółki były stosowane jako narzędzie inwestycyjne o charakterze obowiązkowym dla przedsiębiorców
zagranicznych. Rząd centralny korzystał ze spółek joint venture jako wygodnego narzędzia do pozyskiwania
technologii, a w zamian za to, zagraniczni inwestorzy korzystali z dostępu do ogromnego rynku i dostawców.
Mimo, iż struktura spółek joint venture nawiązuje do idei sprawiedliwego podziału zysków, kosztów i ryzyka
związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej w obcym kraju, chińska rzeczywistość nie jest tak
oczywista. Zaangażowanie się w spółkę JV powinno być interesujące dla podmiotu, który poznał dobrze chińskie
realia i ma pomysł – a przede wszystkim środki – na rozszerzenie swojej działalności. Najistotniejszą rzeczą jest
znalezienie rzetelnego lokalnego partnera do realizacji wspólnych przedsięwzięć, najczęściej obliczonych na lata.
Jest rzeczą oczywistą, iż taki wymuszony związek jest dla firmy zagranicznej niewygodny, zwłaszcza w sytuacji,
gdy dysponuje ona potencjałem na tyle dużym, aby daną działalność udźwignąć samodzielnie. Szukając partnera
do wspólnego przedsięwzięcia, zagraniczny przedsiębiorcą powinien przeanalizować czy obietnice, siła robocza i
możliwości produkcyjne potencjalnych chińskich partnerów odpowiadają profilowi produktu, który ma zostać
wprowadzony na rynek chiński. Ponadto należy dokładnie zbadać jaką pozycję reprezentuje partner chiński na
rynku i jego dostęp do potencjalnych klientów. Do tego należy dokładnie rozeznać jego kondycję finansową, ew.
zadłużenie, toczące się ew. procesy i spory, potencjał produkcyjny, deklarowaną siłę roboczą. itp. Nie powinno
robić się tego samemu, a poprzez wynajęcie zewnętrznej firmy. Wciąż ograniczona transparentność rynku
chińskiego, trudności w dostępie do wiarygodnych i aktualnych informacji powodują, iż raport o przyszłym
7
partnerze powinna przygotować jedna z lokalnych firm prawniczych Niemal z zasady chiński parter wnosi do
spółki znajomość lokalnych uwarunkowań prawnych, znajomości/układy (guanxi) oraz wiedzę nt. przyzwyczajeń
chińskiego konsumenta i preferowanych przez niego środków promocyjnych. Warto w tym miejscu zwrócić
uwagę na fakt, iż w Chinach występuje znaczne zróżnicowanie marek, gustów i zachowań konsumentów w
zależności od regionu i na pewno dotarcie do odbiorców w środkowych Chinach będzie wymagać innego zestawu
mechanizmów marketingowych niż do konsumentów w Szanghaju. Partner chiński, jego wiedza i doświadczenie
mogą być bardzo przydatne na nowym rynku. Dzięki temu powinno być łatwiej rozwijać markę produktu,
dostosować ceny oraz formę sprzedaży do klienta. W przypadku np. produkcji, decydujące może się okazać czy
potencjalny chiński partner posiada sprawdzony łańcuch dostaw, na ile jest rozwinięta jego sieć dystrybucji bądź
jakie ma doświadczenia w pozyskiwaniu kontraktów w ramach procedury zamowień publicznych.
Samo zarządzenie spółkami Joint Venture w Chinach nie należy jednak do najłatwiejszych, a kierowanie
podmiotem prowadzone jest bardzo często przez dwóch konkurencyjnych udziałowców, realizujących podobną
lub identyczną działalność na rynku. W tej sytuacji możliwości potencjalnego konfliktu miedzy przedsiębiorcą
zagranicznym a jego chińskim parterem są bardzo duże. Pod żadnym pozorem nie należy pozostawiać bez
kontroli swojego chińskiego partnera, co dla wielu przedsiębiorców spoza Chin, oznacza de facto zatrudnienie
jednej osoby „od siebie” do nadzorowania poczynań wspólnika na miejscu w Chinach. W przypadku spółek Joint
Venture istnieje wiele zagrożeń, dlatego też, wspólne przedsięwzięcia, negocjacje, czy sporządzenie umowy z
chińską firmą powinny być realizowane z zachowaniem należytej staranności i przy współpracy z kancelariami
prawniczymi i doradcami finansowymi. Pamiętajmy, że chiński partner może stać się w krótkim czasie
potencjalnym konkurentem na chińskim rynku.
Spółki JV pozostają bardzo popularną formą inwestycji w Chinach, pomimo wielu wyzwań czekających na
potencjalnego zagranicznego inwestora. Prowadzona od 2003 roku liberalizacja inwestycji zagranicznych
doprowadziła do rozwoju alternatywnych instrumentów inwestycyjnych, takich jak wspomniane WFOEs. W
konsekwencji liczba spółek joint venture uległa spadkowi, jednakże, tak długo, jak inwestorzy zagraniczni chcą
robić interesy w sektorach strategicznych i zarezerwowanych dla chińskich przedsiębiorstw państwowych, spółki
joint venture pozostają jedyną formą współpracy. Dodatkowo, jak pokazuje praktyka, spółki Joint Venture są
jednak rekomendowanym instrumentem wejścia na rynek chiński w przypadku długoterminowych inwestycji.
Spis wszystkich dokumentów wymaganych do utworzenia spółki joint venture (w języku angielskim) znajduje się
na stronie:
http://www.pathtochina.com/reg_jv2.htm
[1] Angielska pełna nazwa brzmi- Law of People’s Republic of China on Sino-Foreign Equity Joint Ventures
(Adopted 1 July 1979 at the 2nd Session of the 5th National People’s Congress. Amended 4 April 1990 at the 3rd
Session of the 7th National People’s Congress in accordance with the Decision to Revise the Law of the People’s
Republic of China on Sine- foreign Equity Joint Ventures. Amended 15 March 2001 at the 4th Session of the 9th
National People’s Congress in accordance with the Decision to Revise the Law of the People’s Republic of China
on Sine- foreign Equity Joint Ventures). Pełny tekst znajduje sie na stronie:
http://en.investment.gov.cn/guide/31348.jhtml
[2] Angielska pelna nazwa brzmi- Law of People’s Republic of China on Sino-Foreign Cooperative Joint Ventures
(Adopted 13 April 1988 at the 1st Session of the 7th National People’s Congress Revised 31 October 2000 at the
18th Meeting of the Standing Committee of the National People’s Congress by the Decision on the Revision of
the “Law of the People’s Republic of China on Sino-foreign Co-operative Enterprises. Pelny tekst ustawy znajduje
8
sie na stronie http://np.china-embassy.org/eng/EconomyTrade/zchfl/t167697.htm
9