Przedsiębiorczość zależna Przedsiębiorczość zależna to
Transkrypt
Przedsiębiorczość zależna Przedsiębiorczość zależna to
Przedsiębiorczość zależna Przedsiębiorczość zależna to działalność gospodarcza prowadzona na rzecz wyłącznie jednego kontrahenta. W debacie publicznej prowadzonej w wielu krajach, w tym także w Polsce, uwaga skupia się na negatywnych skutkach przedsiębiorczości zależnej i stąd powszechne są określenia takie jak „fikcyjna”, „fałszywa”, „pozorna” czy „wymuszona”. W takim ujęciu pracodawca wymusza na pracowniku przejście na fikcyjne samozatrudnienie, w celu ograniczenia kosztów pracy (zmniejszenie obciążeń z tytułu ZUS i podatków). Były pracownik traci ochronę na gruncie prawa pracy, chociaż zazwyczaj ma krótkookresowe korzyści finansowe. W ramach regulowania rynku pracy podejmowane są działania na rzecz ograniczenia wymuszonej przedsiębiorczości zależnej. Zgodnie z wprowadzonymi w 2007 r. zmianami w polskim prawie podatkowym i w prawie pracy, jeśli działalność gospodarcza ma charakter fikcyjny, a wzajemne relacje są typowe dla stosunku pracy, istnieje możliwość potraktowania tych relacji dla celów podatkowych, ubezpieczenia społecznego czy ochrony praw pracowniczych, jak gdyby były one oparte na umowie o pracę. Innym kierunkiem jest zrównanie obciążeń podatkowych i ZUS pracowników zaangażowanych na podstawie umowy o pracy i przedsiębiorców zależnych. Równocześnie w debacie publicznej bardzo mało uwagi poświęca się innym niż wymuszone przez pracodawcę rodzajom przedsiębiorczości zależnej. Po pierwsze pomija się charakterystyczne dla rozwiniętej gospodarki zjawisko „odwrotnego wymuszenia”, w przypadku którego to właśnie pracownik domaga się od pracodawcy, by sformalizować wzajemne relacje na podstawie działalności gospodarczej. Dotyczy to w przede wszystkim wysoko kwalifikowanych pracowników wiedzy. Cenią oni sobie formalną niezależność, a ponadto, przy wysokich zarobkach, ważnym argumentem są korzyści podatkowe. Pozyskanie tej grupy pracowników „na wyłączność”, na podstawie umowy o pracę leży w interesie pracodawcy. Łączy się jednak ze wzrostem kosztu zatrudnienia, gdyż pracownicy wiedzy oczekują wysokiej rekompensaty z tytułu utraty samodzielności, a także korzyści podatkowych. W przypadku „odwrotnego wymuszenia” interwencja państwa polega na zamykaniu luk w przepisach podatkowych, uznawanych za społecznie nieuzasadnione. Jak dotąd niedostateczną uwagę przywiązuje się do tych przejawów przedsiębiorczości zależnej, których wprowadzenie leży w obopólnym interesie pracodawcy i pracownika. Zmiany w sferze technologii i organizacji otworzyły szerokie możliwości dla tzw. elastycznych (niestandardowych) form zatrudnienia, takich jak outsourcing, zatrudnienie zadaniowe (do realizacji konkretnych projektów), na wezwanie, elastyczne godziny pracy, podział stanowisk pracy (job sharing), telepraca itp. Przynajmniej niektóre z nich, mimo że realizowane pod kontrolą i na ryzyko pracodawcy, istotnie zmieniają relację pracownik–pracodawca. Jeśli przykładowo informatyk pracuje głównie w domu w ramach realizowanych nieregularnie projektów, to zarejestrowanie działalności gospodarczej pozwala mu zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu część opłat z tytułu użytkowana lokalu czy też amortyzacji prywatnego komputera. Przedstawione pokrótce zróżnicowane oblicze przedsiębiorczości zależnej stanowi nie lada wyzwanie w sferze polityki społeczno-gospodarczej. Przeciwdziałanie sytuacjom patologicznym nie może prowadzić do eliminacji tych form przedsiębiorczości zależnej, które są korzystne dla gospodarki, dzięki upowszechnienia nowoczesnych rozwiązań w sferze szeroko pojmowanej organizacji pracy. Punktem wyjścia dla bardziej wyważonej polityki powinno być lepsze rozpoznanie różnorodnych przejawów przedsiębiorczości zależnej. Prof. Jerzy Cieślik Niniejszy tekst bazuje na książce przygotowywanej do druku przez autora „Przedsiębiorczość polityka rozwój” Książka ukaże się nakładem Wydawnictwa Akademickiego SEDNO z końcem 2014 r. 2