Recenzja ksią ki MARKA LEARY`EGO „WYWIERANIE WRA ENIA

Recenzja książki
MARKA LEARY’EGO
„WYWIERANIE WRAŻENIA NA INNYCH. O SZTUCE
AUTOPREZENTACJI”
Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2001
Człowiek inaczej zachowuje się wówczas, gdy nikt go nie obserwuje, a inaczej, gdy
świadkami jego zachowań są inni ludzie. Choć twierdzenie to wydaje się oczywiste,
stosunkowo długo psychologia nie interesowała się tym, dlaczego właściwie taka różnica
występuje, jakie czynniki ją potęgują i jakie są jej konsekwencje. Autoprezentacja
(manipulowanie wywieranym wrażeniem) to proces kontrolowania przez jednostkę sposobu,
w jaki jest postrzegana przez otoczenie. Chociaż niektórzy uważają, że interesowanie się
wywieranym wrażeniem świadczy o próżności, skłonności do manipulowania innymi czy
braku poczucia bezpieczeństwa, w rzeczywistości autoprezentacja stanowi podstawowy i
nieunikniony aspekt codziennych kontaktów społecznych. Sukces życiowy człowieka w
ogromnym stopniu zależy od tego, jak go postrzegają i oceniają inni. Dlatego też często
staramy się kontrolować wrażenie wywierane przez siebie i kierować nim. Książka Marka
Leary’ego poświęcona jest tym właśnie zagadnieniom. Autor – znany psycholog społeczny i
jeden z najwybitniejszych specjalistów w zakresie autoprezentacji – w systematyczny sposób
omawia problematykę związaną z wywieraniem wrażenia na innych.
Na 255 stronach książki przedstawione są w dziewięciu rozdziałach, w sposób
uporządkowany i przejrzysty, różnorodne zagadnienia związane z problematyką
autoprezentacji oraz informacje bibliograficzne.
W dość obszernym wprowadzeniu autor szczegółowo wyjaśnia istotę autoprezentacji
oraz przedstawia krótką historię badań nad autoprezentacją, a także całokształt
dotychczasowej wiedzy.
W rozdziale drugim zestawione są najbardziej powszechne taktyki autoprezentacyjne,
a wśród nich: werbalny opis, czyli opisywanie siebie w taki sposób, aby wywrzeć na innych
pożądane wrażenie; wyrażanie postaw sugerujących, że dana jednostka ma takie, a nie inne
cechy; publiczne atrybucje, czyli wyjaśnianie własnego zachowania w sposób zgodny z
określonym wizerunkiem społecznym; pamięciowe manipulacje – rzeczywiste lub udawane
zapamiętywanie lub zapominanie w celach autoprezentacyjnych; zachowania niewerbalne, do
których należą wyraz twarzy, gesty, przyjmowana pozycja oraz sposób poruszania się;
kontakty społeczne tzn. publiczne manifestowanie związków z pewnymi osobami i odcinanie
się od innych; konformizm i uleganie – zachowanie się zgodnie ze społecznymi normami albo
z preferencjami innych ludzi; oraz dekoracje, rekwizyty, i oświetlenie. Okazuje się, że
właściwie każde zachowanie może posłużyć do celów autoprezentacyjnych. Przez najbardziej
różnorodne zachowania ludzie starają się przekazać taki, a nie inny wizerunek samego siebie.
Jeśli dokładnie przyjrzymy się własnemu i cudzemu zachowaniu, wszędzie zaczniemy
dostrzegać elementy autoprezentacji.
W rozdziale „Motywy autoprezentacji” autor podaje i wyjaśnia powody, dla których
ludzie manipulują wrażeniem. Uświadamia, że najogólniej rzecz biorąc, ludzie manipulują
wywieranym wrażeniem dla trzech głównych powodów:, aby wpływać na innych w celu
wywołania pożądanych reakcji, aby podtrzymywać poczucie własnej wartości i tożsamości
oraz wreszcie by regulować swoje doświadczenia emocjonalne. Ponadto niektóre przypadki
manipulowania wrażeniem przypisać można wrodzonej ludzkiej potrzebie akceptacji i
przynależności do grupy. Autor podkreśla, że niezależnie od pożytków, jakie autoprezentacja
przynosi jednostce, zjawisko to jest korzystne również dla interakcji społecznych i ogólnie dla
całego społeczeństwa.
W rozdziałach od czwartego do ósmego autor omawia pięć podstawowych czynników
wyznaczających prezentowane przez ludzi wizerunki. Nasza autoprezentacja zależy od norm
obowiązujących w konkretnej sytuacji oraz od naszej roli społecznej (rozdział IV); od
wartości cenionych przez odbiorcę autoprezentacji (V); od naszego dotychczasowego
wizerunku społecznego (VI); od instrumentalnej przydatności wywieranego wrażenia (VII);
oraz od pewnych aspektów naszego indywidualnego „ja” (VIII). Jak się okazuje, niektóre z
tych czynników mają związek z kontekstem społecznym, podczas gdy inne odnoszą się do
indywidualnych cech osobowości.
Mamy wiele powodów, aby troszczyć się o to, co inni o nas myślą. Nasze życie
społeczne, przyjaźnie, związki intymne, sukcesy zawodowe, poczucie własnej wartości i
dobry nastrój zależą w dużej mierze od tego, jak postrzegają nas i oceniają inni. Człowiek nie
może więc pozwolić sobie na ignorowanie tego, jak jest odbierany. Niemniej jednak troska o
wywierane wrażenie ma też swoje ujemne strony. Nadmierne przejmowanie się
autoprezentacją może uczynić ludzi nieszczęśliwymi, przeszkadzać im w życiu społecznym i
doprowadzić ich do zachowań, które wcale nie leżą w ich interesie. Ostatni rozdział niniejszej
książki poświęcony jest przyczynom i skutkom autoprezentacyjnych trosk.
Podsumowując, książka Wywieranie wrażenia na innych omawia stosowane przez
ludzi różnorodne taktyki autoprezentacyjne, motywy leżące u podstaw autoprezentacji;
kontekst społeczny i kulturowy zachowań autoprezentacyjnych, a także ich konsekwencje.
Książka napisana jest jasno i przejrzyście, co sprawia, że jest przystępna nie tylko dla
psychologów, ale także dla dyletantów. Autor posługuje się ogromną ilością różnorodnych
przykładów zaczerpniętych z własnych badań laboratoryjnych oraz z obserwacji życia
publicznego, co znacznie ułatwia zrozumienie niektórych trudnych zagadnień. Pozycja
zawiera wiele humorystycznych, niebanalnych akcentów np. w postaci żartobliwych
rysunków, które pozwalają czytającemu uniknąć znużenia. Autorowi udało się w wyjątkowo
interesujący sposób przybliżyć czytelnikowi systematyczną wiedzę z tej dziedziny
psychologii społecznej, unikając długich, naukowo brzmiących słów.
Lektura tej książki pomogła mi uświadomić sobie rolę autoprezentacji w społecznych
interakcjach, zmusiła mnie do wnikliwej analizy własnych zachowań, przyczyniła się do
pełniejszego zrozumienia zachowania innych ludzi. Autoprezentacja jest jednym z
najistotniejszych czynników warunkujących sukces w nauce i w życiu dorosłym, dlatego już
we wczesnej edukacji szkolnej należy uczyć dzieci różnych technik autoprezentacyjnych.
Dzieci ze środowisk wiejskich mają często zaniżone poczucie własnej wartości a techniki
prezentacji siebie samego pomogą im niewątpliwie ten stan zmienić.
Wyjątkowo uporządkowana struktura książki, tzn. umieszczenie po każdym rozdziale
krótkiego podsumowania, które zbiera i akcentuje najważniejsze informacje oraz ujęcie w
ramki podstawowych zasad z dziedziny autoprezentacji. Taka organizacja treści znacznie
ułatwia zrozumienie i przyswojenie zagadnień z zakresu autoprezentacji oraz pozwala szybko
dotrzeć do wcześniejszych informacji, które umknęły nam w trakcie studiowania dalszych
rozdziałów książki.
Książka jest owocem piętnastoletniej pracy autora nad procesami autoprezentacji.
Autor ujawnia rzetelną znajomość przedmiotu, czego dowodem jest imponujący warsztat
literaturowy – 523 pozycje w spisie literatury.
Prezentowana książka jest zajmująca i pouczająca. Zawiera szereg zasad, które są
przydatne w życiu codziennym i warto je poznać, aby potem z nich umiejętnie korzystać w
celu skutecznego manipulowania wrażeniem. Jest to więc książka dla każdego.
Przygotował: Jacek Dębski