docPOŚ Miasto Krasnystaw - Urząd Miasta Krasnystaw
download 
Reklamacja Transkrypt
POŚ Miasto Krasnystaw - Urząd Miasta Krasnystaw
SPIS TREŚCI 1. WSTĘP............................................................................................................................. 3 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 WPROWADZENIE ..................................................................................................................................3 PODSTAWA OPRACOWANIA ..................................................................................................................3 GŁÓWNE ZAŁOŻENIA PROGRAMU .........................................................................................................3 CEL PROGRAMU ....................................................................................................................................4 ZAWARTOŚĆ PROGRAMU ......................................................................................................................4 2. ZAŁOŻENIA WYJŚCIOWE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA............. 5 2.1 ANALIZA OBOWIĄZUJĄCEGO STANU PRAWNEGO ..................................................................................5 2.1.1 Wprowadzenie ..................................................................................................................................5 2.1.2 Prawodawstwo w zakresie ochrony środowiska i jego dostosowanie do wymogów Unii Europejskiej ...............................................................................................................................................7 2.1.3 Konwencje i porozumienia międzynarodowe ...................................................................................8 2.1.4 Programy sektorowe i regionalne ....................................................................................................8 2.1.5. Krajowe uwarunkowania prawne w zakresie ochrony środowiska..................................................8 3. CHARAKTERYSTYKA I OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA, ZASOBÓW NATURALNYCH ORAZ TECHNICZNEJ INFRASTRUKTURY OCHRONY ŚRODOWISKA.................................................................................... 13 3.1 KRAJOBRAZ, KLIMAT I FORMY UŻYTKOWANIA TERENU ......................................................................13 3.2 ZASOBY I RÓŻNORODNOŚĆ PRZYRODNICZA OBSZARU GMINY .............................................................15 3.2.1 Zasoby wodne.................................................................................................................................15 3.2.2 Zasoby leśne...................................................................................................................................16 2.2.3 Zasoby surowców naturalnych.......................................................................................................16 3.3 SYSTEM OBSZARÓW CHRONIONYCH GMINY ........................................................................................17 3.3.1 Obszary chronionego krajobrazu...................................................................................................17 3.3.2 Rezerwaty, pomniki przyrody, użytki ekologiczne i inne formy ochrony przyrody.........................17 3.4 TECHNICZNA INFRASTRUKTURA OCHRONY ŚRODOWISKA ..................................................................17 3.4.1 Zaopatrzenie w wodę......................................................................................................................17 3.4.2 Kanalizacja i oczyszczanie ścieków ...............................................................................................18 3.4.3 Składowiska odpadów komunalnych ..............................................................................................20 3.4.4 Urządzenia ochrony powietrza.......................................................................................................22 4. STAN I ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO MIASTA KRASNYSTAW ......................................................................................................... 23 4.1 ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ...................................................................................23 4.1.1 Zanieczyszczenia wód.....................................................................................................................23 4.1.2. Zanieczyszczenia powierzchni ziemi ..............................................................................................27 4.1.3 Zanieczyszczenia powietrza............................................................................................................29 4.1.4 Inne zagrożenia środowiska ...........................................................................................................31 5. ZAMIERZENIA W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA DOTYCZĄCE MIASTA...................................................................................................................... 41 5.1. STAN I KIERUNKI ROZWOJU GOSPODARCZEGO........................................................................................43 5.2 ZAŁOŻENIA POLITYKI EKOLOGICZNEJ W ODNIESIENIU DO MIASTA......................................................48 5.2.1 Wprowadzenie ................................................................................................................................48 5.2.2 Kierunki działań strategicznych oraz główne zadania do realizacji ..............................................48 6. CELE EKOLOGICZNE I STRATEGIE ICH REALIZACJI ................................. 50 6.1. WPROWADZENIE ....................................................................................................................................50 6.2. CELE EKOLOGICZNE DO 2011 ROKU WRAZ Z KIERUNKAMI DZIAŁAŃ ......................................................51 6.3 CELE EKOLOGICZNE DO 2007 ROKU I PLAN OPERACYJNY DO 2007 ROKU ................................................64 7. HARMONOGRAM REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘĆ I URUCHAMIANIA ŚRODKÓW FINANSOWYCH................................................................................. 74 1 8. WYTYCZNE DO SPORZĄDZANIA GMINNEGO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA.......................................................................................................... 79 8.1 8.2 8.3 8.4 8.5 ZASADY OGÓLNE ................................................................................................................................79 LIMITY KRAJOWE UJĘTE W "II POLITYCE EKOLOGICZNEJ PAŃSTWA"..................................................79 PODZIAŁ LIMITÓW KRAJOWYCH NA LIMITY WOJEWÓDZKIE I POWIATOWE ..........................................80 ŹRÓDŁA INFORMACJI WYMAGANE PRZY SPORZĄDZANIU PROGRAMÓW GMINNYCH ............................81 PROGRAMY REGIONALNE I LOKALNE NA SĄSIEDNICH OBSZARACH .....................................................82 9. MONITORING I ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM .......................................... 83 9.1 9.2 9.3 9.4 MONITORING STANU ŚRODOWISKA.....................................................................................................83 MONITORING POLITYKI EKOLOGICZNEJ ..............................................................................................83 ZARZĄDZANIE PROGRAMEM ...............................................................................................................84 HARMONOGRAM WERYFIKACJI CELÓW I KIERUNKÓW DZIAŁAŃ ORAZ TERMINÓW PRZYGOTOWYWANIA RAPORTÓW Z WYKONANIA PROGRAMÓW ......................................................................................................84 9.5 EDUKACJA EKOLOGICZNA ..................................................................................................................84 9.6 UPOWSZECHNIANIE INFORMACJI O STANIE ŚRODOWISKA I WYKONANIU PROGRAMU ..........................86 9.7 MIERNIKI OCENY REALIZACJI PROGRAMU ..........................................................................................87 10. PIŚMIENNICTWO I MATERIAŁY WYKORZYSTANE DO OPRACOWANIA PROGRAMU.............................................................................................................. 90 SPIS TABEL I RYSUNKÓW Tabela 1 Jakość wód podziemnych na terenie miasta Krasnystaw ..................................... 27 Tabela 2 Dopuszczalne poziomy niektórych substancji w powietrzu................................. 30 Tabela 3 Mocne i słabe strony oraz szanse i zagrożenia dziedziny ochrony środowiska i gospodarki wodnej w mieście Krasnystaw ................................................................. 36 Tabela 4 Harmonogram rzeczowo-finansowy programu ochrony środowiska dla Miasta Krasnystaw .................................................................................................................. 76 Rysunek 1 Procentowa struktura użytkowania gruntów w mieście Krasnystaw ................ 14 Mapa: Elementy infrastruktury technicznej i ochrony środowiska…………......…po str. 40 2 1. WSTĘP 1.1 Wprowadzenie "Program ochrony środowiska Miasta Krasnystaw" jest zarówno długoterminowym planem strategicznym do 2015 r., jak też planem wdrożeniowym do roku 2007. W myśl art. 17 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2001 r. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.) niniejszy program ochrony środowiska został opracowany zgodnie z polityką ekologiczną państwa. Istotą tworzenia Programu ochrony środowiska dla miasta Krasnystaw jest opracowanie narzędzia, które zostanie wykorzystane przez przyszłych użytkowników w rozwiązywaniu zagadnień techniczno – ekonomicznych związanych z realizowanymi w przyszłości projektami dotyczącymi poprawy jakości środowiska w mieście i jakości życia mieszkańców. Realizacja programu ochrony środowiska ma na celu sukcesywne dążenie do poprawy stanu środowiska w mieście poprzez ograniczenie negatywnego wpływu na środowisko źródeł emisji zanieczyszczeń, ochronę i rozwój walorów przyrodniczych oraz racjonalne gospodarowanie z uwzględnieniem konieczności ochrony środowiska. 1.2 Podstawa opracowania Opracowanie Programu ochrony środowiska dla miasta Krasnystaw wynika z art. 17 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2001 r. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.), nakładającego na gminę obowiązek opracowania programu ochrony środowiska w celu zrealizowania polityki ekologicznej państwa. Programy są opracowywane na szczeblu gminnym. Projekt gminnego programu ochrony środowiska uchwala Rada Miasta. 1.3 Główne założenia programu W związku z tym, że istnieje ścisła zależność pomiędzy stanem środowiska, jakością jego poszczególnych komponentów i rozwojem gospodarczym regionu, w programie zaprezentowano: ⇒ podejście sektorowe, w odniesieniu do analizy aktualnego stanu środowiska oraz monitorowania jego przyszłych zmian, 3 ⇒ podejście integralne, dotyczące określenia działań niezbędnych do realizacji w dziedzinie ochrony środowiska, związanych z głównymi kierunkami rozwoju gminy. 1.4 Cel programu Głównym celem Programu jest poprawa jakości życia mieszkańców oraz wzrost atrakcyjności miasta dla rozwoju społeczno - gospodarczego, przy racjonalnym wykorzystaniu zasobów przyrody i ich ochronie. Zadania wyznaczone w ramach programu mają na celu poprawę stanu środowiska naturalnego, efektywne zarządzanie środowiskiem, racjonalne użytkowanie zasobami naturalnymi, jak również wyznaczenie warunków do wdrożenia zasad obowiązujących w tym zakresie w prawie Unii Europejskiej. 1.5 Zawartość programu Opracowanie obejmuje zakresem: ⇒ określenie aktualnego stanu środowiska w mieście, ⇒ prognozowane zmiany w zakresie ochrony środowiska, ⇒ działania zmierzające do poprawy sytuacji w zakresie ochrony środowiska, ⇒ określenie instrumentów finansowych służących realizacji zamierzonych celów, ⇒ system monitoringu i oceny realizacji zamierzonych celów. 4 2. ZAŁOŻENIA WYJŚCIOWE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA 2.1 Analiza obowiązującego stanu prawnego 2.1.1 Wprowadzenie Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, przyjęta w 1997 roku stwierdza, że Rzeczpospolita Polska - kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju - zapewnia ochronę środowiska naturalnego, nakłada ona także na władze publiczne obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego współczesnemu i przyszłym pokoleniom. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (art.13÷16) wprowadza obowiązek przygotowania i aktualizowania, co 4 lata polityki ekologicznej państwa, porządkuje dotychczasową praktykę okresowego sporządzania dokumentów programowych o nazwie „Polityka ekologiczna państwa" dla różnych horyzontów czasowych. Opracowana w 2000 r. „II Polityka ekologiczna państwa" (PEP), ustala cele ekologiczne do 2010 i 2025 r. Opracowany w 2002 r. „Program Wykonawczy do II Polityki ekologicznej państwa, na lata 2002÷ 2010" jest dokumentem o charakterze operacyjnym, wskazującym adresatów i terminy realizacji konkretnych zadań lub pakietów zadań, przewidzianych do realizacji, a także szacującym niezbędne nakłady i źródła ich finansowania. Art. 13 ustawy Prawo ochrony środowiska stanowi, że polityka ekologiczna państwa ma na celu stworzenie warunków do realizacji ochrony środowiska w warunkach zrównoważonego rozwoju, w szczególności harmonizowania celów ochrony środowiska z celami gospodarczymi i społecznymi. Oznacza to, że realizacja polityki ekologicznej państwa powinna dokonywać się poprzez zmianę modelu produkcji i konsumpcji, zmniejszanie materiałochłonności, wodochłonności i energochłonności gospodarki, stosowanie najlepszych dostępnych technik (BAT) i dobrych praktyk gospodarowania, a w dalszej kolejności przez konkretne działania odniesione do poszczególnych komponentów środowiska. Aspekty ekologiczne powinny być włączane do polityk sektorowych we wszystkich dziedzinach gospodarowania, do strategii i programów na szczeblu regionalnym i lokalnym. Zasady polityki ekologicznej państwa Wiodącą zasadą jest, zgodna z Konstytucją RP, zasada zrównoważonego rozwoju, traktująca równorzędnie racje społeczne, ekonomiczne i ekologiczne, wraz z zasadami: 5 przezorności (podwojenia działań, gdy pojawia się uzasadnione prawdopodobieństwo wystąpienia problemu), integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi (traktowania celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi), równego dostępu do środowiska przyrodniczego, uspołecznienia, „zanieczyszczający płaci" (odpowiedzialność za skutki zanieczyszczenia ponosi użytkownik środowiska), prewencji (podejmowania działań zabezpieczających na wszystkich etapach realizacji przedsięwzięć), stosowania najlepszych dostępnych technik (BAT), subsydiarności (stopniowego przekazywania kompetencji i uprawnień na niższe szczeble zarządzania środowiskiem), skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej (minimalizacji nakładów na jednostkę uzyskanego efektu). Cele średniookresowe (2005 - 2010) II Polityki ekologicznej państwa przewidują istotną poprawę stanu środowiska, praktyczne wdrożenie unijnych przepisów i standardów ekologicznych oraz postanowień konwencji międzynarodowych i umów dwustronnych, a także wzmocnienie instytucjonalne podejmowanych działań. Cele długookresowe (do roku 2025) wiążą się z perspektywą zrównoważenia społeczno - gospodarczych procesów rozwojowych i pełną (możliwą) rewitalizacją zniszczonych ekosystemów; zakładają one: a) ugruntowanie konstytucyjnej zasady zrównoważonego rozwoju, b) utrwalenie zasady skutecznej kontroli państwa nad strategicznymi zasobami przyrodniczymi, c) pełną integrację polityk - przestrzennej, ekologicznej i sektorowych, d) dokonanie przebudowy modelu produkcji i konsumpcji w kierunku poprawy efektywności surowcowo - energetycznej oraz minimalizacji negatywnego oddziaływania na środowisko wszelkich form działalności człowieka i rozwoju cywilizacyjnego, e) zachowanie obszarów o wysokich walorach turystyczno - rekreacyjnych, f) utrzymanie i ochrona istniejących ekosystemów o cennych wartościach przyrodniczych i kulturowych, 6 g) odbudowa zniszczeń powstałych w środowisku przyrodniczym i renaturalizacja cennych przyrodniczo obszarów, h) efektywny wzrost wartości produkcji w rolnictwie i leśnictwie poprzez lepsze wykorzystanie potencjału biologicznego oraz podnoszenie jakości zdrowotnej produktów przy przeciwdziałaniu nadmiernej intensywności procesów produkcyjnych oraz metod upraw i chowu zwierząt, i) rezygnacja z niektórych osiągnięć nauki i techniki, które mogłyby negatywnie oddziaływać na środowisko, j) wypracowanie mechanizmów reagowania na nowe wyzwania pojawiające się wraz z postępującym rozwojem cywilizacji. Okres realizacji "Programu ochrony środowiska dla miasta Krasnystaw" zbiega się z okresem realizacji celów średniookresowych "II polityki ekologicznej państwa". Nie musi to jednak oznaczać rezygnacji z realizacji docelowych zamierzeń polityki ekologicznej i - o ile to będzie możliwe - cele długookresowe w niniejszym programie będą proponowane do realizacji. 2.1.2 Prawodawstwo w zakresie ochrony środowiska i jego dostosowanie do wymogów Unii Europejskiej Proces tworzenia ładu instytucjonalno - prawnego w sferze ochrony środowiska naturalnego człowieka na szczeblu centralnym znajduje się w stadium znacznie zaawansowanym. Zakończenie procesu harmonizacji polskiego prawa ochrony środowiska z wymogami przepisów Unii Europejskiej powoduje sytuację, w której teksty uzgodnionych unijnych aktów prawnych nie są niezbędnym elementem procesu sporządzania "Programu". Ze względu na niezakończony proces wprowadzania do polskich przepisów wykonawczych załączników technicznych korzystano przy opracowaniu niniejszego dokumentu z tekstów dyrektyw: ptasiej, siedliskowej oraz dotyczących ochrony wód powierzchniowych i powietrza. W związku z koniecznością dokonania harmonizacji polskiego prawa ochrony środowiska z prawem Unii Europejskiej, przepisy zawarte w unijnych aktach prawnych w tym zakresie są systematycznie transponowane do prawa krajowego. Przy prowadzeniu prac nad aktualizacją dokumentu "Program ochrony środowiska dla miasta Krasnystaw" 7 uwzględniano postanowienia przepisów wykonawczych wydanych na podstawie nowych ustaw z 2001 r. 2.1.3 Konwencje i porozumienia międzynarodowe Polska jest obecnie sygnatariuszem 33 konwencji, porozumień międzynarodowych oraz protokołów w dziedzinie ochrony środowiska, z których 21 ratyfikowała. Postanowienia większości konwencji mają odzwierciedlenie w przepisach Unii Europejskiej. Natomiast postanowienia konwencji ratyfikowanych przez Polskę, do których nie przystąpiły kraje UE, zgodnie z zasadą klauzul zabezpieczających, mają odzwierciedlenie w postanowieniach polskich przepisów prawnych. 2.1.4 Programy sektorowe i regionalne Przy sporządzaniu niniejszego dokumentu brano pod uwagę zapisy różnych programów rządowych oraz regionalnych, zwłaszcza: II Polityki ekologicznej państwa, Programu wykonawczego do II Polityki ekologicznej państwa, Narodowej strategii ochrony środowiska, Prognozy Zrównoważonego Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich, Polityki leśnej państwa, Strategii rozwoju turystyki, Wykazu aktualnych rządowych dokumentów programowych dotyczących ochrony środowiska i racjonalnego gospodarowania zasobami naturalnymi, Programu ochrony środowiska dla woj. lubelskiego, Strategii rozwoju województwa lubelskiego, Planu gospodarki odpadami dla woj. lubelskiego, Wojewódzkiego programu rozwoju alternatywnych źródeł energii. 2.1.5. Krajowe uwarunkowania prawne w zakresie ochrony środowiska Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.) wprowadza: obowiązek realizacji polityki ekologicznej państwa poprzez gminne, powiatowe, wojewódzkie programy ochrony środowiska, z wykonania których co 2 lata sporządzać się będzie raport; 8 opłatę za składowanie odpadów komunalnych, którą ponosić będzie jednostka utrzymująca składowisko; administracyjne kary pieniężne za składowanie odpadów bez pozwolenia i w miejscu do tego celu nie wyznaczonym; przeznaczanie środków powiatowych funduszy ochrony środowiska na realizację przedsięwzięć związanych z gospodarką odpadami i współfinansowanie inwestycji o charakterze ponadlokalnym; programy dostosowawcze dotyczące inwestycji, w których zrealizowanie wymagań ochrony środowiska nie może zostać osiągnięte w terminach ustalonych przepisami, a za utrzymaniem tych inwestycji w ruchu przemawia interes publiczny (ww. programy dostosowawcze nie mogą trwać dłużej niż 6 lat, najpóźniej do 31 grudnia 2010 r.). Ustawa z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880 z późn. zm.) określa cele, zasady i formy ochrony przyrody ożywionej i nieożywionej oraz krajobrazu. Ochrona przyrody w rozumieniu ustawy oznacza zachowanie, właściwe wykorzystanie oraz odnawianie zasobów przyrody i jej składników. Ochrona przyrody ma na celu utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów, zachowania różnorodności biologicznej, zachowania dziedzictwa geologicznego, zapewnienia ciągłości istnienia gatunków roślin i zwierząt wraz z siedliskami poprzez utrzymywanie lub przywracanie ich do właściwego stanu, utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu siedlisk przyrodniczych, a także innych zasobów przyrody i jej składników, kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody. Ustawa z 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych (Dz. U. Nr 11, poz. 84, z późn. zm.) określa warunki, zakazy lub ograniczenia produkcji, wprowadzania do obrotu lub stosowania substancji i preparatów chemicznych, w celu ochrony przed szkodliwym wpływem tych substancji i preparatów na zdrowie człowieka lub na środowisko. Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628 z późn. zm.) zobowiązuje posiadaczy odpadów do poddania odpadów w pierwszej kolejności odzyskowi. Jeżeli odzysk jest nie możliwy z przyczyn technologicznych lub nie uzasadniony ekonomicznie - odpady te należy unieszkodliwiać w sposób zgodny z wymogami ochrony środowiska i planami gospodarki odpadami. W ustawie sformułowano tzw. "zasadę bliskości" stanowiącą, że odpady, których nie udało się odzyskać lub unieszkodliwić w miejscu ich powstawania, powinny być, uwzględniając najlepszą dostępną technikę lub technologię, przekazywane do najbliższego miejsca, 9 w którym te procesy są realizowane. Ustawa zobowiązuje zarządy województw, powiatów i gmin do opracowania odpowiednio - wojewódzkich, powiatowych i gminnych planów gospodarki odpadami, które należy aktualizować nie rzadziej niż co 4 lata, i z realizacji których należy składać co 2 lata sprawozdania. W myśl ustawy przedsięwzięcia związane z unieszkodliwianiem odpadów będzie można realizować z udziałem środków z funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej, o ile przedsięwzięcia te zostaną ujęte w planie gospodarki odpadami. Ustawa reguluje kwestie w zakresie składowania odpadów. Składować można wyłącznie odpady, których unieszkodliwienie w inny sposób było niemożliwe. Rozróżnia się trzy typy składowisk odpadów: składowiska odpadów niebezpiecznych, obojętnych oraz odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne. Składowiska stanowią obiekty budowlane, do których lokalizacji, budowy i eksploatacji mają zastosowanie przepisy ustaw o zagospodarowaniu przestrzennym oraz prawo budowlane. Organ właściwy do wydania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla składowiska odpadów może uzależnić wydanie tej decyzji od przedstawienia przez inwestora ekspertyzy co do możliwości odzysku lub unieszkodliwiania odpadów w inny sposób niż przez składowanie. Wprowadzono zakaz składowania odpadów, m.in.: płynnych; o właściwościach wybuchowych, żrących, utleniających, łatwopalnych; medycznych i weterynaryjnych; opon i ich części. Odpady przed umieszczeniem na składowisku powinny być poddane procesowi przekształcenia fizycznego, chemicznego lub biologicznego i segregacji, w celu ograniczenia zagrożenia dla ludzi i środowiska oraz zmniejszenia objętości odpadów. Ustawa z 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz. U z 2001 r. Nr 63, poz. 638 z późn. zm.) - określa wymagania, jakie powinny spełniać opakowania oraz wprowadza zasady racjonalnego gospodarowania odpadami powstającymi z opakowań poprzez obowiązek: zapobiegania powstawaniu odpadów z opakowań, promowania opakowań zwrotnych, przeznaczonych do wielokrotnej rotacji, segregacji odpadów opakowaniowych, odzysku i recyklingu pozyskanych odpadów. Ustawa o odpadach opakowaniowych jest odpowiednikiem Dyrektywy 94/62/EC z 1994 r. Ustala ona m.in. limity odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych. W przypadku nie osiągnięcia wyznaczonych poziomów podmioty zobowiązane do opłat produktowych, będą miały powiększone stawki tych opłat o 50 %. Ustawa z 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U z 2001 r. Nr 63, poz. 639 z późn. zm.) - wprowadza bodźce 10 ekonomiczne mające stymulować proekologiczne zachowania podmiotów gospodarczych i całego społeczeństwa oraz zabezpieczenie środków finansowych na racjonalne zagospodarowanie głównie odpadów opakowaniowych i poużytkowych. Przedsiębiorcy sprzedający swoje produkty w opakowaniach mają wybór jednego z trzech sposobów postępowania: stworzenie własnego systemu odzysku i zagospodarowania odpadów, scedowanie realizacji swoich zobowiązań na wyspecjalizowaną organizację lub uiszczanie państwu opłaty produktowej. Za odpady nie zebrane samodzielnie lub przez wyznaczone organizacje, producenci zapłacą opłaty produktowe, które zostaną przekazane częściowo do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska, a częściowo bezpośrednio do gmin. Środki pochodzące z opłat produktowych za opakowania przekazywane będą wojewódzkim funduszom, a następnie gminom, proporcjonalnie do ilości odpadów opakowaniowych przekazanych do odzysku i recyklingu, wykazanych w sprawozdaniach, do sporządzenia których zobowiązany jest zarząd gminy. Ustawa z 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U z 2001 r. Nr 72, poz. 747, z późn. zm.) - określa zasady i warunki zbiorowego zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi oraz zbiorowego odprowadzania ścieków, w tym zasady działalności przedsiębiorstw wodociągowo - kanalizacyjnych, zasady tworzenia warunków do zapewnienia ciągłości dostaw i odpowiedniej jakości wody, niezawodnego odprowadzania i oczyszczanie ścieków, a także ochrony interesów odbiorców usług, z uwzględnieniem wymagań ochrony środowiska i optymalizacji kosztów. W myśl ww. ustawy zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków należy do zadań własnych gminy. Ustawa z 18 lipca 2001 r. prawo wodne (t.j. Dz. U z 2005 r. Nr 239, poz. 2019) reguluje gospodarowanie wodami zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, a w szczególności kształtowanie i ochronę zasobów wodnych, korzystanie z wód oraz zarządzanie zasobami wodnymi. Gospodarowanie wodami jest prowadzone z zachowaniem zasady racjonalnego i całościowego traktowania zasobów wód powierzchniowych i podziemnych, z uwzględnieniem ich ilości i jakości. Gospodarowanie odpadami w myśl ww. ustawy uwzględnia zasadę wspólnych interesów i jest realizowane przez współpracę administracji publicznej, użytkowników wód i przedstawicieli lokalnych społeczności, tak aby uzyskać maksymalne korzyści społeczne. Ustawa z 20 lipca 1991 r. o Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska (t.j. Dz. U. z 2002 r. Nr 112, poz. 982 z późn. zm.) - określa zadania Inspekcji Ochrony Środowiska. W myśl ww. ustawy Główny Inspektor Ochrony Środowiska jest centralnym 11 organem administracji rządowej, powołanym do kontroli przestrzegania przepisów o ochronie środowiska oraz badania stanu środowiska, nadzorowanym przez ministra właściwego do spraw środowiska. Ustawa z 13.09.1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j. Dz. U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008 z późn. zm.) - określa zadania gminy oraz obowiązki właścicieli nieruchomości dotyczące utrzymania czystości i porządku, a także warunki udzielania zezwoleń podmiotom świadczącym usługi w zakresie objętym regulacją ustawy. 12 3. CHARAKTERYSTYKA I OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA, ZASOBÓW NATURALNYCH ORAZ TECHNICZNEJ INFRASTRUKTURY OCHRONY ŚRODOWISKA 3.1 Krajobraz, klimat i formy użytkowania terenu Położenie Miasto Krasnystaw położone jest w województwie lubelskim w obrębie dwóch mezoregionów: Wyniosłości Giełczewskiej (część zachodnia miasta) i Działów Grabowieckich (część wschodnia). Wyniosłość Giełczewska stanowi ostaniec piaskowców sarmackich (górnomioceńskich) pokryty warstwą płytkich lessów i glin. Na znacznej części występują formy trzeciorzędowe. Sieć wodna ma układ promienisty, a doliny są przeważnie asymetryczne. Działy Grabowieckie są garbem kredowym pokrytym grubą, dochodzącą do kilkunastu metrów, warstwą lessu. Charakteryzują się one występowaniem stosunkowo wąskich działów z szerokimi, podmokłymi dolinami rzecznymi Wolicy i Wojsławki – dopływów Wieprza. Rodzaj podłoża lessowego sprawia, że stoki są silnie erodowane i występują długie, rozczłonkowane suche wąwozy. Zarówno na Wyniosłości Giełczewskiej jak i na obszarze Działów Grabowieckich wysokości bezwzględne przekraczają nawet 300 m. n.p.m. Miasto leży u zbiegu dwóch rzek – Wieprza i Żółkiewki oraz nieco oddalonych ujść niewielkich strumieni: Wojsławki na południu oraz Siennicy i Bzdurki na północy. Dolina Wieprza dzieli miasto na część zachodnią i wschodnią, w granicach miasta koryto rzeki zostało uregulowane na długości 2,5 km. Takie położenie miasta stwarza zagrożenie zalania części zabudowy położonej nad rzeką na dnie doliny, podczas ewentualnych powodzi. Granice administracyjne miasta obejmują fragment Grabowiecko - Strzeleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu z dolinami rzek Wieprz i Żółkiewka, lasem Borek i terenami przyległymi. Struktura użytkowania gruntów Miasto Krasnystaw w granicach administracyjnych zajmuje powierzchnię 4 207 ha. Obok wielu innych funkcji jest pokaźnym obszarem rolnym - 76% jego powierzchni stanowią użytki rolne. 13 Rysunek 1 Procentowa struktura użytkowania gruntów w mieście Krasnystaw Struktura użytkowania gruntów w mieście Krasnystaw 12,5% 1,3% 0,8% Użytki rolne 9,8% Grunty leśne oraz zadrzew. i zakrzew. Grunty zabudowane i zurbanizowane Grunty pod wodami 75,6% Nieużytki Klimat Obszar miasta Krasnystaw położony jest w obrębie lubelsko - chełmskiej dzielnicy klimatycznej, zajmując jej środkową część. Klimat kształtowany jest przez napływające znad Atlantyku masy powietrza polarno-morskiego, oraz masy powietrza polarnokontynentalnego napływające znad Euroazji. Ciśnienie atmosferyczne wynoszące średnio 1 015 - 1 016 hPa wpływa na rozmieszczenie kierunków wiatrów i ich prędkości. Średnie roczne prędkości wiatru osiągają tu od 2,6 m/s do 3,8 m/s. Zachmurzenie wynosi średnio w roku 64%. W przebiegu rocznym zachmurzenia występują dwa okresy: zimowy o dużym zachmurzeniu - 75% i ciepły o zachmurzeniu znacznie mniejszym - 57%. Nasłonecznienie względne waha się od 35,4% do 38,1%. Wyraźną cechą klimatu tego obszaru są kontrasty termiczne między zimną i latem. Miesiącem najcieplejszym jest lipiec o średniej temperaturze do 18,5° C, najchłodniejszym, zaś styczeń od -3,5 do - 4,5° C. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 7,2° C. Średnie roczne sumy opadów atmosferycznych są dość niskie i utrzymują się w granicach 550-600 mm. 14 3.2 Zasoby i różnorodność przyrodnicza obszaru gminy 3.2.1 Zasoby wodne Wody powierzchniowe Miasto Krasnystaw ma dobrze rozwiniętą sieć wodną, położone jest u zbiegu dwóch rzek: Wieprza i Żółkiewki. Struktura hydrologiczna miasta przedstawia się następująco: • dolina rzeki Wieprz dzieli miasto na część zachodnią i wschodnią; w granicach miasta koryto rzeki na długości 2,5 km zostało uregulowane; powyżej miasta w 235,2 km biegu rzeki Wieprz, tj. w odległości 37,6 km zlokalizowany jest zbiornik „Nielisz” zamykający zlewnię o powierzchni 1236,3 km; • południowo - wschodnia część miasta jest odwadniana przez oddolne ujście rzeki Wojsławki; • północno - wschodnia część miasta jest odwadniana przez rzekę Siennicę (największy dopływ Wieprza) i oddolne ujście rzeki Bzdurki; • przez część zachodnią miasta przebiega rzeka Żółkiewka (lewostronny dopływ Wieprza), Rejon doliny Wieprza oraz ujściowego odcinka Wojsławki i Żółkiewki to cenne przyrodniczo ekosystemy łąkowe i wodno-łąkowe. Sieć naturalnych wód stojących na terenie miasta Krasnystaw stanowią starorzecza i martwe zakola. Na terenie miasta Krasnystaw istnieje zagrożenie powodziowe. Powierzchnia miasta zagrożona powodzią wynosi 820 ha. Elementem ochrony przeciwpowodziowej na terenie miasta jest lewobrzeżny wał Wieprza oraz związany z nim lewobrzeżny wał rzeki Żółkiewki. Do terenów zagrożonych należą tereny rolnicze oraz zabudowa mieszkalna i gospodarcza zlokalizowana głównie w rejonie ulic: Zawieprze, Przemysłowej i Lwowskiej. Obecnie modernizacji wymaga lewostronny wał Wieprza zlokalizowany powyżej miasta. Ponadto istotny wpływ na zmniejszenie zagrożenia powodziowego miasta będą miały następujące działania: • pogłębienie rzeki, które wpłynie na obniżenie poziomu wód gruntowych; • racjonalne sterowanie odpływami wody ze zbiornika w Nieliszu. 15 Wody podziemne Obszar gminy położony jest w obrębie centralnego basenu kredowego według podziału Lubelszczyzny na regiony hydrogeologiczne (Region Lubelsko-Radomski, Podregion Lubelski). Wody podziemne występują tu w skałach kredowych i czwartorzędowych. W strefach dolin rzecznych piętra górnokredowego i czwartorzędowe są powiązane hydraulicznie. Tworzą one ciągłe zwierciadło nawiązujące do ukształtowania terenu. Obszar występowania wód podziemnych czwartorzędowych ogranicza się do doliny Wieprza i dolin jego dopływów. Przeważają tu wody podziemne bardzo płytkie, występujące na głębokościach poniżej 2 m. Zasilanie tego poziomu odbywa się z opadów atmosferycznych oraz przez dopływy wód krążących w skałach kredowych. Na całej długości doliny, charakterystyczne jest bliskie występowanie bardzo płytkich wód aluwialnych i głębokich wód szczelinowo-warstwowych, występujących w utworach kredowych. Wody głębokie o zwierciadle położonym poniżej 20 m na obszarze gminy są najczęściej spotykane i występują między głęboko wciętymi dolinami oraz na ich zboczach i w strefach wierzchowinowych. Zasilanie wód piętra kredowego następuje przez infiltrację opadów atmosferycznych w podłoże. 3.2.2 Zasoby leśne W bezpośrednim otoczeniu miasta znajdują się wartościowe obszary leśne stanowiące około 10% ogólnej powierzchni. Od strony południowo – zachodniej las Namule, od strony północno – zachodniej las położony w gminie Łopiennik, od strony południowo – wschodniej lasy Surhowski i Lipina oraz od strony północno wschodniej las Malennik. Południowo – wschodnia granica miasta jest równocześnie granicą Otuliny Skierbieszowskiego Parku Krajobrazowego, który znajduje się poza miastem. Na terenie miasta Krasnystaw znajduje się kompleks leśny o dużych walorach biologicznych, klimatycznych i krajobrazowych - Las Borek. Pełni on rolę ochronną przed zanieczyszczeniami emitowanymi z zakładów produkcyjnych zlokalizowanych w mieście. 2.2.3 Zasoby surowców naturalnych Na terenie miasta Krasnystaw brak jest udokumentowanych złóż surowców naturalnych o większym znaczeniu gospodarczym. 16 Surowce węglanowe występują na części obszaru pod cienką pokrywą utworów czwartorzędowych. W najkorzystniejszej sytuacji geomorfologicznej znajdują się okolice wykształcone w postaci opok i opok marglistych między Łopiennikiem a Krasnymstawem. 3.3 System obszarów chronionych gminy 3.3.1 Obszary chronionego krajobrazu Grabowiecko - Strzelecki Obszar Chronionego Krajobrazu W granicach administracyjnych miasta Krasnystaw położony jest fragment Grabowiecko - Strzeleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Został on utworzony w 1998 r. (Rozporządzeniem Wojewody Chełmskiego Nr 651 z dnia 26.06.1998 r. opublikowanego w Dzienniku Urzędowym Wojewody Chełmskiego Nr 10 poz. 87 z 29.06.1998 r.) i zajmuje powierzchnię ok. 26.963 ha w tym w powiecie krasnostawskim 7 685 ha, a na terenie miasta Krasnystaw 220 ha. Jest to niezwykle malowniczy teren Wyniosłości Giełczewskiej, Działów Grabowieckich i Obniżenia Dorohuckiego, o bardzo dużych walorach krajobrazowych, odznaczający się urozmaiconą rzeźbą terenu w postaci suchych dolinek i wąwozów wyrzeźbionych w podłożu lessowym, jak też roślinnością stanowisk wodnych i torfowisk w dolinie rzeki Wieprz oraz okazami rzadkiej roślinności. 3.3.2 Rezerwaty, pomniki przyrody, użytki ekologiczne i inne formy ochrony przyrody Pomniki przyrody Status pomnika przyrody na terenie miasta Krasnystaw uzyskały dwie lipy drobnolistne (ul. Poniatowskiego, ul. Jabłonkowa) oraz dąb w lesie Borek. 3.4 Techniczna infrastruktura ochrony środowiska 3.4.1 Zaopatrzenie w wodę Obszar Miasta Krasnystaw objęty jest prawie w całości zorganizowanym systemem zaopatrzenia w wodę dla celów komunalnych i pożarowych. Łączna długość sieci wodociągowej (magistralna + rozdzielcza): 82,7 km, w tym 53 km przyłączy wodociągowych. Uliczna sieć wodociągowa wykonana jest z rur żeliwnych i PCV. Zdolność produkcyjna stacji jest obecnie wykorzystywana w 85%. Wadą 17 lokalizacji ujęcia jest to, że otacza je ze wszystkich stron miasto, co stwarza możliwość zanieczyszczania ujęcia. Wodociągi zbiorowe i ujęcia: Ujęcie wody w Krasnymstawie – aktualnie na ujęciu eksploatowanych jest 5 studni głębinowych, 2 studnie „starego” ujęcia oraz 3 studnie na „nowym” ujęciu. Łączne możliwości eksploatacyjne całego ujęcia wynoszą 445 m3/h. Średnio dobowa produkcja wody wynosi ~ 2 350 m3/d – 22% wydajności maksymalnej. Z wodociągu korzysta ok. 95% mieszkańców; obiekt spełnia warunki pozwolenia wodnoprawnego; uzdatniana woda spełnia wymogi wody do picia (zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 19 listopada 2002 – Dz. U. Nr 203, poz. 1718); W roku 2002 została zrealizowana inwestycja pt. „Modernizacja stacji uzdatniania wody”, w której zakres weszły m. in. roboty budowlane, wymiana urządzeń uzdatniających, automatyka. Na terenie miasta zlokalizowane są 3 studnie głębinowe awaryjne typ „Abisynka”, ponadto własne awaryjne ujęcia wody posiada SP ZOZ, Piekarnia mechaniczna - przy ul. Konopnickiej. Zakłady przemysłowe z terenu miasta posiadają własne ujęcia wodne: - Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska – 2 studnie. - Kartonex Sp. z o.o. – 1 studnia głębinowa, - Fermentownia Tytoniu – 1 studnia głębinowa, - Cersanit S.A – 2 studnie głębinowe. Zatwierdzone zasoby wód podziemnych w pełni pokrywają potrzeby miasta. Wszystkie ujęcia wód podziemnych posiadają uregulowany stan prawny. 3.4.2 Kanalizacja i oczyszczanie ścieków Miasto Krasnystaw posiada obecnie rozdzielczy system kanalizacji sanitarnej i deszczowej. Sieć kanalizacji sanitarnej pracuje w układzie grawitacyjno – pompowym. Aktualna długość kanałów 38,3 km, w tym przyłączy 13 km. Z kanalizacji korzysta obecnie ok. 84% mieszkańców miasta. Zasięg kanalizacji nie obejmuje peryferyjnych obszarów zabudowy miasta. Miasto posiada mechaniczno - biologiczną oczyszczalnię ścieków, która jest aktualnie modernizowana ze względu na niedotrzymywanie standardów europejskich w zakresie Pog i Nog. Modernizacja polega na zmianie systemu napowietrzania w celu redukcji związków biogennych. Oczyszczalnia obsługuje wyłącznie ścieki gospodarczo – bytowe i z drobnych 18 zakładów usługowych. Jest to oczyszczalnia ścieków o przepustowości 9000 m3/d. Ilość ścieków doprowadzanych obecnie do oczyszczalni wynosi ok. 30% możliwej przepustowości oczyszczalni. Osad ściekowy odwadniany jest na prasie BELLMER i wykorzystywany do zagospodarowania rolniczego. Aktualne rzeczywiste ilości ścieków dopływających do oczyszczalni zawierają się w ilości ok. 3000 m3/d. Przepustowość oczyszczalni po modernizacji będzie wynosiła Qdśr = 3100 m3 /d, Qdmax = 5000 m3/d. Modernizacja zapewni poprawę stanu środowiska poprzez zwiększenie sprawności procesów oczyszczania (usuwanie związków biogennych), a także poprzez zwiększenie pewności działania – wprowadzenie pełnej automatyki procesów technologicznych i ich kontroli. Zmniejszy się także jej uciążliwość dla otoczenia poprzez poprawę „jakości” usuwanych z oczyszczalni odpadów, tj. skratki, piasek i osad (prasowanie skratek, mechaniczna separacja piasku i wapnowanie odwodnionego osadu). Modernizacja pozwoli na spełnienie wymagań obecnie obowiązujących przepisów co do jakości ścieków oczyszczonych, odprowadzanych do rzeki Wieprz i nie powinno przekroczyć następujących wielkości: odczyn - 6,6 – 9,0 pH CHZTCr - 150,0 mg O2/dm3 BZT5 - 15,0 mg O2/ dm3 Zawiesina ogólna - 35 mg / dm3 Azot ogólny - 15 mg N/ dm3 Fosfor ogólny - 2 mg P/dm3 Będzie to miało istotne znaczenie dla poprawy stanu wód rzeki Wieprz. Ścieki z przemysłu uciążliwego, tj. z Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej, nie dopływają do miejskiej kanalizacji, zakład ten posiada własną oczyszczalnię ścieków. Ścieki sanitarne powstające w indywidualnych gospodarstwach nie objętych kanalizacją są odprowadzane do zbiorników bezodpływowych (tzw. szamba), a następnie wywożone na oczyszczalnię ścieków. 19 3.4.3 Składowiska odpadów komunalnych Składowisko odpadów komunalnych Miasto Krasnystaw korzysta ze składowiska odpadów komunalnych w miejscowości Wincentów. Jest to Międzygminne Składowisko Odpadów Komunalnych „KRAS – EKO” Sp. z o.o. Przewidywany czas eksploatacji szacuje się na ok. 30 lat. Łączna powierzchnia terenu wynosi 5,82 ha, część eksploatacyjna zajmuje 3,26 ha. Na składowisko przyjmowane są odpady z 3 gmin: miasta Krasnystaw, gminy Krasnystaw, gminy Rejowiec. Składowisko przyjmuje 5 000 ton/rok, 16,3 tony/dzień. Składowisko zostało wyposażone w niezbędne urządzenia technologiczne i sprzęt techniczny: uszczelnienie niecki składowiska folią HDPE o grubości 2,0 mm, drenaż z rur PCV perforowanych wraz z kolektorami zbierającymi i odprowadzającymi do szczelnego zbiornika bezodpływowego, 2 piezometry, elektroniczna waga samochodowa o nośności 40 ton, elektroniczna waga do gospodarki magazynowej odpadów niebezpiecznych, spycharka gąsienicowa TD-8H, kompaktor DINO DZO-3, brodzik dezynfekcyjny o wymiarach 5 x 15 m, stanowisko do mycia kontenerów i pojazdów o pow. 87 m2 wyposażone w aparat wysokociśnieniowy KARCHER HDS 698 C, utwardzony plac kompostowy o powierzchni 1 704 m2 przeznaczony do produkcji kompostu metodą pryzmową, rębarka do gałęzi SKORPION 120 SD, przerzucarka pryzm kompostu PK-23, ciągnik z osprzętem do kompostowania, sortownia ręczna, belownica uniwersalna ORWAK 9020 D. Eksploatacja i utrzymanie składowiska zostało powierzone spółce prawa handlowego Międzygminne Składowisko Odpadów Komunalnych "KRAS-EKO" Sp. z o.o. z siedzibą w Wincentowie. System zbierania i wywozu odpadów z terenu gminy Miasto zostało podzielone na pięć rejonów odbioru odpadów. Zbierane są odpady mieszane składowane przez mieszkańców w workach koloru czarnego lub niebieskiego o pojemności 120 litrów oraz w pojemnikach ocynkowanych SM-110. Odpady są zbierane do przyczep i po ich zapełnieniu odwożone są na składowisko "KRAS-EKO" – 12 km od centrum miasta. Odbiorem odpadów objętych jest 80% mieszkańców miasta. W oparciu o analizę stanu istniejącego oraz analizę ilościową i jakościową odpadów komunalnych został opracowany system selektywnej zbiórki odpadów na terenie miasta, 20 w wyniku którego odzyskiwane są następujące odpady: papier i tektura, szkło, tworzywa sztuczne i metale. System oparty jest na gromadzeniu i wywozie surowców wtórnych w zabudowie wielorodzinnej i jednorodzinnej. System selektywnej zbiórki surowców wtórnych w zabudowie wielorodzinnej polega na utworzeniu punktów gromadzenia surowców wtórnych składających się z zestawu czterech kolorowych pojemników o poj. 1,1 m3. Punkty te zostały zlokalizowane obok istniejących pojemników na odpady zmieszane. Docelowo powstało 58 takich punktów. System selektywnej zbiórki surowców wtórnych w zabudowie jednorodzinnej odbywa się w sposób bezpośredni. Taka metoda zapewnia najwyższy wskaźnik odzysku surowców wtórnych oraz wysoką ich czystość. Polega ona na: - dostarczeniu każdemu gospodarstwu nieodpłatnie czterokolorowych worków do selektywnego zbierania: makulatury – kolor niebieski, szkła – kolor zielony, tworzyw sztucznych – kolor czerwony i metalu – szary, - do zbierania surowców wtórnych służą worki z folii LDPE i HDPE o pojemności 120 l, - każde gospodarstwo otrzymało harmonogram wywozu poszczególnych frakcji odpadów, gdyż odbierane one są w określone dni miesiąca, - na workach zastosowany jest odpowiedni nadruk o zasadach surowców wtórnych oraz logo akcji, firmy wywozowej i herb miasta. Selektywną zbiórką odpadów objęte jest 80% ludności. W obszarze miasta Krasnystaw aktualnie działalność w zakresie gospodarowania odpadami prowadzą następujące podmioty: Przedsiębiorstwo Gospodarki Przedsiębiorstwo posiada Komunalnej sprzęt Sp. specjalistyczny z do o.o. w Krasnymstawie. wykonywania zbierania i transportu odpadów komunalnych z selektywną zbiórką. Prowadzi również działalność w zakresie transportu i odzysku osadów ściekowych w ramach ich przekazywania do nawożenia i ulepszania gruntów; Gminne Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. z siedzibą w Zakręciu prowadzi działalność w zakresie transportu odpadów; Krasnostawska Spółdzielnia Mieszkaniowa – prowadzi działalność w zakresie zbierania i transportu odpadów. 21 Wykaz tych firm będzie ulegał korektom w miarę uzyskiwania zezwoleń przez inne podmioty. 3.4.4 Urządzenia ochrony powietrza Ciepłownictwo Na terenie miasta Krasnystaw łączna długość sieci C.O. wynosi 11,1 km. Z sieci Krasnostawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej w ciepło zaopatrywane są osiedla mieszkaniowe centrum miasta. Maksymalna wydajność ciepłowni wynosi 41 MWh, zaś łączne zapotrzebowanie mocy cieplnej: 28 MWh. Pozostałe tereny miasta obsługiwane są przez kotłownie lokalne. Źródła konwencjonalne gospodarki cieplnej: - węgiel kamienny - 58,7 %, - gaz – 36,3 %, - węgiel brunatny – 5%. Gazownictwo Sieć gazowa jest doprowadzona do wszystkich części Krasnegostawu. W mieście funkcjonuje system niskiego ciśnienia oparty na dwóch stacjach redukcyjnych II stopnia R1 i R2 oraz system średniego ciśnienia obsługiwany przez stacje redukcyjną I stopnia (SRP). Łączna długość sieci gazowej wynosi 88, 43 km. W tym długość przyłączy średniego ciśnienia wynosi 32,92 km, a niskiego ciśnienia 8,26 km. 22 4. STAN I ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO MIASTA KRASNYSTAW 4.1 Zagrożenia środowiska przyrodniczego 4.1.1 Zanieczyszczenia wód Wody powierzchniowe Wpływ aglomeracji miasta Krasnystaw na wody powierzchniowe odzwierciedla jakość wód zlewni rzeki Wieprz. Woda rzeki w obszarze miasta Krasnystaw klasyfikowana jest w III klasie czystości w pięciostopniowej skali. Analizowane punkty jakości wód tej rzeki przed miastem (miejsc. Latyczów) jak i po odpływie z terenu miasta (miejsc. Stężyca) utrzymują się w tej samej klasie jakości, jednak na terenie miasta zwiększają się wartości wskaźników mikrobiologicznych z III kasy na IV klasę. Na stan ten wpływają zarówno zanieczyszczenia punktowe jak i obszarowe. ♦ Punktowe źródła zanieczyszczeń - są to zanieczyszczenia w postaci niekontrolowanego odprowadzania ścieków bytowo – gospodarczych i wód spływowych nie skanalizowanych, usytuowanych wzdłuż dolin rzecznych. ♦ Zanieczyszczenia rozproszone ♦ Agrotechniczne zanieczyszczenia obszarowe Do zanieczyszczeń obszarowych rolniczych przyczyniają się: - nawożenie mineralne i chemiczna ochrona roślin, - występująca erozja wodna gleb, - mała powierzchnia trwałych użytków zielonych, zlokalizowanych w dolinach cieków wodnych, ograniczających wpływ zanieczyszczeń obszarowych. Ochrona wód powierzchniowych Ochrona wód powierzchniowych stanowi istotny element programu ochrony środowiska, a ich stan jest ściśle związany i uzależniony od stanu innych elementów środowiska. Ze względu na strukturę gospodarczą gminy największe zagrożenia dla jakości wód powierzchniowych wynikają z gospodarki komunalnej, użytkowania posesji i infrastruktury drogowej oraz stosowania środków do nawożenia gruntów. 23 Dość dobre wyposażenie miasta w urządzenia oczyszczające ścieki i sieć kanalizacyjną sprzyja utrzymaniu stanu wód powierzchniowych w opisywanym powyżej stanie, jednak nie wyklucza się, że część wytwarzanych ścieków sanitarnych trafia w sposób niekontrolowany do środowiska. Zagrożenia dla wód powierzchniowych wynikające z gospodarki komunalnej, infrastruktury drogowej oraz działalności rolniczej mogą powodować: - nie oczyszczone ścieki sanitarne odprowadzane „na dziko” przez mieszkańców, - wylewanie ścieków i gnojowicy do gruntu w pobliżu wód powierzchniowych, - odprowadzanie ścieków niewłaściwie oczyszczonych z oczyszczalni ścieków (w sytuacjach awaryjnych), - stosowanie nawozów sztucznych w pobliżu wód w nieodpowiednich dawkach oraz okresach, - stosowanie oprysków, - dopływu zanieczyszczonych wód burzowych. Pogorszenie jakości wskaźnika mikrobiologicznego może wskazywać na pochodzenie zanieczyszczeń o charakterze komunalnym. Należy podkreślić, że wywóz ścieków surowych na grunty jest zabronione, a gnojowica powinna być stosowana w dawkach ściśle określonych oraz na gruntach nie leżących w strefie spływów wód powierzchniowych do cieków lub zbiorników wodnych. Lokalizacja zabudowy mieszkalnej w pobliżu dolin rzek sprzyja „dzikiemu” odprowadzaniu ścieków z urządzeń kanalizacyjnych, co wpływa bardzo niekorzystnie na stan fizyko - chemiczny i bakteriologiczny wód. Aby to wyeliminować i zapobiec tym przypadkom należy wprowadzać wielokierunkowe działania eliminujące lub ograniczające te zagrożenia. Są to w szczególności działania inwestycyjne polegające na rozbudowie kanalizacji ściekowej. bezinwestycyjnych Wiele polegających możliwości na pozostaje edukacji i również w kształtowaniu działaniach świadomości w społeczeństwie. Należy organizować spotkania z mieszkańcami w celu ich uświadomienia oraz zapoznania z przepisami prawnymi ustawy o utrzymaniu czystości i porządku określającej obowiązki właścicieli posesji w zakresie właściwego unieszkodliwiania nieczystości płynnych jak również posiadania dokumentów potwierdzających wywóz nieczystości przez jednostki prowadzące działalność w tym zakresie lub dokumentu wywozu we własnym zakresie do miejsca unieszkodliwiania (oczyszczalnia ścieków). 24 Wnioski: 1. Dla ochrony jakości wód powierzchniowych konieczna jest rozbudowa kanalizacji sanitarnej. 2. Ochrona wód powierzchniowych wymaga wprowadzenia nowych zasad dobrego gospodarowania w gospodarce rolnej w zakresie stosowania nawozów i środków ochrony roślin, a także wykorzystania rolniczego odchodów płynnych zwierzęcych, przeciwdziałania w redukcji stopnia zanieczyszczeń obszarowych – rolnych. Wody gruntowe Zanieczyszczenie wód gruntowych obserwuje się głównie w pobliżu zakładów przemysłowych, składów przemysłowych i wysypisk komunalnych lub przemysłowych, stacji paliw etc. Rzadko obserwowana jest podwyższona zawartość związków azotu, a jeszcze rzadziej metali ciężkich, w wodach wgłębnych (tj. wodach podziemnych, które występują pod nieprzepuszczalnymi utworami geologicznymi, posiadającymi dobrą lub średnią izolację przed zanieczyszczeniami). Obecność tych substancji wynika z naturalnych warunków geologicznych warstw wodonośnych. Zanieczyszczenia wód gruntowych są wynikiem: - nieuporządkowanej do końca gospodarki ściekami bytowo-gospodarczymi i odpadami, - przenikania do podłoża zanieczyszczeń powstałych z zabiegów agrotechnicznych, - oddziaływania zanieczyszczonych wód powierzchniowych na wody podziemne (ma to miejsce w dolinach rzek). Wody podziemne Wody podziemne płytkiego krążenia (zasilane głównie opadami atmosferycznymi i, w mniejszym stopniu, wodami powierzchniowymi) są zdecydowanie bardziej podatne na zanieczyszczenia niż wody wgłębne. Wody płytkiego krążenia są pozbawione warstwy izolacyjnej nadkładu, a tym samym są one słabo izolowane przed wpływami antropogenicznymi. Zagrożenie dla jakości wód płytkiego krążenia stanowią m.in.: nie posiadające wymaganych zabezpieczeń składowiska odpadów komunalnych lub przemysłowych i tzw. „dzikie" wysypiska odpadów, nie posiadające wymaganych zabezpieczeń stacje paliw, magazyny produktów ropopochodnych oraz innych substancji chemicznych, szlaki komunikacyjne: drogi, parkingi i place postojowe samochodów, 25 nieszczelność zbiorników ściekowych (szamb), intensywne nawożenie i stosowanie środków ochrony roślin, rolnicze wykorzystywanie ścieków, ścieki (surowe lub niedostatecznie oczyszczone) wprowadzane do gleby. Zagrożenie, w dłuższym przedziale czasowym, dla jakości wód płytkiego krążenia mogą stanowić także ścieki komunalne i przemysłowe wprowadzane do wód powierzchniowych oraz nadmierne emisje zanieczyszczeń gazowych i pyłowych do atmosfery. Podziemne wody wgłębne zalegają pod nieprzepuszczalnymi utworami geologicznymi i posiadają dobrą lub średnią izolację przed wpływami zanieczyszczeń pochodzenia antropogenicznego. Są one mniej podatne na czynniki atmosferyczne i antropogeniczne. Warstwy wodonośne tych wód są zasilane pośrednio opadami atmosferycznymi, wodami powierzchniowymi, a także z wyżej położonych warstw wodonośnych. Zagrożeniem dla jakości wód wgłębnych może być dopływ zanieczyszczeń charakteryzujących się dużym ładunkiem i/lub toksycznością, zwłaszcza jeśli substancje te są wprowadzane do środowiska przez długi czas. Zagrożenie dla jakości wód podziemnych (wód płytkiego krążenia jak i wód wgłębnych) stanowią także nieczynne (nieużytkowane) i źle zabezpieczone studnie wiercone. Są one źródłem bakteriologicznego skażenia warstwy wodonośnej. Zagrożeniem dla jakości i ilości zasobów wód podziemnych może być także budowa w obszarach zasobowych ujęć komunalnych nowych studni i ujęć nie związanych z poborem wody na potrzeby zbiorowego zaopatrzenia. Ocenę jakości wód podziemnych bada się odnosząc jej jakość do norm - stąd oceniane są zawsze skutki, a nie przyczyny. Podstawę oceny jakości wód podziemnych stanowi rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu wód (Dz. U. Nr 32, poz.284). Dla klasyfikacji tych wód ustalono pięć klas czystości.: - klasa I - wody o bardzo dobrej jakości, - klasa II - wody dobrej jakości, - klasa III - wody zadawalającej jakości, - klasa IV - wody niezadowalającej jakości, - klasa V - wody złej jakości. 26 Słaba izolacja wód podziemnych uwarunkowana budową geologiczną sprawia, że możliwość ich zanieczyszczenia jest znaczna. Na terenie miasta Krasnystaw znajduje się punkt badawczy jakości wód podziemnych w ramach sieci monitoringu PIG i WIOŚ. Tabela 1 Jakość wód podziemnych na terenie miasta Krasnystaw Wydajność Miejscowość /gmina Stratygrafia Krasnystaw Kreda l/s Wskaźniki w zakresie stężeń odpowiadających wodzie niskiej jakości Klasa wód 12 fosforany, przewodność, wapń, wodorowęglany II/III Podwyższone wartości niektórych wymienionych wskaźników fizykochemicznych zawartych w wodzie wynikają z czynników naturalnych – naturalnego tła geochemicznego. W przypadku wodorowęglanów i fosforanów obniżenie jakości jest efektem czynników pochodzenia antropogenicznego. Zagrożenie dla wód podziemnych mogą stanowić: - oddziaływanie rolniczych zanieczyszczeń obszarowych, - nieuporządkowana gospodarka ściekowa, - przenikanie zanieczyszczeń z „dziko” porzucanych odpadów. Wnioski: 1) Konieczność działań związanych z docelowym uporządkowaniem gospodarki ściekowej i likwidacji nieszczelnych szamb, 2) Uporządkowanie gospodarki odpadami płynnymi i stałymi zwierzęcymi, 3) Przestrzeganie zasad gospodarowania w strefach ochronnych ujęć wody. 4.1.2. Zanieczyszczenia powierzchni ziemi Zanieczyszczenia gleb Zanieczyszczenie gleb jest oceniane na podstawie zawartości metali ciężkich (ołowiu, kadmu, cynku, miedzi, niklu, rtęci i arsenu) w powierzchniowej, dwudziestocentymetrowej warstwie gruntu. Miarą zanieczyszczenia gleby jest zawartość metali ciężkich w porównaniu do średniej geochemicznej zawartości w regionie. Pośrednio, zanieczyszczenie gleby mierzy się również zawartością metali ciężkich, 27 azotanów i pestycydów w jadalnych częściach roślin (świeże owoce, korzenie etc.). Miarą wielkości zanieczyszczenia gleby jest przekroczenie dopuszczalnych zawartości metali, azotanów i pestycydów w jadalnych częściach roślin. Zagrożeniami dla jakości gleb są: • wprowadzanie do gleby zanieczyszczonych ścieków komunalnych i przemysłowych, • chemizacja rolnictwa (nawozy i środki ochrony roślin), • „dzikie" wysypiska odpadów komunalnych, • emisje do atmosfery zanieczyszczeń gazowych i pyłowych. Odpady Największą grupą odpadów powstających na terenie gmin są odpady komunalne, związane z codzienną egzystencją człowieka. Zgodnie z treścią ustawy o odpadach odpadami komunalnymi są: "odpady powstające w gospodarstwach domowych, a także odpady nie zawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych". W skład odpadów komunalnych poza odpadami z gospodarstw domowych wchodzą odpady z obiektów użyteczności publicznej i obsługi ludności oraz odpady z pielęgnacji terenów zieleni. Odpady komunalne zawierają także odpady niebezpieczne, takie jak: zużyte baterie, akumulatory, świetlówki, termometry, opakowania po farbach, lakierach, rozpuszczalniki, smary, oleje, przeterminowane i nie wykorzystane leki. Szacuje się, że w Polsce stanowią one około 0,76% ogólnej masy odpadów. Specyficzną grupą odpadów są osady ściekowe. Porządkowanie gospodarki ściekowej, budowa kanalizacji i oczyszczalni ścieków, będą powodowały zwiększenie ilości osadów ściekowych, które wymagają dalszej utylizacji. Problem ten wymaga kompleksowego rozwiązania. Ważną grupę odpadów niebezpiecznych stanowi część odpadów medycznych. Źródłem powstawania niebezpiecznych odpadów medycznych są jednostki służby zdrowia: szpitale, przychodnie, gabinety prywatne, laboratoria. Inną ważną grupę materiałów niebezpiecznych stanowią materiały zawierające azbest. Chorobotwórcze działanie azbestu polega na drażnieniu ścianek pęcherzyków płucnych przez włókna respirabilne, tj. takie, które mogą występować w trwałej postaci w powietrzu. Włókna te są dłuższe niż 5 mikrometrów i mają grubość mniejszą 28 od 3 mikrometrów, a stosunek długości do grubości włókna jest nie mniejszy niż 3:1. Wyroby z udziałem azbestu stanowią zagrożenie dla środowiska wówczas, gdy włókna są uwalniane do powietrza. Ze względu na specyficzne właściwości azbestu - odporność na wysokie i niskie temperatury, działanie kwasów i innych substancji żrących oraz elastyczność - w latach 1970 - 1990 powszechnie stosowano azbest do produkcji materiałów budowlanych oraz części do maszyn i urządzeń, zwłaszcza narażonych na działanie siły tarcia i wysokich temperatur. Obecnie główną masę wyrobów z azbestem na terenie miasta stanowią materiały budowlane płaskie - płyty ścienne i dachowe oraz materiały rurowe - rury wodociągowe i kanalizacyjne. Ponadto azbest zawarty jest w płytkach podłogowych PCV, okładzinach hamulcowych, ubraniach ochronnych, kocach gaśniczych, płytkach stosowanych przy palnikach gazowych, uszczelkach i innych podobnych wyrobach. Wnioski: 1) Na terenie miasta Krasnystaw powstają głównie odpady bytowe z gospodarstw domowych, placówek handlowych oraz obiektów użyteczności publicznej. Odpady powstające w zakładach przemysłowych usuwane i zagospodarowywane są we własnym zakresie; 2) Wybudowane w latach 1999 - 2001 składowisko odpadów komunalnych zanieczyszczeń w Wincentowie bezpośrednio przyczynia się do zmniejszenia zanieczyszczeń powierzchni ziemi odpadami komunalnymi. 4.1.3 Zanieczyszczenia powietrza Na poziom stężeń zanieczyszczeń w powietrzu mają wpływ: wielkość napływowej i lokalnej emisji zanieczyszczeń do powietrza, warunki klimatyczne i topografia terenu. Emisja według GUS Rozkład wielkości emisji zanieczyszczeń powietrza na danym obszarze jest ściśle uzależniony od stopnia jego uprzemysłowienia oraz rodzaju stosowanych paliw. Znaczącą rolę w kształtowaniu lokalnego poziomu stężeń ma również emisja z kotłowni lokalnych, palenisk domowych, warsztatów rzemieślniczych, rolnictwa oraz ze 29 źródeł mobilnych. Rozwój motoryzacji zwiększa narażenie ludności na zanieczyszczenie tlenkami azotu oraz zapylenie wtórne. Imisja Głównym źródłem informacji o stanie zanieczyszczenia atmosfery jest obserwacja zmian, jakie zachodzą w ilości zanieczyszczeń emitowanych do powietrza oraz stężeń zanieczyszczeń powietrza i opadów atmosferycznych. Podstawowymi parametrami charakteryzującymi stan zanieczyszczenia powietrza są średnie stężenia substancji w powietrzu dla określonych okresów uśredniania. Głównymi źródłami zanieczyszczeń powietrza są źródła oparte o proces spalania węgla w kotłowniach zakładowych jak i budownictwie mieszkalnym. Pomimo, że miasto wyposażone jest w sieć gazową znaczna część urządzeń grzewczych opalana jest węglem i innymi paliwami powodującymi stosunkowo dużą emisję zanieczyszczeń. Relacje cenowe gazu w stosunku do innych paliw skłaniają, że część mieszkańców ogranicza korzystanie z gazu. W warunkach bardzo ograniczonych dochodów w wielu przypadkach stosowane są różne rozwiązania, tj.: spalanie różnego rodzaju odpadów w tym również folii, przepracowanego oleju w piecach indywidualnych. Sprzyja to okresowemu wzrostowi zanieczyszczeń oraz uciążliwościom dla otoczenia. Ocena zanieczyszczenia powietrza na terenie miasta przeprowadzona została na podstawie badań monitoringowych w ramach sieci regionalnej i lokalnej. Dla oceny stanu powietrza posłużono się danymi stacji pomiarowej PSSE. Ocenę przeprowadzono w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu ( Dz. U. Nr 78, poz.796) według kryteriów ochrony roślin, dla których dopuszczalne poziomy przedstawia poniższa tabela. Tabela 2 Dopuszczalne poziomy niektórych substancji w powietrzu Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu 30 µg/m3 Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu na obszarach parków narodowych. 20 µg/m3 Substancja Okres uśrednienia wyników Tlenki azotu rok Dwutlenek siarki rok 20 µg/m3 15 µg/m3 Pył zawieszony rok 40 µg/m3 40 µg/m3 30 W ramach sieci regionalnej i lokalnej w cyklu miesięcznym prowadzono pomiary stężeń 24 - godzinnych zanieczyszczeń powietrza SO2 oraz opadu. Na terenie miasta Krasnystaw w latach 1998 - 2004 zlokalizowano punkt badawczy powietrza przy ul. Sikorskiego, prowadzony przez Państwową Inspekcję Sanitarną. Średnie wartości stężeń dwutlenku siarki w tym okresie dla badanego punktu wynosiły od 2,5 µg /m3 w roku 1998 do 1,3µg /m3 w roku 2004. Wartości te są jednymi z najmniejszych w województwie lubelskim. Obserwuje się zatem stałą poprawę jakości powietrza. Wartości charakteryzowały się zmiennością sezonową świadczącą o zwiększonej emisji niskiej. Wartości pyłu zawieszonego wykazywały zwiększenie w sezonie grzewczym, co oznacza istotny wpływ spalania paliw stałych. Średnioroczne wartości pyłu zawieszonego wynosiły w roku 2004 średnio 8,9 µg/m3 ( 22,2% dopuszczalnego), Jest to jedna z najmniejszych wartości zanieczyszczeń pyłowych na terenie województwa lubelskiego. Wnioski: 1) Generalnie można stwierdzić, że stan jakości powietrza na terenie miasta jest zadowalający. Obserwuje się jednak istotny wzrost zanieczyszczeń pyłowych w okresie grzewczym. 2) Istnieje możliwość ograniczenia emisji gazów i pyłów, w tym tzw. „niskiej emisji", poprzez przejście na wykorzystanie źródeł przyjaznych dla środowiska paliwo gazowe, olejowe, biogaz, biomasa i odnawialne źródła energii - woda, słońce i wiatr. 3) Należy eliminować spalanie odpadów w paleniskach domowych oraz na powierzchni ziemi. 4) Wskazane są działania w zakresie eliminowania z użytkowania etyliny, zastępując ją benzyną bezołowiową i olejem napędowym. 4.1.4 Inne zagrożenia środowiska Awarie przemysłowe Nowa ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska rezygnuje z nazwy dotychczas stosowanej - "nadzwyczajne zagrożenie środowiska" i reguluje tą 31 problematykę pod nazwą "poważne awarie". Definicje poważnej awarii i poważnej awarii przemysłowej określa odpowiednio art. 23 i 24 w/w ustawy. Poważna awaria - to zdarzenie, w szczególności emisja, pożar lub eksplozja powstała w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem. Poważna awaria przemysłowa przez pojęcie to rozumie się poważną awarię w zakładzie. Ustawa Prawo ochrony środowiska nakłada na prowadzącego zakład stwarzający zagrożenie wystąpienie awarii, dokonujący przewozu substancji niebezpiecznych oraz organy administracji obowiązek ochrony środowiska przed awariami. Zakład stwarzający zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej w zależności od rodzaju, kategorii i ilości substancji niebezpiecznej znajdującej się w zakładzie uznaje się za zakład o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii albo za zakład o dużym ryzyku wystąpienia awarii. Zasady zaliczania zakładów do kategorii zakładów o zwiększonym ryzyku albo zakładów o dużym ryzyku określił Minister Gospodarki w drodze rozporządzenia z dnia 9.04.2002 r. Hałas Hałas jest jednym z istotnych czynników decydujących o komforcie życia. Ustawa z dnia 21 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska traktuje hałas jako zanieczyszczenie, wobec którego należy przyjmować takie same ogólne zasady postępowania, jak w przypadku pozostałych zanieczyszczeń i związanych z nimi dziedzin ochrony środowiska. Podstawowym technicznym wskaźnikiem oceny poziomu hałasu w środowisku lub ogólnej oceny stanu klimatu akustycznego środowiska jest tzw. równoważny poziom hałasu – LAeq, wyrażony w decybelach (dB). Stan degradacji klimatu akustycznego określają obowiązujące aktualnie w naszym prawodawstwie następujące kryteria oceny hałasu w środowisku: poziomy dopuszczalne, określone w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 29 lipca 2004 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 178, poz. 1841) – tabela 1, poziomy progowe, określone w Rozporządzeniu Ministra środowiska z dnia 9 stycznia 2002 r. w sprawie wartości progowych poziomów hałasu (Dz. U. Nr 8, poz. 81) – tabela 2. 32 Hałas pochodzenia antropogenicznego, będący obciążeniem dla środowiska, dzieli się w zależności od sposobu powstawania na komunikacyjny i przemysłowy. Hałas komunikacyjny Komunikacja drogowa jest najważniejszym czynnikiem mającym wpływ na klimat akustyczny. Jest to główne źródło uciążliwości hałasu dla ludzi i środowiska przyrodniczego. Środki transportu są ruchomymi źródłami hałasu decydującymi o parametrach klimatu akustycznego przede wszystkim na terenach zurbanizowanych. Większość pojazdów emituje hałas o poziomie dźwięku od 85 do 94 dB, przy dopuszczalnych natężeniach hałasu w środowisku, w otoczeniu budynków mieszkalnych od 35 do 55 dB w porze nocnej i od 40 do 65 dB w porze dziennej. Najbardziej uciążliwe są pojazdy ciężkie, z których 80% emituje hałas o poziomie dźwięku większym od 80 dB, z czego 40% o poziomie większym od 85 dB. Badania monitoringowe przeprowadzone przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie w sieci 12 punktów pomiarowych potwierdzają dużą uciążliwość akustyczną hałasu drogowego na odcinku 1,8 km, przy ulicach: Lwowskiej i Rejowieckiej. Zmierzone poziomy hałasu w bezpośrednim sąsiedztwie tych ulic przekraczają 70 dB, przy średnim natężeniu ruchu pojazdów (od 418 do 675 poj./h). Pozostałe odcinki tj. 3,8 km, stanowiące ok. 68% badanych ulic charakteryzowały się zróżnicowanymi poziomami hałasu, od 56,6 dB do 69,7 dB. Uzyskane z pomiarów poziomy hałasu w linii zabudowy kształtowały się w granicach od 49,8 do 66,0 dB i w 69,6% badanych odcinków ulic przekraczały obowiązujące standardy akustyczne. Wyznaczone pomiarami poziomy hałasu wskazują na średnią i dużą uciążliwość akustyczną hałasu drogowego w rejonie badanych odcinków ulic. Wnioski: 1) Jednym z rozwiązań ograniczenia hałasu komunikacyjnego może być montaż zabezpieczeń akustycznych w postaci ekranów dźwiękochłonnych szczególnie przy drogach wojewódzkich. 2) Konieczne wydaje się systematyczne podnoszenie jakości dróg, kontrola pojazdów pod kątem emisji hałasu. 33 Promieniowanie Wśród zidentyfikowanych, szkodliwych dla środowiska, rodzajów promieniowania powodowanego przez działalność człowieka, wyróżnia się: • promieniowanie jonizujące, pojawiające się w wyniku użytkowania zarówno wzbogaconych, jak i naturalnych substancji promieniotwórczych w energetyce jądrowej, ochronie zdrowia, przemyśle, badaniach naukowych, • promieniowanie niejonizujące, pojawiające się wokół linii energetycznych wysokiego napięcia, radiostacji, pracujących silników elektrycznych oraz instalacji przemysłowych, urządzeń łączności, domowego sprzętu elektrycznego, elektronicznego itp., nadmierne dawki promieniowania działają szkodliwie na człowieka i inne żywe organizmy, stąd ochrona przed szkodliwym promieniowaniem jest jednym z ważnych zadań ochrony środowiska. Promieniowanie jonizujące W województwie lubelskim nadzorem Higieny Radiacyjnej w zakresie ochrony środowiska naturalnego przed promieniowaniem jonizującym, objęte są aparaty rentgenowskie oraz we współpracy z Państwową Agencją Atomistyki pozostałe źródła promieniowania jonizującego. Prowadzony jest również monitoring żywności pod kątem jej bezpieczeństwa radiologicznego. Wyniki pomiarów dozymetrycznych oraz radioaktywności prób środowiskowych wykonywane na bieżąco przez Wojewódzką Stację Sanitarno – Epidemiologiczną oraz otrzymywane od laboratoriów zewnętrznych wskazują, iż dopuszczalne poziomy promieniowania jonizującego nie są przekraczane. Promieniowanie niejonizujące Głównymi źródłami promieniowania niejonizującego w środowisku są: - elektroenergetyczne linie napowietrzne wysokiego napięcia, - stacje radiowe i telewizyjne, - łączność radiowa, w tym CB radio, radiotelefony i telefonia komórkowa, - stacje radiolokacji i radionawigacji. Znaczenie tego oddziaływania w ostatnich latach rośnie. Powodowane jest to przez rozwój radiokomunikacji oraz powstawanie coraz większej liczby stacji nadawczych radiowych i telewizyjnych (operatorów publicznych i komercyjnych). Dodatkowymi źródłami promieniowania niejonizującego są stacje bazowe telefonii komórkowej, systemów 34 przywoławczych, radiotelefonicznych, alarmowych komputerowych itp., pokrywających coraz gęstszą siecią obszary dużych skupisk ludności, jak również coraz powszechniej stosowane radiotelefony przenośne. Obserwuje się niechęć mieszkańców Miasta do lokalizacji nowych stacji bazowych telefonii komórkowej. Wymieniony rozwój źródeł pól elektromagnetycznych powoduje zarówno ogólny wzrost poziomu tła promieniowania elektromagnetycznego w środowisku, jak też zwiększenie liczby i powierzchni obszarów o podwyższonym poziomie natężenia promieniowania. Należy jednak stwierdzić, że wzrost poziomu tła elektromagnetycznego nie zwiększa istotnie zagrożenia środowiska i ludności. W dalszym ciągu poziom promieniowania w tle pozostaje wielokrotnie niższy od natężeń, przy których możliwe jest jakiekolwiek szkodliwe oddziaływanie na organizm ludzki. Nie dotyczy to jednak pól elektromagnetycznych w bezpośrednim otoczeniu wszelkiego rodzaju stacji nadawczych, które lokalnie, w odległościach zależnych od mocy, częstotliwości i konstrukcji stacji, mogą osiągać natężenie na poziomie uznawanym za aktywny pod względem biologicznym. W przepisach obowiązujących w Polsce ustalone są dopuszczalne poziomy elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego na terenach dostępnych dla ludzi. Szczególnej ochronie podlegają obszary zabudowy mieszkaniowej, a także obszary, na których zlokalizowane są szpitale, żłobki, przedszkola, internaty (Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 11 sierpnia 1998 r. Na podstawie analizy wyników pomiarów wykonywanych przez Wojewódzką Stację Sanitarno – Epidemiologiczną można stwierdzić, że oddziaływanie źródeł pól elektromagnetycznych na środowisko jest niewielkie i w żadnym punkcie pomiarowym na terenie województwa lubelskiego nie zostały przekroczone dopuszczalne poziomy promieniowania elektromagnetycznego. Wnioski: 1) Zagrożenie promieniowaniem niejonizującym może być stosunkowo łatwo wyeliminowane lub ograniczone pod warunkiem zapewnienia odpowiedniej separacji przestrzennej człowieka od pól przekraczających określone wartości graniczne. 35 Zagrożenia zewnętrzne Potencjalnym źródłem zagrożenia środowiska może być nagłe uwolnienie substancji toksycznych lub promieniotwórczych na terytorium Białorusi, Litwy, Ukrainy lub Rosji. Zagrożenie skażeniem radioaktywnym wynika z możliwości wystąpienia awarii w elektrowniach jądrowych lub wybuchu w arsenałach broni jądrowej położonych w Obwodzie Kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej. Analizę SWOT czyli mocne i słabe strony oraz szanse i zagrożenia dla miasta Krasnystaw w zakresie ochrony środowiska i gospodarki wodnej przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 3 Mocne i słabe strony oraz szanse i zagrożenia dziedziny ochrony środowiska i gospodarki wodnej w mieście Krasnystaw MOCNE STRONY Gleby i rolnictwo - niski stopień zanieczyszczeń antropogenicznych. Ochrona powietrza - sieć gazowa obejmująca większość terenu miasta, - mała emisja zanieczyszczeń, - brak uciążliwego przemysłu i energetyki. Ochrona wód i gospodarka wodna - wysoka jakość wód podziemnych - zbiorowe zaopatrzenie ludności w wodę, - dobra ochrona ujęć wody, - brak nadmiernej koncentracji produkcji zwierzęcej, - mały zakres obszarowy zabiegów agrotechnicznych. Gospodarka odpadami - ustalenie zasad gospodarki odpadami, - wykorzystanie bioodpadów, - selektywna zbiórka odpadów, - wprowadzanie edukacji i informacji w zakresie racjonalnego gospodarowania odpadami komunalnymi. Ochrona przed hałasem SZANSE ISTNIEJĄCE I DO WYKORZYSTANIA Gleby i rolnictwo - produkcja dobrej jakości żywności, - wykorzystanie ogródków działkowych. Ochrona powietrza - wprowadzanie alternatywnych źródeł energii, - odzysk biomasy do produkcji energii, - rozwój korzystania z gazu. Ochrona wód i gospodarka wodna - możliwość rozbudowy kanalizacji, - usprawnienie zarządzania gospodarką wodno- ściekową, - działania prewencyjne na etapie planowania przestrzennego. Gospodarka odpadami - ograniczanie ilości wytwarzanych odpadów - wspieranie działań podmiotów zajmujących się gospodarowaniem odpadami, - selekcja odpadów niebezpiecznych i wielkogabarytowych, - włączenie gminy w zintegrowany system gospodarki odpadami, - współdziałanie z podmiotami gospodarczymi w zakresie racjonalnego gospodarowania odpadami, - organizowanie konkursów w zakresie czystej posesji i gospodarki odpadami. Ochrona przed hałasem 36 - małe zagrożenie ze strony hałasu komunikacyjnego i przemysłowego. - działania prewencyjne na etapie planowania przestrzennego, - duże możliwości lokalizacji obiektów „hałaśliwych” poza obszarem stref chronionych akustycznie, - utrzymanie obszarów o potencjalnych walorach przyrodniczo-turystycznych w stanie eliminującym zagrożenie hałasem. Leśnictwo - lesistość – 10 % pow. gminy, - efektywny nadzór nad lasami. Leśnictwo - zwiększanie lesistości, - racjonalna gospodarka leśna, - realizacja programu zalesień. Ochrona przyrody i różnorodności przyrodniczej - dbałość o różnorodność przyrodniczą, - odrębność i specyfika terenu. Ochrona przyrody i różnorodności przyrodniczej - utrzymanie różnorodność i odrębności przyrodniczej, - zachowanie i tworzenie obszarów o szczególnych walorach przyrodniczych, - dbałość o zachowanie gatunkowe przyrody ożywionej i nieożywionej, - prawne sankcjonowanie obiektów przyrodniczych. Atrakcyjność przyrodniczo – turystyczna - rozwój agroturystyki, - uwzględnienie wartości przyrodniczoturystycznych w planowaniu przestrzennym. Atrakcyjność przyrodniczo – turystyczna - dbałość o zasoby przyrodnicze, mało zanieczyszczone środowisko, - bogata różnorodność flory i fauny. Integracja zasad zrównoważonego rozwoju w gospodarce - dbałość o zachowanie naturalnych obszarów przyrodniczych, - sprawne funkcjonowanie ochrony środowiska w administracji samorządu miasta, - uwzględnianie aspektów ochrony środowiska w planowaniu przestrzennym, - kompleksowe podejście do zagadnień ochrony środowiska. Integracja zasad zrównoważonego rozwoju w gospodarce - utrzymanie dbałości o walory przyrodnicze gminy, - wspieranie technologii o małym obciążeniu środowiska, - wdrażanie programu ochrony środowiska w społeczności gminnej, - dostęp społeczeństwa do informacji o środowisku, - pomoc w pozyskiwaniu środków na cele ochrony środowiska i technologie proekologiczne, - edukacja ekologiczna społeczeństwa, - rozwój i doskonalenie kadr ochrony środowiska w gminie i społeczeństwie lokalnym, - działania proekologiczne na rzecz realizacji celów określonych w dokumentach ponadgminnych np. rozwój sektora energii odnawialnej odzysk biomasy itp. 37 SŁABE STRONY Gleby - przypadki nieracjonalnego nawożenia gruntów. Ochrona powietrza - spalanie odpadów w paleniskach domowych, - spalanie odpadów na powierzchni ziemi. ZAGROŻENIA Gleby - możliwość miejscowych zanieczyszczeń gleby i wód podziemnych. Ochrona powietrza - okresowo zwiększona tzw. emisja niska, - okresowe uciążliwości wynikające ze spalania odpadów. Ochrona wód i gospodarka wodna - mała zdolność retencji, - zagrożenie powodziowe. Ochrona wód i gospodarka wodna - zagrożenie z tytułu niewłaściwej gospodarki ściekowej, - zagrożenia wynikające ze stanów powodziowych. Gospodarka odpadami Gospodarka odpadami - niewystarczający stopień zbierania odpadów - zanieczyszczenia terenu odpadami komunalnych, komunalnymi, - obciążenie środowiska z tytułu jakości - mały odzysk surowców wtórnych, - brak warunków do zbierania odpadów składowanych na składowisku odpadów, niebezpiecznych i wielkogabarytowych, - zanieczyszczenie powietrza z tytułu spalania - niski poziom finansowania gospodarki odpadów domowych (folia, opakowania odpadami. plastikowe itp.). Leśnictwo Leśnictwo - zbyt duża eksploatacja w gospodarce leśnej. - zagrożenie zmniejszeniem stopnia lesistości. Turystyka Turystyka - brak zaplecza turystycznego, - niskie wykorzystanie walorów i możliwości - małe środki na rozwój i promocję turystyki. działania sektora turystycznego, - małe dochody ludności z sektora turystycznego. Integracja zasad zrównoważonego rozwoju - słaby rozwój sektora gospodarczego związanego z działaniami proekologicznymi, - mało rozwinięta edukacja dotycząca w zakresie działalności i działań proekologicznych. Integracja zasad zrównoważonego rozwoju - mały rozwój działalności proekologicznej, - możliwość konfliktu z przepisami prawa przy podejmowaniu działalności. Podsumowanie analizy SWOT Mocne strony - (potencjał) 1) dość dobrze rozwinięta infrastruktura komunalna, 2) rozwijający się system gospodarki odpadami, 38 3) dobrze urządzone składowisko odpadów, 4) lasy stanowią istotne systemy ekologiczne o dużej różnorodności biologicznej, 5) możliwość zwiększenia poziomu lesistości z 10% do ok. 12 % poprzez zalesienie wąwozów, wyrównanie granic polno - leśnych, szczególnie na glebach słabych, a także na nieużytkach l u b terenach przeznaczonych do rekultywacji, 6) dobrze rozwinięte zaopatrzenie w wodę, 7) dobre uzbrojenie w sieć gazową. 2. Słabe strony - (słabości) 1) peryferyjne położenie, tzw. ściana wschodnia, 2) słaby rozwój sektora prywatnego w zakresie wdrażania alternatywnych źródeł energii, 3) dystans małych podmiotów w zakresie postępu w dziedzinie ekologii, 4) wzrost emisji niskiej w sezonie grzewczym, 5) niewystarczająca świadomość ekologiczna społeczeństwa. 3. Zagrożenia 1) zagrożona jakość spowodowana wód gruntowych, nieszczelnością podziemnych zbiorników na i powierzchniowych ścieki, niewłaściwym magazynowaniem i wykorzystaniem odchodów zwierzęcych, 2) zanieczyszczenia lokalnych tzw. obszarowych systemów melioracyjnych (rowów) oraz cieków i kanałów w wyniku podejmowania działań nie przyjaznych środowisku (nieodpowiednie stosowanie nawozów naturalnych i mineralnych oraz środków ochrony roślin). 4. Szanse 1) możliwość rozbudowy kanalizacji, 2) rozwój agroturystyki jako dodatkowego źródła dochodów pozarolniczych w terenach atrakcyjnych przyrodniczo, 3) wykorzystanie naturalnych źródeł energii (biomasa - ogrzewanie słomą oraz produkcja biogazu w gospodarstwach rolnych o produkcji intensywnej), 4) rozwiązanie problemu gospodarowania odpadami w ramach współdziałania gmin (związku bądź stowarzyszenia) oraz współdziałania z organami samorządu powiatowego lub województwa, 39 5) zaangażowanie podmiotów gospodarczych i społeczeństwa w budowę urządzeń wykorzystujących alternatywne źródła energii, 6) rozwiązywanie problemów ochrony środowiska i gospodarki wodnej w układzie zlewniowym w ramach współdziałania międzygminnego, 7) współpraca z samorządem powiatowym i wojewódzkim w realizacji zasad przyjętych w gminnym programie ochrony środowiska i planie gospodarowania odpadami a także zwiększonej dostępności do środków z różnych źródeł, w tym szczególnie pomocowych UE. 40 5. ZAMIERZENIA W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA DOTYCZĄCE MIASTA Zamierzenia miasta Krasnystaw w zakresie ochrony środowiska analizowano na podstawie opracowanych dotychczas programów ochrony środowiska lub innych dokumentów przedłożonych przez miasto. Analizą objęto następujące rodzaje dokumentów: Program gospodarki odpadami dla Miasta i Gminy Krasnystaw - Warszawa 1999 r.. Obejmuje on ocenę aktualnego stanu gospodarki odpadami, oszacowanie ilości odpadów w okresie perspektywicznym, warianty gospodarki odpadami, scenariusz rzeczowo-finansowy realizacji programu; Plan gospodarki odpadami; Selektywna zbiórka odpadów komunalnych na terenie Miasta i Gminy Krasnystaw Poznań 2000 r.; Koncepcja selektywnej zbiórki odpadów komunalnych na terenie miasta i gminy Krasnystaw prezentuje problematykę selektywnej zbiórki i gospodarczego wykorzystania odpadów opierającą się na rozwiązaniach, jakie istnieją w państwach Unii Europejskiej. Przedstawia niezbędną liczbę pojemników (różnych typów), ich lokalizację oraz sposoby i częstotliwość opróżniania. Opracowanie uwzględniło również obowiązujące w 2000 r., jak też legislacyjne uwarunkowania prawne dotyczące gospodarki odpadami. Podstawowym zadaniem ww. koncepcji było wskazanie kierunku rozwoju gospodarki odpadami oraz wskazanie zasad prowadzenia selektywnej zbiórki odpadów komunalnych (zbiórka, składowanie, zagospodarowanie) dążących do uzyskania możliwie najlepszego efektu ekonomicznego i ekologicznego. Pozostałe rodzaje dokumentów nakreślają przeważnie jedynie cele i kierunki rozwoju miasta z uwzględnieniem potrzeby ochrony środowiska. Zamierzenia w zakresie ochrony powietrza: ◊ zmniejszenie liczby emitorów zanieczyszczeń, ◊ modernizacja źródeł ciepła, ◊ termomodernizacja budynków i instalacji grzewczych, ◊ modernizacja sieci dróg i budowa obwodnic, ◊ modernizacja istniejących kotłowni. 41 Zamierzenia w zakresie gospodarki odpadami: ◊ objęcie zorganizowanym systemem: zbiórki selektywnej odpadów użytkowych oraz wywozu odpadów zmieszanych, ◊ rozbudowa (II i III etap) i doposażenie Międzygminnego Składowiska Odpadów Stałych w Wincentowie, ◊ stworzenie na bazie składowiska Zakładu Zagospodarowania Odpadów. Zamierzenia w zakresie gospodarki wodno- ściekowej. ◊ zapewnienie mieszkańcom dobrej jakości wody pitnej, ◊ poprawa jakości wód powierzchniowych lub co najmniej ich utrzymanie na dotychczasowym poziomie, ◊ rozwój sieci kanalizacyjnej, ◊ modernizacja oczyszczalni ścieków, ◊ działania w zakresie poprawy jakości odprowadzanych wód burzowych, Zamierzenia w zakresie ochrony przed hałasem ◊ działania prewencyjne, planistyczne w zakresie lokalizacji przedsięwzięć mogących niekorzystnie wpływać na klimat akustyczny mieszkańców. Zamierzenia w zakresie monitoringu środowiska: ◊ zainstalowanie piezometrów na Międzygminnym Składowisku Odpadów w Wincentowie po zrealizowaniu II i III etapu. Zamierzenia w zakresie edukacji ekologicznej: Działania edukacyjne będę prowadzone na dwóch płaszczyznach: ◊ edukacja formalna – realizowana w systemie oświatowym, ◊ edukacja nieformalna – podnosząca ekologiczną świadomość społeczności i władz lokalnych. 42 5.1. Stan i kierunki rozwoju gospodarczego Demografia Łączna liczba ludności w mieście Krasnystaw wynosi 20190 osób. Średnia gęstość zaludnienia - 466 osób na km2. W strukturze ludności występują dysproporcje wg płci. Ogólnie na 100 mężczyzn przypada 111 kobiet. Tendencja demograficzna kształtuje się na poziomie - 0,5%. Saldo migracji kształtuje się na poziomie -2,24. W strukturze ludności osoby w wieku produkcyjnym stanowią 65% ogólnej liczby ludności. Aby ograniczyć niekorzystne czynniki rozwoju demograficznego, należy dążyć do zahamowania procesu odpływu ludności z miasta poprzez: podniesienie poziomu wykształcenia ludności, podniesienie standardu życia mieszkańców miasta, tworzenie nowych miejsc pracy, Gospodarka rolna Miasto Krasnystaw posiada dobre uwarunkowania do rozwoju rolnictwa. W jego granicach występują obszary o dobrych z rolniczego punktu widzenia klasach gleb (gleby węglanowe pochodzenia lessowego). Grunty orne stanowią 76% powierzchni ogólnej. W produkcji rolniczej przeważa produkcja roślinna (głównie: zboża, buraki cukrowe, ziemniaki). Obszary wiejskie skoncentrowane są wzdłuż dróg prowadzących koncentrycznie do centrum miasta. Turystyka Teren miasta charakteryzuje się zróżnicowanymi strefami krajobrazowymi wynikającymi zarówno z bogatego ukształtowania powierzchni oraz walorów przyrodniczych. Najcenniejszą krajobrazowo strefę stanowi Grabowiecko – Strzelecki Obszar Chronionego Krajobrazu. Obszar ten, jak również kompleksy leśne posiadają strukturę powierzchni bogato urzeźbioną systemem suchych dolinek i niezwykle malownicze, w większości naturalne panoramy widokowe – rozłogi pól na wyniosłościach terenowych z kompleksami leśnymi i dolinami rzek: Wieprz, Żółkiewka i Wojsławka. W 2004 r. na terenie Nadleśnictwa Krasnystaw powstały 2 ścieżki edukacyjne. W rezerwacie „Wodny Dół” w kompleksie Niemienice koło Krasnegostawu została utworzona ścieżka przyrodniczo - dydaktyczna, która stanowi przedłużenie 43 zrealizowanej w roku 2002 trasy rowerowej. Trasa ścieżki umożliwia zapoznanie z charakterystycznymi dla Wyniosłości Giełczewskiej formami ukształtowania terenu i porastającą je roślinnością. Na trasie rozlokowano 28 tablic edukacyjnych o treściach związanych z ochroną przyrody oraz gospodarką leśną. Ścieżka została poprowadzona przez najciekawsze fragmenty urokliwego rezerwatu „Wodny Dół”. Druga ścieżka została otwarta na terenie szkółki „Borek”. Lokalizacja ścieżki pozwala na praktyczne zapoznanie się z etapami pracy przy produkcji sadzonek, a z licznych barwnych tablic można dowiedzieć się o życiu lasu oraz poznać leśne gatunki drzew i krzewów. Ścieżka stanowi doskonałe miejsce do przeprowadzenia lekcji przyrody na żywo. Skierowana jest głównie do najmłodszych mieszkańców Krasnegostawu i okolic. W granicach działania Nadleśnictwa Krasnystaw przebiegają 2 szlaki turystyczne: „Ariański”, żółty i „Tadeusza Kościuszki”, niebieski. Szlak „Ariański” o długości 64,1 km przecina Pagóry Chełmskie i Działy Grabowieckie, Szlak „Tadeusza Kościuszki” o długości 120,5 km przebiega z Obniżenia Dubienki przez krawędź Grzędy Horodelskiej i wzdłuż Działów Grabowieckich na Wyniosłość Giełczewską, przez Grabowiecko Strzelecki Obszar Chronionego Krajobrazu i Skierbieszowski Park Krajobrazowy. W opracowaniu znajduje się szlak koński z wykorzystaniem koni z Stada Ogierów w Białce i gospodarstw agroturystycznych. Miasto Krasnystaw jest największym ośrodkiem kulturalnym w powiecie. O jego bogatej przeszłości historycznej świadczą liczne zabytki, m.in.: − barokowy Kościół pojezuicki pw. św. Franciszka Ksawerego z cennym wystrojem (sztukateria, polichromia), − kolegium pojezuickie z początku XVII wieku, − pałacyk biskupi z XVII wieku, − kościół poaugustiański filialny św. Trójcy (1837-1839), − klasztor z ok. 1826 r. Kierunki rozwoju turystyki: stworzenie warunków rozwoju turystyki poprzez: utworzenie ścieżek rowerowych, głównie na bazie istniejących szlaków turystycznych; utworzenie ból biwakowych przy istniejących i projektowanych zbiornikach wodnych; wytyczenie i oznakowanie tras turystyczno-krajoznawczych; istotne rozszerzenie bazy hotelarsko-gastronomicznej na obszarze miasta; 44 tworzenie warunków do powstania i rozwoju gospodarstw agroturystycznych poprzez uwzględnianie gospodarstw agroturystycznych w promocji miasta; wsparcie merytoryczne oraz prawne gospodarstw rozpoczynających działalność w tej dziedzinie oraz częściowe wsparcie finansowe na działalność przystosowawczą w tym kierunku. Przemysł Miasto Krasnystaw ma charakter rolniczo-przemysłowy, z przewagą przemysłu spożywczo-przetwórczego. Handel i usługi są skoncentrowane w sektorze prywatnym. W mieście istnieje kilka dużych przedsiębiorstw. Są to: • Cersanit I S. A., specjalizujący się w produkcji ceramicznych wyrobów sanitarnych, które eksportuje do Francji, Niemiec, Danii, Litwy i Estonii, lider rentowności '98 w Rankingu Firm Lubelszczyzny • Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska produkująca artykuły mleczarskie na rynek krajowy i zagraniczny, • Zakład Przemysłu Odzieżowego „Cora-Tex" Sp. z o.o. produkujący ubiory i okrycia damskie na rynek krajowy i zagraniczny, • Kartonex Sp. z o.o. produkujący opakowania tekturowe i świadczący usługi poligraficzne, • Fermentownia Tytoniu, produkująca tytoń przemysłowy na rynek krajowy i zagraniczny; Istotne znaczenie dla miasta mają zakłady i firmy zlokalizowane w jego okolicach. Są to m.in. Cukrownia Krasnystaw, jedna z najnowocześniejszych cukrowni w Polsce, znajdująca się na terenie gminy Krasnystaw, zatrudniająca również mieszkańców miasta. Energetyka Gazownictwo Sieć gazowa jest doprowadzona do wszystkich części Krasnegostawu. W mieście funkcjonuje system niskiego ciśnienia oparty na dwóch stacjach redukcyjnych II stopnia R1 i R2 oraz system średniego ciśnienia obsługiwany przez stacje redukcyjną I stopnia (SRP). Łączna długość sieci gazowej wynosi 88, 43 km. W tym długość przyłączy średniego ciśnienia wynosi 32,92 km, a niskiego ciśnienia 8,26 km. Ciepłownictwo 45 Na terenie miasta Krasnystaw łączna długość sieci C.O. wynosi 11,1 km. Z sieci Krasnostawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej w ciepło zaopatrywane są osiedla mieszkaniowe centrum miasta. Maksymalna wydajność ciepłowni wynosi 41 MWh, zaś łączne zapotrzebowanie mocy cieplnej: 28 MWh. Pozostałe tereny miasta obsługiwane są przez kotłownie lokalne. Kierunki rozwoju energetyki: rozwój ciepłownictwa poprzez modernizacje istniejących lokalnych źródeł ciepła. System komunikacyjny, transport Łączna długość dróg wojewódzkich na terenie miasta Krasnystaw wynosi, 1,52 km, a dróg powiatowych 28,48 km. Na terenie Krasnegostawu lokalne drogi miejskie mają łączną długość 59, 83 km, z czego 27, 28 km ma nawierzchnię utwardzoną. Przez teren miasta Krasnystaw przebiega droga krajowa Nr 17 relacji Warszawa - LublinZamość – (Lwów), w sieci dróg europejskich oznaczona numerem E372. Budowa obwodnicy Krasnegostawu w ciągu tej drogi pozwoliła na wyeliminowanie ruchu tranzytowego z rejonu staromiejskiego. Odcinkami drogi są ulice: Lwowska i Sokołowskiego. W układzie docelowym (po roku 2013) droga nr 17 – po przebudowie – będzie drogą ekspresową S17, z nowym przebiegiem po zachodniej stronie miasta, w kierunku Latyczów i Dworzyska. Miejski odcinek (ul. Kłosowskiego) drogi wojewódzkiej o znaczeniu międzyregionalnym nr 842 relacji (droga nr 19) Rudnik Szlachecki – Wysokie – Krasnystaw wraz z drogą nr 846 Krasnystaw - Teratyn zapewnia połączenie z przejściem granicznym w Zosinie. Do ważnych połączeń komunikacyjnych należy również droga wojewódzka nr 812 Biała Podlaska – Włodawa – Chełm – Krasnystaw, łącząca przejścia graniczne w Terespolu, Sławatyczach, Dorohusku. Jej miejskimi odcinkami są: odcinek ulicy Lwowskiej i ulica Rejowiecka. Wśród ulic zaliczonych do kategorii dróg powiatowych istotne znaczenie mają: Sikorskiego, Oleszczyńskiego, Okrzei – stanowiące miejskie odcinki drogi nr 3123L w kierunku na Kraśnik; ciąg ulic wewnątrzmiejskich: Mostowa (3158L), Polewana (3159L), PCK (3160L), Poniatowskiego (3161L); Witosa (3135L) – w kierunku na Siennicę Różaną; Piłsudskiego i Krakowskie Przedmieście (3121L) w kierunku na Niemienice i Białkę; Borowa (3140L) – w kierunku Latyczów, Dworzyska, Wał, Romanów. Układ komunikacyjny miasta wraz z infrastrukturą towarzyszącą wymaga modernizacji. Obecnie czynione są starania w celu realizacji północnej „obwodnicy II” (ulice: Polewana, 46 Kościuszki, Gawryłowa, most na rzece Wieprz, Nieczaja), łączącej kierunki relacji Chełm – Lublin, z ominięciem centrum miasta. Warunkiem rozpoczęcia prac koncepcyjnych jest deklaracja Zarządu Dróg Wojewódzkich objęcia generalnego wykonawstwa (przy wsparciu Gminy Miasta Krasnystaw). Przez miasto Krasnystaw przebiega linia kolejowa nr 69 relacji Rejowiec – Hrebenne o przebiegu południkowym, równolegle do doliny rzeki Wieprz. Miasto Krasnystaw w znacznej części jest obsługiwane przez publiczną komunikację autobusową (głównie PPKS) i busową – w większości prowadzoną przez przewoźników prywatnych. Realizowane są połączenia z Lublinem, Warszawą, Chełmem, Zamościem, Włodawą oraz powiatami i gminami sąsiednimi. W mieście znajdują się dworce PKS i PKP. Połączenia kolejowe ze stacji PKP w Krasnymstawie realizowane są w kierunku m.in.: z Lublina, Chełma, Zamościa, Rejowca i Warszawy. Kierunki rozwoju systemu komunikacyjnego: poprawa stanu budownictwa drogowego poprzez poprawę modernizację i budowę dróg wszystkich klas o nawierzchni utwardzonej; objęcie planem budowy konstrukcji nawierzchni ulepszonych ciągów drogowych o istniejących nawierzchniach gruntowych; stworzenie właściwych połączeń komunikacyjnych pomiędzy ciągami drogowymi wszystkich klas technicznych; zwiększenie środków na przystosowanie nawierzchni dróg lokalnych do wymogów nowoczesnych pojazdów o dużych tonażach; stworzenie odpowiednich warunków dla pieszych poprzez budowę chodników na terenach zabudowanych, budowę ścieżek rowerowych oraz ciągów pieszo-jezdnych. Rynek pracy Miasto Krasnystaw jest czynnikiem oddziaływującym na aktywność zawodową ludności m.in.: stanowi rynek pracy dla mieszkańców miasta i okolicznych gmin. Jest ośrodkiem działalności firm handlowych i usługowych Struktura zatrudnienia na terenie miasta Krasnystaw kształtuje się w następujący sposób (stan na 31.12.2004 r.): • pracujący ogółem – 5826 osób, w tym: ♦ przemysł i budownictwo - 2380 ♦ rolnictwo, leśnictwo - 37 47 ♦ usługi - 3409 Spośród wszystkich gmin powiatu krasnostawskiego najwięcej bezrobotnych zamieszkuje teren miasta. Kierunki rozwoju rynku pracy: rozwój usług na obszarze miasta dla stworzenia nowych miejsc pracy Trendy rozwojowe w gospodarce miasta Reorientacja społeczno - gospodarcza kraju, a także postępujące procesy globalizacji gospodarki nie tworzą sprzyjającego klimatu dla stanu i rozwoju gospodarki regionu. Odzwierciedleniem zastoju gospodarczego w gminie jest niski popyt na tereny inwestycyjne. 5.2 Założenia polityki ekologicznej w odniesieniu do miasta 5.2.1 Wprowadzenie Miasto Krasnystaw posiada wybitne walory przyrodnicze i pełni ważne funkcje ekologiczne w skali krajowej. Do dokumentów, które w istotny sposób ustosunkowują się do ochrony środowiska w regionie należy m. in. "Strategia rozwoju miasta Krasnystaw". "Strategia rozwoju miasta Krasnystaw" Strategia zawiera wizję przyszłościową, uwzględniającą kierunki i zakres działań perspektywicznych oraz bieżących dla rozwoju społeczno-gospodarczego na obszarze gminy. Celem nadrzędnym opracowania strategii jest określenie programów działań, które przyczynią się do poprawy warunków życia lokalnej społeczności. Strategię opracowano na okres 15 lat, tj. na lata 2000-2015. 5.2.2 Kierunki działań strategicznych oraz główne zadania do realizacji Istotą planowania strategicznego miasta Krasnystaw jest podniesienie standardu życia mieszkańców przy zachowaniu walorów środowiska przyrodniczego i kulturowego oraz podniesienie rangi miasta do ośrodka wielofunkcyjnego o charakterze regionalnym. Działania strategiczne będą zmierzać w kierunku: 48 • podniesienia standardu życia mieszkańców poprzez rozwój infrastruktury technicznej i społecznej, • wdrażania ładu przestrzennego w oparciu o historycznie ukształtowane centrum miasta, • wspieranie rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości; • wykorzystanie rolniczego potencjału miasta w zakresie rozwoju przetwórstwa rolno-spożywczego, • rozwój turystyki i agroturystyki na bazie istniejących walorów przyrodniczokrajobrazowych i historyczno-kulturowych miasta, • ochrony istniejących miejsc pracy i pozyskiwania dodatkowych źródeł dochodów dla mieszkańców, • tworzenie nowych ścieżek i szlaków turystycznych wokół Krasnegostawu oraz współpraca z tworzeniem szlaku końskiego po powiecie krasnostawskim w oparciu o powstające gospodarstwa agroturystyczne, • wzrost walorów inwestycyjnych poprzez pozyskanie terenów i infrastruktury pod zabudowę mieszkaniową i usługi, • pozyskiwania środków finansowych ze źródeł zewnętrznych na realizację przedsięwzięć inwestycyjnych, • współpracy z gminami sąsiednimi w zakresie rozwoju infrastruktury i promocji regionu, • rozwijanie współpracy z organizacjami pozarządowymi i upowszechnianie inicjatyw lokalnych, • promowanie Krasnegostawu jako miasta o znaczeniu regionalnym, przyjaznego dla mieszkańców i inwestorów. Zadania wymagające ciągłej współpracy miasta i gminy Krasnystaw: zagospodarowanie rzeki Wieprz i jej dopływów, wdrażanie systemu selektywnej zbiórki i kompleksowego zagospodarowania odpadów komunalnych, poprawa stanu technicznego dróg gminnych, eksploatacja składowiska odpadów komunalnych, szeroka promocja obu obszarów w kraju i za granicą, kompleksowy rozwój bazy turystyczno-wypoczynkowej. 49 6. CELE EKOLOGICZNE I STRATEGIE ICH REALIZACJI 6.1. Wprowadzenie Strategia długoterminowa będzie stanowić podstawę planowania działań w zakresie ochrony środowiska do roku 2011. Długoterminowy cel dla miasta Krasnystaw, uwzględniający kierunki rozwojowe w regionie brzmi: Harmonijny, zrównoważony rozwój gminy, w której wymagania ochrony środowiska mają nie tylko istotny wpływ na przyszły charakter regionu, ale również wspierają jego rozwój gospodarczy Strategia do roku 2011 została sformułowana w oparciu o ocenę stanu istniejącego, tendencje mające istotne znaczenie dla przyszłości gminy i najważniejsze kierunki rozwojowe. Została ona opracowana w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska przyrodniczego, dla których zdefiniowano długoterminowe cele i opisano strategię ich osiągnięcia. Realizacja Programu ochrony środowiska ma na celu zachowanie walorów środowiska i poprawę jego stanu na terenach zdegradowanych. Jako główne cele programu przyjmuje się: zachowanie i odtwarzanie występującego na obszarze gminy bogactwa przyrodniczego i krajobrazu, ochronę i poprawę jakości wód podziemnych, poprawę jakości i zapobieganie zanieczyszczeniu wód powierzchniowych, zapobieganie zanieczyszczeniu środowiska, poprawę stanu gospodarki odpadami, poprawę jakości powietrza atmosferycznego. Realizacji powyższych celów będą służyć następujące zadania: ⇒ zachowanie i odtwarzanie elementów różnorodności biologicznej ⇒ eliminację zagrożeń dla jakości wód podziemnych, ⇒ racjonalizację struktury poboru wód dla różnych celów użytkowych, ⇒ działania ograniczające zużycie wody, 50 ⇒ racjonalizację użytkowania zasobów naturalnych, ⇒ rekultywację terenów poużytkowych i zdegradowanych, ⇒ ochrona zasobów i jakości wód powierzchniowych, ⇒ zwiększanie retencji naturalnej i sztucznej, ⇒ ograniczanie ilości wytwarzanych odpadów, ⇒ odzysk i przetwórstwo surowców wtórnych, ⇒ wykorzystanie odpadów organicznych, ⇒ prawidłowe składowanie odpadów, ⇒ zmniejszanie emisji substancji szkodliwych do atmosfery, likwidowanie źródeł emisji, ⇒ ograniczanie zanieczyszczeń komunikacyjnych, ⇒ ograniczanie oddziaływania czynników szkodliwych dla ludzi (hałas, promieniowanie), ⇒ edukacja ekologiczna formalna i nieformalna, podnoszenie świadomości ekologicznej społeczności lokalnych, ⇒ monitorowanie stanu i potencjalnych zagrożeń elementów środowiska, ⇒ wzmocnienie służb ochrony środowiska, egzekwowanie kar, wspieranie działalności ruchów społecznych i organizacji pozarządowych. 6.2. Cele ekologiczne do 2011 roku wraz z kierunkami działań Ochrona przyrody i krajobrazu CEL: Ochrona przyrody i różnorodności przyrodniczej Realizacja powyższego celu będzie polegała na działaniach mających na celu poprawę stanu przyrody • wprowadzenie do planu zagospodarowania przestrzennego zapisów określających sposoby użytkowania elementów cennych przyrodniczo i krajobrazowo (torfowisk, oczek wodnych, stref brzegowych rzek); • działaniach ochronnych i konserwatorskich podejmowanych w takich obiektach jak: obszary chronionego krajobrazu, pomniki przyrody, parki rekreacyjne, szczególnie chronione gatunki fauny i flory, obiekty zabytkowe oraz prowadzenie prac mających na celu uznania nowych pomników przyrody, użytków ekologicznych, stanowisk dokumentacyjnych, zespołów przyrodniczo – krajobrazowych; 51 • zadrzewianie, zalesianie i tworzenie skupisk roślinności, szczególnie na gruntach o marginalnym znaczeniu rolniczym; lasy stanowią jeden z zasobów naturalnych gminy, konieczne jest podjęcie dalszych działań mających na celu polepszenie zdrowotności zasobów leśnych i ich kompleksową ochronę; zalesienia będą stanowić element renaturalizacji cennych ekosystemów. Wspierane będą działania zmierzające do wzrostu korzystnego oddziaływania lasu na środowisko, tj. poprawa funkcji wodochronnej, klimatotwórczej i glebochronnej; • ochrona gleby; • wspieranie zachowania tradycyjnych praktyk gospodarskich (w uprawie i hodowli) na terenach przyrodniczo cennych; • zapewnienie różnorodności biologicznej i równowagi przyrodniczej; • zabezpieczenie lasów i zadrzewień przed zanieczyszczeniami i pożarami; • wzmocnienie służb ochrony środowiska, egzekwowanie kar, wspieranie działalności ruchów społecznych i organizacji pozarządowych. Powietrze atmosferyczne CEL: Sukcesywne ograniczanie emisji zanieczyszczeń do powietrza, głównie ze źródeł rozproszonych Należy oczekiwać, że w przyszłości utrzymywać się będzie tendencja spadku zagrożenia powodowanego przez zakłady przemysłowe, natomiast coraz większy udział w zanieczyszczeniu powietrza będzie miała rosnąca emisja pochodząca z sektora bytowokomunalnego: lokalnych kotłowni i gospodarstw indywidualnych czy zakładów usługowych, ogrzewanych w indywidualnych systemach grzewczych o niskiej sprawności wykorzystania paliwa a także rozwój motoryzacji. Według polskich przepisów ochrona powietrza oparta jest o zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń, ograniczanie lub eliminowanie wprowadzanych do powietrza substancji zanieczyszczających w celu zmniejszenia stężeń do dopuszczalnego poziomu lub utrzymanie ich na poziomie dopuszczalnych wielkości. Energochłonność gospodarki Zmniejszanie zużycia energii 52 • Jednym ze sposobów realizacji jest przeprowadzenie termomodernizacji ocieplanie budynków, wymiana stolarki, liczniki ciepła), zarówno w skali indywidualnego odbiorcy jak i zakładów, która pozwala na redukcję zużycia energii nawet o 60%, co automatycznie oznacza ograniczenie emisji zanieczyszczeń. Bardzo duże znaczenie w tym zakresie będzie miało prowadzenie odpowiedniej polityki informacyjnej, przede wszystkim na poziomie gmin, uświadamiającej również korzyści ekonomiczne, jakie są możliwe do osiągnięcia. • Ograniczenie energochłonności zakładów przemysłowych poprzez wprowadzanie nowych, energooszczędnych technologii. Emisja niska Rozwój monitoringu Niska emisja, pochodząca głównie z lokalnych kotłowni i gospodarstw indywidualnych stanowi lokalnie poważny problem. Niska emisja jest zagadnieniem trudnym do szybkiego rozwiązania ze względu na brak informacji o rozkładzie przestrzennym emisji, a także bardzo duże rozproszenie jej źródeł. Dodatkowo, uciążliwości związane z niską emisją charakteryzują się sezonowością - wyraźnie wzrastają w sezonie grzewczym zaś w lecie ich znaczenie jest niewielkie. Konieczne jest rozwinięcie monitoringu, który pozwoliłby pozyskać informacje o poziomie emisji na poszczególnych obszarach i wyznaczyć regiony, w jakich w pierwszej kolejności powinna być ona ograniczana. Ograniczanie niskiej emisji Problem niskiej emisji na terenie miasta jest realizowany poprzez modernizację istniejących systemów ciepłowniczych – przestawienia z paliw stałych na gaz ziemny. Oprócz emisji zanieczyszczeń typowych przy spalaniu tradycyjnych paliw (m.in. odpowiedzialnych za zmiany klimatyczne i substancji zakwaszających), dodatkowym problem jest fakt spalania w paleniskach domowych materiałów powodujących emisje specyficznych substancji do powietrza (opakowania plastikowe, butelki PET etc.). Istotnym jest zatem prowadzenie edukacji i uświadomienie zagrożeń, jakie mogą one stwarzać. 53 Wykorzystanie alternatywnych źródeł energii Lokalnie alternatywą dla spalania paliw tradycyjnych jest wykorzystanie takich źródeł energii jak biomasa, energia wód płynących i energia słoneczna. Obowiązek uwzględnienia wzrostu wykorzystania odnawialnych źródeł energii w polityce społeczno gospodarczej i politykach sektorowych wynika nie tylko z polityki Unii Europejskiej, ale również z rezolucji Sejmu RP z dnia 8 lipca 1999r. W "II Polityce Ekologicznej Państwa" za cel do roku 2010 uznano co najmniej podwojenie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych w stosunku do roku 2000 (co jest zgodne z celami Unii Europejskiej). Wykorzystanie alternatywnych źródeł wymaga jednak bardzo szczegółowej analizy stanu istniejącego i możliwych do osiągnięcia korzyści. Emisja komunikacyjna Poprawa stanu technicznego dróg i pojazdów Niezbędne jest rzetelne egzekwowanie okresowych kontroli stanu technicznego pojazdów. Pojazdy w złym stanie technicznym powinny być zatrzymywane i nie dopuszczane do ruchu. Emisję ze źródeł ruchomych reguluje w Unii Europejskiej szereg dyrektyw ustanawiających wymogi techniczne i dopuszczalne wartości dla zanieczyszczeń, które stopniowo będą wprowadzane w Polsce. Bardzo duże znaczenie będzie miało podniesienie standardu dróg i poprawa ich stanu technicznego. W obliczu bardzo szybkiego rozwoju motoryzacji konieczne jest rozbudowywanie i modernizacja infrastruktury drogowej. Hałas CEL: Zmniejszenie uciążliwości hałasu Coraz większy procent ludności, na coraz większym obszarze jest dotknięty hałasem. Do zanieczyszczenia środowiska przyczynia się hałas kolejowy, lotniczy, przemysłowy i drogowy, przy czym ten ostatni wydaje się stanowić największe zagrożenie w nadchodzących latach. Coraz częściej problem ten dotyczy nie tylko mieszkańców 54 terenów znajdujących się w pobliżu większych tras komunikacyjnych, ale także dróg dojazdowych i okolic. W "II polityce Ekologicznej Państwa" za cel w horyzoncie czasowym do roku 2010 uznano m.in. ograniczenie hałasu na obszarach miejskich wokół lotnisk, terenów przemysłowych, oraz głównych dróg i szlaków kolejowych do poziomu nie przekraczającego w porze nocnej 55 dB (poziom równoważny) i 65 dB (chwilowe przekroczenia). Rozwiązania prawne obowiązujące w Polsce w zakresie ochrony przed hałasem są zbliżone do modelu funkcjonującego w Unii Europejskiej, które koncentruje się na regulowaniu dopuszczalnego poziomu hałasu emitowanego przez indywidualne źródła. Hałas komunikacyjny Ograniczenie negatywnego wpływu hałasu komunikacyjnego Na terenie gminy miejskiej Krasnystaw ruch tranzytowy jest mały, gdyż przebiegająca przez jej teren droga krajowa Nr 17 (w europejskiej sieci dróg międzynarodowych nr E372) relacji Warszawa – Lublin – Zamość – Hrebenne - granica państwa (Lwów) stanowi dwa krótkie odcinki o długości łącznej 6,5 km. Główne źródło hałasu komunikacyjnego pochodzi z dróg wojewódzkich (19 km), powiatowych (63,93 km), gminnych. Jednym z rozwiązań ograniczenia hałasu komunikacyjnego może być montaż zabezpieczeń akustycznych w postaci ekranów dźwiękochłonnych szczególnie przy drogach wojewódzkich. Konieczne wydaje się również systematyczne podnoszenie jakości dróg, kontrola pojazdów pod kątem emisji hałasu. Wody powierzchniowe i podziemne CEL: Przywrócenie wysokiej jakości wód powierzchniowych i ochrona zasobów wód podziemnych Działania w zakresie ochrony wód powierzchniowych będą prowadzone w kierunku rozbudowy i modernizacji infrastruktury technicznej. Ponadto coraz większy nacisk będzie kładziony na zmniejszenie zanieczyszczeń obszarowych. 55 W zakresie wód podziemnych rozwijany będzie monitoring, zarówno regionalny jak i lokalny. Działania ochronne realizowane będą poprzez ochronę ujęć wód podziemnych oraz ochronę zbiorników wód podziemnych. Polska jest członkiem Unii Europejskiej, więc największy problem będzie stanowić zrealizowanie wymogów dotyczących całkowitego wyeliminowania ze ścieków niektórych substancji niebezpiecznych bezpośrednio zagrażających życiu i zdrowiu ludzi oraz uzyskanie bezpiecznych wskaźników emisyjnych dla poszczególnych substancji, zagrażających ekosystemom wodnym. Ochrona zasobów wodnych • Konieczne jest zapewnienie naturalnych zbiorników retencyjnych takich jak bagna i tereny podmokłe poprzez wprowadzenie zapisów w planach zagospodarowania przestrzennego. • Ochrona i odtwarzanie zanikających drobnych zbiorników wodnych. • Zmniejszanie poboru wód powierzchniowych do celów przemysłowych – mniej wodochłonne technologie produkcji. Wody powierzchniowe Modernizacja systemów odprowadzania ścieków Na terenie miasta Krasnystaw funkcjonuje rozdzielczy system odprowadzenia ścieków komunalnych. Łączna długość sieci kanalizacyjnej wynosi 38,3 km. Z sieci kanalizacyjnej korzysta 16 200 mieszkańców. Łączna długość przyłączy wynosi 13 km. Miasto obsługuje energochłonna oczyszczalnia ścieków zbudowana w oparciu o system „Promlecz”. Konieczna jest modernizacja systemu napowietrzania. Przepustowość oczyszczalni wynosi 9 000 m3/dobę. Odprowadzane są do niej ścieki bytowo-gospodarcze z zabudowy mieszkaniowej oraz drobnego przemysłu i usług. Obecnie przeprowadzana jest modernizacja oczyszczalni ze względu na niedotrzymywanie standardów europejskich w zakresie Pog i Nog. Modernizacja polega na zmianie systemu napowietrzania w celu redukcji związków biogennych. Na terenie miasta istnieją również przyzakładowe oczyszczalnie ścieków (Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska, Cersanit S.A., Fermentownia Tytoniu). 56 Dalsza racjonalizacja zużycia wody Racjonalizacja wykorzystania wody będzie realizowana zarówno w przemyśle jak i w indywidualnych gospodarstwach domowych. W zakładach przemysłowych promowane będzie wprowadzanie zamkniętych obiegów wody jako elementu pozwalającego na stworzenie znacznych oszczędności finansowych. W "II Polityce Ekologicznej Państwa" za cel do 2010 roku określono zmniejszenie wodochłonności produkcji o 50% w stosunku do stanu z 1990 r. (w przeliczeniu na PKB i wartość sprzedaną w przemyśle). Jednym z ważnych elementów racjonalizacji poboru wody będzie kontynuacja instalowania liczników u indywidualnych odbiorców. W rolnictwie promowane będzie stosowanie najlepszych dostępnych praktyk rolniczych, co powinno również doprowadzić do zmniejszenia zapotrzebowania na wodę i jednocześnie ograniczenia ładunków odprowadzanych do odbiorników zanieczyszczeń. Ograniczenie spływu powierzchniowego Oprócz źródeł punktowych znaczący udział w zanieczyszczeniu wód płynących mają zanieczyszczenia pochodzące ze spływów obszarowych, związanych z uprawą pól i nawożeniem. Należy szukać rozwiązań zmierzających do ograniczenia w rolnictwie związków biogennych. M.in. powinny zostać opracowane i stosowane przepisy korespondujące z dyrektywą 91/676/EWG o ochronie wód przed zanieczyszczeniem azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych. Dyrektywa ta nakłada na państwa członkowskie opracowania co najmniej jednego kodeksu dobrej praktyki rolniczej, który musi być propagowany na terenie całego kraju. Korzystne rezultaty, jak wynika z badań, przyniosłaby kontrola przestrzegania stref buforowych wzdłuż cieków wodnych. Duży nacisk winien być położony na poprawę stanu bakteriologicznego wód. Wody podziemne Ograniczanie poboru 57 Wody podziemne winny stanowić rezerwę wody pitnej w gminie, w związku z tym ograniczony do minimum powinien być ich pobór. Dostępne wody powierzchniowe winny być oczyszczane i uzdatniane jako alternatywne dla wód podziemnych. Ograniczenie zanieczyszczenia Na zanieczyszczenie narażone są przede wszystkim wody pierwszego horyzontu. Aby zapobiec degradacji wód należy w pierwszej kolejności uporządkować gospodarkę wodno-ściekową. Zagrożenie stanowią nieszczelne szamba. Należy wzmocnić kontrolę i uświadamiać konsekwencje zanieczyszczeń właścicielom domów. Bardzo duże znaczenie będzie miało zatem prowadzenie edukacji w tej dziedzinie jak również w zakresie stosowania zasad dobrych praktyk rolniczych. Rozwój monitoringu Wody podziemne są ważnym źródłem zaopatrzenia w wodę do picia. Duże znaczenie gospodarcze oraz występujące powszechnie zagrożenie wód podziemnych zmusza do prowadzenia stałej kontroli wód podziemnych. Dobrze rozwinięty monitoring ma na celu wspomaganie działań zmierzających do likwidacji lub ograniczenia ujemnego wpływu czynników antropogenicznych oraz określenia trendów i dynamiki zmian jakości wód podziemnych. Modernizacja systemów zaopatrzenia w wodę W ramach wykonanej w 2004 roku modernizacji w istniejącej Stacji Uzdatniania Wody wykonano nowy układ technologiczny filtrów ciśnieniowych zasilanych w wodę z istniejących ujęć głębinowych. Woda uzdatniona po filtrach podawana jest na zbiorniki retencyjne wody czystej o pojemności 2 x 500 m3, skąd pompami drugiego stopnia tłoczona jest do sieci miejskiej. Parametry podwyższonemu standardowi norm zgodnie wody z uzdatnionej dyrektywą odpowiadają Unii Europejskiej m-98/831EC. 58 Gospodarka odpadami CEL: Minimalizowanie ilości odpadów powstających, wzrost stopnia ich wykorzystania, zwiększenie bezpieczeństwa składowania i stosowanie nowoczesnych metod utylizacji odpadów Obecnie problemy związane z prawidłowym postępowaniem z odpadami, ich gospodarczym wykorzystaniem i minimalizacją szkodliwego oddziaływania należą do jednych z najważniejszych zagadnień ochrony środowiska. Podstawowym sposobem postępowania z odpadami w mieście Krasnystaw, tak jak na obszarze całego kraju, jest ich gromadzenie na składowisku. Ze względu na fakt, że w najbliższych latach nadal większość odpadów deponowanych będzie na składowiskach, należy ściśle przestrzegać zaleceń dotyczących ich lokalizacji i konstrukcji oraz przestrzegać reżimy technologiczne składowania odpadów. Po zakończeniu eksploatacji składowiska, należy jego teren zrekultywować. Powstające w czasie składowania odpadów odcieki powinny być przechwytywane i oczyszczane. Każde składowisko musi mieć opracowany program badań jego wpływu na środowisko, poczynając od badań tzw. tła (przed oddaniem składowiska do eksploatacji), w czasie eksploatacji, a także w fazie likwidacji obiektu. Miasto Krasnystaw korzysta z w pełni urządzonego, dostosowanego do obowiązujących przepisów międzygminnego składowiska odpadów w miejscowości Wincentów zlokalizowanego na terenie Gminy Krasnystaw, na którym składowane są odpady z terenu Miasta i Gminy Krasnystaw oraz Gminy Rejowiec. Na bazie istniejącego składowiska zostanie utworzony Zakład Zagospodarowania Odpadów, co będzie uwzględnione w aktualizacji PPGO. W ostatnich latach zmniejszyła się ilość odpadów wytwarzanych w przemyśle przy jednoczesnym wzroście ich gospodarczego wykorzystania. Systematycznie wzrasta natomiast ilość odpadów komunalnych, które nie segregowane i nie przetwarzane trafiają na szybko przepełniające się składowiska. Jednym z najistotniejszych elementów w zakresie gospodarki odpadami jest stworzenie i realizacja regionalnego planu gospodarki odpadami uwzględniającego wszystkie rodzaje odpadów wytwarzanych, wykorzystywanych i unieszkodliwianych na obszarze miasta. Zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów Główne działania zmierzające do ograniczenia ilości powstających w mieście odpadów to: 59 • stworzenie i realizacja regionalnego planu gospodarki odpadami uwzględniającego wszystkie rodzaje odpadów wytwarzanych, wykorzystywanych i unieszkodliwianych na obszarze gminy, • zmniejszenie materiałochłonności i odpadowości w zakładach przemysłowych, • większy stopień wykorzystania opakowań biodegradowalnych lub wielokrotnego użytku, zamiast opakowań bezzwrotnych. Odpady przemysłowe Znaczną część wytwarzanych odpadów przemysłowych stanowią na analizowanym obszarze odpady ulegające biodegradacji oraz osady z oczyszczalni ścieków. Pozostałe to: żużel, popiół z kotłowni zakładowych, stanowiące odpady o charakterze mineralnym, a także złom, odpady budowlane, papier i tektura. Władze miasta nie ponoszą odpowiedzialności za gospodarkę odpadami przemysłowymi, określonymi w ramach pozwoleń i zezwoleń środowiskowych. Odpowiedzialność za prowadzenie właściwej gospodarki tymi odpadami spoczywa na wytwórcy odpadów, czyli poszczególnych zakładach przemysłowych. Sposób postępowania z wytwarzanymi odpadami przemysłowymi zdefiniowany jest w ww. pozwoleniach. Bardzo ważnym zagadnieniem jest ścisłe przestrzeganie wywiązywania się jednostek prowadzących działalność gospodarczą z obowiązku uzyskania zezwolenia na wytwarzanie odpadów niebezpiecznych. W zezwoleniu tym wymagane jest m.in. przedstawienie programu obejmującego sposoby zapobiegania odpadów niebezpiecznych lub minimalizacji ich ilości. Propagowanie gospodarczego wykorzystania odpadów Najważniejszym zadaniem w strategii gminy w zakresie gospodarki odpadami przemysłowymi jest wzrost ich wykorzystania, zarówno surowcowego jak i energetycznego. Dominować będzie w dalszym stopniu ich wykorzystanie na cele przemysłowe (energetyka, budownictwo). Zgodnie z "II Polityką Ekologiczną Państwa" w horyzoncie czasowym do roku 2010 w porównaniu ze stanem z 1990 r., udział odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych powinien zostać dwukrotnie zwiększony. Kontrola odpadów niebezpiecznych 60 Istotnym zagadnieniem racjonalnej gospodarki odpadami jest problem odpadów niebezpiecznych, które tylko w niewielkim stopniu były jak dotąd wykorzystywane gospodarczo. Bardzo ważny jest rozwój monitoringu powstawania i składowania odpadów niebezpiecznych. Niezbędne jest utworzenie wojewódzkiej i uzupełnienie krajowej bazy danych o odpadach, zawierającej wytwórców odpadów, ilości i rodzaju wytwarzanych odpadów oraz sposobów postępowania z nimi. Konieczna jest krajowa i wojewódzka strategia gospodarki odpadami niebezpiecznymi, wytyczająca główne kierunki gospodarki, wskazująca zalecane technologie przekształcania odpadów, ich wykorzystania i unieszkodliwiania. Gospodarka odpadami niebezpiecznymi powinna być kontrolowana przez instytucje publiczne bowiem nadmiar swobody gospodarczej w tej dziedzinie nie jest wskazany. Proponuje się utworzenie regionalnej agencji gospodarki odpadami, która stanowiłaby płaszczyznę współdziałania wytwarzających odpady, podmiotów gospodarczych przetwarzających odpady oraz władz regionalnych. Należy egzekwować zakaz składowania odpadów w postaci nieprzetworzonej. Zgodnie ze standardami UE oraz ustawą o odpadach odpady niebezpieczne powinny być zagospodarowywane lub unieszkodliwiane w miejscu ich powstawania, a jeśli nie jest to możliwe i uzasadnione względami ekonomicznymi, organizacyjnymi, technologicznymi w zakładach specjalistycznych zlokalizowanych możliwie blisko wytwarzającego odpady. Odpady komunalne Ograniczenie ilości odpadów komunalnych Odpady komunalne to najszybciej rosnąca ilościowo grupa odpadów. Obecnie są one składowane na międzygminnym składowisku odpadów w miejsc. Wincentów. Na terenie miasta prowadzona jest selektywna zbiórka odpadów. Należy prowadzić działania zmierzające do minimalizowania ilości odpadów trafiających na składowiska. W tym celu gmina powinny realizować przedsięwzięcia prowadzące do minimalizacji ilości wytwarzanych odpadów, stanowiące elementy gminnego planu gospodarki odpadami komunalnymi. 61 Wprowadzanie systemów selektywnej zbiórki odpadów i ich przetwórstwo i składowanie Zakłada się rozszerzenie do 100% obsługi mieszkańców miasta Krasnystaw w zakresie wywozu odpadów zmieszanych i selektywnej zbiórki odpadów użytkowych. • Stopniowe zwiększanie obsługi mieszkańców do uzyskania założonego poziomu, a następnie jej utrzymanie na tym poziomie. Zadanie to wiąże się, m.in. ze zwiększeniem ilości oraz utrzymaniem w odpowiednim stanie technicznym: taboru do transportu odpadów i zbiorników do gromadzenia odpadów zmieszanych i segregowanych. • Zorganizowanie kompleksowych systemów odzysku surowców wtórnych, odpadów opakowaniowych i poużytkowych, budowa sortowni i kompostowni odpadów. Kluczowe znaczenie będą miały działania poprawiające opłacalność finansową ww. przedsięwzięć, bowiem aktualnie koszty segregacji odpadów są nieporównywalnie wyższe od ich składowania. • Odpowiednie działania edukacyjne oraz informacyjne dla mieszkańców oraz wprowadzenie systemu zachęt ekonomicznych dla społeczeństwa, promujących segregację odpadów. • Należy zwrócić uwagę na alternatywne możliwości wykorzystania frakcji selektywnie gromadzonych, zarówno do celów materiałowych (surowcowych), jak i energetycznych (paliwa alternatywne). Jednak w tym ostatnim przypadku niezbędne jest uzyskanie aprobaty społeczności lokalnych oraz organizacji ekologicznych, które są z reguły bardzo negatywnie nastawione na wszelkie formy energetycznego wykorzystania odpadów. • Zapewnienie bezpiecznego dla środowiska sposobu zebrania i utylizacji lub unieszkodliwienie usuwanych przez mieszkańców tzw. odpadów problemowych, do których należą: niebezpieczne dla środowiska baterie, akumulatory, świetlówki, resztki farb i lakierów, opakowania po pestycydach itp., zużyty sprzęt AGD i RTV, sprzęt komputerowy, wraki samochodowe. • Modernizacja i rozbudowa składowiska odpadów komunalnych. 62 Likwidacja nielegalnych składowisk Brak sprawnie działającego systemu gromadzenia i gospodarowania odpadami i niski poziom świadomości ekologicznej mieszkańców powoduje powstawanie nielegalnych składowisk odpadów. Konieczne jest przeprowadzenie szczegółowej inwentaryzacji istniejących nielegalnych składowisk oraz ich bieżące likwidowanie, zaś w przyszłości należy podnieść skuteczność egzekwowania prawa w stosunku do osób wyrzucających odpady na nielegalne wysypiska. Jednak warunkiem niezbędnym jest stworzenie mieszkańcom warunków do legalnego pozbywania się odpadów poprzez sprawny system zbiórki odpadów z posesji. Zagadnienia związane z tzw. odpadami problemowymi Istotnym elementem nowoczesnej gospodarki odpadami jest zagadnienie usuwanych przez mieszkańców tzw. odpadów problemowych, do których należą: niebezpieczne dla środowiska baterie, akumulatory, świetlówki, resztki farb i lakierów, opakowania po pestycydach itp., zużyty sprzęt AGD i RTV, sprzęt komputerowy, wraki samochodowe. Należy zapewnić bezpieczne dla środowiska zebranie ww. odpadów oraz ich utylizację lub unieszkodliwienie. Monitoring środowiska CEL: Poszerzenie i aktualizacja wiedzy o stanie środowiska i jego zagrożeniach Aktualna i kompletna wiedza na temat stanu poszczególnych elementów środowiska jest podstawą do planowania i realizacji wszelkich przedsięwzięć w zakresie ich ochrony. Konieczne jest prowadzenie monitoringu stanu różnorodności biologicznej, stanu zasobów i jakości wód powierzchniowych i podziemnych, zanieczyszczeń powietrza i jakości gleb oraz klimatu akustycznego. Nowym elementem powinno być wprowadzenie monitoringu pól elektromagnetycznych. Na podstawie prowadzonych badań możliwe jest stworzenie ogólnodostępnej bazy informacji o stanie środowiska w gminie. 63 Edukacja ekologiczna CEL: Wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców w zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych miasta Znaczenie edukacji ekologicznej jako istotnego elementu ochrony środowiska będzie rosło w najbliższych latach. Zgodnie z założeniami "II Polityki Ekologicznej Państwa" do głównych celów i działań w perspektywie do roku 2010 należy zaliczyć prowadzenie działań na rzecz wzrostu świadomości ekologicznej i kształtowania opinii społeczeństwa. Promowane powinno być umiarkowane użytkowanie zasobów biologicznych i praktyki oszczędnego i rozsądnego gospodarowania. Edukacja ekologiczna powinna być prowadzona na wszystkich poziomach szkolnictwa, począwszy od szkół podstawowych. Edukacja ekologiczna powinna być realizowana przez wszystkie poziomy administracji - władze gminne mogą np. prowadzić akcje takie jak promowanie systemu segregacji odpadów oraz inicjatywy lokalne jak np. nasadzenia drzew etc. W prowadzeniu akcji mających na celu edukację ekologiczną można wykorzystać potencjał pozarządowych organizacji ekologicznych. W województwie lubelskim w skład którego wchodzi miasto Krasnystaw, funkcjonuje wiele organizacji deklarujących proekologiczne cele działalności. Wiele organizacji prowadzi zakrojone na dużą skalę akcje informacyjne skierowane do szerokich kręgów społeczeństwa. 6.3 Cele ekologiczne do 2007 roku i plan operacyjny do 2007 roku W rozdziale 6.2. przedstawiono długoterminową strategię ochrony środowiska do roku 2011. Niniejszy rozdział zawiera strategię krótkoterminową dla poszczególnych uciążliwości i elementów środowiska, dla których zdefiniowano cele do roku 2007 i opisano działania zmierzające do osiągnięcia tych celów. CEL: Ochrona i wzrost różnorodności biologicznej oraz rozwój systemu obszarów chronionych 64 Działania ochronne i konserwatorskie podejmowane w takich obiektach jak obszary chronionego krajobrazu, pomniki przyrody, użytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne, zespoły przyrodniczo – krajobrazowe, parki rekreacyjne, obiekty zabytkowe. Na terenie Miasta Krasnystaw położone są następujące obszary przyrodnicze: Grabowiecko - Strzelecki Obszar Chronionego Krajobrazu. Działania Gminy związane z wydawaniem decyzji administracyjnych na terenie tych obszarów uwzględniają zasady racjonalnego wykorzystania zasobów przyrody i zachowania równowagi przyrodniczej. Grabowiecko - Strzelecki Obszar Chronionego Krajobrazu to niezwykle malowniczy teren Wyniosłości Giełczewskiej, Działów Grabowieckich i Obniżenia Dorohuckiego, o bardzo dużych walorach krajobrazowych, odznaczający się urozmaiconą rzeźbą terenu w postaci suchych dolinek i wąwozów wyrzeźbionych w podłożu lessowym, jak też roślinnością stanowisk wodnych i torfowisk w dolinie rzeki Wieprz oraz okazami rzadkiej roślinności. W ramach działań ochronnych i konserwatorskich w dolinie rzeki Wieprz prowadzi się zabiegi konieczne wykonuje się w niezbędnym stopniu – w związku z okresowym zalewaniem łąk podczas wiosennych roztopów. Działania mające na celu poprawę stanu przyrody Ochrona gleby Wprowadzenie regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie miasta Krasnystaw oraz wprowadzenie zbiórki odpadów komunalnych ma na celu ochronę powierzchni ziemi przed odpadami. Systematyczne kontrole przeprowadzane przez straż miejską oraz szeroko zakrojona akcja edukacyjno – informacyjna powodują zwiększenie ilości zawieranych umów na wywóz odpadów komunalnych z jednostką wywozową, co z kolei znajduje odzwierciedlenie w ilości śmieci trafiających na wysypisko. Corocznie następuje likwidacja dzikich wysypisk nadzorowana i finansowana przez Urząd Miasta. Zabezpieczenie lasów i zadrzewień przed zanieczyszczeniami i pożarami W celu zabezpieczenia lasów i zadrzewień przed pożarami specjaliści Nadleśnictwa Krasnystaw oraz Powiatowej Komendy Straży Pożarnej w Krasnymstawie opracowali „Plan działania na wypadek zagrożenia pożarowego w lasach”. Określa on zasady 65 działania, przydział sprzętu i ludzi w sytuacji ewentualnego zagrożenia. W okresach nasilonego zagrożenia pożarami, to jest od wiosny do późnej jesieni (do wystąpienia opadów jesiennych, kiedy zagrożenie ustaje) pełnione są całodobowe dyżury w Nadleśnictwie Krasnystaw i PKSP w Krasnymstawie. Przy głównych drogach, liniach kolejowych, skupiskach zadrzewień oraz dużych powierzchniach upraw, w sytuacji zwiększonego bądź potencjalnego zagrożenia pożarowego, np. długotrwała susza wydziela się tzw. pasy przeciwpożarowe, stanowiące naturalną barierę rozprzestrzeniania się ognia. Na obrzeżach i przy głównych, najbardziej uczęszczanych drogach do lasów ustawione są tablice ostrzegawcze, równocześnie zawierają informacje o zakazie palenia ognia w lesie i jego zaśmiecania łatwopalnymi materiałami. Ograniczenie możliwości wycinania drzew i krzewów oraz likwidacji terenów zieleni Prawo chroniące drzewa i krzewy jest ważnym instrumentem w dyspozycji gminy, realizującej to prawo w ramach tzw. zadań własnych. Niestety, ciągle jeszcze regulacje prawne nie nadążają za niszczącą, krzywdzącą przyrodę działalnością człowieka. Dlatego równie ważnym elementem ochrony środowiska naturalnego, obok prawa jest świadomość społeczna dostrzegająca jakim skarbem są drzewa. Wszystkie drzewa objęte są ochroną. Chronione są również tereny zieleni i skupiska roślinności o walorach przyrodniczych i krajobrazowych. Usuwane są tylko te drzewa, które stwarzają zagrożenie dla ludzi i bezpieczeństwa mienia. Ochrona powietrza atmosferycznego CEL: Sukcesywne ograniczanie emisji zanieczyszczeń do powietrza, głównie ze źródeł rozproszonych Główne źródło zanieczyszczeń powietrza stwarza na terenie miasta tzw. niska emisja pochodząca z indywidualnych palenisk domowych oraz emisja zanieczyszczeń z zakładów produkcyjnych. Modernizacja kotłowni opalanych paliwem stałym Zastępowanie pieców i kotłowni na paliwo stałe paleniskami wykorzystującymi gaz ziemny, olej opałowy lub biomasę. 66 Pozyskiwanie energii ze źródeł niekonwencjonalnych Ochrona wód powierzchniowych Ochrona zasobów i przywrócenie wysokiej jakości wód powierzchniowych Rozbudowa kanalizacji sanitarnej oraz oczyszczalni ścieków Ochrona wód podziemnych CEL: Ochrona zasobów i poprawa jakości wód podziemnych W zakresie ochrony zasobów wód podziemnych i racjonalnego nimi gospodarowania, główne zadania inwestycyjne będą dotyczyły rozbudowy i modernizacji systemów ujmowania, uzdatniania i dystrybucji wody. Gospodarka odpadami CEL: Minimalizacja ilości powstających odpadów, wzrost stopnia ich wykorzystania, zwiększenie bezpieczeństwa składowania i stosowanie nowoczesnych metod utylizacji odpadów Założono, iż odzysk surowców wtórnych oraz kompostowanie frakcji organicznej odpadów będą podstawowymi technologiami, rozwijanymi w celu ograniczenia ilości deponowanych odpadów komunalnych. Utrzymanie 100 % obsługi mieszkańców miasta Krasnystaw w zakresie wywozu odpadów zmieszanych i selektywnej zbiórki odpadów użytkowych. Zakłada się stopniowe zwiększanie obsługi mieszkańców do uzyskania założonego poziomu, a następnie jej utrzymanie na tym poziomie. Zadanie to wiąże się, m.in. ze 67 zwiększeniem ilości oraz utrzymaniem w odpowiednim stanie technicznym: taboru do transportu odpadów i zbiorników do gromadzenia odpadów zmieszanych i segregowanych. Kontynuowanie wdrażania programu edukacyjno - informacyjnego z zakresu selektywnej gospodarki odpadami. W celu utrwalenia nabytych sposobów postępowania z wytwarzanymi odpadami oraz ciągłego poszerzania wiedzy i świadomości społeczeństwa miasta i gminy zaleca się kontynuację i rozszerzanie zakresu w/w działań. Proponuje się szeroką kampanię informacyjną (plakaty promujące zbiórkę selektywną odpadów we wszystkich wsiach gminy, spotkania z młodzieżą i ludnością, festyny itd.). Wskazana jest kontynuacja dotychczasowych działań poprzez systematyczną pracę z młodzieżą na zajęciach szkolnych. Rozbudowa i modernizacja składowiska odpadów Wykonanie zadaszenia boksów na surowce wtórne oraz magazynu odpadów niebezpiecznych na składowisku odpadów w Wincentowie. Rozbudowa składowiska odpadów w Wincentowie - realizacja II etapu (budowa drugiej niecki). Kontynuacja i rozszerzanie systemu zachęt dla mieszkańców, mobilizujących ich do segregacji odpadów. Proponuje się kontynuować i rozszerzać system zachęt dla mieszkańców w celu mobilizacji ich do segregacji odpadów i zwiększania jej efektywności, poprzez: bezpłatny odbiór odpadów segregowanych, eko-bilety – na imprezy kulturalne (np. kino, dyskoteka itp.), na wypożyczanie filmów, na zakup książek. Zachętą jest również bezpłatne dostarczanie mieszkańcom pojemników do segregacji odpadów. Wdrożenie systemu gospodarki odpadami niebezpiecznymi oraz wielkogabarytowymi, włącznie z oponami. ⇒ SYSTEM GOSPODARKI ODPADAMI NIEBEZPIECZNYMI TYPU KOMUNALNEGO 68 Wdrożenie systemu gospodarki odpadami niebezpiecznymi, wydzielonymi ze strumienia odpadów komunalnych, powinno być rozpatrywane kompleksowo na poziomie ponadgminnym (np. całego powiatu krasnostawskiego). Gminy i miasta powinny partycypować w stworzeniu ujednoliconego systemu, włącznie ze sfinansowaniem utworzenia wspólnego punktu okresowego gromadzenia odpadów niebezpiecznych. W celu wdrożenia systemu kompleksowej gospodarki odpadami niebezpiecznymi wydzielonymi z komunalnych, samorządy powinny przewidzieć i zorganizować: akcję informacyjno - edukacyjną odnośnie gromadzenia, postępowania z odpadami niebezpiecznymi oraz podać do wiadomości publicznej harmonogram ich odbioru, okresowy odbiór odpadów niebezpiecznych od mieszkańców z poszczególnych gospodarstw (np. odbiór spakowanych w worki odpadów, wystawianych przed posesje, w określonym harmonogramem czasie - np. 2 razy w roku), miejsce okresowego przechowywania zebranych z terenu gmin ww. odpadów (do czasu zebrania ilości uzasadniającej ich transport do wyspecjalizowanych, posiadających odpowiednie zezwolenia, zakładów unieszkodliwiania), odbiór zgromadzonych odpadów niebezpiecznych do utylizacji przez specjalistyczną firmę, posiadającą odpowiednie zezwolenie na taką działalność. Zbiórkę odpadów niebezpiecznych, wydzielonych z odpadów komunalnych Gmina może powierzyć firmie wywozowej lub zakładowi komunalnemu. ⇒ USUWANIE AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST Azbest oraz wyroby zawierające azbest zaliczane są do odpadów niebezpiecznych. Ich usuwanie z obiektów zabudowanych tymi wyrobami powinno być wykonywane przez specjalistyczne firmy, posiadające odpowiednie zezwolenia w tym zakresie. Przewiduje się deponowanie odpadów zawierających azbest na składowisku odpadów azbestowych. Niezbędnym, podstawowym działaniem samorządów gmin z terenu powiatu krasnostawskiego powinno być dokonanie rozpoznania stopnia zużycia wyrobów zawierających azbest, zabudowanych na obiektach na terenie tych gmin oraz gromadzenie uzyskanych danych przez samorządy gmin. Niezbędnym działaniem władz miasta jest pomoc w pozyskiwaniu funduszy niezbędnych do usuwania i unieszkodliwiania odpadów azbestowych. ⇒ SYSTEM GOSPODARKI ODPADAMI WIELKOGABARYTOWYMI, WŁĄCZNIE Z OPONAMI 69 Gospodarka odpadami wielkogabarytowymi powinna zostać rozwiązana również na poziomie gminny. Zaleca się prowadzić ją w systemie odbierania, przy okazji akcyjnej zbiórki dwa razy w roku odpadów niebezpiecznych. Dodatkowo można odbierać wówczas odpady wielkogabarytowe (stare meble, maszyny, urządzenia z łazienek, kuchni /wanny, zlewy/, wraki pojazdów itp.) oraz zużyte opony. Część z tych odpadów można po demontażu i wykorzystać jako surowce wtórne (m.in. złom, tworzywa sztuczne, szkło). Uchwalenie gminnego regulaminu dotyczącego utrzymania czystości i porządku, stwarzających warunki dla wdrożenia planu gospodarki odpadami. W celu stworzenia warunków do wdrożenia Planu gospodarki odpadami został uchwalony (w myśl Ustawy z 13.09.1996r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach) gminny regulamin utrzymania czystości i porządku, stanowiący podstawę prawną postępowania z odpadami komunalnymi osób prywatnych i przedsiębiorstw. Uchwała nr XLVII/324/2002 Rady Miasta Krasnegostawu została zatwierdzona dnia 27 maja 2002 r Ochrona przed hałasem CEL: Zmniejszenie uciążliwości hałasu dla mieszkańców Komunikacja drogowa jest najważniejszym czynnikiem mającym wpływ na klimat akustyczny gminy. Jest to główne źródło uciążliwości hałasu dla ludzi i środowiska przyrodniczego. Środki transportu są ruchomymi źródłami hałasu decydującymi o parametrach klimatu akustycznego przede wszystkim na terenach zurbanizowanych. Większość pojazdów emituje hałas o poziomie dźwięku od 85 do 94 dB, przy dopuszczalnych natężeniach hałasu w środowisku, w otoczeniu budynków mieszkalnych od 35 do 55 dB w porze nocnej i od 40 do 65 dB w porze dziennej. Najbardziej uciążliwe są pojazdy ciężkie, z których 80% emituje hałas o poziomie dźwięku większym od 80 dB, z czego 40% o poziomie większym od 85 dB. 70 Monitoring środowiska CEL: Poszerzenie i aktualizacja wiedzy o stanie środowiska i jego zagrożeniach monitoring zasobów i jakości wód podziemnych, monitoring jakości wód powierzchniowych, monitoring stanu różnorodności biologicznej, monitoring akustyczny wzdłuż ciągów komunikacyjnych, upowszechnianie wyników badań naukowych i wiedzy na temat stanu środowiska. Edukacja ekologiczna CEL: Wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców w zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych gminy Działania edukacyjne będę prowadzone na dwóch płaszczyznach: - edukacja formalna – realizowana w systemie oświatowym, - edukacja nieformalna – podnosząca ekologiczną świadomość społeczności i władz lokalnych. Edukacja formalna Na terenie Miasta Krasnystaw podjęto szereg działań dydaktycznych, organizacyjnych zmierzających do upowszechnienia edukacji ekologicznej społeczeństwa. Głównym celem tych działań jest: - upowszechnienie wśród dzieci i młodzieży oraz innych grup społecznych wiedzy z zakresu funkcjonowania i ochrony środowiska oraz zmian spowodowanych działalnością człowieka, - rozbudzenie poczucia odpowiedzialności i solidarności za stan obecny i przyszły środowiska, - poznanie walorów i zagrożeń lokalnego środowiska przyrodniczego. W ramach edukacji ekologicznej istotną działalnością jest współpraca z nauczycielami różnych szczebli nauczania zajmujących się w swojej pracy dydaktycznowychowawczej problematyką ochrony środowiska. 71 Często stosowaną formą edukacji ekologicznej dzieci przedszkolnych oraz młodzieży szkół podstawowych są prelekcje i wykłady. Mają one głównie na celu przedstawienie aktualnego stanu środowiska, istniejących zagrożeń oraz koncepcji rozwiązania lokalnych problemów ekologicznych. Zmiany w świadomości ludzkiej zachodzą bardzo wolno, dlatego też wdrażanie edukacji ekologicznej należy prowadzić już od przedszkola. Daje to najlepsze rezultaty, a nabyte nawyki pozostają na całe życie. Najważniejsze kierunki działań w zakresie edukacji formalnej: Uczestnictwo uczniów w olimpiadach, konkursach i różnych programach ekologicznych o charakterze regionalnym i krajowym (wraz z podaniem otrzymanych nagród i wyróżnień). Ponadprogramowa edukacja z zakresu ekologii i ochrony środowiska, prowadzenie odrębnych zajęć dotyczących ochrony środowiska, organizowanie zajęć w terenie i wycieczek krajoznawczych, prowadzenie ekologicznych kół zainteresowań, wykonywanie wystaw i ekspozycji, albumów i kronik prezentujących osiągnięcia uczniów w poznawaniu i ochronie środowiska. Zaangażowanie szkół i uczniów w akcjach sprzątania terenu gminy, sadzenia drzew i pielęgnacji zieleni, opieki nad zwierzętami, zbierania surowców wtórnych, a także innych przedsięwzięciach proekologicznych zasługujących na uwagę. Edukacja nieformalna Najważniejsze kierunki działań w zakresie edukacji ekologicznej społeczności lokalnej: działania edukacyjne w szkołach i dla dorosłych zmierzające do zapobiegania powstawaniu dzikich wysypisk śmieci poprzez podnoszenie świadomości, przygotowanie do prezentacji posteru na temat selektywnej zbiórki odpadów, zorganizowanie szkoleń i prelekcji dla mieszkańców w celu upowszechniania proekologicznych postaw i poszanowania praw przyrody, propagowanie zdrowego trybu życia, tworzenie ośrodków (centrów) edukacji ekologicznej, urządzanie konkursów, festynów i innych imprez o tematyce ekologicznej, organizowanie seminariów, wykładów i szkoleń związanych z ekologią i ochroną środowiska, 72 sporządzanie i rozprowadzanie wśród mieszkańców różnych materiałów informacyjnych (ulotek, folderów, publikacji prasowych i innych) poświęconych ochronie środowiska. Podsumowanie: Wiele celów krótkoterminowej jest strategicznych celami do znajdujących ciągłego swoje wdrażania. Ich zapisy zapis w strategii w strategii krótkoterminowej ma za zadanie podkreślenie dużej wagi i konieczności ich wdrażania już w krótki horyzoncie czasowym. 73 7. HARMONOGRAM REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘĆ I URUCHAMIANIA ŚRODKÓW FINANSOWYCH Przyjęte do wdrożenia rozwiązania techniczno-organizacyjne poddano analizie w zakresie kosztów w celu określenia nakładów finansowych na ich realizację oraz sposobu finansowania. Dla obniżenia ponoszonych jednorazowo nakładów inwestycyjnych proponuje się wdrażanie etapowe kolejnych zadań. Przy realizacji powyższych zadań w pierwszym etapie niezbędne będzie uruchomienie środków z budżetu miasta, a następnie możliwe byłoby uruchamianie środków z dotacji, pożyczek i innych źródeł (po wcześniejszym ich uzyskaniu). Środki finansowe ze źródeł zewnętrznych: dotacje: Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska Gospodarki Wodnej, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Ekofundusz, EFRWP-Counterpart Found, Fundacja Współpracy Polsko Niemieckiej, Program Małych Dotacji GEF; pożyczki z funduszy celowych i kredytów preferencyjnych - Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska Gospodarki Wodnej, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Bank Ochrony Środowiska. Istotnym źródłem finansowania przedsięwzięć z zakresu ochrony środowiska są środki pieniężne pochodzące z Unii Europejskiej. Istnieją dwa główne fundusze, ż których możemy pozyskiwać środki. Są to: ▪ Fundusz Spójności - inaczej nazywany Funduszem Kohezji powstał na mocy Traktatu z Maastrich o utworzeniu Unii Europejskiej z 1992 roku, który wszedł wżycie w 1993. Fundusz Spójności nie należy do funduszy strukturalnych, ale jest instrumentem polityki strukturalnej Unii Europejskiej. Fundusz Spójności różni się od funduszy strukturalnych: − krajowym, a nie regionalnym zasięgiem pomocy, − podejmowaniem finalnej decyzji o przyznaniu środków na dofinansowanie przez Komisję Europejską, a nie indywidualnie przez państwo członkowskie; (kompetencją państwa aplikującego do fundusz jest wskazanie propozycji do dofinansowania). Środki z Funduszu Spójności kierowane są najpierw do państw członkowskich, a następnie przekazywane na realizację projektów do poszczególnych regionów 74 potrzebujących wsparcia. Głównym celem strategii środowiskowej Funduszu Spójności w Polsce jest wsparcie zadań inwestycyjnych władz publicznych w zakresie ochrony środowiska, wynikających z wdrażania prawa Unii Europejskiej. Priorytety, jakie będą realizowane przy wsparciu z Funduszu Spójności w ochronie środowiska: − poprawę jakości wód powierzchniowych, − polepszenie jakości i dystrybucji wody przeznaczonej do spożycia, − poprawa jakości powietrza, − racjonalizacja gospodarki odpadami, − ochrona powierzchni ziemi, − zapewnienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego. Odbiorcami pomocy, tj. beneficjentami Fundusz Spójności mogą być podmioty publiczne, czyli samorządy terytorialne (gminy, związki gmin) i przedsiębiorstwa komunalne. ▪ Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego - Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ERDF - European Regional Development Fund) powstał w 1975 roku. Jego głównym zadaniem jest niwelowanie dysproporcji w poziomie rozwoju regionalnego krajów należących do UE, również w zakresie ochrony środowiska. O dofinansowanie z tego funduszu mogą ubiegać się zarówno jednostki samorządu terytorialnego jak i przedsiębiorcy prywatni. Koszty eksploatacyjne systemu ochrony środowiska mogą być pokrywane z opłat ponoszonych przez mieszkańców (np.: za wywóz odpadów, za ich unieszkodliwianie): ▪ w dziedzinie gospodarki wodno-ściekowej - rozbudowa stacji uzdatniania wody, ▪ w dziedzinie ochrony powietrza - modernizacja lokalnych kotłowni; z budżetu miasta. Harmonogram realizacji poszczególnych zadań, wynikających z niniejszego programu, należy dostosować do możliwości pozyskiwania środków finansowych. Kolejność realizacji dopuszcza się wg przyjętych przez Radę Miasta priorytetów. 75 Tabela 4 Harmonogram rzeczowo-finansowy programu ochrony środowiska dla Miasta Krasnystaw Lp Nazwa zadania i zakres rzeczowy 1. Rekultywacja starego wysypiska 2. 3. 4. 5 Jednostka odpowiedzial na Zadania w zakresie gospodarki odpadami Termin realizacji 2007 - 2010 PGK Wykonanie zadaszenia boksów na surowce wtórne + magazyn odpadów niebezpiecznych na Międzygminnym Składowisku Odpadów w Wincentowie 2007 KRAS-EKO” Sp. z o.o. w Wincentowie Wykonanie łapaczy na istniejącym ogrodzeniu betonowym składowiska 2007 Rozbudowa Składowiska Odpadów Komunalnych w Wincentowie II etap (budowa drugiej niecki) 2007-2009 Rozbudowa Składowiska Odpadów Komunalnych w Wincentowie III etap (budowa trzeciej niecki) 2010-2012 KRAS-EKO” Sp. z o.o. w Wincentowie KRAS-EKO” Sp. z o.o. w Wincentowie KRAS-EKO” Sp. z o.o. w Wincentowie Podmioty uczestniczące Urząd Miasta Krasnystaw Koszty realizacji / PLN/ 674 000 50 000 Urząd Miasta Krasnystaw, Urząd Gminy Krasnystaw, Urząd Gminy Rejowiec 10 000 Urząd Miasta Krasnystaw, Urząd Gminy Krasnystaw, Urząd Gminy Rejowiec 2 500 000 Urząd Miasta Krasnystaw, Urząd Gminy Krasnystaw, Urząd Gminy Rejowiec Urząd Miasta Krasnystaw, Urząd Gminy Krasnystaw, Źródła finansowania 2 300 000 budżet 3 gmin będących współużytkownik ami Międzygminnego Składowiska Odpadów w Wincentowie, środki zewnętrzne budżet 3 gmin będących współużytkownik ami (wspólników) Międzygminnego Składowiska Odpadów w Wincentowie, środki zewnętrzne fundusze 3 gmin współużytkownik ów (wspólników) Międzygminnego Składowiska Odpadów w Wincentowie, fundusze strukturalne fundusze 3 gmin współużytkownik ów (wspólników) Międzygminnego 76 Urząd Gminy Rejowiec Sumaryczne nakłady Składowiska Odpadów w Wincentowie, fundusze strukturalne 5 549 000 Zadania w zakresie gospodarki wodno-ściekowej 6. Modernizacja oczyszczalni ścieków 7. Rozbudowa sieci kanalizacyjnej 2006 2006-2008 PGK Sp. z o.o. Urząd Miasta Krasnystaw 8 000 000 8 173 000 Urząd Miasta Sumaryczne nakłady NFOŚiGW 75% fundusze strukturalne 16.173.000 Zadania w zakresie monitoringu środowiska 9. 10. Zainstalowanie piezometrów na Międzygminnym Składowisku Odpadów po zrealizowaniu I i II etapu Zainstalowanie piezometrów na składowisku odpadów na Krakowskim Przedmieściu (łącznie z instalacją odsączającą) 2009-2012 2010-2012 Sumaryczne nakłady KRAS-EKO” Sp. z o.o. w Wincentowie PGK Sp. z o.o. 30 000 Urząd Miasta Krasnystaw, Urząd Gminy Krasnystaw Urząd Gminy Rejowiec Urząd Miasta Krasnystaw 174 000 środki własne 3 gmin będących współużytkownik ami (wspólnikami) Międzygminnego Składowiska Odpadów w Wincentowie, WFOŚiGW, PFOŚiGW środki własne 3 gmin będących współużytkownik ami (wspólnikami) Międzygminnego Składowiska Odpadów w Wincentowie, WFOŚiGW, PFOŚiGW 204.000 77 Zadania w zakresie ochrony powietrza 11. Modernizacja kotłowni lub źródeł ciepła uciążliwych dla środowiska 12. Termomodernizacja budynków - 13. 2006 – 2007 Urząd Miasta Krasnystaw - 2007 Modernizacja i budowa dróg i parkingów 2006 - 2007 120 000 2 640 000 Urząd Miasta Krasnystaw - Urząd Miasta Krasnystaw - Sumaryczne nakłady 4 500 000 NFOŚiGW Urząd Miasta Krasnystaw, Premia termomodernizacyjna Urząd Miasta Krasnystaw 7.260.000 Zadania w zakresie edukacji ekologicznej, w zakresie ochrony przyrody, zalesień 14. Organizacja konkursów i imprez ekologicznych Urząd Miasta 2005 15. 16. Edukacja społeczeństwa w zakresie selektywnej zbiórki odpadów komunalnych Urząd Miasta 2005 Organizacja „Sprzątania Świata” Urząd Miasta 2005 17. Organizacja „Dnia bez samochodu” Urząd Miasta 2005 18. 19. Utworzenie lub działania ochronne i konserwatorskie na istniejących obiektach tj., użytki ekologiczne, pomniki ochronne itp. Zadrzewienia i utworzenie nowych terenów zieleni, skupisk roślinności, konserwacja istniejących obszarów i obiektów itp. Sumaryczne nakłady Szkoły i przedszkola Szkoły i przedszkola 10 000 (rocznie) 10 000 * Szkoły i przedszkola 3 000 (rocznie) Szkoły i przedszkola 3 000 (rocznie) Urząd Miasta 2005 2005 5 000 ** Urząd Miasta Zarządcy terenów 50 000 Budżet Miasta, sponsorzy WFOŚiGW Budżet Miasta, sponsorzy WFOŚiGW Budżet Miasta, sponsorzy WFOŚiGW Budżet Miasta, sponsorzy WFOŚiGW Budżet Miasta, sponsorzy WFOŚiGW Budżet Miasta, sponsorzy WFOŚiGW 66.000 * - okresowo ** - w/g potrzeb 78 8. WYTYCZNE DO SPORZĄDZANIA GMINNEGO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA Ustawa Prawo ochrony środowiska w art. 17 i 18 stanowi, że w celu realizacji polityki ekologicznej państwa samorządy sporządzają gminne programy ochrony środowiska, które następnie są przyjmowane do realizacji w drodze uchwały rady gminy. Programy te, podobnie jak politykę ekologiczną państwa, sporządza się na 4 lata, z tym, że przewidziane działania obejmują w perspektywie kolejne 4 lata. Program określa cele ekologiczne, priorytety, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych oraz środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. 8.1 Zasady ogólne Przy sporządzaniu gminnego programu ochrony środowiska uwzględniono ustalenia zawarte w dokumentach: Programie wykonawczym do II polityki ekologicznej państwa, Polityce ekologicznej państwa na lata 2005 - 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010, Programie ochrony środowiska województwa lubelskiego, Programie ochrony środowiska powiatu krasnostawskiego, Wytyczne Ministra Środowiska do sporządzania programów ochrony środowiska. 8.2 Limity krajowe ujęte w "II Polityce ekologicznej państwa" W "II Polityce ekologicznej państwa", przyjętej przez Radę Ministrów w czerwcu 2000 r. a następnie przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w sierpniu 2001 r., ustalone zostały następujące ważniejsze limity krajowe, związane z racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych i poprawą stanu środowiska: zmniejszenie wodochłonności produkcji o 50% w stosunku do stanu w 1990 r. (w przeliczeniu na PKB i wartość sprzedaną w przemyśle); ograniczenie materiałochłonności produkcji o 50% w stosunku do 1990 r. w taki sposób, aby uzyskać co najmniej średnie wielkości dla państw OECD (w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB); 79 ograniczenie zużycia energii o 50% w stosunku do 1990 r. i 25% w stosunku do 2000 r. (w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB); dwukrotne zwiększenie udziału odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych w porównaniu ze stanem z 1990 r.; odzyskanie i powtórne wykorzystanie co najmniej 50% papieru i szkła z odpadów komunalnych; pełna (100%) likwidacja zrzutów ścieków nieoczyszczonych z miast i zakładów przemysłowych; zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych, w stosunku do stanu z 1990 r., z przemysłu o 50%, z gospodarki komunalnej (na terenie miast i osiedli wiejskich) o 30% i ze spływu powierzchniowego - również o 30%; ograniczenie emisji pyłów o 75%, dwutlenku siarki o 56%, tlenków azotu o 31%, niemetanowych lotnych związków organicznych o 4% i amoniaku o 8% w stosunku do stanu w 1990 r.; do końca 2005 r. wycofać z użytkowania etylinę i przejść wyłącznie na stosowanie benzyny bezołowiowej. Wszystkie wymienione limity dotyczą celów do osiągnięcia najpóźniej do 2010 r. Limity powyższe nie były korygowane przy sporządzaniu "Polityki ekologicznej państwa na lata 2003 - 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010". W programach gminnych mogą zostać ujęte w zależności od specyficznych warunków danej gminy. 8.3 Podział limitów krajowych na limity wojewódzkie i powiatowe Brak dostatecznych podstaw planistycznych spowodował, że zarówno Rada Ministrów, przyjmując w czerwcu 2000 r. II Politykę ekologiczną państwa, jak i ustawa Prawo ochrony środowiska nie dokonały podziału limitów krajowych na limity regionalne. Dlatego też przytoczone powyżej wskaźniki liczbowe należy traktować jako wielkości orientacyjne, przeznaczone do porównań międzyregionalnych i porównań tempa realizacji celów polityki ekologicznej państwa w poszczególnych powiatach i gminach z tempem realizacji tej polityki na szczeblu krajowym. Tylko w dwóch przypadkach może mieć miejsce określona procedura "przydziału" limitów dla poszczególnych powiatów. Chodzi o ładunki zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych i do powietrza w takim zakresie, w jakim w ramach monitoringu środowiska zostaną zidentyfikowane obszary, w których nie są osiągnięte wymagane poziomy 80 jakości wód oraz obszary przekroczeń dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu. Ustalone programy działań naprawczych dla tych obszarów (w postaci programów ochrony wód i programów ochrony powietrza), mogą ustalać limity regionalne. Nie przewiduje się natomiast żadnej procedury odgórnego ustalania limitów gminnych, poza ewentualnymi porozumieniami między Ministerstwem Środowiska a zainteresowanymi samorządami. Przypadki takie mogłyby mieć miejsce, na przykład, w odniesieniu do miast przygranicznych, jeśli wynikałoby to z umów dwustronnych z państwami sąsiednimi. Sporządzając programy ochrony środowiska poszczególne powiaty lub gminy, kierując się interesem swoich mieszkańców, mogą ustalić własne limity powiatowe lub gminne, wzorowane na wymienionych wyżej wskaźnikach. Samorządy szczebla podstawowego powinny także sprecyzować zadania szczegółowe w zakresie ochrony środowiska dotyczące estetyki terenów ogólnodostępnych, postępowania ze zwierzętami (w tym domowymi), utrzymania obiektów użyteczności publicznej oraz posesji prywatnych itp. 8.4 Źródła informacji wymagane przy sporządzaniu programów gminnych Przy sporządzaniu gminnych programów ochrony środowiska muszą być uwzględniane wszystkie wymagania obowiązujących przepisów prawnych, dotyczących ochrony środowiska i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych. Przy sporządzaniu gminnych programów ochrony środowiska powinny być brane pod uwagę także różne programy rządowe, które w tym, czy innym stopniu dotyczą ochrony środowiska i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych. Są to dokumenty takiego typu jak na przykład: II Polityka ekologiczna państwa, Program wykonawczy do II Polityki ekologicznej państwa, Program ochrony środowiska województwa lubelskiego, Raport o stanie środowiska województwa lubelskiego w 2001 roku, Program zwiększania lesistości województwa chełmskiego na lata 1997-2020, Strategia rozwoju Miasta Krasnystaw, Program gospodarki odpadami dla Miasta Krasnystaw i Gminy Krasnystaw, Selektywna zbiórka odpadów komunalnych na terenie Miasta i Gminy Krasnystaw. 81 Gminne programy ochrony środowiska muszą spełniać (po uzyskaniu członkostwa w UE) warunki pozyskania wsparcia finansowego z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, które w głównej mierze udzielane będzie jednostkom samorządu terytorialnego na realizację inwestycji ekologicznych. Powinny więc być zgodne z dokumentami programowymi, które będą stanowiły podstawę otrzymania takiego wsparcia. 8.5 Programy regionalne i lokalne na sąsiednich obszarach Istnieją dwa specyficzne obszary ochrony środowiska, które wymagają koordynacji poziomej między programami ochrony środowiska dla sąsiednich jednostek administracyjnych. Są to: zależność jakości pobieranej wody powierzchniowej w danej jednostce (gminie, mieście) od zrzutu ścieków w jednostkach ulokowanych w górę biegu rzeki, oraz przepływy zanieczyszczeń powietrza pomiędzy sąsiadującymi jednostkami administracyjnymi. Dlatego konieczna jest koordynacja programów ochrony wód w układzie zlewniowym oraz koordynacja programów ochrony powietrza na dużych obszarach. W pierwszym przypadku dobrym mechanizmem tej koordynacji byłoby sporządzanie programów ochrony wód w trybie porozumienia gmin lub związku gmin o zasięgu zlewniowym. Wówczas gminne, a także powiatowe programy ochrony środowiska mogłyby być sporządzane (w części dotyczącej ochrony wód) bezpośrednio na podstawie programu zlewniowego. W przypadku ochrony powietrza problem jest trudniejszy, gdyż skuteczność lokalnych i regionalnych strategii ograniczania emisji musiałaby być oceniania na podstawie, testowanych obecnie, odpowiednich wielkoobszarowych modeli matematycznych, uwzględniających efekty oddziaływania zarówno własnej emisji, jak i napływu zewnętrznego. Przy opracowywaniu programów ochrony środowiska należy również zwrócić uwagę na konieczność integrowania pomiędzy gminami planów dotyczących ochrony różnorodności przyrodniczej. Jest to niezbędne w celu zachowania spójności korytarzy ekologicznych oraz planów ochrony parków narodowych i krajobrazowych oraz rezerwatów przyrody, leżących na sąsiadujących terytoriach. Szczegółowe wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym przygotowało Ministerstwo Środowiska. Dokument jest dostępny na stronach internetowych Ministerstwa (www.mos.gov.pl). 82 9. MONITORING I ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM Monitoring dostarcza informacji, w oparciu o które można ocenić czy stan środowiska ulega polepszeniu czy pogorszeniu, a także jest podstawą oceny efektywności wdrażania polityki środowiskowej. Rozróżniamy dwa rodzaje monitoringu: monitoring jakości środowiska, monitoring polityki środowiskowej. Obydwa rodzaje monitoringu są ze sobą ściśle powiązane. Monitoring jakości środowiska jest wykorzystywany w definiowaniu polityki ochrony środowiska. W okresie wdrażania niniejszego programu, monitoring także będzie wykorzystywany dla uaktualnienia polityki ochrony środowiska. Celem monitoringu jest zwiększenie efektywności polityki środowiskowej poprzez zbieranie, analizowanie i udostępnianie danych dotyczących jakości środowiska i zachodzących w nim zmian. Informacja o stanie środowiska jest niezbędna do ustanawiania priorytetów ochrony środowiska, do monitorowania, egzekwowania i przestrzegania przepisów ochrony środowiska, do integrowania polityki. Powinna służyć zarówno podejmującym decyzje, jak i społeczeństwu, sektorowi prywatnemu, pozarządowym organizacjom ekologicznym i wszystkim zainteresowanym grupom. 9.1 Monitoring stanu środowiska Monitoring - system kontroli stanu środowiska - jest narzędziem wspomagającym prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarządzania środowiskiem. Dostarcza on informacji o efektach wszystkich działań na rzecz ochrony środowiska. 9.2 Monitoring polityki ekologicznej Monitoring polityki ochrony środowiska oznacza, że wdrażanie Programu będzie polegało regularnej ocenie. Monitoring ten będzie obejmował: określenie stopnia wykonania działań, określenie stopnia realizacji przyjętych celów, ocenę rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami a ich wykonaniem, analizę przyczyn tych rozbieżności. 83 9.3 Zarządzanie programem Efektywne wdrażanie niniejszego opracowania wymaga dużego zaangażowania administracji samorządowej, a także dobrej współpracy między wszystkimi instytucjami (organizacjami) włączonymi w zagadnienia ochrony środowiska. Wdrażanie polityki długoterminowej oraz strategii krótkoterminowej rozpocznie się w okresie zmian systemu prawnego, wynikających z dostosowania polskiego ustawodawstwa do przepisów Unii Europejskiej. Zmiany te mogą mieć wpływ na strukturę zarządzania środowiskiem, a co za tym idzie na strukturę zarządzania Programem. 9.4 Harmonogram weryfikacji celów i kierunków działań oraz terminów przygotowywania raportów z wykonania programów Ustawa Prawo ochrony środowiska nakłada na zarząd gminy obowiązek sporządzenia co 2 lata raportu z wykonania programu ochrony środowiska i przedłożenia go Radzie Gminy. "II Polityka ekologiczna państwa" zakłada, że głównym celem średniookresowym (do 2010 r.) w sprawie kontroli i monitoringu jest pełna harmonizacja procedur i zakresu działań w tej dziedzinie z zaleceniami OECD, wymogami Unii Europejskiej oraz zobowiązaniami wobec konwencji międzynarodowych. Realizacja tego celu wymaga w latach 2003 - 2006 powołania nowych struktur organizacyjnych i wdrożenia systemów obiegu informacji w dziedzinie środowiska, niezbędnych do spełnienia przez Polskę warunków uczestnictwa w Unii Europejskiej i realizacji innych zobowiązań międzynarodowych. 9.5 Edukacja ekologiczna W warunkach głębokich przekształceń ustrojowych Polska stanęła przed obowiązkiem dokonania zasadniczych zmian w polityce ekologicznej państwa. Przyjętym przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej w 2002 r. dokumencie Polityka ekologiczna państwa w zasadzie uspołeczniania zapisano prawo do udziału społeczeństwa w podejmowaniu decyzji ekologicznych. Zasada uspołeczniania będzie realizowana poprzez stworzenie instytucjonalnych i prawnych warunków do udziału wszystkich zainteresowanych podmiotów wywierających bezpośredni lub pośredni wpływ na sposób i intensywność korzystania ze środowiska, w tym również udziału obywateli. Aby udział ten był wystarczająco szeroki i przynosił oczekiwane efekty konieczne jest z jednej strony stymulowanie samej chęci takiego udziału, natomiast z drugiej - tworzenie sprzyjających warunków dla praktycznej 84 realizacji tej potrzeby oraz dostarczenie wiedzy i umiejętności pomocnych w konkretnych działaniach. Podstawowe znaczenie dla szerokiego, społecznego udziału w urzeczywistnianiu celów ekologicznych ma więc po pierwsze odpowiednia edukacja ekologiczna, a po drugie zapewnienie powszechnego dostępu do informacji o środowisku oraz stworzenie instytucjonalnego zabezpieczenia dla wyrażania przez społeczeństwo swoich opinii i wpływania na podejmowane, istotne dla środowiska decyzje. Edukacja jest psychologiczno-pedagogicznym procesem oddziaływania na człowieka, na który składa się nauczanie i wychowanie. Celem edukacji jest kształtowanie świadomości. Edukacja ekologiczna jest więc procesem kształtowania świadomości ekologicznej. Poziom świadomości ekologicznej społeczeństwa zależy od ilości i jakości informacji, która do niego dociera oraz od form i sposobów edukacji. Edukacja trafiająca do społeczeństwa powinna być ścisła, bezstronna i kompletna. Jasność i klarowność treści powinna być wynikiem jednoznaczności sformułowań. Pomimo niezbędnych uproszczeń (w zależności od stopnia przygotowania odbiorcy) musi być zachowany pewien sens i poprawność merytoryczna. Edukacja ekologiczna powinna być prowadzona na wszystkich poziomach szkolnictwa, począwszy od szkół podstawowych po szkoły wyższe, a także wśród społeczności lokalnej gminy. W prowadzeniu edukacji można wykorzystać potencjał pozarządowych organizacji ekologicznych. Obecnie w Polsce zarejestrowanych jest ponad 600 organizacji deklarujących w swym statucie działalność ekologiczną. Ponad 60 najbardziej aktywnych uczestniczy nie tylko w rozwiązywaniu lokalnych problemów, ale i w pracach komisji sejmowych i wspierających działania organów państwowych w realizacji różnych zadań polityki ekologicznej, często samodzielnie je inicjując. Organizacje społeczne często podejmują współpracę pomiędzy sobą dla wspólnego rozwiązywania problemów ogólnopolskich. Na terenie Polski aktywne są także międzynarodowe organizacje działające na rzecz ochrony środowiska takie jak Światowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) oraz Światowy Fundusz na rzecz Ochrony Przyrody (WWF). Niewątpliwie wzrost działalności społecznej nie zastąpi wyszkolonych kadr ochrony środowiska. W roku 2000 na polskich uczelniach studiowało ok. 20 tys. studentów technicznych kierunków ochrony środowiska oraz ponad 23 tys. na kierunkach uniwersyteckich. 85 9.6 Upowszechnianie informacji o stanie środowiska i wykonaniu programu Aktywność społeczną wspiera również niezależna prasa ekologiczna i różnorodne wydawnictwa. Duże znaczenie dla ekspansji obywatelskiej aktywności ma nowe ustawodawstwo stwarzając powszechny dostęp do informacji o środowisku i procedury udziału społeczeństwa w zarządzaniu środowiskiem (ustawa - prawo ochrony środowiska). Obecnie informacja ekologiczna w Polsce dostępna jest dla społeczeństwa poprzez: ⇒ publikacje Głównego Urzędu Statystycznego, ⇒ publikacje Ministerstwa Środowiska, ⇒ publikacje służb państwowych - Inspekcję Ochrony Środowiska, Państwowy Zakład Higieny, Inspekcję Sanitarną, ⇒ publikacje o charakterze edukacyjnym i popularyzatorskim jednostek naukowobadawczych, ⇒ publikacje opracowane przez organizacje pozarządowe, Polski Klub Ekologiczny, Ośrodki i Centra Edukacji Ekologicznej, Fundacje Ekologiczne, ⇒ prasę popularnonaukową o tematyce ekologicznej, ⇒ programy telewizyjne i radiowe, ⇒ targi i giełdy ekologiczne, ⇒ plakaty, plakaty filmowe, filmy, ⇒ festiwale i konkursy ekologiczne, ⇒ akcje edukacyjne i promocyjne, ⇒ internet. Gromadzenie i udostępnianie informacji dotyczących środowiska jest jednym z zadań m.in. Inspekcji Ochrony Środowiska (IOŚ) - zgodnie z art. 28 ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska. Zgodnie z tym założeniem IOŚ do celów swojej działalności włączyła zadania edukacji ekologicznej i szerokiego informowania społeczeństwa o faktycznym stanie środowiska w Polsce oraz działaniach mających na celu jego ochronę, w tym również z realizacji wykonania założeń przyjętych w powyższym opracowaniu. W ramach realizacji tych zadań WIOŚ w Lublinie prowadzi następujące formy działalności: opracowuje cyklicznie raporty o stanie środowiska na terenie województwa, które przekazywane są władzom lokalnym, placówkom oświatowym i bibliotekom oraz poprzez sieć wojewódzkich inspektoratów, wszystkim zainteresowanym na terenie kraju, 86 prowadzi w swoich placówkach zajęcia dydaktyczne dla dzieci i młodzieży szkół województwa, pracownicy Wydziału i Działów Monitoringu Środowiska biorą udział w lekcjach o tematyce ekologicznej w szkołach województwa, uczestniczą w zajęciach metodycznych dla nauczycieli oraz związanych z tematyką ekologiczną szkoleniach organizowanych dla różnych jednostek, udostępnia osobom zainteresowanym materiały informacyjne dotyczące szeroko pojętej tematyki ochrony środowiska, współpracuje z przedstawicielami regionalnej prasy, radia i TV w propagowaniu zagadnień związanych z ochroną środowiska. Przedstawiciele WIOŚ zgodnie z wymaganiami wynikającymi z art. 8a ust.2 ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska, przygotowują i przedstawiają radom powiatów i sejmiku województwa coroczną informacje o stanie środowiska i podejmowanych działaniach na rzecz jego poprawy. 9.7 Mierniki oceny realizacji Programu Do szczególnie ważnych wskaźników stopnia realizacji "II Polityki ekologicznej państwa" należy zaliczyć: ocena dotrzymania norm jakości poszczególnych komponentów środowiska, określonych wymogami prawnymi, stopień zmniejszenia różnicy (w %) między faktycznym zanieczyszczeniem środowiska (np. depozycją lub koncentracją poszczególnych zanieczyszczeń), a naukowo uzasadnionym zanieczyszczeniem dopuszczalnym (ładunkiem krytycznym), stopień zmniejszenia zużycia energii, surowców i materiałów na jednostkę produkcji oraz stopień zmniejszenia całkowitych przepływów materiałowych w gospodarce, stopień zmniejszenia ilości wytwarzanych odpadów i emitowanych zanieczyszczeń w przeliczeniu na jednostkę dochodu narodowego lub wielkość produkcji, stosunek uzyskiwanych efektów ekologicznych do ponoszonych nakładów (dla oceny programów i projektów inwestycyjnych w ochronie środowiska), poprawa techniczno-ekologicznych charakterystyk materiałów, urządzeń, produktów (np. zawartości ołowiu w benzynie, poziomu hałasu w czasie pracy samochodu itp.). 87 Poza wymienionymi głównymi wskaźnikami przy ocenie skuteczności realizacji "II Polityki ekologicznej państwa" oraz "Programu ochrony środowiska Miasta Krasnystaw" będą stosowane wskaźniki szczegółowe stanu środowiska: zmniejszenia ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych, poprawy jakości wód płynących, stojących i wód podziemnych, poprawy jakości wody do picia oraz spełnienia przez wszystkie te rodzaje wód wymagań jakościowych obowiązujących w Unii Europejskiej; poprawy jakości powietrza - zmniejszenia emisji zanieczyszczeń powietrza (zwłaszcza metali ciężkich, trwałych zanieczyszczeń organicznych, substancji zakwaszających, pyłów i lotnych związków organicznych); zmniejszenia uciążliwości hałasu wokół obiektów przemysłowych, hałasu ulicznego w miastach oraz hałasu wzdłuż tras komunikacyjnych; zmniejszenia ilości wytwarzanych i składowanych odpadów, rozszerzenia zakresu ich gospodarczego wykorzystania oraz ograniczenia zagrożeń dla środowiska ze strony odpadów niebezpiecznych; ograniczenia degradacji gleb, zmniejszenia powierzchni obszarów zdegradowanych na terenach poprzemysłowych, likwidacji starych składowisk odpadów, zwiększenia skali przywracania obszarów bezpośrednio lub pośrednio zdegradowanych przez działalność gospodarczą do stanu równowagi ekologicznej, ograniczenia pogarszania się jakości środowiska w jednostkach osadniczych; wzrostu lesistości województwa, rozszerzenia renaturalizacji obszarów leśnych oraz wzrostu zapasu i przyrostu masy drzewnej, a także wzrostu poziomu różnorodności biologicznej ekosystemów leśnych i poprawy stanu zdrowotności lasów będących pod wpływem zanieczyszczeń powietrza, wody lub gleby; zahamowania zaniku gatunków roślin i zwierząt oraz zaniku ich naturalnych siedlisk, a także pomyślnych reintrodukcji gatunków; zmniejszenia negatywnej ingerencji w krajobrazie oraz kształtowania estetycznego krajobrazu zharmonizowanego z otaczającą przyrodą; Wskaźnikami pośrednimi stopnia realizacji Programu będą wskaźniki społeczno ekonomiczne: ⇒ poprawy stanu zdrowia obywateli, mierzonego przy pomocy takich mierników jak długość życia, spadek umieralności niemowląt, spadek zachorowalności, ⇒ zmniejszenia tempa przyrostu obszarów wyłączanych z rolniczego i leśnego użytkowania dla potrzeb innych sektorów produkcji i usług materialnych; 88 ⇒ corocznego przyrostu netto miejsc pracy w wyniku realizacji przedsięwzięć ochrony środowiska; ⇒ spójności i efektywności działań w zakresie monitoringu i kontroli; ⇒ zakresu i efektów działań edukacyjnych oraz stopnia udziału społeczeństwa w procesach decyzyjnych; ⇒ opracowywania i realizacji przez grupy i organizacje pozarządowe projektów na rzecz ochrony środowiska. Ocena stopnia realizacji Programu Bezpośrednim wskaźnikiem zaawansowania realizacji zadań będzie wysokość ponoszonych nakładów finansowych oraz uzyskiwane efekty rzeczowe. Uzyskiwane efekty rzeczowe, zweryfikowane przez ocenę stanu jakości i dotrzymywania norm komponentów środowiska, dokonaną w ramach systemu monitoringu, ilustrować będą zaawansowanie realizacji Programu w skali rocznej i umożliwiać dokonywanie niezbędnych korekt na bieżąco. 89 10. PIŚMIENNICTWO I MATERIAŁY WYKORZYSTANE DO OPRACOWANIA PROGRAMU 1. Asenizacja terenów wiejskich; przewodnik metodyczny, przekład z języka francuskiego Wyd."PLUM" - Kraków 1994, 2. Dostosowanie polskiego prawa i regulacji ekologicznych do rozwiązań unii europejskiej, praca zbiorowa pod redakcją B. Fiedora - Wrocław-Białystok, 1999-2000, 3. Dylikowa A., Geografia Polski -krainy geograficzne - PZWS, Warszawa, 1973, 4. Raport o stanie środowiska województwa lubelskiego w 2001 roku - WIOŚ Lublin 2002,r. 5. Jagielak J., Biernacka M., Grabowski D., Henschke J., Zmiany sytuacji radiologicznej środowiska Polski w okresie 10 lat po awarii w Czarnobylu - PIOŚ, Warszawa, 1996, 6. Kodeks dobrej praktyki rolniczej, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwo Środowiska - Warszawa, 2002, 7. Kondracki J., Geografia regionalna Polski - PWN, Warszawa 1998, 8. Leśnictwo 2001 - GUS, Warszawa, 2001, 9. Program zwiększenia lesistości województwa chełmskiego na lata 1997-2020 - Chełm 1996, 10. Natura 2000 - europejska sieć ekologiczna, Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa - Warszawa, 1999, 11. Ośrodek współpracy z państwami o transformującej się gospodarce OECD: Przeglądy ekologiczne - Polska, Paryż,1995, 12. Planowanie i wdrażanie polityki ochrony środowiska - poradnik, praca zbiorowa, Warszawa, 2001, 13. Podstawowe problemy środowiska w Polsce. Raport wskaźnikowy - Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa, 2001, 14. Polskie studium różnorodności biologicznej - red. R. Andrzejewski i A. Weigle, NFOŚ, Warszawa, 1993, 15. Poradnik - Metody badania i rozpoznawania wpływu na środowisko gruntowo-wodne składowisk odpadów stałych - Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2000, 16. Przegląd realizacji przez Polskę konwencji międzynarodowych i porozumień wielostronnych i dwustronnych w zakresie ochrony środowiska - materiał dla komisji sejmowej - Ministerstwo Środowiska, Warszawa, kwiecień 2002, 90 17. Przestrzeń ekologiczna dla Polski i Europy - praca zbiorowa, Instytut na Rzecz Ekorozwoju, Warszawa, 1997, 18. Rejestry uwalniania i transferu zanieczyszczeń (PRTR) jako instrument realizacji polityki ekologicznej - praca zbiorowa pod redakcją J. Jędrośki, Wrocław, 2001, 19. Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2001, GUS, Warszawa, 20. Rocznik Statystyczny Województw 2001, GUS, Warszawa, 21. Rocznik Statystyczny Województw 2002, GUS, Warszawa, 22. Sektorowy program operacyjny ochrona środowiska i gospodarka wodna - tekst wstępny, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, czerwiec 2002, 23. Stan uszkodzenia lasów w Polsce w 2000 roku na podstawie badań monitoringowych Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa, 2001, 24. Stan zdrowotny lasów Polski w 2000 roku - Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa, 2001, 25. Stan zdrowotny lasów w Polsce w 2001 r. - Biblioteka Monitoringu Środowiska. Warszawa. 2002, 26. Wawrzoniak J., Małachowska J., Wójcik J., Liwińska A., Stan uszkodzenia lasów w Polsce w 1995 roku na podstawie badań monitoringowych - PIOŚ, Warszawa, 1996, 27. Wiatr I.: Inżynieria ekologiczna - Warszawa-Lublin, 1995, 28. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii na szczeblu lokalnym - poradnik, praca zbiorowa pod redakcją G. Wiśniewskiego, Suwałki, 1999, 29. Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym - projekt, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, lipiec 2002, 30. Zalesianie terenów porolnych - praca zbiorowa pod redakcją A. Gorzelaka:, Warszawa, 1999, 31. Zanieczyszczenie środowiska hałasem w świetle badań WIOŚ w 1995 roku - praca zbiorowa, PIOŚ Warszawa, 1996, 32. Zbiór przepisów i procedur dotyczących bezpiecznego postępowania z wyrobami zawierającymi azbest - Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 2001, 33. Źródła i zasady finansowania inwestycji w ochronie środowiska w Polsce - informator, praca zbiorowa, Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko, Białystok, 2001, 34. Program ochrony środowiska województwa lubelskiego na lata 2001-2015 - Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego, Lublin, 2000, 91
