pobierz

Transkrypt

pobierz

PAWEŁ MATUSZEWSKI
FREKWENCJA WYBORCZA NA ZAOLZIU W LATACH 1990-2013
Wstęp
Celem artykułu jest opis statystyczny i analiza frekwencji wyborczej na Zaolziu w wyborach do Czeskiej
Rady Narodowej (Česká národní rada) w latach 1990 i 1992, a także do Izby Poselskiej Republiki Czeskiej w latach 1996, 1998, 2002, 2006, 2010 i 2013.
Badania opieram na danych Czeskiego Urzędu Statystycznego (Český statistický úřad). Informacje o odsetku mniejszości polskiej oraz liczbie mieszkańców pochodzą ze spisów powszechnych z 2001 r. i 2011
r. Z kolei dane na temat frekwencji wyborczej zostały pobrane z oficjalnej strony internetowej CUS:
volby.cz.
Nie istnieje precyzyjne i bezdyskusyjne określenie obszaru, który leży w granicach tzw. Zaolzia. Stanowi
to warte odnotowania utrudnienie, ponieważ analizy statystyczne frekwencji, w tym analizy porównawcze oraz analizy zmian w czasie, wymagają ustalenia oraz przyjęcia jednakowych i niezmiennych
obszarów, na których dokonywane były pomiary. Z tego względu zdecydowałem się na interpretację,
która opiera się na współczesnym podziale administracyjnym Republiki Czeskiej. Niewątpliwą zaletą
takiego podejścia jest fakt, że jest to podział uwzględniany w większości oficjalnych statystyk dotyczących demografii i wyborów politycznych. Powołując się na autorów projektu „Zaolzie teraz” 1, za tereny
Zaolzia uznaję obszary następujących współczesnych gmin:
1) w powiecie Karwina: Bogumin, Czeski Cieszyn, Cierlicko, Dąbrowa, Dziećmorowice, Hawierzów,
Karwina, Kocobędz, Lutynia Dolna, Olbrachcice, Orłowa, Pietwałd, Piotrowice, Rychwałd, Stonawa, Sucha Górna;
2) w powiecie Frydek-Mistek: Boconowice, Bukowiec, Bystrzyca, Dobracice, Domasłowice Dolne,
Domasłowice Górne, Gródek, Herczawa, Jabłonków, Koszarzyska, Ligotka Kameralna, Łomna
Dolna, Łomna Górna, Milików, Mosty koło Jabłonkowa, Nawsie, Nydek, Pioseczna, Piosek, Ropi1
http://www.zaolzieteraz.kc-cieszyn.pl/index.php/content,675 [dostęp: 08.07.2014 r.]
Zaolzie i Zaolziacy. Genius loci, genius populi
ca, Rzeka, Szobiszowice, Śmiłowice, Toszonowice Dolne, Toszonowice Górne, Trzanowice, Trzycież, Trzyniec, Wędrynia, Wielopole.
Frekwencja wyborcza w latach 1990-2013
W latach 90-tych frekwencja wyborcza na Zaolziu przyjęła bardzo wyraźny trend spadkowy. W okresie
dwunastu lat od pierwszych wyborów średnia partycypacja wyborcza zmniejszyła się z 96,6% (mediana 96,5) do 58,1% (mediana 57,9) w 2002 r. W 2006 r. zauważyć jeszcze można było niewielki wzrost
do 64,2% (mediana 63,8), lecz w kolejnych latach wynik był znowu relatywnie niski – 59,1% w 2010 r.
(mediana 59,7) i 57,5% w 2013 r. (mediana 57,5).
Porównanie frekwencji wyborczej na Zaolziu w z danymi regionalnymi i ogólnokrajowymi nie wykazało
znaczących różnic. Z całą pewnością można powiedzieć, że nie zaobserwowano żadnych wskazań systematycznie większych bądź mniejszych w stosunku do wyników frekwencji w całych Czechach oraz
kraju śląskomorawskim2. Jakiekolwiek różnice w latach 1990-2013 nie przekraczały 3,3 punktów procentowych w stosunku do regionu i 0,04 punktów procentowych w odniesieniu do wyniku ogólnokrajowego (patrz Rys. 1.).
Rys. 1. Frekwencja wyborcza w wyborach do izby niższej parlamentu Czech
w latach 1990-2013 na Zaolziu, w kraju i w Czechach
Frekwencja wyborcza
100,0%
90,0%
80,0%
70,0%
60,0%
50,0%
40,0%
30,0%
20,0%
10,0%
0,0%
1996
1998
2002
2006
Kraj Zachodniomorawski (do '98)/Śląskomorawski (po '98)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie volby.cz
2
W latach 90-tych regionem odniesienia był kraj zachodniomorawski
2010
2013
Czechy
2
Zaolzie
1992
Strona
1990
Chociaż wyniki frekwencji zagregowane na poziomie badanego obszaru nie wykazały znaczących rozbieżności w stosunku do wyników krajowych i regionalnych, to szczegółowa analiza wykazała, że frekwencja w poszczególnych gminach uznanych za tereny zaolziańskie jest wyraźnie zróżnicowana. Jedynie w 1990 r. ze względu na ogólną wysoką frekwencję wyborczą różnice między gminami były niewielkie. Od 1992 r. jednak różnice między najniższym i najwyższym notowanym wynikiem wynosiły ok.
20 punktów procentowych, zaś w 2002 r. osiągnęły największą rozpiętość – 30 punktów procentowych.
Wyraźną różnicę w frekwencji na poziomie gmin zaolziańskich można zauważyć porównując lata 90-te
i okres późniejszy. W latach 90-tych najwyższe odsetki uczestniczących w wyborach na poziomie gmin
przyjmowały wartości powyżej 90% a najniższe powyżej 65%. Od 2002 r. najwyższa notowana frekwencja wyniosła 76,6%, zaś najniższa 46,7%. W 2002 r. po raz pierwszy w części gmin na Zaolziu
większość obywateli nie uczestniczyła w wyborach.
Warto dodać, że choć, jak wykazano powyżej, w badanym okresie frekwencja spada, to różnice między
gminami w każdym roku wyborczym utrzymują się na bardzo zbliżonym poziomie. Po 1992 r. nie tylko
rozstęp, ale również odchylenie standardowe były podobne (ok. 5, z wyjątkiem roku 2002 r., w którym
wyniosło 6,7).
W związku z powyższym warto przyjrzeć się, na ile w kontekście powyższych danych, można mówić o
gminach, które odznaczają się powtarzającą się niską, przeciętną i wysoką frekwencją wyborczą. Inaczej
mówiąc, pytanie dotyczy tego, czy np. gmina X przez cały badany okres była gminą, w której odnotowywano relatywnie najwyższe wskaźniki frekwencji na Zaolziu, czy też raz była w gronie gmin o najwyższym wskaźniku frekwencji, innym razem w grupie gmin o przeciętnym wskaźniku itd.
Tab. 1. Miary tendencji centralnej i rozproszenia dla frekwencji wyborczej na Zaolziu
Statystyki
Rok
Średnia
Odchylenie
standardowe
(μ-σ, μ+σ)
Minimum
Maksimum
Rozstęp
1990 (N=23)*
96,7
1,5
95,2-98,2
93,21
98,91
5,7
1992 (N=41)
86,2
4,9
81,3-91,1
71,5
93,0
21,5
1996 (N=42)
80,3
4,4
75,9-84,7
69,8
97,6
17,8
1998 (N=43)
73,4
5,1
68,3-78,5
65,2
83,9
18,7
2002 (N=46)
58,2
6,8
51,4-65,0
46,7
76,6
29,9
2006 (N=46)
64,3
5,5
58,8-69,8
52,2
76,2
24,0
2010 (N=46)
59,2
5,5
53,7-64,7
48,2
71,2
23,0
2013 (N=46)
57,5
5,1
52,4-62,6
47,7
67,2
19,5
Strona
3
* Liczba gmin nie jest stała ze względu na zmieniający się podział administracyjny
Rys. 2. Wykres skrzynkowy frekwencji wyborczej na Zaolziu w latach 1990-2002
W celu zbadania, czy w danej gminie występują relatywnie niska, przeciętna lub wysoka frekwencja
dokonano następujących przekształceń. Ponieważ w każdym roczniku rozkład zmiennych miał postać
rozkładu normalnego (patrz Tab. 1. i Rys. 2.)3, to gminy podzielono na trzy równoliczne grupy w oparciu o 33 i 67 procenty:

Grupa A: 1/3 gmin o relatywnie najwyższych wskaźnikach frekwencji w danym roku,

Grupa B: 1/3 gmin o przeciętnych wskaźnikach,

Grupa C: 1/3 gmin o najniższym wskaźniku.
3
Wszystkie testy K-S przeprowadzone dla poszczególnych lat wyszły nieistotne statystycznie na poziomie p>0,05.
Strona
4
Wyniki klasyfikacji dla poszczególnych roczników przedstawia tabela 2.
Tab. 2. Klasyfikacja gmin do kategorii o niskich, przeciętnych i wysokich wskaźnikach frekwencji
w latach 1990-2013
Przedział frekwencji
dla kategorii C
Rok
1990
dla kategorii B
dla kategorii A
Nie dokonano klasyfikacji ze względu za małe różnice w frekwencji między gminami
1992
<85,1 (N=14)
85,1-89,0 (N=13)
>89,0 (N=14)
1996
<78,4 (N=14)
78,4-82,3 (N=14)
>82,3 (N=14)
1998
<70,9 (N=15)
70,9-75,1 (N=14)
>75,1 (N=14)
2002
<54,7 (N=15)
54,7-60,9 (N=15)
>60,9 (N=16)
2006
<62,4 (N=15)
62,4-66,5 (N=16)
>66,5 (N=15)
2010
<55,7 (N=15)
55,6-61,4 (N=16)
>61,4 (N=15)
2013
<54,7 (N=15)
54,7-60,5 (N=16)
>60,5 (N=15)
Źródło: Opracowanie własne
W kolejnym kroku sprawdzono, czy przez cały okres 1990-2013 dana gmina należała tylko do jednej
kategorii, czy przeciwnie – przemieszczała się między różnymi kategoriami.
Wyniki analizy wskazują, że gminy zaolziańskie wykazują dość dużą stabilność w zakresie osiąganej
frekwencji (patrz Tab. 3.). Blisko 30% z nich przez cały badany okres należało niezmiennie do jednej
kategorii. Sześć gmin przy okazji każdych wyborów osiągało konsekwentnie najwyższe wyniki na Zaolziu, sześć kolejnych gmin osiągało konsekwentnie wyniki najgorsze a jedna gmina – wyniki przeciętne.
Jeśli dodać do tej grupy zbiór gmin, które tylko raz przeskoczyły między kategoriami, to można zauważyć, że prawie połowa gmin (48,8%) co wybory osiąga relatywnie taki sam wynik jak w wyborach poprzednich. Można postawić ostrożną hipotezę, że istnieją warunki wewnętrzne w tych gminach, które
są czynnikami reprodukującymi osiągane przez nie wyniki frekwencji wyborczej. Natomiast odnotowywany trend spadkowy wiąże się z sytuacją makrospołeczną w całym kraju.
Liczba gmin
Odsetek gmin na Zaolziu
0
14
29,8%
1
8
17,0%
2
13
27,7%
3
3
6,4%
4
6
12,8%
5
2
4,3%
Razem
46
100%
Źródło: Opracowanie własne
Strona
Liczba zmian kategorii
5
Tab. 3. Przejścia pomiędzy kategoriami gmin o niskim, przeciętnym
i wysokim wskaźniku frekwencji
Frekwencja wyborcza a mniejszość polska
Jedną z ważniejszych hipotez w badaniu zachowań wyborczych na Zaolziu dotyczy związku między
odsetkiem mniejszości polskiej a frekwencją wyborczą. W celu jej weryfikacji sprawdzono, czy między
wymienionymi zmiennymi zachodzą korelacje.
Analiza statystyczna wykazała, że nie istnieje związek między odsetkiem mniejszości polskiej a frekwencją w danej gminie. Jedynie w 1998 r. zarówno współczynnik korelacji Pearsona jak i współczynnik rho Spearmana uzyskały dość wysoką wartość i istotność statystyczną. Weryfikacja graficzna (patrz
Aneks) wymusza jednak odrzucenie hipotezy, że taki związek istnieje. Na wynik testu wpływ miał raczej przypadkowy choć sprzyjający rozkład niewielkij liczby danych. Kolejnym argumentem za odrzuceniem hipotezy jest fakt, że współczynniki przyjmują wartości zarówno dodatnie jak i ujemne. Gdyby
taki związek faktycznie istniał, to wyniki testów nie mogłyby pokazywać raz korelacji pozytywnej a raz
negatywnej. Stanowi to dość jasny dowód, że badany czynnik nie wyjaśnia zmiennej zależnej.
Tab. 4. Korelacje między odsetkiem mniejszości polskiej a frekwencją wyborczą
Rok4
Współczynnik korelacji Pearsona5
Współczynnik rho Spearmana6
1990
-0,087
-
1992
0,304
0,262
1996
0,067
0,034
1998
-0,344*
-0,270*
2002
-0,253
-0,168
2006
0,033
0,111
2010
0,068
0,183
2013
-0,039
0,039
* korelacja jest istotna na poziomie p<0,05
Źródło: Opracowanie własne.
5
Strona
Odsetek mniejszości dla lat 1990-2006 ze spisu powszechnego z 2001 r. a dla lat 2010-2013 ze spisu powszechnego z 2013 r.
Obliczeń dokonano na danych surowych: frekwencja i odsetek mniejszości były wyrażone w procentach.
6 Obliczeń dokonano na przekształconych danych: frekwencja była wyrażona przynależnością do kategorii A, B lub C a odsetek
mniejszości został zgrupowany w trzy klasy: poniżej 10%, 10-20%, powyżej 20%.
4
6
Istotny jest jednak fakt, że brak dowodów na potwierdzenie związku odsetka mniejszości i frekwencji
wyborczej, który wykazała powyższa procedura statystyczna nie oznacza, że mniejszość polska nie jest
bardziej (albo mniej) aktywna niż pozostali mieszkańcy. W przypadku zagregowanych statystyk wykazanie takiego związku jest dość trudne. Można to potwierdzić następującym przykładem. Załóżmy, że
mamy gminy X i Y o takim samym odsetku mniejszości narodowej wynoszącym 30%. W gminie X
mniejszość jest bardzo zmobilizowana – 80% z niej uczestniczy w wyborach – a wśród pozostałych
mieszkańców frekwencja wynosi 60%. Oznacza to, że całkowita frekwencja jest wynikiem równania:
[0,3*0,8+0,7*0,6]*100%=66%. Natomiast w gminie Y w wyborach uczestniczyło 60% mniejszości i 70%
większości narodowej. W konsekwencji otrzymujemy wynik: [0,3*0,6+0,7*0,7]*100%=67%. Frekwencja w obu gminach o tym samym odsetku mniejszości jest niemalże identyczna, choć aktywność polityczna mniejszości w przypadku gminy X jest zdecydowanie wyższa (frekwencja – 80%) niż w przypadku gminy Y (frekwencja – 60%). W związku z tym na podstawie zagregowanych danych nie można z
pełnym przekonaniem wnioskować o aktywności wyborczej mniejszości. Może być ona znacznie wyższa niż aktywność pozostałych mieszkańców albo znacznie niższa, lecz nie można tego wywnioskować
mając dane o frekwencji ogólnej i odsetku mniejszości narodowej. Przyczyną jest fakt, że w rzeczywistości otrzymujemy równanie z dwiema niewiadomymi: informacją o uczestnictwie wyborczym mniejszości i o uczestnictwie wyborczym pozostałych mieszkańców. Pozyskanie takiej informacji wymaga
przeprowadzenia reprezentatywnych badań sondażowych.
Frekwencja wyborcza a wielkość miejscowości zamieszkania
Dostępne dane pozwalają sprawdzić także oddziaływanie jeszcze jednego czynnika – wielkości gminy.
W przypadku badań ogólnokrajowych (np. w Polsce – Polskiego Generalnego Sondażu Wyborczego)
można zauważyć fakt, iż wraz ze wzrostem wielkości miejscowości zamieszkania rośnie frekwencja.
Trend ten można wyjaśnić faktem, że w miastach jest większy odsetek dobrze wykształconych mieszkańców, czyli też takich, którzy interesują się polityką, potrafią ją zrozumieć i w większym stopniu zinternalizowali obowiązek uczestniczenia w wyborach7. W przypadku Zaolzia taka zależność nie musi
mieć potwierdzenia. 80% gmin ma mniej niż 5 000 mieszkańców, zaś jedynie dwie największe gminy
mieszczą się w przedziale 50-100 tys. mieszkańców. Badany obszar można zatem scharakteryzować
jako w znacznej mierze wiejski (dotyczy to oczywiście liczby mieszkańców a nie np. charakteru produkcji) z kilkoma małej i średniej wielkości miastami. Oznacza to, że mogą zachodzić zupełnie inne relacje
między zmiennymi niż te opisane powyżej.
Na podstawie przedstawionych w tab. 5. wyników analizy można zauważyć, że większość testów osiągnęła istotność na poziomie poniżej 0,001 oraz wykazała dosyć silne powiązania między zmiennymi.
Należy również podkreślić, że badana zależność była obserwowana w każdym roku wyborczym.
7
Evans J.A. 2004. Voters and Voting. London: Sage Publications Ltd., s. 154.
Strona
7
W związku z powyższym dane empiryczne wskazują, że istnieje związek między liczbą mieszkańców
gminy a frekwencją wyborczą. Natomiast sama korelacja jest ujemna, co oznacza, że im większa gmina,
tym frekwencja w niej niższa. Potwierdzają się zatem wcześniejsze przypuszczenia, że charakter tego
związku może być inny niż w przypadku badań ogólnokrajowych. Jego dokładny opis i wyjaśnienie
wymaga jednak bardziej szczegółowych badań i danych.
Tab. 5. Korelacje między liczbą mieszkańców gminy a frekwencją wyborczą
Rok
Współczynnik korelacji Pearsona8
Współczynnik rho Spearmana9
1990
-0,656**
-
1992
-0,752**
-0,610**
1996
-0,630**
-0,595**
1998
-0,360*
-0,444**
2002
-0,424**
-0,431**
2006
-0,491**
-0,471**
2010
-0,428**
-0,435**
2013
-0,467**
-0,511**
* korelacja jest istotna na poziomie p<0,05
** korelacja jest istotna na poziomie p<0,001
Z dość oczywistych względów wniosek dotyczący związku między liczbą mieszkańców gminy a frekwencją wyborczą przekłada się na relację między frekwencją a typem gminy (miejska/wiejska). We
wszystkich badanych wyborach politycznych frekwencja w gminach wiejskich była wyższa niż w gminach miejskich (patrz Tab. 6.).
Tab. 6. Korelacje między liczbą mieszkańców gminy a frekwencją wyborczą
Rok
Mediana w gm.
wiejskich (1)
Mediana w gm.
miejskich (2)
Różnica median (1-2)
Test U MannaWhitneya
1990
97,3
96,2
1,1
31,0*
1992
87,6
77,6
10
7,0**
1996
82,1
74,8
7,3
23,0**
1998
73,9
68,9
5
66,0**
2002
59,5
51,1
8,4
44,0**
2006
65,1
58,8
6,3
34,0**
2010
60,1
54,1
6
47,0**
2013
59,0
52,7
6,3
41,0**
Strona
Obliczeń dokonano na danych surowych: frekwencja była wyrażone w procentach a liczba mieszkańców gminy jako pełna
wartość liczbowa.
9 Obliczeń dokonano na przekształconych danych: frekwencja była wyrażona przynależnością do kategorii A, B lub C a wielkość gminy została zrekodowana na zmienną o następujących kategoriach: 1) poniżej 1000, 2) 1000-4999, 3) 5000-19999, 4)
20000 i więcej.
8
8
* wynik istotny na poziomie p<0,05
** wynik istotny na poziomie p<0,001
Frekwencja wyborcza a wielkość miejscowości zamieszkania i odsetek mniejszości
Dostępne dane pozwalają na sprawdzenie jeszcze jednej zależności. Dotychczasowe wyniki analizy wskazują, że nie ma związku między odsetkiem mniejszości polskiej a frekwencją wyborczą oraz, że istnieje
ujemna korelacja między frekwencją a liczbą mieszkańców gminy. W tym kontekście można sformułować
pytanie badawcze biorące pod uwagę wszystkie trzy zmienne. Mianowicie, czy w mniejszych gminach,
gdzie jest niższy poziom anonimowości, większe znaczenie będzie miał odsetek mniejszości polskiej niż w
przypadku większych gmin, gdzie anonimowość jest także większa. Hipoteza brzmi następująco: fakt posiadania prawa do głosowania jako mniejszość oraz możliwość dokonania wyboru zgodnie z interesem
mniejszości może zwiększać poczucie presji społecznej na wzięcie udziału w wyborach. Presja będzie tym
większa im mniejsza będzie gmina (mniejsza anonimowość) i większy odsetek Polaków (większy wpływ
na wynik wyborów, zwiększone poczucie sprawstwa).
W celu sprawdzenia tej hipotezy stworzono zmienną będącą interakcją między wielkością gminy z odsetkiem mniejszości polskiej. Zmienne przekodowano tak, aby badany efekt w wyniku interakcji uległ
wzmocnieniu.
Analiza korelacyjna wykazała, że związek dwóch pomnożonych zmiennych z frekwencją wyborczą był
znacząco niższy a nawet nieistotny statystycznie w porównaniu do odpowiadającemu mu związkowi
wielkości gminy z frekwencją wyborczą. Oznacza to, że interakcje wbrew oczekiwaniom nie wyjaśniły
w większym stopniu frekwencji wyborczej. W związku z tym, w obrębie danych, które zostały poddane
analizie, nie ma przesłanek, aby uznać sformułowaną hipotezę za prawdziwą.
Podsumowanie
Zarówno na Zaolziu jak i w całych Czechach frekwencja wyborcza wyraźnie spadała w latach
90-tych a od 2010 r. utrzymuje się na poziomie nieco poniżej 60%.

Poszczególne gminy zaolziańskie są wyraźnie zróżnicowane pod względem frekwencji. Największe różnice można było zaobserwować w 2002 r., kiedy rozstęp między najniżej i najwyżej
odnotowaną frekwencją wyniósł 29,9 pkt. proc. a odchylenie standardowe 6,8. W badanym
okresie średnie wartości tych miar oscylowały wokół odpowiednio 20 pkt. proc i 5.

Relatywna pozycja gmin pod względem frekwencji wyborczej jest dość stabilna. Od 1990 do
2013 r. blisko połowa gmin osiągała bardzo podobny wynik. Oznacza to, że jeśli w danej gminie
poziom partycypacji wyborczej był stosunkowo wysoki (albo przeciętny lub niski) w porównaniu do innych gmin, to przez cały badany okres pozostawał niezmienny.

Analizy statystyczne nie potwierdziły związku między odsetkiem mniejszości polskiej a frekwencją wyborczą.

Istnieje związek między wielkością gminy a frekwencją wyborczą. Wraz ze wzrostem liczby
ludności spada partycypacja wyborcza.
Strona

9
Celem artykułu było przedstawienie wyników wstępnej analizy statystycznej frekwencji wyborczej na
Zaolziu. Podsumowując:
Istnieje związek między typem gminy a frekwencją wyborczą. W badanym okresie w gminach
wiejskich odsetek mieszkańców uczestniczących w wyborach politycznych był zawsze większy
od odsetka w gminach miejskich.
ANEKS.
1990
1992
1996
1998
10
Frekwencja wyborcza na Zaolziu a odsetek mniejszości polskiej. Lata 1990-2013
Strona

2006
2010
2013
Strona
2002
11

pobierz

Transkrypt

Podobne dokumenty

WYNIKI KONKURSU ,, JESTEM TRENDY

pobierz - zsp2garwolin.pl

Regulamin konkursu. - Zespół Szkół w Siemiatyczach

SZKOLNY PROGRAM NAPRAWCZY Program naprawczy poprawy

MOBILIZACJA SPOŁECZNA NA RYNKU PRACY.

Wyciąg z Konstytucji RP

fototapeta paradise beach 284 wizard + genius