Jezyk polski - Ecole Nova Polska

Transkrypt

Jezyk
polski
,
STOPIEŃ ZAAWANSOWANY
Zestaw materiałów edukacyjnych do nauki
języka polskiego jako obcego
wg www.wlaczpolske.pl
●
1●
SPIS TREŚCI
1. JAK WYGLĄDA GODŁO POLSKI ?
4
2. POLSKA FLAGA PAŃSTWOWA
7
3. CZYM RÓŻNI SIĘ HEJNAŁ OD HYMNU?
10
4. SMAKOŁYKI SŁOWIAN
14
5. KAŻDY KRAJ MA STOLICĘ, A JA WARSZAWSKIE LUBIĘ ULICE.
20
6. NA DWORZE KRÓLEWSKIM OSTATNICH JAGIELLONÓW
24
7. CZY ZNAMY GEOGRAFIĘ POLSKI?
29
8. POZNAJEMY LEGENDY ZWIĄZANE Z MIASTEM WARSZAWA
33
9. LEGENDY O NAJDAWNIEJSZYCH DZIEJACH POLSKI
36
10. WIELKANOC W NASZYM DOMU
43
11. 11 LISTOPADA – ŚWIĘTO ODRODZONEJ POLSKI
46
12. BOŻE NARODZENIE I WIELKANOC
48
13. PISZEMY LIST
51
14.WYSYŁAMY POCZTÓWKI
55
15. SKŁADAMY ŻYCZENIA
59
17.STOSOWANIE CYFR I LICZB
63
17. CZYM ZAJMOWAŁ SIĘ WIT STWOSZ?
66
18. O PEWNYM DOŚĆ DZIWNYM OBOZIE HARCERSKIM
68
19. LITERKOWE ZABAWY.
72
20. BIOGRAFIA BARTKA
73
21. „KAMIENIE NA SZANIEC”
76
22. ROZMAWIAMY O BOHATERACH POWIEŚCI „DUCH STAREJ KAMIENICY”
80
23. JAK WYGLĄDAŁA NAUKA W AKADEMII PANA KLEKSA?
82
24. POZNAJEMY BAŚŃ PT. „KWIAT PAPROCI”
86
25. JAKIE CUDA PREZENTOWALI PRZED CESARZEM CUDZOZIEMSCY CZARODZIEJE?
94
26. CZYTAMY OPOWIADANIE PT. „CZAR DLA MAMY”
99
27. BARDZO DOROSŁE DZIECI
103
28. NIEWIDOMA
106
29. IM LEPIEJ ZAPLANUJESZ CZAS, TYM WIĘCEJ BĘDZIESZ GO MIAŁ
107
9. JAK CIE WIDZA TAK CIE PISZA
110
30. OPISUJEMY DZIWNEGO STWORA
113
31. JAK WYGLĄDAMY?
117
32. JAKIE ŻYCZENIA MIAŁY DZIECI Z FILMU POD TYTUŁEM „MAGICZNE DRZEWO”?
119
●
2●
33. OPOWIADAMY TREŚĆ BAJKI ADAMA MICKIEWICZA „PRZYJACIELE”
121
34. CO ŁĄCZY ZE SOBĄ DWIE BAJKI "PRZYJACIELE"?
125
35. JESTEM HUMANISTĄ
127
36. DETEKTYW NA TROPACH KOLEJNYCH ADRESÓW JANA KOCHANOWSKIEGO 129
37. „PANI ZABIŁA PANA”, CZYLI ROMANTYCZNA HISTORIA KRYMINALNA
139
38. JAK JEST W „PIWONIOWYCH KRAJACH”?
141
39. JAKI OBRAZEK MOŻNA NAMALOWAĆ NA PODSTAWIE WIERSZA CZESŁAWA
MIŁOSZA „DROGA”?
144
40. A MOŻE DZIECI Z WIERSZA CZESŁAWA MIŁOSZA PRZECHODZIŁY PRZEZ GAJ
DĘBOWY OBOK DĘBU BARTKA?
149
41. SZUKAMY ZIARNA, CZYLI POLSKIE GŁOSKI
152
42. „KLESZCZE”. I CO JESZCZE MOŻE POŁAMAĆ JĘZYK?
154
43. CO BY BYŁO, GDYBYŚMY POTRAFILI CZAROWAĆ?
156
44. SZUKAMY RYMÓW W ROSOLE
160
45. Z JAKIEGO POWODU MAMA ŁAPIE SIĘ ZA GŁOWĘ, A TATO MILCZY NA
KANAPIE?
163
46. POZNAJEMY EPITET
165
47. CORAZ BLIŻEJ DO WAKACJI.
168
●
3●
1.Jak wygląda godło Polski ?
Oto jak wyglądało godło Polski na przestrzeni wieków.

 1295 r.
X-XIV w.
 1919 r.
 1597r.

1944 r.
 Obecnie
●
4●
Orzeł Bielik
Bielik zwyczajny, bielik – gatunek
dużego ptaka drapieżnego z rodziny
jastrzębiowatych.
Błędnie nazywany orłem.
Zamieszkuje północną, środkową i
wschodnią Europę, Islandię,
wschodnią Grenlandię aż po
wschodnią Azję na północ od
Himalajów. Na wielu europejskich
stanowiskach odnotowano zanik tego
ptaka. Wędrowne są głównie północne
populacje, np. syberyjskie (zimują na
południu), pozostałe, w tym polskie
bieliki, są osiadłe.
Największy ptak szponiasty północnej
Europy. Charakterystyczna sylwetka
charakteryzuje się masywnością oraz
długimi i szerokimi skrzydłami o
prostych, równoległych brzegach.
Bielik, wyglądający podobnie do orła,
był uważany za króla ptaków.
Przyjmuje się, iż to ten gatunek jest
uwidoczniony w godle Polski. Jednak
za ptaka umieszczanego w herbach
polskich można też uznać 9 innych
gatunków, takich jak: orzeł przedni,
orzeł cesarski, orzeł stepowy, orlik
grubodzioby, orlik krzykliwy, orzełek
południowy, bielik wschodni, gadożer
oraz rybołów. Przypisywanie tej roli
bielikowi bierze się od białej barwy
jego ogona. Kolor ten w heraldyce jest
jednak czysto symboliczny, a miał być
odpowiedzią na czarnego ptaka z
godła zachodnich sąsiadów Polski,
którzy za czasów Ottona III jednoczyli
plemiona germańskie. Na monetach z
czasów Bolesława Chrobrego na
skrzydłach ptaka w koronie znajdują
się kropki, które mogą odnosić się
-o białych lotek na złożonych
skrzydłach bielika. Ten mógł się stać
symbolem plemienia Polan.
Za omawianym gatunkiem opowiadają
się również historycy, kojarząc jego
wygląd z majestatem i wielkością.
Biały ptak, przypominający orła, był
używany w godle państwa polskiego
od 1295 roku. Niektórzy uważają, że
pierwowzorem mógł być podobny orzeł
przedni, który jest jednak od bielika
niejszy.
Sprawę komplikuje fakt, że bielików nie
zalicza się obecnie do podrodziny
orłów. Ptak na godle ma nieopierzony
w całości skok, więc według
systematyki jest orłanem
http://pl.wikipedia.org/wiki/Bielik_zwyczajny
●
5●
Zadanie 1. Porównaj poszczególne wizerunki orła i znajdź jak najwięcej
podobieństw i różnic.
Zwróć uwagę na następujące cechy i odpowiedz pełnymi zdaniami :
●
●
●
●
●
●
Jaki jest kolor tła?
Jaki kolor ma orzeł?
W którą stronę ma zwróconą głowę?
Jakie ma skrzydła?
Jakie ma szpony?
Co ma na głowie?
Zadanie 2.
Wyszukaj w Konstytucji RP informacje o symbolach narodowych.
Zadanie 3.
Napisz opowiadanie o orle. Może to byc opowiadanie fantastyczne.
●
6●
2. Polska flaga państwowa
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej
Barwami Rzeczypospolitej Polskiej są kolory
biały i czerwony, ułożone w dwóch poziomych,
równoległych pasach tej samej szerokości,
z których górny jest koloru białego,
a dolny koloru czerwonego.
Barwy te są takie same jak kolory godła
państwowego
(biały orzeł na czerwonym polu).
Górny pas flagi oznacza białego orła,
a dolny – czerwone pole tarczy herbowej.
Kolory polskiej flagi mają następujące
znaczenie.
● Kolor biały oznacza srebro, a także wodę
oraz czystość.
● Kolor czerwony jest symbolem ognia,
oznacza odwagę i waleczność.
Dzień Flagi Rzeczpospolitej Polskiej jest jednym z najmłodszych
polskich świąt narodowych.
Obchodzimy go 2 maja, począwszy od 2004 roku.
W tym dniu chcemy okazać szacunek naszej fladze narodowej,
wywieszając ją w widocznych miejscach.
W całej Polsce organizowane są różne uroczystości patriotyczne.
Niektórzy noszą w tym dniu biało-czerwone kotyliony.
Opracowano na podstawie Wikipedii
Źródło: www.prezydent.pl
●
7●
Zadanie 1. Opowiedzcie, czego dowiedzieliście się o polskiej fladze i Dniu Flagi
Rzeczpospolitej Polskiej.
Zadanie 3. Oto różne święta obchodzone w Polsce. Do każdego z nich dopisz datę
(daty, ułożone w odpowiedniej kolejności, znajdują się pod nazwami świąt).
Podkreśl te święta, w których ważną rolę odgrywa flaga państwowa.
Wykaz najważniejszych świąt nieruchomych w Polsce
1 stycznia
21 stycznia
22 stycznia
Nowy Rok
Dzień Babci
Dzień Dziadka
8 marca
1 kwietnia
1 maja
Dzień Kobiet
Prima Aprilis
Święto Pracy
2 maja
3 maja
9 maja
Dzień Flagi Rzeczpospolitej
Polskiej
Święto Konstytucji
3 Maja
Dzień Unii Europejskiej
9 maja
26 maja
23 maja
Dzień Zwycięstwa
Dzień Matki
Dzień Ojca
1 sierpnia
1 września
1 listopada
Narodowy Dzień Powstania
Warszawskiego
Rocznica napadu Niemiec
na Polskę
Wszystkich Świętych
2 listopada
11 listopada
Zaduszki
Święto Niepodległości
●
8●
24 – 26 grudnia
Boże Narodzenie
Święto nieruchome – święto, które co roku przypada tego samego dnia.
Święto ruchome – święto, którego termin nie jest stały, np. Wielkanoc.
Święto państwowe, święto narodowe - – okres związany z historią państwa,
tradycjami i kulturą państwową. Często są to dni wolne od pracy, wypełnione
oficjalnymi uroczystościami i obchodami.
Święta katolickie w Polsce – święta w roku kalendarzowym (o charakterze święta
lub uroczystości liturgicznej) oraz okolicznościowe dni i tygodnie ustanowione przez
papieża lub Konferencję Episkopatu, rzadziej inną organizację katolicką lub
wynikające z tradycji, obchodzone w polskim Kościele katolickim.
Zadanie 4. Odczytaj głośno nazwy świąt obchodzonych w Polsce i ich daty.
Zapamiętaj: Mówimy:
pierwszego stycznia – lub – pierwszy (dzień) stycznia.
ósmego marca – lub – ósmy marca
trzeciego maja – lub – trzeci maja
Pierwszy styczeń, ósmy marzec, trzeci maj to formy błędne.
Zadanie 5. W jaki sposób ustala się datę świąt Wielkanocnych?
●
9●
3. Czym różni się hejnał od hymnu?
Zadanie 1. Na podstawie zamieszczonego poniżej klucza odszyfruj wyrazy, które
należy wpisać w kolejne zdania. Zastosuj odpowiednią formę gramatyczną wyrazu.
W Krakowie o godzinie dwunastej słychać .......................... grany z wieży kościoła
Mariackiego.
Autorem słów polskiego ......................................, Mazurka Dąbrowskiego, jest Józef
Wybicki.
●
10 ●
Każdy rycerz podczas walki nosił ................................ wykonany z metalu lub skóry.
d)
Po powrocie z wakacji każdy uczeń opowiedział ciekawą .........................................
e)
Piotrek pomógł tonącemu koledze i został .............................. kolonii letnich
w Mikołajkach.
●
11 ●
Zadanie 2. Do podanych słów dobierz wyrazy bliskoznaczne. W razie potrzeby
skorzystaj z odpowiedniego słownika.
łoskot, męstwo, duma, dzielność, godność, kolega, cześć,
łomot, wytrzymałość, siła, przyjaciel, odporność
heroizm - …………………………………………………………...…………………………
hart - ……………………………………………………………………………………………
honor - …………………………………………………………………………………………
huk - ……………………………………………………………………………………………
druh - ………………………………………………………………………………...…………
Zadanie 3. 1. Uporządkuj podane wyrazy w kolejności alfabetycznej.
● hejnał, ● hymn, ● bohater, ● historia, ● hełm,
● heroizm, ● hart, ● honor, ● huk, ● druh
2. W słowniku ortograficznym wyszukaj po 10 wyrazów zawierajacych „h” i „ch”.
●
12 ●
Ważniejsze słowniki języka polskiego
Wielki słownik etymologiczno-historyczny języka
polskiego
Krystyna Długosz-Kurczabowa
Największy i najnowszy słownik etymologiczny polszczyzny
od A do Z.
Napisany przystępnie, bogaty w informacje kulturowe.
Słownik dobrego stylu, czyli wyrazy które się lubią
Mirosław Bańko
Słownik dobrego stylu obejmuje 5000 haseł i wskazuje, z
jakim słowem połączyć dane słowo, podpowiada, jak
najlepiej przekazać daną treść, uczy wyrażać się zgrabnie i
naturalnie.
Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN
Redakcja naukowa: Andrzej Markowski
Nowoczesny przewodnik po dobrej polszczyźnie!
Uwzględnia 2 normy językowe – wzorcową i użytkową.
Wielki słownik ortograficzny PWN z zasadami pisowni i
interpunkcji z CD-ROM
Największy słownik ortograficzny PWN z płytą CD!
Obejmuje 140 000 haseł. Zawiera w pełni aktualne zasady
pisowni i interpunkcji
●
13 ●
4. Smakołyki Słowian
Przeczytaj rozmowę z Hanną Lis tekst
zatytułowany
„Żur Słowianie kisili permanentnie”
Hanna Lis jest z wykształcenia bibliotekarką,
a z zamiłowania
– specjalistką od kuchni Słowian.
Wraz z mężem napisała książkę o kuchni Słowian.
Hanna Lis współpracuje z Muzeum Nadwiślańskim
w Kazimierzu Dolnym.
Słodyczą był miód i suszone owoce, ziemniaków nie znano w ogóle, na stole
królowała kasza i gęste polewki, a to wszystko popijano piwem. I wbrew
pozorom jedzenie było zdrowe - opowiada Hanna Lis, specjalistka od kultury
kulinarnej Słowian.
Mariusz Wiatrak: Podobno prawdziwa kuchnia staropolska przypomina dzisiejszą
indonezyjską. A do czego można porównać kuchnię Słowian?
Hanna Lis: Jest bardziej związana z korzeniami naszego regionu. Kuchnia
staropolska jest o wiele bogatsza i dużo więcej na jej temat wiadomo. Kuchnia
Słowian, czyli mówimy o okresie od VIII do X wieku, bazowała wyłącznie na
produktach, które występowały w Europie Środkowej - tzn. na roślinach
uprawianych w tej strefie klimatycznej, zwierzętach hodowlanych i przy tych
umiejętnościach kulinarnych, jakie wtedy znano.
Co to były za rośliny?
- Te same rodzaje zbóż, jakie znamy obecnie: żyto, pszenica, jęczmień,
proso i owies. Z dominacją żyta i jęczmienia, mniejszą ilością pszenicy.
Aczkolwiek my w tej chwili wracamy do gatunków, które znali Słowianie.
Zaczynamy zachwycać się orkiszem i płaskurką, a to są te gatunki pszenic,
które uprawiali nasi przodkowie. Odkąd zresztą weszliśmy do Unii
Europejskiej, zaczynamy propagować kuchnię regionalną i mówimy dużo o
prosie, czyli kaszy jaglanej. Nasi przodkowie w swojej kuchni jadali jej dużo.
●
14 ●
Co taka kasza może mieć w sobie wyjątkowego?
- Szukamy gatunków, które nie są modyfikowane i ulepszane, mają za to
zdrowsze wartości odżywcze. Nie jestem technologiem żywienia i trudno mi
powiedzieć, w czym jest lepszy orkisz od współczesnej pszenicy, ale
prawdopodobnie chodzi o zawartość glutenu. Wracamy więc do jedzenia,
które jest dla naszego organizmu po prostu bardziej przyswajalne i zdrowsze.
Czyli Słowianie zdrowo się odżywiali.
- Dokładnie. Ta kuchnia w stosunku do naszej może była uboższa, ponieważ
bazowała na mniejszej liczbie produktów, ale były one bardzo zbliżone do
tych, które w kuchni popularne są do dzisiaj. We współczesnych domach
ziemniaki zajmują znaczące miejsce - obok ryżu i makaronu. Nasi przodkowie
nie znali ziemniaka ani ryżu, a kluski mogły wyglądać zupełnie inaczej niż
makaron, ale mamy przecież ciągle kaszę, rośliny strąkowe i warzywa, z tego
co wiadomo i co podają naukowcy, były wtedy znane jeszcze: cebula,
marchew, pasternak, kapusta, był ogórek, prawdopodobnie już ukiszony, tak
samo jak kapusta, oprócz tego były: bób, soczewica, groch, rzepa, szczaw,
czosnek. Sporo tych produktów we współczesnej kuchni nadal istnieje i jeśli
byśmy je zestawili w menu, to na ich bazie można stworzyć całkiem
różnicowaną kuchnię.
Jakie dania przyrządzano?
- Przede wszystkim kaszę, która była prażona na sypko, a z niej też robiona
była bryja. Gotowano także polewki. Dzisiaj nie kisimy w domu żuru - każdy
jak ma ochotę na żurek, to albo kupuje go w torebce w proszku, albo idzie i
kupuje gotowy żurek w butelce, natomiast nasi przodkowie kisili go
permanentnie. Dobrą bazą do żuru jest ukiszona mąka żytnia, a jeżeli ją
zagęścić, to otrzymujemy dobrą bazę do pieczenia chleba, tak zwany zakwas.
W tej chwili w ogóle nikt nie zbiera po polach barszczu zwyczajnego, żeby go
kisić i przygotować z niego barszcz biały. Obecnie gotujemy głównie barszcz
czerwony, natomiast barszczem białym nazywamy zwykły żurek, a tak
naprawdę to była roślina dziko rosnąca, kiszona tak jak kapusta, nadawała się
na dobrą zupę. W ogóle kwaśne zupy pochodzą od Słowian.
●
15 ●
Mieli jakieś szczególne przysmaki, którymi lubili się objadać?
- Nie wiadomo, to zbyt daleko idąca dywagacja. To tak jak we współczesnej
kuchni - w jednej rodzinie bardziej woli się pomidorową, a w innej krupnik.
Najwyżej możemy więc mówić o gustach wąskich grup społecznych.
Ale słodycze mieli?
- Oczywiście. Słodyczą dla Słowian był przede wszystkim miód i wszelkie
suszone owoce, które dało się przechować na zimę - śliwki, gruszki, nie wiem
na ile konserwowana miodem malina dała się przechowywać. Ostatnio
interesowałam się kuchnią Jagiellonów i tam ulubioną słodyczą królowej
Jadwigi i jej dwórek były smażone czereśnie w miodzie. Niewykluczone, że to
danie znano już wcześniej.
A co pili Słowianie?
- Piwo przede wszystkim!
Podobno dlatego, że sfermentowane napoje dłużej dało się przechować.
- Nie wszyscy mieszkali nad źródłem, gdzie była czysta woda bez bakterii i
skażeń. A jeżeli była, to popijano ją bezpośrednio ze źródła, natomiast gdy jej
brakowało, to pito napoje sfermentowane, np. piwo czy oskołę. Gdy na
pokazach mówię, że Słowianie pili piwo, młodzież zawsze się cieszy. Ale to
nie jest takie piwo, jakie kupujemy w sklepie - ono nie było przeźroczyste, nie
miało pianki i nie miało tylu procentów. Piwo Słowian było robione ze
sfermentowanego jęczmienia, który się oczywiście wcześniej odpowiednio
przygotowywało, tak aby skrobia zamieniła się w słód - trzeba je było
skiełkować, wysuszyć, rozkruszyć, podprażyć, żeby palony jęczmień nadał mu
jeszcze smaku i koloru, potem należało je zaparzyć wrzątkiem czy zagotować,
a na końcu, co jest wynalazkiem Słowian, dodać szyszek chmielowych,
ponieważ występują na nich dzikie szczepy drożdży, które przyśpieszają
fermentację. Aby przyspieszyć fermentację, do której potrzebny jest cukier,
dodawano miodu, żeby więcej w tym piwie było procentów. Mocniejsze piwo
prawdopodobnie podawano na jakichś specjalnych uroczystościach.
●
16 ●
I pili wszyscy - młodzi, starzy, dzieci?
- Dzieciom też nie zaszkodziło, ponieważ tam naprawdę była znikoma liczba
procentów, aczkolwiek pojone były jeszcze mlekiem, naparami ziołowymi.
Słowianie wymyślili również sycone miody, czyli tzw. miody pitne.
Skąd tak naprawdę wiemy, co jedli nasi przodkowie? Jeżeli ktoś za 1000 lat będzie chciał się
dowiedzieć, co spożywano na początku XXI wieku, to na jakiej podstawie odkryje, że jedliśmy
np. w McDonaldzie?
- Gdy zaczęłam się interesować tą dziedziną, bazowałam przede wszystkim
na badaniach archeologicznych i badaniach paleobotanicznych.
Na stanowiskach archeologicznych znajdowane są resztki naczyń i pieców,
dzięki którym wiemy, że gotowano na otwartym palenisku. Istniały wtedy tylko
niewielkie paleniska, które były w zasadzie miejscem do palenia żywego
ognia, bo przecież to były chaty kurne, bez kominów. Wiemy więc jak, wiemy
w czym, bo część tych naczyń kuchennych przetrwała do naszych czasów,
natomiast z czego gotowano, to już wiadomo ze znalezionych szczątków
roślinnych i zwierzęcych. Archeolodzy, archeobotanicy i archeozoolodzy
potrafią rozpoznać, czy one były palone, gotowane, czy były poddawane
obróbce. Jeżeli na stanowisku mieszkalnym znajdowano kości świń, owiec,
krów, baranów, kóz, ptactwa, ości ryb, to znaczy, że te zwierzęta były
spożywane. Bo mięso też jedzono, ale było traktowane raczej jako dodatek,
głównie spożywano rośliny. Mięsa pieczono, wędzono, żeby je przechować na
później, i to, o czym dzisiaj w ogóle już się nie pamięta, mięso było suszone.
Przy braku lodówek forma suszenia i wędzenia sprawiała, że można je było
zachować na dłużej.
A jak wyglądała sprawa sztućców?
- Słowianie używali rąk i łyżki.
Żadnych widelców i noży?
- Nie, widelców w tym czasie nie było, jeżeli używano czegokolwiek na wzór
widelca, to miało to dwa zęby i służyło bardziej jako narzędzie kucharza niż
sztuciec przy spożyciu. Przy spożyciu przydatne były: nóż do odkrojenia
jakiegoś kawałka, łyżka do czegoś płynniejszego i palce do włożenia do buzi.
Za: Gazeta Wyborcza Kraków
●
17 ●
Zadanie 1 Wypisz z tekstu nazwy zbóż, które spożywane były przez Słowian.
Podkreśl te, w których pojawiają się ortograficzne pułapki.
Zadanie 2 Odnajdź w tekście warzywa i owoce, które były spożywane przez
Słowian. Użyj ich w przepisie kulinarnym na sałatkę lub deser.
Opracowany przepis przedstaw całej klasie.
Zadanie 3 Podziel opisane w wywiadzie produkty na te, które jadłeś, oraz te, które
są Ci zupełnie nieznane. Z pierwszej grupy wybierz dwa produkty i szczegółowo
opisz ich smak.
Zadanie 4. Odpowiedz na pytanie zawarte w wywiadzie. Na jakiej podstawie za
1000 lat badacz odkryje, że jadaliśmy w McDonaldzie?
Zadanie 5 Na podstawie wywiadu uzasadnij tezę: „Dawni Słowianie żywili się
zdrowiej niż współcześnie żyjący ludzie”.
Zadanie 6. Podczas rozmowy, aby się szybko porozumieć, nie umieszczamy w
zdaniu wszystkich informacji, ponieważ wynikają one często z wcześniejszych
wypowiedzianych przez nas zdań.
Uzupełni j wypisane z wywiadu fragmenty, aby można je było zrozumieć bez
czytania całości wywiadu.
1. Słowianie używali rąk i łyżki.
2. W jednej rodzinie bardziej woli się pomidorową, a w innej krupnik.
3. Aczkolwiek my w tej chwili wracamy do gatunków, które znali Słowianie.
Zadanie 7. Wyjaśnij, co oznaczają podane poniżej słowa i związki frazeologiczne.
●
fermentacja, fermentować, sfermentowany
● zakwas, kwasić, kwaśny
● drożdże, rosnąć jak na drożdżach
Zadanie 8. Odpowiedz na pytania.
● Czy wypijesz sfermentowany sok?
● Czy smakuje Ci kwaśny jogurt?
● Czy rośniesz jak na drożdżach?
●
18 ●
Zadanie 9. Przeczytaj uważnie fragment wypowiedzi Hanny Lis.
„Wiemy więc jak, wiemy w czym, bo część tych naczyń kuchennych przetrwała
do naszych czasów, natomiast z czego gotowano, to już wiadomo ze
znalezionych szczątków roślinnych i zwierzęcych.
Archeolodzy, archeobotanicy i archeozoolodzy potrafią rozpoznać, czy one
były palone, gotowane, czy były poddawane obróbce”.
Na podstawie zacytowanego fragmentu napisz, czym zajmują się
1. archeobotanicy.
2. archeozoolodzy.
Zadanie 10. Odszukaj w dostępnych źródłach informacje o tych dziedzinach nauki.
Sprawdź, czy Twoje odpowiedzi były dobre. Popraw je lub uzupełnij.
Zapamiętaj: odszukać kogo? co? – na przykład: informacje.
Zadanie 3. Poszukaj w dostępnych źródłach (słowniki, encyklopedie, strony
internetowe uczelni) nazw innych nauk pomocniczych archeologii lub nazw jej
dziedzin.
Wypisz je i określ, czym zajmują się specjaliści tych nauk.
Zapamiętaj: poszukać kogo? czego? – na przykład: nazw.
Zadanie 11. Hanna Lis współpracuje z Muzeum Nadwiślańskim w Kazimierzu
Dolnym.
Sprawdź na stronie internetowej muzeum, w jakich warsztatach dotyczących życia
dawnych Słowian możesz uczestniczyć.
http://www.muzeumnadwislanskie.pl/index.php?r=392&l=pl&PHPSESSID=d407a7418958d01a462f
e19951ea1f7f
Zadanie 12. Wybierz te zajęcia, które najbardziej Cię zainteresowały.
Uzasadnij swój wybór.
●
19 ●
5. Każdy kraj ma stolicę, a ja warszawskie lubię
ulice.
Zadanie 1. Mateusz ogląda Zamek Królewski i kolumnę Zygmunta. Chce przejść
się ulicą o dziwnej nazwie Kamienne Schodki. Powiedz, którędy ma iść Mateusz, aby
dojść do Kamiennych Schodków. Wymień nazwy ulic i zabytki znajdujące się na tej
trasie.
Stare Miasto w Warszawie, mapa.
●
20 ●
1. Kamienne Schodki
2. Muzeum Historyczne miasta stołecznego Warszawy
3. Barbakan
4. mury miejskie
5. kamienica Salwator
6. Muzeum Cechu Rzemiosł Skórzanych im. Jana Kilińskiego
7. kamienica Pod św. Anną
8. kamienica Fukierów
9. Muzeum Literatury
10. Muzeum Rzemiosł Artystycznych i Precyzyjnych
11. kościół św. Marcina
12. most gotycki
13. kamienica Pod Pelikanem
14. katedra św. Jana Chrzciciela
15. Sanktuarium Matki Bożej Łaskawej
16. Kanonia
17. Zamek Królewski
18. Pałac pod Blachą
19. tunel Trasy W-Z
20. Gnojna Góra
21. Pomnik Syrenki
22. Kolumna Zygmunta
Przydatne słownictwo:
skręć w prawo - skręć w lewo
idź w lewo - idź w prawo
dalej - prosto
naprzeciwko - wzdłuż
do przodu - do tyłu
miń
na prawo - na lewo
zobaczysz - skieruj się - przejdź
Zadanie 2.
Posłuchaj piosenki o Warszawie pt. „Na prawo most, na lewo most”,
a następnie wykonaj poniższe polecenia.
„Na prawo most, na lewo most”
Tekst: Helena Kołaczkowska Muzyka: Alfred Gradstein
●
21 ●
1. Uzupełnij tekst słowami z piosenki.
Kiedy rano jadę ……………………, chociaż ciasno, ………………. ………………... .
Patrzę na ……………………………… ……………… ………………………………..
Które mnie zadziwia co krok.. […]
……………………………….. most, ……………………….. most
A …………………………. Wisła płynie
………. rośnie dom, …………….. rośnie dom . Z godziny na godzinę.
2. Spośród podanych miejsc znajdujących się w Warszawie wypisz nazwy tych,
o których mowa w piosence. Zwróć uwagę na ich poprawny zapis.
Trasa WZ, Wisła, Aleje Jerozolimskie, ul. Nowy Świat,
ul. Marszałkowska,
ul. Krakowskie Przedmieście, ul. Grochowska, ul. Zapiecek
●
22 ●
Zapamiętaj!
Nazwy ulic piszemy wielką literą.
Słowo „ulica” często nie wchodzi w skład nazwy – ma takie samo znaczenie jak
wyraz „droga, ścieżka” i dlatego piszemy je małą literą.
Zadanie 3. Pogrupuj w tabeli nazwy ulic i innych ważnych miejsc na warszawskiej
Starówce (dopisz po cztery przykłady).
Posłuż się przykładami z zadań 1 i 2. Pamiętaj o poprawnym zapisie.
Uzupełnij tabelkę.
Ulice w Warszawie
Ważne miejsca i zabytki warszawskie
ul. Świętojańska
Kolumna Zygmunta
●
23 ●
6. Na dworze królewskim ostatnich Jagiellonów
Linia chronologiczna
Źródło 1. Schemat. Uproszczona tablica genealogiczna Jagiellonów
Źródło 2. Wirtualny spacer po wzgórzu wawelskim w Krakowie
http://wirtualnyspacer.krakow.pl/#/52619/
●
24 ●
Źródło 3. Fotografia. Kraków. Wzgórze wawelskie. Zamek Królewski
Źródło 4. Fotografia. Kraków. Dziedziniec Zamku Królewskiego na Wawelu
Źródło 5. Prace artystyczne na dworze Zygmunta I Starego.
●
25 ●
Zapis w Roczniku Świętokrzyskim [fragment]
[…] rok 1519. Najjaśniejszy król polski Zygmunt […] rozpoczął
budowę kaplicy królewskiej w kościele katedralnym przez
włoskich murarzy.
Tę kaplicę poświęcił […] biskup krakowski, w obecności króla i
królowej Bony. […] Pod nią znajdują się podziemia z wyjściem
na obejście około kościoła w kierunku bramy świątyni.
W tych podziemiach chowa się ciała królewskie […].
Źródło 6. Fotografia
Kraków. Kopuła Kaplicy Zygmuntowskiej, dzieło Bartłomieja Berecciego
●
26 ●
Źródło 7.
Jan Matejko. Zawieszenie dzwonu Zygmunta na wieży katedry w 1521 roku. (obraz z 1874 r.)
Objaśnienie do obrazu
Dźwięk dzwonu Zygmunta od czasów panowania ostatnich Jagiellonów towarzyszy
wielkim uroczystościom religijnym i narodowym, zarówno żałobnym, jak i radosnym.
Na obrazie Jana Matejki widzimy króla Zygmunta I Starego stojącego pod
baldachimem, poniżej następca tronu, młody Zygmunt August, obok na tronie siedzi
królowa Bona, a u ich stóp dostrzegamy nadwornego błazna – Stańczyka.
Ćwiczenia
Na podstawie źródła 1.
1. Odpowiedz, czyim wnukiem był Zygmunt I Stary.
2. Czy Zygmunt August miał brata?
Na podstawie źródła 2.
1. Jakie główne budowle znajdują się na wzgórzu Wawelskim w Krakowie?
2. Jak długo Wawel był siedzibą królów polskich?
3. Która kaplica na wzgórzu wawelskim została nazwana „perłą renesansu”?
4. Obecny wygląd zamku na Wawelu jest dziełem wybitnych artystów i
rzemieślników. Skąd pochodzili ci twórcy?
Na podstawie źródeł 3-6.
1. Uzasadnij, że Wawel jest dowodem na bogactwo i wysoką pozycję ostatnich
Jagiellonów.
2. Jakie było przeznaczenie Kaplicy Zygmuntowskiej?
Na podstawie źródła 7. 1. Wskaż postaci wymienione w opisie obrazu Jana Matejki.
●
27 ●
2. Czyją czynność naśladuje Stańczyk?
3. Co widzimy w tle obrazu?
Praca domowa
1. Zbierz informacje na temat Bony Sforzy, królowej Polski, żony Zygmunta I
Starego. Opowiedz, co nowego wniosła do kultury i obyczajów polskich.
2. Dzwon Zygmunta jest symbolem Wawelu, Krakowa i Polski.
Dowiedz się, jakie wydarzenia oznajmiał Polakom swoim brzmieniem w ostatnich
latach.
●
28 ●
7. Czy znamy geografię Polski?
Zadanie 1.Przeczytaj teksty mówiący o Polsce i wykonaj polecenia.
Ukształtowanie terenu
91,3% powierzchni Polski zajmują obszary poniżej 300 m n.p.m.
Najwyższym punktem są Rysy, szczyt w Tatrach Wysokich – 2499 m,
najniższym – punkt na zachód od wsi Raczki Elbląskie – 1,8 m p.p.m,
tak zwane Żuławy.
Przez Polskę przebiegają trzy główne pasma górskie:
Karpaty, Sudety i Góry Świętokrzyskie.
Najdłuższą rzeką jest Wisła (1047 km).
W Polsce jest około 9300 jezior o powierzchni ponad 1 ha,
zajmują one 1% powierzchni kraju
Źródło: http://www.poland.gov.pl/Uksztaltowanie,terenu,12.html
Zadanie 2. Podpisz fotografie, uzupełniając je informacjami z tekstu.
Rysy ..........................................
Wisła .......................................
●
29 ●
Żuławy .......................................
Granice Polski
Kształt państwa przypomina koło z charakterystyczną wypustką
– to Półwysep Helski (34 km długości, średnia szerokość 500 m).
Od zachodu Polska graniczy z Niemcami,
od południa z Czechami i Słowacją,
od wschodu z Ukrainą, Białorusią, Litwą i Rosją.
Ogólna długość granic Polski (na lądzie i wodach granicznych) wynosi 3496 km.
Na podstawie: http://www.poland.gov.pl/Granice,10.html
Zadanie 3. Uzupełnij zdania.
1. ……………….. powierzchni Polski zajmują obszary poniżej ………………….m.
n.m.p.
2. Najwyższym punktem są …………………, szczyt w Tatrach Wysokich –
……………m p.p.m, najniższym – punkt na zachód od wsi Raczki Elbląskie
…………….. m p.p.m, tak zwane ……………………………..
3. Przez Polskę przebiegają trzy główne pasma górskie:
a.
b.
c.
4. Najdłuższą rzeką jest ……………………. (…………… km).
5. W Polsce jest około ……………………….. jezior o powierzchni ponad 1 ha,
zajmują one ……..% powierzchni kraju.
●
30 ●
Zadanie 4.
Wpisz w kolejności alfabetycznej nazwy państw, z którymi graniczy Polska.
Zadanie 5. Polskę można zwiedzać także wirtualnie.
Oto jedna z wielu interesujących stron prezentujących Polskę.
http://www.kula.gov.pl/
Zadanie 6. Oto kontur mapy Polski. Umieść na nim różne ważne miejsca (np.
miasta, góry, jeziora). Następnie porównaj swoją mapę z mapami koleżanek oraz
kolegów i uzupełnij swoją pracę.
●
31 ●
Zadanie 7.
Ułóż krzyżówkę, której rozwiązaniem będzie wyraz POLSKA.
Zredaguj opisy słów, które znajdą się w Twojej krzyżówce.
Możesz wykorzystać wiadomości z dzisiejszej lekcji.
1.………………………………………………………………
2 …………………………………………………………………
3 …………………………………………………………………
4 …………………………………………………………………
5 …………………………………………………………………
6 …………………………………………………………………
●
32 ●
8. Poznajemy legendy związane z miastem
Warszawa
Zbigniew Dmitroca
Legenda o powstaniu Warszawy
Tu, gdzie dzisiaj jest Warszawa
Żyli kiedyś Wars i Sawa.
Wars rybakiem był, a żona
W domu była zatrudniona.
Byli biedni, ale mili,
Na odludziu sobie żyli,
Ich uboga chatka mała
W środku wielkiej puszczy stała.
Do ich domu raz zapukał
Książę, co noclegu szukał.
Wars i Sawa go przyjęli,
Ugościli tym, co mieli.
Rano książę podziękował
I ten las im podarował.
Potem wioska tam powstała,
Co początek miastu dała.
Legenda o warszawskiej syrence
Dawno, dawno temu przypłynęły z Atlantyku na Bałtyk dwie siostry – syreny; piękne
kobiety z rybimi ogonami, zamieszkujące w głębinach mórz. Jedna z nich upodobała
sobie skały w cieśninach duńskich i do tej pory możemy ją zobaczyć siedzącą na
skale, u wejścia do portu w Kopenhadze.
Druga dopłynęła aż do wielkiego nadmorskiego portu Gdańsk, a potem Wisłą
popłynęła w górę jej biegu. Według legendy u podnóża dzisiejszego Starego Miasta,
mniej więcej w miejscu, gdzie obecnie znajduje się jej pomnik, wyszła z wody na
piaszczysty brzeg, aby odpocząć, a że miejsce się jej spodobało, postanowiła tu
zostać. Rychło rybacy zauważyli, że ktoś podczas ich połowu wzburza fale Wisły,
plącze sieci i wypuszcza ryby z więcierzy. Ponieważ jednak syrena oczarowywała ich
swym pięknym śpiewem, nic jej nie zrobili.
Pewnego razu bogaty kupiec zobaczył syrenę i usłyszał jej piękny śpiew. Szybko
przeliczył, ile zarobi, jeżeli uwięzi syrenę i będzie ją pokazywać na jarmarkach.
Podstępem ujął syrenę i uwięził ją w drewnianej szopie, bez dostępu do wody. Skargi
syreny usłyszał młody parobek, syn rybaka i z pomocą przyjaciół uwolnił ją w nocy.
Syrena z wdzięczności za to, że mieszkańcy stanęli w jej obronie, obiecała im, że w
razie potrzeby oni też mogą liczyć na jej pomoc. Z tego właśnie powodu Warszawska
Syrena jest uzbrojona – ma miecz i tarczę dla obrony tego miasta.
Źródło: Wikipedia i
ttp://www.infowarszawa.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=107&Itemid=43
●
33 ●
Zadanie 1. Która z legend o powstaniu Warszawy podoba Ci się bardziej i
dlaczego?
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
Zadanie 2. Ułóż w kolejności chronologicznej rozsypane plany dwóch legend o
Warszawie. W tym celu najpierw oznakuj poszczególne punkty (na przykład oznacz
kwadraty dwoma kolorami), a następnie wpisz je w odpowiedniej kolejności.
Dopłynięcie pierwszej z syren do Kopenhagi.
Płacze i skargi syreny.
Uwięzienie syreny w drewnianej szopie bez dostępu do wody.
Postanowienie schwytania syreny i pokazywania jej za pieniądze na
jarmarkach.
Przypłynięcie drugiej syreny do Gdańska, a stamtąd – Wisłą do Warszaw
Przypłynięcie na Bałtyk dwóch pięknych syren.
Serdeczne ugoszczenie przybysza.
Spokojne życie rybaka Warsa i jego żony.
Uroczysta obietnica syreny.
Usłyszenie syreny przez bogatego i chciwego kupca.
Uwolnienie syreny przez młodego parobka.
Wdzięczność księcia za gościnę i niezwykły podarunek księcia.
Wycieczka księcia po puszczy.
Założenie wsi.
Zapukanie przez księcia do ubogiej chatki na odludziu.
Zauważenie syreny przez rybaków i ich zachwyt nad jej pięknym śpiewem.
●
34 ●
Plan Legendy o powstaniu Warszawy
1) …………………………………………………………………………………………
2) …………………………………………………………………………………………
3) …………………………………………………………………………………………
4) …………………………………………………………………………………………
5) …………………………………………………………………………………………
6) …………………………………………………………………………………………
7) …………………………………………………………………………………………
Plan Legendy o syrence warszawskiej
1) …………………………………………………………………………………………
2) …………………………………………………………………………………………
3) …………………………………………………………………………………………
4) …………………………………………………………………………………………
5) …………………………………………………………………………………………
6) …………………………………………………………………………………………
7) …………………………………………………………………………………………
8) …………………………………………………………………………………………
9) …………………………………………………………………………………………
10) ……………………………………..………………………………………………
Zadanie 3. Napisz krótkie opowiadanie o Warsie i Sawie. Możesz kierować się
sporządzonym planem wydarzeń.
Zadanie 4. Naucz się ładnie opowiadać wybraną legendę związaną z Warszawą.
●
35 ●
9. Legendy o najdawniejszych dziejach Polski
Źródło 1.
Podanie o Lechu, Czechu i Rusie
D
awno już, bardzo dawno, może z tysiąc lat temu, trzech
braci, Lech, Czech i Rus, rozeszło się w trzy strony
świata, aby założyć sobie nowe państwa.
Lech udał się na północ. Szedł długo przez wielkie, nieprzebyte
puszcze, które okrywały wówczas naszą ziemię, przedzierał się
przez gąszcze, przebywał moczary, kierując się jedynie słońcem lub
biegiem wód, aż wyszedł na równinę nad brzegami Warty.
Zachwycony pięknością kraju, żyznością ziemi, obfitością ryb
i zwierzyny, postanowił tu się zatrzymać i gród sobie zbudować
[…].
Kiedy w puszczy z rozkazu Lecha ścinano drzewa na budowę
grodu, znaleziono całe gniazdo białych orłów. Lech wziął to za
dobrą wróżbę i białego orła obrał sobie za znak wojenny, a gród,
który zbudował, nazwał Gnieznem.
Źródło 2.
Informacja o Gnieźnie
Gniezno – miasto położone wśród malowniczych krajobrazów Wielkopolski.
Obecnie, zamieszkuje je prawie 70 000 osób. W Gnieźnie znajduje się
siedziba prymasa Polski, który troszczy się o relikwie św. Wojciecha
(głównego patrona Polski) znajdujące się w tamtejszej katedrze zbudowanej
na legendarnym wzgórzu Lecha. W Gnieźnie koronowali się pierwsi władcy
Polski.
●
36 ●
Źródło 3.
Fotografia katedry gnieźnieńskiej
0
[źródło:
http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Gniezno,_katedra_3.jpg&filetimestamp=20101019145511]
Źródło 4.
Podanie o Popielu
N
iedaleko od Gniezna, nad jeziorem Gopłem, wznosił się
gród Kruszwica.
Tam mieszkał książę Popiel, jeden z następców Lecha,
i rządził krajem groźnie i surowo. Chciał większej
władzy, niż mieli jego poprzednicy. Chciał rządzić sam, nie pytając
nikogo o radę. Żona Niemka opowiadała mu nieraz, że tak rządzą
książęta
w Niemczech. A w Polsce z dawna był obyczaj, że książę w
ważniejszych sprawach zwoływał na radę starszych kmieci, czyli
●
37 ●
gospodarzy, właścicieli ziemi. Taka rada,
z kmieci złożona, nazywała się wiecem.
Popiel nie chciał zwoływać wieców, a kmiecie rozgniewani o to nie
chcieli z nim chodzić na wojnę, odmawiali mu posłuszeństwa.
Popiel obawiał się, że z tego zatargu skorzystają jego stryjowie:
połączą się z kmieciami i odbiorą mu władzę. Zaprosił więc
stryjów na ucztę, żona przyprawiła trucizną miód i wino i otruła
wszystkich. Trupy wrzucono do Gopła.
Zbrodnia jednak została prędko ukarana. Z ciał potopionych
stryjów wylęgły się tysiące myszy i wyruszyły wszystkie do
Kruszwicy, prosto na dwór zbrodniarza. Przerażony Popiel, nie
umiejąc walczyć z takim nieprzyjacielem, ratował się ucieczką i z
całą rodziną szukał schronienia w murowanej wieży, wznoszącej
się pośród jeziora na wyspie. Lecz myszy popłynęły za nim,
dopadły go w wieży i zagryzły.
Wyjaśnienie: kmieć – w tym tekście, to urzędnik towarzyszący księciu, możny;
potem określano tak chłopów, mieszkańców wsi
●
38 ●
[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Mause_Tower.JPG&filetimestamp=20100627094959]
Źródło 5.
Legenda o Piaście Kołodzieju
w kmieć, który ocalał za gnieźnieńskim lasem, Piast, był
znanym, poważanym kołodziejem i bartnikiem; wszyscy
cenili zrobione przezeń koła i wywiedziony z barci (ulów)
miód. Zjawiono się więc tłumnie na postrzyżyny Piastowego syna
Ziemowita (Siemowita), czyli uroczystość obcięcia siedmiolatkowi
długich, dziecięcych włosów, aby z krótszymi, "męskimi", przeszedł
spod opieki matki Rzepichy pod ojcowską – Piasta.
Niektórzy opowiadają, że dziecko było niewidome, aż do tego
tajemniczego, dziwnego dnia.
Dziwnego, gdyż nagle zjawili się jacyś dwaj wędrowcy, od których
biły tajemnicze promienie. Podjęli się dokonać postrzyżyn Siemka
(zdrobnienie od Siemowit).
Gdy to uczynili, odzyskał nagle wzrok cudownym sposobem.
Przybysze zaś, przepowiedziawszy małemu wspaniały, królewski
los, zniknęli tak nagle, jak się zjawili. No, a ów Siemowit, gdy
dorósł, istotnie miał panować nad ludem znad Gopła – i pierwszy
z naszych książąt, jakiego wymieniano w kronikach, czyli
Mieszko Pierwszy, uważał się za prawnuka Piastowego syna!
Ó
Wyjaśnienie:
kołodziej - wyrabiający koła, sanie i wozy
bartnik - hodujący i wybierający miód z leśnych pasiek
●
39 ●
Źródło 6.
Tablica. Rodowód Piastów
●
40 ●
Źródło 7.
Mapa. Polska Mieszka I,
Zadanie 1. Na podstawie źródła 1.
1. Wyjaśnij, dlaczego orzeł stał się symbolem Lecha i jego rodu.
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
Wyjaśnij, dlaczego Lech swoją siedzibę nazwał Gnieznem.
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
●
41 ●
1. Jaki obyczaj obowiązywał na zebraniach starszyzny, czyli wiecu?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
2. Skąd pochodzi nazwa wieży nad Gopłem – Mysia Wieża?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
Ustal, kim dla Mieszka I był Siemomysł.
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
1. Na mapie Polski wybierz miejsce, w którym mogli rozdzielić się wędrujący bracia:
Lech, Czech i Rus. Zaznacz trasę ich wędrówki. Pamiętaj, że Lech powędrował na
północ, Czech na południe, a Rus udał się na wschód.
2. Wskaż na mapie Polski jezioro, nad którym mieszkał okrutny książę Popiel.
Praca domowa
Przedstaw legendę o Piaście Kołodzieju w formie komiksu.
●
42 ●
10. Wielkanoc w naszym domu
Maria Konopnicka
Dzielenie się święconym jajkiem
Zadzwoniły już dzwony,
dzień nastał wesoły.
Pod święconym pieczywem
uginają się stoły.
Leży jajko święcone
malowane farbami –
kto też dzisiaj tym jajkiem
będzie dzielił się z nami?
A więc ojciec i matka –
oni pierwsi najpewniej,
potem bracia i siostry,
i sąsiedzi i krewni,
Potem … nie wiem kto dalej,
a odgadnąć to sztuka
może jakiś gość z drogi
do drzwi chaty zapuka.
Może dziadziuś zgrzybiały,
co się modli w kościele?
To się także tym jajkiem
z biednym dziadkiem podzielę.
Zadanie 1. Które elementy święconki zostały wymienione w wierszu? Odszukaj i
podkreśl odpowiednie cytaty.
Zadanie 2. Do których zwrotek najlepiej pasuje fotografia umieszczona nad
wierszem? Zaznacz je kolorową kredką.
Zadanie 3. Opowiedz, jak w Twoim domu przygotowuje się święconkę? Co się w
niej znajduje? Kto ją przygotowuje?
Zadanie 4. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej, jak w Polsce obchodzi się
Wielkanoc, wejdź na stronę internetową poświęconą temu świętu. Znajduje się na
niej wiele ciekawych informacji.
http://www.poland.gov.pl/Wielkanoc,9998.html
●
43 ●
Zadanie 5. Opisz koszyczek z wielkanocną święconką.
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
Zadanie 6. Napisz życzenia z okazji Świąt Wielkanocnych. Pamiętaj, by zapisać
poprawnie adres.
Serdeczne życzenia… Wesołego Alleluja!
Zdrowych, wesołych, pogodnych, spokojnych, Świąt Wielkanocnych,
smacznego jajka, .....mokrego Śmigusa,
wiosennego przebudzenia,
radości, miłości,
życzy, składa, przesyła, śle
●
44 ●
Szymon Czechowicz Zmartwychwstanie
●
45 ●
11. 11 listopada – święto Odrodzonej Polski
Kalendarium
8 listopada 1918 – początek rokowań francusko-niemieckich w sprawie zawieszenia
broni
9-10 listopada 1918 – cesarz Niemiec Wilhelm II abdykował i wyjechał do Holandii
10 listopada 1918 – po zwolnieniu z twierdzy w Magdeburgu, do Warszawy
przyjechał Józef Piłsudski
11 listopada 1918 – cesarz Austro-Węgier zbiegł do Szwajcarii, co dopełniło proces
rozpadu Austro-Węgier
11 listopada 1918 – Rada Regencyjna przekazała Józefowi Piłsudskiemu swoje
kompetencje w dziedzinie wojskowej
14 listopada 1918 – Rada Regencyjna podjęła decyzję o samorozwiązaniu i
przekazała swoje uprawnienia Józefowi Piłsudskiemu
Materiał 1.
Telegram Józefa Piłsudskiego notyfikujący powstanie państwa polskiego.
16 listopada 1918 r.
„Jako wódz naczelny armii polskiej, pragnę notyfikować rządom i
narodom wojującym i neutralnym istnienie państwa polskiego
niepodległego, obejmującego wszystkie ziemie zjednoczonej
Polski.
Sytuacja polityczna w Polsce i jarzmo okupacji nie pozwoliły
dotychczas narodowi polskiemu wypowiedzieć się swobodnie
o swym losie.
Dzięki zmianom, które nastąpiły wskutek świetnych zwycięstw armii
sprzymierzonych – wznowienie niepodległości i suwerenności
Polski staje się odtąd faktem dokonanym.
Państwo polskie powstaje z woli całego narodu i opiera się na
podstawach demokratycznych.
Rząd Polski zastąpi panowanie przemocy, która przez sto
czterdzieści lat ciążyła na losami Polski – przez ustrój, zbudowany
na porządku i sprawiedliwości”.
●
46 ●
Materiał 2.
Rozbrajanie Niemców w Warszawie, listopad 1918 r. Reprodukcja
1. Wyjaśnij międzynarodowe uwarunkowania odzyskania niepodległości przez
Polskę w listopadzie 1918 r.
2. Wskaż najpoważniejsze niebezpieczeństwa wewnętrzne i zewnętrzne grożące
odradzającej się Rzeczypospolitej Polskiej w listopadzie 1918 r.
3. Oceń rolę Józefa Piłsudskiego w pierwszych dniach niepodległości.
4. Przedstaw swoją argumentację za wyborem 11 listopada 1918 r. na święto
państwowe.
5. Historia alternatywna – rozważ sytuację: „Józef Piłsudski nie dociera do
Warszawy 10 listopada 1918 r. Jak mogłyby potoczyć się wydarzenia
historyczne w Polsce bez Piłsudskiego?” Przedstaw swój pogląd.
Praca domowa
1. Ustal, jakie wydarzenie historyczne kryją się za wyborem daty święta narodowego/
świąt państwowych w kraju Twojego zamieszkania/ pobytu.
2. Wyszukaj informacji w Internecie, co działo się 11 listopada 1918 r. w Berlinie,
Wiedniu, Paryżu, Londynie, Waszyngtonie i Moskwie. Przedstaw wyniki swoich
poszukiwań.
3. Wyszukaj informacje na temat obecności 11 listopada 1918 r. w świadomości
historycznej społeczności kraju Twojego pobytu. Odpowiedz, czy ten dzień zajmuje
szczególne miejsce w historii tego kraju oraz wyjaśnij przyczyny takiego stanu rzeczy.
4. Porównanie sytuacji w państwach zwycięskich i pokonanych. Ustal, czym był 11
listopada 1918 r. w Berlinie, Wiedniu, Paryżu, Londynie, Waszyngtonie i Moskwie
●
47 ●
12. Boże Narodzenie i Wielkanoc
Józef Mehoffer
Narodziny Jezusa
Tadeusz Makowski
Dzieci z turoniem
Stanisław Wyspiański
Witraż Bożego Narodzenia
z Kościoła Mariackiego w
Krakowie
Jan Wydra
Boże Narodzenie
Władysław Reymont
Chłopi
W Wigilię przed godnymi świętami już od samego świtania
wrzał przyspieszony, gorączkowy ruch w całych Lipcach. […]
Boć to Gody szły, Pańskiego Dzieciątka święto, radosny dzień
cudu i zmiłowania Jezusowego nad światem, błogosławiona
przerwa w długich, pracowitych dniach, to i w ludziskach budziła
się dusza z zimowego odrętwienia, otrząsała się z szarzyzny,
podnosiła się i szła radosna, czująca mocno na spotkanie narodzin
Pańskich!
I u Borynów był taki sam rwetes, krzątanina i przygotowania.
Stary jeszcze był do dnia pojechał do miasta po zakupy z Pietrkiem,
którego przyjął do koni na Kubowe miejsce.
A w chałupie uwijano się żwawo, Józka przyśpiewywała cichuśko i
strzygła z papierów kolorowych one cudackie strzyżki, które czy na
belkę, czy też na ramy obrazów nalepić, to widzą się kieby
pomalowane w żywe kolory, od których aż gra w oczach! A Jagna,
z zakasanymi po ramiona rękawami, miesiła w dzieży ciasto i przy
matczynej pomocy piekła strucle tak długachne, że widziały się jako
te lechy w sadzie, na których pietruszkę zasiewają, to chleby bielsze
●
48 ●
nieco z pytlowej mąki – a zwijała się żywo, bo ciasto już kipiało i
trza było wyrabiać bochenki, to zaglądała za Józiną robotą, to
zaglądała do placka z serem i miodem, któren wygrzewał się już
pod pierzyną i czekał na piec, to latała na drugą stronę do
szabaśnika, w którym buzował się tęgi ogień. […]
Południe już dochodziło, gdy Jagna skończyła z chlebem, ułożyła
bochenki na desce i jeszcze oklepywała i smarowała je białkiem, by
zbytnio w ogniu nie popękały […].
Zadanie 1. Jaki nastrój panował w Lipcach w dniu Wigilii? Dlaczego Józka
przyśpiewywała cichuśko? Co, według Ciebie, śpiewała?
1. Czym zajmowały się kobiety, a co robili mężczyźni?
2. Opisz świąteczne dekoracje przygotowywane przez Józkę.
3. Wymień wypieki, które przygotowywała Jagna.
Ilustracja A
[Sanockie Muzeum Budownictwa - stół wigilijny w chacie z Dąbrówki]
●
49 ●
●
50 ●
13. Piszemy list
Adam Bahdaj
„Wakacje z duchami”
Kochana Pani Ciociu! [...]
To ja, Paragon, odpowiadam w imieniu całej trujki.
Pyta Pani, dlaczego mam takie dziwne przezwisko. Raz nasza
pani zapytała mnie w klasie: „Tkaczyk, dostałeś od matki
pięć złotych, idziesz do sklepu, kupujesz cztery bułki po
osiemdziesiąt groszy.
Ile ci wyda kasjerka?” A ja na to: „Proszę pani, kasjerka
wyda mi paragon...” Chłopcy się śmiali, a ja od tej pory
zostałem
Paragonem. [...]
Z Mandżarem była gorsza sprawa. Jemu zdaje się, że jest
najmądrzejszy z nas wszystkich. Raz pan od geografii pyta
go, jaki jest najwyższy szczyt w Afryce, a on, Proszę
Pani, nie wiedział. To ja mu podpowiedziałem:
Kilimandżaro. To on, proszę Pani, nie usłyszał dobrze i
mówi: „Mandżaro”. No i od tego czasu wszyscy na niego
mówią — Mandżaro. [...]
A Perełka, to znaczy Boguś, to już od urodzenia jest
Perełką. A my z nim to najlepsi koledzy. Perełkę boli ząb
czonowy, to ja za niego piszę.
Dziękujemy serdecznie za zaproszenie. Miło nam będzie
nałykać się świerzego powiecza i postraszyć w jeziorze
rypki. Mam nadzieję, że Szanowna Pani nie będzie miała z
nami wielkiego kłopotu.
Ja pierwszy raz wyjeżdżam na wieś. Bardzo się cieszę i
Mandżaro także. Nie będziemy robić ceregieli, zjemy byle
co, bo apetyty mamy fenomenalne.
Przyjeżdżamy w czerfcu. Jeszcze raz dziękujemy za
zaproszenie!
Paragon
●
51 ●
Zadanie 1. Przeczytajcie list, który napisał Paragon do cioci. Chłopiec zrobił w nim
dużo błędów. Źle zapisane wyrazy zaznaczono pogrubionym drukiem.
Przekreślcie te słowa i zapiszcie je poprawnie.
Możecie korzystać ze słownika ortograficznego.
Zadanie 2. Przeczytaj list, który mogła napisać mama Perełki do pani Lichoniowej.
Do pustej kolumny tabeli wpisz pasujące określenia.
miejscowość i data - nagłówek – wstęp - treść listu – zakończenie
i pozdrowienia – podpis - postscriptum
●
52 ●
Zadanie 3. Zwróć uwagę na te słowa, które zaznaczono w liście czerwonym
kolorem. Jak sądzisz, dlaczego zostały zaznaczone?
Zadanie 4. Które elementy tradycyjnego listu powinny znaleźć się w e-mailu, a
które można pominąć?
Zadanie 5. Pani Lichoniowa na pewno była odpowiedzialną ciocią i zapewniła
swojemu siostrzeńcowi oraz jego kolegom ciekawe, bezpieczne wakacje. Napiszcie
list, który Perełka mógłby wysłać do mamy, tak aby się ucieszyła i była dumna z
syna. Pamiętajcie o elementach, które powinny się znaleźć w każdym liście.
Zadanie 6. Przeczytaj jeszcze raz list Paragona do cioci Lichoniowej.
Znajdź w nim wszystkie ważne elementy listu.
Zadanie 7. W jaki sposób można zacząć i zakończyć listy do wymienionych osób?
Kochana Mamusiu!
tata
brat
siostra
przyjaciółka/przyjaciel
koleżanka/kolega
wychowawczyni klasy
dyrektor szkoły
prezydent Polski/pani
burmistrz/prezes
ulubiona piosenkarka
lub ulubiony piosenkarz
dorośli sąsiedzi
ciocia/wujek
babcia/dziadek
nieznajoma kuzynka
Podpowiedzi:
●
53 ●
Całuski.
Twoja ukochana córcia Misia
drogi, cześć, witaj, hej, szanowny, miły, najukochańszy, siema, dzień dobry,
ukochany, pozdrawiam serdecznie, pozostaję z szacunkiem, ściskam, całuję,
przytulam mocno, buziaczki, pa, serdecznie witam, ucałowania.
Zadanie 8. Napisz do kolegi lub koleżanki w Polsce list, w którym opowiesz o
miejscu swojego zamieszkania.
Możesz napisać o:
→ twojej szkole,
→ miejscowości, w której przebywasz,
→ ciekawostkach na temat kraju, gdzie mieszkasz.
●
54 ●
14.Wysyłamy pocztówki
Zadanie 1. Marysia wysłała pocztówkę z Gdańska do cioci, która mieszka
w Polsce.
Zadanie 2 Wypisz i zaadresuj poniższą pocztówkę. Potrzebne dane i przydatne
słownictwo znajdziesz poniżej.
Kasia i jej brat Michał chcą wysłać pocztówkę znad jeziora do swojej babci Marioli
Szpak. Babcia mieszka w Wałbrzychu (kod pocztowy 58-302), przy ulicy Radomskiej,
numer domu 14. Wałbrzych leży w województwie dolnośląskim.
●
55 ●
pływać, statek, opalać się, jachty, rejs, port, żeglować
Zadanie 3. Wypisz i zaadresuj poniższą pocztówkę. Potrzebne dane i przydatne
Pani Anna chce pozdrowić znad morza swoją dawną koleżankę ze szkoły, Alicję
Nowakowską. Pani Alicja jest z Mikołajek, w województwie warmińsko-mazurskim.
Mieszka w bloku przy ulicy Portowej numer 3 mieszkania 7.
Jej kod pocztowy to: 11-760
●
56 ●
opalać się, piaszczyste wybrzeże, smażone ryby, zachód słońca,
pływać, kąpać się
Zadanie 4. Wypisz i zaadresuj poniższą pocztówkę. Potrzebne dane i przydatne
Kuba postanowił wysłać pocztówkę z gór do kolegi, którego poznał w zeszłym roku
na wakacjach. Kolega nazywa się Piotrek Koral i mieszka przy ulicy Miodowej 6,
mieszkanie 15 w Toruniu. Kod pocztowy to 87-111, województwo kujawskopomorskie.
●
57 ●
wspinaczka, spacery, piękne widoki, kolejka wysokogórska
●
58 ●
15. Składamy życzenia
Olga Boznańska
Data i miejsce urodzenia 15 kwietnia 1865 w Krakowie
Data i miejsce śmierci 26 października 1940 w Paryżu
Narodowość polska
Dziedzina sztuki polska malarka okresu modernizmu działająca
w Monachium i Paryżu.
Ważne dzieła Bretonka,
Dziewczynka z chryzantemami,
Portret panny Dygat
Olga Boznańska, Autoportret
Zadanie 1. Obejrzyj obraz polskiej malarki Olgi Boznańskiej pod tytułem „Imieniny
babuni” i odpowiedz na pytania.
●
●
●
●
●
Jak wygląda dziewczynka?
W jakim jest wieku?
Jak jest ubrana?
Jak się czuje?
Co zamierza?
2. Zapisz w chmurce życzenia, które dziewczynka układa w myślach dla babci.
●
59 ●
Olga Boznańska, Imieniny babuni
Zadanie 2.
Wypiszcie pocztówki z życzeniami imieninowymi. Zaadresujcie je poprawnie.
Serdeczne życzenia,
wszystkiego, co najlepsze,
wszystkiego najlepszego,
wiele szczęścia, zdrowia, sukcesów, miłości, spokoju, radości, pomyślności,
z okazji,
Kochanej, Drogiemu, Ulubionej, Szanownemu,
składa, życzy, śle, przesyła
●
60 ●
Ważne:
Wyrazy typu Cię, Tobie, Pani, Pan
piszemy w pocztówkach i listach wielką literą.
●
61 ●
Zadanie 3.
Z jakich okazji ludzie składają sobie życzenia?
Pamiętaj o wielkiej literze w nazwach świąt.
• imieniny
• ………………………………
• ………………………………
• ………………………………
• ………………………………
• ………………………………
• ………………………………
• ………………………………
• ………………………………
• ………………………………
Zadanie 4.
Pobawcie się w zabawę „Składanie dobrych życzeń”. Niech każdy każdemu złoży
serdeczne życzenia. Nie zapomnijcie o Pani!
Jeśli wolicie, możecie urządzić klasową pocztę i wysłać do kolegów i koleżanek liściki
z życzeniami. Jedną osobę wyznaczcie na listonosza, a torebka foliowa nich będzie
jego torbą na listy. Gdy już wszyscy wrzucą liściki, listonosz zacznie je doręczać.
Starajcie się, aby Wasze życzenia były bezbłędne.
●
62 ●
17.Stosowanie cyfr i liczb
Zadanie 1. Podaj codzienne sytuacje, w których stosujemy cyfry lub liczby.
Zadanie 2. Na plakacie wypiszcie z lektury Zbigniewa Nienackiego sytuacje,
w których znaczenie miały liczby.
Zadanie 3. Pan Samochodzik napisał na cegle w podziemiach kościoła:
„Skarby, które są za tą ścianą,
odkrył o piątej nad ranem Pan Samochodzik”
Jak wyglądałby napis na cegle, gdyby odkrycie nastąpiło nie o godzinie piątej, ale o
tej, którą wskazują poniższe zegary?
Zadanie 4. Jak myślisz, co o danej porze w czasie wyprawy opisanej w lekturze
robili Pan Samochodzik i jego przyjaciele?
Zapisz poniższe godziny w formie oficjalnej i nieoficjalnej:
13.20 – trzynasta dwadzieścia lub dwadzieścia po pierwszej
i do każdej z nich przypisz konkretną czynność, którą w danym momencie mogli
wykonywać bohaterowie.
6.10 –
8.30 –
12.10 –
13.20 –
●
63 ●
14.40 –
17.30 –
18.55 –
24.00 –
Zadanie 5. Pan Samochodzik i chłopcy, czekając na naprawę samochodu w
Białymstoku, udali się do restauracji na obiad. Wykorzystując przykładowe menu,
wykonaj poniższe polecenia.
1. Złóż w imieniu każdego z bohaterów zamówienie. Wybierz
potrawy i napój.
2. Porównaj ceny za zamówienia poszczególnych osób.
Które zamówienie było najdroższe?
3. Oblicz, ile zapłacili łącznie za obiad i wypisz słownie czek, którym
zapłacili.
4. Wyobraź sobie, że Ty również uczestniczysz w obiedzie.
Co zamawiasz?
W parach ułóżcie dialog w restauracji między klientem a kelnerem.
Zadanie 6. Pan Samochodzik i chłopcy robią w Olsztynie zakupy na dalszą drogę.
Doradź im, ile określonych produktów będą potrzebować. Pamiętaj, że są produkty,
które kupujemy nie na sztuki. Skorzystaj więc także z poniższych określeń:
kilogram ● butelka ● puszka ● bochenek ● paczka● pudełko
Zadanie 7. Porównaj ceny poniższych produktów w Polsce i kraju, w którym teraz
żyjesz (dopisz słownie wartość określonej rzeczy w danym kraju).
1. Spróbuj zamienić podaną wartość produktu na jednostki monetarne obowiązujące
w tym kraju.
2. Które towary w Polsce są droższe, a które tańsze?
Np. w Polsce / w innym kraju
w Polsce
chleb
dwa złote
kawa
piętnaście złotych,
dziewięćdziesiąt dziewięć groszy
herbata
pięć złotych pięćdziesiąt groszy
jabłka
trzy złote za kilogram
cukierki miętowe
trzy złote trzydzieści groszy
gałka lodów
jeden złoty pięćdziesiąt groszy
w innym kraju
Zadanie 8. W nagrodę za odnalezienie skarbu każdy uczestnik wyprawy otrzymał
telefon komórkowy. Poniżej ujawniono numery kontaktowe do każdego z nich.
Kierując się podanymi wskazówkami, dopasuj właściwy numer telefonu do danej
osoby i zapisz go słownie:
●
64 ●
numer telefonu
właściciel
zapis słowny
06 64 24 86 24
05 79 98 97 25
06 21 74 55 19
06 00 27 91 32
07 12 51 2 712
06 61 13 75 44
05 28 99 84 74
● Pan Samochodzik – w numerze telefonu pojawiają się dwie cyfry nieparzyste.
● Wilhelm Tell – numer telefonu zawiera dwukrotnie cyfrę potocznie oznaczającą
„nic, brak”.
● Sokole Oko – numer rozpoczyna się trzema cyframi nieparzystymi.
● Wiewiórka – w numerze trzykrotnie pojawia się liczba służąca np. oznaczeniu
„południa” na zegarze.
● Anka – takie same ostatnie dwie cyfry numeru.
● Karen Petersen – w numerze pojawiają się tylko cyfry będące wielokrotnością
„dwa”.
● Pan Petersen – numer kończy się cyfrą oznaczającą głębokość, na jakiej w
podziemiach kościoła znajdował się znaleziony skarb.
●
65 ●
17. Czym zajmował się Wit Stwosz?
Przeczytaj książkę Antoniny
Domańskiej "Historia
żółtej ciżemki" lub obejrzyj jej ekranizację.
Zadanie 1. Wysłuchaj rozmowy parobków.
Mistrzem, dla którego parobkowie wiozą drewno, jest Wit Stwosz.
Znajdź informacje na temat artysty oraz jego dzieła, które możesz zobaczyć
w Kościele Mariackim w Krakowie.
Wit Stwosz według Jana Matejki
Zadanie 1. Obejrzyj pierwsze sceny filmu „Historia żółtej ciżemki” w reżyserii
Sławomira Chęcińskiego.
Przedstawione są w nich strony książki i ilustracje do niej.
Oceń, z którego wieku pochodzi pokazywana książka. Jakie podasz argumenty, aby
uzasadnić swoje stanowisko?
Zadanie 2. Odnajdź w internecie zabytki Krakowa pochodzące z tego samego
wieku, co dzieło Wita Stwosza. Przygotuj się do opisania jednego z nich.
Zadanie 3. Dlaczego Wawrzek chce jechać do Krakowa z aktorską trupą?
Wyjaśnij, odwołując się do treści książki lub filmu.
Zadanie 4. Obejrzyj fragment filmu ukazujący pracę Wita Stwosza nad swoim
dziełem. Opisz, jak wygląda praca mistrza, jego pomocników i Wawrzka.
Zadanie 5. Wysłuchaj rozmowy mistrza i króla. Zapisz szczegóły dotyczące
wyglądu ołtarza i planów mistrza.
●
66 ●
Ołtarz Wita Stwosza w Krakowie – ołtarz Zaśnięcia NMP
Zadanie 6. Obejrzyj dokładnie dzieło Wita Stwosza. Czy jego wygląd zgadza się z
opisem zamieszczonym w książce? Uzasadnij odpowiedź.
●
67 ●
18. O pewnym dość dziwnym obozie harcerskim
Oto list, który pewnego dnia rodzice dostali od swojego ukochanego synka Tomcia.
Drodzy Rodzice!
Druh drużynowy powiedział nam, że mamy wszyscy napisać do rodziców, ponieważ
najprawdopodobniej widzieliście powódź w TV i bardzo się martwicie.
Nic nam nie jest. Woda porwała tylko jeden nasz namiot i dwa śpiwory.
Na szczęście żaden z nas się nie utopił, ponieważ kiedy to się zdarzyło byliśmy
wszyscy w górach i szukaliśmy Krzyśka, który zaginął. Zadzwońcie, proszę, do
matki Krzyśka i powiedzcie jej, że już wszystko w porządku i że się znalazł.
Krzysiek sam nie może do niej napisać, bo połamał sobie obie ręce jak spadał ze
skały. Na poszukiwania Krzyśka wyjechaliśmy pick-up''em drużynowego.
To było niesamowite. Nigdy byśmy nie znaleźli Krzyśka w tych ciemnościach, gdyby
nie błyskawice. Druh drużynowy strasznie się wkurzył, że Krzychu poszedł w góry
nikomu nic nie mówiąc. Krzysiek powiedział, że mówił mu przecież, ale to było
podczas pożaru, więc drużynowy najprawdopodobniej go nie usłyszał.
Wiedzieliście, że jeśli się wrzuci do ognia butelkę z benzyną to może wybuchnąć?
Mokry las nie spłonął, ale jeden z naszych namiotów tak. Także trochę naszych
ubrań. No i Stefan będzie wyglądał tak niesamowicie, dopóki nie odrosną mu włosy.
Będziemy w domu w sobotę, jeśli do tego czasu drużynowy naprawi samochód.
Ten wypadek to naprawdę nie była jego wina. Hamulce pracowały OK kiedy
ruszaliśmy. Druh powiedział, że tak stary samochód miał prawo się popsuć.
Prawdopodobnie dlatego, że był tak stary, nikt nie chciał go ubezpieczyć. Ale w
sumie uważamy, że ten samochód jest całkiem cool. Tak jak i druh drużynowy.
Nie robi nam wymówek jak nabrudzimy w aucie, a kiedy w kabinie robi się gorąco,
druh pozwala nam jechać na pace. Trudno żeby nie było gorąco jak jedziemy w 10
osób. Ale odkąd patrol policji zatrzymał nas na autostradzie już nie wsiadamy na
pakę.
Czy już wspominałem że druh jest dobrym kierowcą? Przed tym wypadkiem uczył
Ryśka jeździć. Ale spoko, pozwalał mu tylko na szybszą jazdę na górskich drogach,
gdzie prawie nie ma ruchu. Od czasu do czasu przejeżdżają tam tylko ciężarówki.
Dzisiaj rano wszyscy chłopacy skakali do wody ze skał i pływali w jeziorze. Druh nie
pozwolił mi, ponieważ nie umiem pływać, i Krzyśkowi z powodu tych jego rąk;
dlatego my dwaj pływaliśmy po jeziorze kajakiem. Fajne jezioro. I głębokie. Chociaż
niektóre czubki drzew wystają ponad lustrem wody. Druh nie jest upierdliwy jak inni
drużynowi. Nawet nam nie marudził, że nie ubraliśmy kamizelek ratunkowych.
Spędza teraz dużo czasu naprawiając samochód, więc staramy się nie zawracać
mu głowy głupotami.
Zdobyliśmy już odznaki pierwszej pomocy. Kiedy Dawid nurkował w jeziorze i uciął
sobie rękę, sami zakładaliśmy mu opaskę uciskową. Ja i Marek wtedy
zwymiotowaliśmy, ale druh powiedział, że to prawdopodobnie było tylko zatrucie
pokarmowe po zjedzeniu resztek kurczaka. Druh powiedział, że tak samo
wymiotował po jedzeniu, które jadał w więzieniu.
Jesteśmy bardzo zadowoleni, że on wyszedł i został naszym drużynowym. Druh
mówił, że teraz jest już dużo mądrzejszy i że zrobiłby TO dużo lepiej niż wtedy.
Nie bardzo wiem, o co chodzi. Muszę już kończyć. Idziemy do miasta, żeby wysłać
listy i kupić naboje. Nie martwcie się o mnie.
Jest OK. Pozdrawiam.
●
68 ●
http://maxhumor.pl/teksty/List_harcerza-283.html
Zadanie 1. Przeczytaj głośno zabawne fragmenty listu. Wyjaśnij, na czym polega
ich śmieszność.
Zadanie 2. Jak myślisz, co czuli rodzice, kiedy przeczytali list od Tomcia?
Podkreśl odpowiednie słowa.
radość, rozbawienie, zgroza, przerażenie, obojętność, spokój, niedowierzanie,
strach, zadowolenie, akceptacja, zaciekawienie, lęk, panika, gniew,
obojętność, wściekłość, zdziwienie
Wpisz wszystkie wymienione wyrazy w odpowiednie miejsca według wzoru.
Wyrazy
jednosylabowe
Wyrazy
dwusylabowe
Wyrazy
trzysylabowe
Wyrazy
czterosylabowe
Wyrazy pięciosylabowe
strach,
ra-dość,
pa-ni-ka,
roz-ba-wie-nie,
za-cie-ka-wie-nie,
Zadanie 3. Na pewno zauważyłeś, że Tomcio był na wyjątkowym obozie.
Ułóż zdania, w których opiszesz wszystkie zauważone przez ciebie dziwne,
niepokojące lub budzące przerażenie rodziców sytuacje.
●
69 ●
Wzór:
W czasie trwania obozu miała miejsce powódź, więc jeden z
namiotów harcerzy utonął.
Zadanie 4. Jak sądzisz, czy opisane w liście sytuacje były wynikiem pecha, czy
złej organizacji obozu? Przeanalizuj poszczególne wydarzenia i zastanów się, jak
można było na nie zareagować.
Przykład:
Kiedy we wsi wydarzyła się powódź, należało ewakuować wszystkich harcerzy
z obozu.
Zadanie 5. Odegrajcie w parach improwizowaną scenkę, w której mama i tata
dostają list od ukochanego synka i czytają go na głos. Wymyślcie komentarze
rodziców i określcie ich sposób zachowania.
Zadanie 6.
Zapamiętaj!
„Nie” z czasownikami piszemy osobno ,
np. nie lubię, nie chcieliśmy, nie patrzeć.
Jest kilka wyjątków od tej reguły:
nienawidzić, niedowidzieć, niedosłyszeć, niedomagać (chorować).
Warto je zapamiętać!
Wypisz z listu wszystkie czasowniki z przeczeniem „nie”.
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
……………………………………………………………
………………………………………………………………
Przepisz czasowniki – wyjątki, znajdujące się w ramce,
z którymi „nie” piszemy razem.
Żeby było trudniej i ciekawiej, przepisz je w kolejności
alfabetycznej.
Jeśli masz wątpliwości, jak to zrobić, popatrz na wzór.
klakson klamra, klasa, klatka, klawesyn
………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………
●
70 ●
Oficjalny dziewczęcy mundur zuchowy (ZHP)
Zadanie 7. Harcerstwo może być wspaniałą przygodą, dlatego wiele dzieci
chętnie chodzi na zbiórki harcerskie i jeździ na atrakcyjne, lubiane przez nie obozy,
które wcale nie wyglądają tak, jak ten w liście.
Poszukajcie w dostępnych śpiewnikach lub na stronach internetowych znanych
piosenek harcerskich i obejrzyjcie zdjęcie munduru harcerskiego. Zapamiętajcie
pisownię wyrazu harcerz.
Zadanie 8. Napisz krótkie opowiadanie pt. „Dzień na opak”, w którym użyjesz
czasowników z przeczeniem „nie”. Możesz wymyśleć własną treść lub skorzystać z
powyższego pomysłu.
Był trzydziesty drugi lipca. Tego dnia słońce nie wstało o świcie, bo postanowiło
pospać do południa. Nie zrobiło się więc jasno, co mnie wcale nie ucieszyło.
Na dodatek dowiedziałem się, o zgrozo, że nie ma wakacji! Wyobrażacie sobie?
Mama też nie obudziła się i nie poszła do pracy.
●
71 ●
19. Literkowe zabawy.
Dorota Terakowska
Władca Lewawu [fragment]
– Nie jestem Allianinem – znów powtórzył Bartek. – Nie urodziłem się w Wokarku.
Miasto, z którego pochodzę, to Kraków. Oba miasta są podobne, ale są to dwa
całkiem różne miasta! bo nawet Pajęczaki nie chcą mnie atakować! I mam na imię
Bartek! Bartek, nie Ketrab![…]
– Bartek? – podchwycił Kelef. – Wspak? Bartek wspak to właśnie Ketrab… Kraków?
Wokark? Ale dlaczego wspak? Co znaczą te dziwne nazwy?
– Zostawcie go w spokoju – szepnęła Airam. – Mój syn Ketrab wrócił.
I nic więcej się nie liczy. Nie ma znaczenia, jakie imię nadali mu inni ludzie,
bo to jest mój syn.
Zadanie 1.Czym różni się język Allian od języka używanego w Krakowie? Jaka
zasada dotyczy imion i nazw miejsc w języku Allian?
Zadanie 2. Stwórz wizytówkę sławnej osoby pochodzącej z Polski – na przykład
aktora, pisarza, postaci historycznej, polityka. Zapisz na niej imię i nazwisko zgodnie
z zasadami obowiązującymi w kraju Allian. Następnie daj ją koledze lub koleżance, z
którymi pracujesz w parze, i poproś o odszyfrowanie imienia i nazwiska osoby, którą
wybrałeś.
Zadanie 3. Przeczytaj od początku do końca i od końca do początku zamieszczone
poniżej wyrazy. Jaka jest ich charakterystyczna cecha?
● zakaz ● kajak ● Anna ● potop ● zaraz
A teraz czas na czytanie całych wyrażeń:
● Nogawka jak wagon,
● Mamuta tu mam
Zadanie 4.
Wybierzcie w grupie jakieś długie słowo – na przykład trzynastozgłoskowiec,
dwunastopiętrowy, rozkapryszony itp.
Z liter użytych w podanym słowie ułóż jak najwięcej innych słów
●
72 ●
20. Biografia Bartka
Dorota Terakowska
Najpierw opowiem kilka słów o Bartku:
ma trzynaście lat i podobno urodził się w Krakowie,
w domu przy ulicy Skałecznej. Jest jednak zupełnie,
ale to zupełnie sam na świecie. Jak daleko sięga
pamięcią, zawsze mieszkał w domu dziecka. Gdy miał
pięć lat, wychowawcy powiedzieli mu, że jego mama i
tato w dziwny sposób zniknęli bez wieści. Chłopiec
nigdy w to nie uwierzył. Tkwiła w nim jakaś
nieokreślona, ale bardzo głęboka wiara, że jego
rodzice się odnajdą. I nikt ani nic nie mogło mu tej
wiary odebrać.
I właśnie dlatego Bartek co jakiś czas uciekał z domu dziecka, mimo że nie było mu
tam nagorzej. Ani najlepiej. Ot, tak sobie, „do wytrzymania”, jak mówił. Wtedy gdy
uciekał, szukał mamy. Szukał jej po całym Krakowie, najczęściej jednak w pobliżu
Wawelu i ulicy Skałecznej. Dlaczego akurat tam? Nie wiedział, ale tak nakazywał mu
instynkt. Trwało to już osiem lat, i bezskutecznie. Mimo to nie wątpił, że kiedyś
odnajdzie mamę i rozpozna ją, choć nie pamiętał nawet jej twarzy.
Cała ta nieprawdopodobna przygoda, w którą nie mogłam uwierzyć, nie zdarzyłaby
się, oczywiście, gdyby Bartek nie był sierotą. Myślę, że mając mamę, tatę i normalny
rodzinny dom, nigdy nie trafiłby do Wokarku, tajemniczego miasta Allian.
Zaprowadziły go tam tęsknota i marzenie. I dlatego niekiedy zastanawiam się, czy
Wokark nie był miastem utkanym z tęsknoty i marzeń tego chłopca.[…]
Trzynasta podróż w poszukiwaniu Mamy… Bartek jak zwykle najpierw pobiegł na
ulicę Skałeczną.Pokręcił się koło starej kamienicy, która podobno jeszcze przed
dziecięciu laty była jego rodzinnym domem. Na liście lokatorów od dawna nie było
jego nazwiska. A tamto mieszkanie już od siedmiu lat zajmowałam ja. I tylko dlatego
poznaliśmy się z Bartkiem, a nawet polubili.
Historia zniknięcia rodziców chłopca była niejasna. W domu dziecka nie umiano czy
też nie chciano, wytłumaczyć jej w sposób przekonywający.
Na pytania Bartka wychowawcy odpowiadali półsłówkami, najwyraźniej nie mieli
ochoty poruszać tego tematu. Według ich skąpej relacji rodzice czteroletniego
chłopczyka pewnego dnia wyszli z domu i nigdy nie powrócili. Czy można dziwić się,
że gdy tylko Bartek dowiedział się o tym, a miał wtedy dwanaście lat, szukał stale
swojej mamy, nie wierząc w jej śmierć? […]
Zadanie 1.Przeczytaj wyjaśnienie słowa biografia:
Biografia – opis życia i działalności jakiejś osoby.
Biografie sławnych ludzi cieszą się dużym zainteresowaniem czytelników.
Czyją biografię chciałbyś przeczytać? Wyjaśnij, dlaczego dokonałeś takiego właśnie
wyboru.
Zadanie 2. Zapisz pytania, na które musisz odpowiedzieć, by zebrać materiał do
czyjejś biografii.
●
73 ●
Zadanie 3. Stań się biografem lub biografką. Przygotuj się do opracowania małej
biografii Twojej koleżanki lub Twojego kolegi z ławki. Zadaj pytania, które zapisałeś.
Wynik wywiadu zapamiętaj lub zanotuj.
Zadanie 4 Wyobraź sobie, że jesteś twórcą biografii Bartka, głównego bohatera
powieści Doroty Terakowskiej Władca Lewawu. Zbierz jak najwięcej informacji na
temat tego chłopca. Może Ci w tym pomóc podany fragment, ale także znajomość
całej powieści.
Zadanie 5. Co to znaczy, gdy ktoś odpowiada na nasze pytania półsłówkami?
Wymień przykłady takich sytuacji.
Zadanie 6. Podkreśl we fragmencie tekstu zdania, które wyjaśniają, dlaczego
Bartek wyruszał na poszukiwanie swojej mamy.
Zadanie 7. Kto opowiada nam historię Bartka? Znajdź w tekście zdanie, w którym
dowiadujemy się, kto jest narratorem opowieści o Bartku.
Zadanie 8. Osoba, która opowiada historię Bartka, przekazuje nam swoje
wątpliwości: I dlatego niekiedy zastanawiam się, czy Wokark nie był miastem
utkanym z tęsknoty i marzeń tego chłopca. Jak myślisz, dlaczego tak sądzi? Czy
zgadzasz się z jej opinią? Uzasadnij swoją odpowiedź.
Dorota Terakowska
Brodacz – o wdzięcznym imieniu Lorak – wraz z żoną i dwojgiem dzieci mieszkał
przy ulicy Wiślnej. W Wokarku nosiła ona nazwę U Ałsiw. Królewska rzeka płynęła
przez Wokark tak samo jak w Krakowie […]. Jednak Allanie, mimo urody
nadrzecznego krajobrazu, nigdy nie chodzili nad Ałsiw. Było to miejsce najbardziej
złowrogie. Bez względu na porę dnia i nocy królowały tam Pajęczaki.[…]
– Teraz się wyśpij – doradził Lorak. – Masz za sobą dzień pełen mocnych wrażeń,
musisz być porządnie zmęczony.
– Jeszcze jak! – westchnął Bartek – Ale nie wiem, czy mi się to uda. W głowie
wszystko mi kołuje jak na karuzeli! Tyle pytań, tyle zagadek…! Chciałbym wiedzieć,
dlaczego dręczą was Pajęczaki? I kto właściwie mieszka na Wawelu… tfu, na
Lewawie? Czemu tak się tego kogoś boicie? Czemu nie walczycie z Pajęczakami?
Dlaczego ich nie zabijacie?
Lorak wzdrygnął się i spuścił oczy.
– Walczyć? Zabijać? Co ty mówisz, Bartku! Twoje słowa są straszne i nieludzkie.
Allianom obca jest myśl o wszelkiej przemocy…
– Ależ to właśnie wy jesteście ofiarami tej przemocy! – Bartek próbował dyskutować:
– To Pajęczaki atakują was, nie na odwrót, a wy… A wy nic!
– Trudno. Widać los tak chce, a jemu nie wolno się sprzeciwiać. A o to, kto mieszka
na Lewawie, lepiej nie pytaj…
Anna […] zbladła i o mało co nie upuściła talerza.
– Nie mówcie o Nienazwanym… – szepnęła. – On tego nie lubi. Jeszcze spadnie na
nas jakieś nieszczęście, Loraku, powiedz gościowi, że Nienazwany ma prawo zrobić
wszystko, co tylko zechce, ponieważ lepiej wie, co służy naszemu dobru…[…]
– Jak można żyć, nie usiłując choćby poznać zła, które was niszczy, nie próbując go
usunąć!
●
74 ●
Zadanie 9. Dlaczego Allanie boją się chodzić nad Ałsiw? Co przez to tracą?
Zadanie 10. Bartek mówi do rodziny Loraka:
„To wy jesteście ofiarami tej przemocy!”
Wyjaśnij, jak rozumiesz zwrot „być ofiarą przemocy”.
Zadanie 11. Dlaczego Lorak nie chce atakować Pajęczaków?
Wyjaśnij jego zachowanie, rozpoczynając wypowiedź od słów:
„Ja, Lorak, nie chcę walczyć z Pajęczakami, ponieważ…................”.
Zadanie 12. Bartek uważa, że należy sprzeciwić się Nienazwanemu, Lorak
natomiast nie chce walczyć. Komu przyznajesz rację? Uzasadnij swój wybór.
Zadanie 13. Przeczytaj poniżej zamieszczone informacje, dotyczące ludowych
wierzeń:
„ Wymawianie imienia, które jest w istocie „częścią” noszącej go
osoby, może spowodować nagłe jej pojawienie się
(mówi o tym polskie przysłowie „Nie wywołuj wilka z lasu”).
Stąd na przykład nakaz niewymieniania imienia diabła – należy
używać zastępczo jego […] określeń: „on”, „zły”, „kusy” (kulawy).
Piotr Kowalski, Kultura magiczna
Na podstawie tych informacji spróbuj wyjaśnić, dlaczego Allianie nie wymawiali
imienia człowieka zamieszkującego na Lewawie, tylko określali go jako
nienazwanego.
●
75 ●
21. „Kamienie na szaniec”
Aleksander Kamiński (1903-1978)
Pedagog, historyk, działacz harcerski. W czasie okupacji jeden z organizatorów
Szarych Szeregów. Kierował Biurem Informacji i Propagandy Okręgu
warszawskiego AK, stał na czele Małego Sabotażu.
Pochowany na warszawskich Powązkach, obok kwatery Alka, Rudego i Zośki.
Zadanie 1. Wysłuchaj wiersza Juliusza Słowackiego “Testament mój”.
Następnie przeczytaj jedną zwrotkę wiersza na głos:
„Lecz zaklinam: niech żywi nie tracą nadziei
I przed narodem niosą oświaty kaganiec;
A kiedy trzeba, na śmierć idą po kolei,
Jak kamienie, przez Boga rzucane na szaniec!”
Kaganiec - rodzaj oświetlenia: naczynie, wewnątrz którego płonął ogień; częściej
spotyka się formę zdrobn.: kaganek).
szaniec - umocnienie polowe, wyznaczające linię walk; składa się z wału i rowu.
Zadanie 2. Wyjaśnij znaczenie tytułu powieści Aleksandra Kamińskiego w
odniesieniu do zdobytych wiadomości na temat wiersza Juliusza Słowackiego.
Zadanie 3. Znajdź w powieści Aleksandra Kamieńskiego fragmenty opisujące losy
bohaterów przed wybuchem II wojny światowej. Jacy byli i o czym marzyli
bohaterowie „Kamieni na szaniec” przed wojną?
Zadanie 4. Jaki wpływ na bohaterów miały ich doświadczenia związane z czasem
wojny i okupacji? W grupach dokonajcie charakterystyki postaci, uwzględniając ich
dorastanie i przemianę. Każda z grup opracowuje charakterystykę jednego z
bohaterów: Rudego, Zośki lub Alka.
Zadanie 5. Wyjaśnij pojęcie „podziemie”. Uwzględnij oba znaczenia tego wyrazu.
Zadanie 6. Przygotuj opis jednej z akcji podziemia: na przykład pod pomnikiem
Kopernika, pod Arsenałem lub innej. Znajdź miejsce akcji na mapie Warszawy.
●
76 ●
Powstanie warszawskie - 1 sierpnia – 2 października 1944
Miejsce upamiętniające akcję pod Arsenałem
w Warszawie
Pomnik Małego Powstańca
Zadanie 7. Rozważ kwestię: Walczyć z okupantem, czy mu się podporządkować?
W refleksji zastosuj metodę drzewka decyzyjnego.
Zaproś do współpracy koleżankę lub kolegę z ławki. Przedstawcie wyniki swojej
pracy na forum klasy.
Zadanie 8. Napisz krótki tekst na temat: Walczyć z okupantem, czy mu się
podporządkować?
W pracy przedstaw stanowisko bohaterów powieści i swój punkt widzenia.
Aleksander Kamiński
●
77 ●
"Kamienie na szaniec" Fragmenty książki
"Naprzód! - wrzeszczy Zośka nienaturalnym głosem i oderwany od ziemi pędzi ku
furtce.
Odrętwienie znikło. Zerwał się Maciek, pędzą inni. Furtka! Zośka kopie nogą drzwi,
skacze na próg, czując za sobą tupot dziesiątka stóp towarzyszy broni.
Strzał w okna! Wali coś w pierś! Zapiera oddech...
Jak cuglami szarpnięty koń, wspiera się Zośka stopami w deski werandy i powoli
skręca półobrotem. Słania się ku ścianie. A obok, w czującym zwycięstwo pędzie
przebiegają jego ludzie, wpadając do izb. Strzał po strzale...Gęsto... Wrzaski strachu
i wybuchowe krzyki bitewnego upojenia... Głosy stają się coraz dalsze, coraz
cichsze... W głowie wzmaga się szum, przed oczyma blaski i cienie. Czy to się zbliża
postać zwycięskiego Maćka, czy też idzie szaleniec Alek? Nie ... to Długi szybko
nadchodzi od pola, Alek, czy Długi?
Rudy! Rudy! To na pewno on... Złocista , rozwichrzona czupryna - to on! Nareszcie
znów razem, w walce. Kochany... Teraz... ja ... ranny... Bezsilne, omdlałe ciało
osuwa się spod ściany ku ziemi... Zdobycie posterunku żandarmerii w Sieczychach
było jednym z najpiękniejszych zwycięstw Zośki. Całkowicie udana akcja. Tylko
jeden człowiek z całego polskiego oddziału przelał w tej bitwie krew: Zośka."
„Posłuchajcie opowiadania o Alku, Rudym, Zośce i kilku innych cudownych ludziach,
o niezapomnianych czasach 1939 – 1943 roku, o czasach bohaterstwa i grozy.
Posłuchajcie opowiadania o ludziach, którzy w tych niesamowitych latach potrafili żyć
pełnią życia, których czyny i rozmach wycisnęły piętno na stolicy oraz rozeszły się
echem po kraju, którzy w życie wcielić potrafili dwa wspaniałe ideały: BRATERSTWO
I SŁUŻBĘ”.
„Co to jest zacięcie przywódcze? Człowiek obdarzony nim mimo woli wywiera na
otoczenie wpływ zniewalający; ludzie skupiają się wokół niego i w sposób naturalny
ulegają jego życzeniom”.
”Potworność polskiej tragedii wrześniowej polegała na czymś innym: na katastrofie
psychicznej narodu, najzupełniej nie przygotowanego do tego, co się stało. Ogromny
grzech obciąża sumienia polskiej propagandy i polskiego wychowania narodowego
sprzed 1939 roku. Mówiono i pisano tylko naszej potędze i o zwycięstwach – nigdy o
klęskach; w stosunku do wrogów używano tonu niemal wyłącznie lekceważącego, w
instrukcjach i zarządzeniach unikano jak zarazy słów „ewakuacja”, „odwrót””.
„Nierzeczywistość tego, co się działo, wydawała się tak silna, że w mózgach
nieustannie kołatało pytanie: czy to wszystko jest aby prawdą? Czy nie jest tylko
snem?”
”Tak oto bezgraniczna wiara młodości: wiara w siebie samych, wiara w naród, wiara
w słuszność polskiej sprawy i w najwyższą sprawiedliwość – kazała tym młodym
ludziom traktować całą otaczającą ich rzeczywistość jako coś bardzo nierealnego i
przejściowego”.
”Życie byłoby nędzne i zawstydzające – mówił Rudy – gdybyśmy skupiali się tylko na
przygotowaniu do zadań jutra, a nie brali udziału w walce już dziś. Ale życie byłoby
głupie i bezsensowne, gdybyśmy żyli tylko walką dzisiejszą, a nie przygotowywali się
do jutra. Zaś przygotowanie jutra to nie jeden tor, to dwa tory: szkolenie żołnierskie
●
78 ●
do jawnej walki żołnierskiej i szkolenie się naukowe, zawodowe, społeczne do pracy
cywilnej w Polsce. Mam odwagę powiedzieć, że moją osobistą ambicją jest nie tylko
bicie rekordów w Małym Sabotażu, chcę także kiedyś bić rekordy jako technik i
człowiek. Żeby ruszyć z miejsca tę przeklętą bryłę świata, żeby dopomóc do
nadrobienia tych przeklętych zapóźnień nad Wisłą”.
„Ambicji, i to mocnej ambicji, nigdy tym młodym ludziom nie brakowało”.
”Służba w dywersji, jeśli ma być dobrą służbą, wymaga drobiazgowego i dokładnego
wyszkolenia, starannego przygotowania pomocy technicznych, a nade wszystko
cierpliwego i dokładnego rozpoznania. Sam akt dywersyjny trwa chwilę, jego
przygotowanie – całe tygodnie, a nawet miesiące. Bez tych długich tygodni cierpliwej,
nużącej, uporczywej pracy nie ma powodzenia – jest tylko narażanie ludzi.
Służba w dywersji właściwie prowadzona – jest dobrą szkołą poczucia
odpowiedzialności i drobiazgowej dokładności”.
„Alek gasł. Tracił przytomność. Rozumiał już, że gra jego życia dobiega końca.
Rozumiał i nie przestawał się uśmiechać. Jakaż to wielka była gra”.
”Samotność, częsta towarzyszka wewnętrznej siły człowieka – przyciąga i zniewala
otoczenie”.
„Tylko odwaga i zdecydowanie połączone ze spokojem i trzeźwością dają
powodzenie”.
”Jeśli w jakimś człowieku zespolą się zdolności przywódcze z nieprzeciętną
inteligencją i charakterem, formuje się wtedy jednostka, przed którą może nie być
osiągnięć niemożliwych”.
”Umiejętność znoszenia niepowodzeń jest wielką i ważną umiejętnością. Oczywiście
jeśli towarzyszy jej zdolność i chęć do wyciągania nauki z porażek”.
”Istotą każdego cierpienia jest to, że pożąda śmierci jak łaskawej i dobrej
wybawicielki”.
●
79 ●
22. Rozmawiamy o bohaterach powieści
„Duch starej kamienicy”
Zadanie 1. Podpisz rysunki imionami bohaterów powieści Duch starej kamienicy.
..................................
..................................
..................................
..................................
..................................
..................................
..................................
.................................
●
80 ●
..................................
Zadanie 2. Którzy bohaterowie powieści „Duch starej kamienicy” nie zostali
wskazani w Zadaniu 1? Wymień ich.
mrówki, .................................. ....................................... ..............................................
Zadanie 3. Podziel bohaterów książki pod tytułem Duch starej kamienicy na
prawdopodobnych i fantastycznych.
Bohaterowie prawdopodobni
Bohaterowie fantastyczni
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
Zadanie 4. Wybierz trzech bohaterów powieści i przedstaw ich pisemnie – zapisz
najważniejsze wiadomości na ich temat (na przykład –kim są, ile mają lat, jacy są,
jakie mają cechy szczególne).
Zadanie 5. Dokończ zdanie.
Duch Maciek jest bohaterem tytułowym powieści pod tytułem „Duch
starej kamienicy”, ponieważ
…………….……………………………………………………………………
Zapamiętaj:
Bohater tytułowy to taki, który pojawia się w tytule utworu.
Zadanie 6. Odmień wyraz „bohater” w liczbie pojedynczej i mnogiej.
kto jest (są)? bohater, bohaterowie
kogo nie ma?
komu się przyglądam?
kogo widzę?
z kim idę?
o kim myślę?
witaj! witajcie!
●
81 ●
23. Jak wyglądała nauka w Akademii pana
Kleksa?
Jan Brzechwa
Imiona i nazwisko Jan Wiktor Lesman
Data i miejsce urodzenia 15 sierpnia 1898
Żmerynka
Data i miejsce śmierci 2 lipca 1966
Warszawa
Narodowość polska
Dziedzina sztuki literatura dla dzieci i młodzieży
Ważne dzieła Tańcowała igła z nitką
Akademia Pana Kleksa
Akademia Pana Kleksa
Podróże Pana Kleksas
Zadanie 1. Nazwij i opisz lekcje w akademii pana Kleksa, które kojarzą Ci się z
podanymi zdjęciami.
●
82 ●
Na czym polegała
nauka tego przedmiotu?
Nazwa przedmiotu
w Akademii Pana Kleksa
Pewnego dnia pan Kleks przyszedł na lekcję z bardziej niż zwykle
wypchanymi kieszeniami.
- Co pan tam ma, panie profesorze? – spytał Adaś, bo był bardzo ciekawy.
Wtedy pan Kleks wysypał zawartość wszystkich kieszeni na dywan.
Były to kamyczki, na których ktoś zapisał kolorowymi farbami nazwy państw z
ostatniej lekcji geografii.
- Strasznie mi się pomieszały – powiedział zasmucony pan Kleks.
– Trzeba je jakoś poukładać. Potraficie, chłopcy?
Zadanie 2.
Ułóż w kolejności alfabetycznej nazwy podanych państw.
● Anglia, ● Zambia, ● Belgia, ● Dania, ● Francja, ● Uganda, ● Gwatemala, ●
Iran, ● Kuba, ● Liban, ● Maroko, ● Nigeria, ● Estonia, ● Peru ● Turcja, ●
Szwecja, ● Jemen, ● Włochy, ● Holandia, ● Oman, ● Łotwa, ●Rumunia, ● Chile
Kiedy chłopcy ułożyli w porządku alfabetycznym wszystkie nazwy państw,
pan Kleks podrapał się w głowę i zaczął wyjmować z kieszeni spodni następne
kamienie.
- Ktoś okradł te kamienie z liter! – zawołał. – To niesłychane! To oburzające!
- Proszę się nie martwić, kochany panie profesorze.
Wpiszemy brakujące litery i wszystko będzie po staremu.
- Naprawdę? To też potraficie? – uradował się pan Kleks.
– Kamień spadł mi z serca.
Zadanie 3.
W podanych nazwach miast polskich uzupełnij brakujące pierwsze litery i wszystkie
●
83 ●
samogłoski. Każde z miast zaczyna się na kolejną literę alfabetu.
Komu uda się odgadnąć najwięcej nazw miast?
- Świetnie się spisaliście – rzekł bardzo zadowolony pan Kleks.
– A teraz nagroda: wasza ulubiona lekcja.
- Hurra! Kleksolekcja! Dziękujemy! – krzyknęły chórem dzieci.
●
84 ●
Zadanie 4.
Napisz, z czym kojarzą Ci się podane kleksy.
…………………………………………………………………………………………………
- A w jakich baśniach ostatnio byliśmy z wizytą? – spytał pan Kleks, przecierając
swoje okulary.
- Ma się rozumieć, w samych ulubionych – odparł Adaś.
Zadanie 5.
Zapisz tytuły swoich trzech ulubionych baśni.
…………………………………………………………
…………………………………………………………
…………………………………………………………
…………………………………………………………
Zadanie 6.
Zaplanujcie wspólnie własną kleksolekcję, którą poprowadzą uczniowie.
●
85 ●
24. Poznajemy baśń pt. „Kwiat paproci”
Kwiat paproci
(na podstawie baśni Józefa Ignacego Kraszewskiego)
Od wieków wiadomo, że w noc
Świętego Jana, która najkrótsza jest
w całym roku, kwitnie paproć, a kto
jej kwiat znajdzie, urwie i schowa,
ten wielkie szczęście mieć będzie.
Noc ta jest tylko jedna w roku,
niezmiernie krótka, i paproć w
każdym lesie tylko jedna zakwita, a to w takim zakątku, tak ukryta, że
wielkiego trzeba szczęścia, aby na nią trafić. Ci, co się na cudach
znają, mówią, że droga do kwiatu bardzo jest trudna i niebezpieczna,
że różne strachy przeszkadzają, bronią, nie dopuszczają i
nadzwyczajnej odwagi potrzeba, aby zdobyć ten kwiat. Kwiat ten
rozpoznać trudno, bo jest maleńki, brzydki, niepozorny, a dopiero
urwany przemienia się w cudownej piękności kielich. W noc
świętojańską kwitnie krótko, póki kur nie zapieje, a kto go zerwie, ten
będzie miał, co zechce. Tak ludzie bają, a w każdej baśni jest ziarenko
prawdy.
Pewnego czasu był sobie chłopak, któremu na imię było Jacuś. We wsi
przezywali go ciekawym, że zawsze szperał, szukał, słuchał.
Trafiło się raz, że gdy wieczorem przy ogniu siedzieli, baba, która
wszystko wiedziała, zaczęła opowiadać o tym kwiecie paproci.
Opowiadała tak, jakby go sama widziała. Gdy skończyła. Jacuś
powiedział sobie:
– Niech się dzieje, co chce, a ja kwiat ten muszę znaleźć. Znajdę go, bo
człowiek, kiedy chce mocno, zawsze w końcu postawi na swoim.
Przez kilka miesięcy o niczym nie myślał, tylko o tym.
Wreszcie nastała noc, na którą tak czekał. Jacuś włożył białą koszulę i
wyruszył do lasu.
W lesie wszystko było jakieś inne niż za dnia. Pnie drzew zrobiły się
ogromnie duże. Ciemno było, choć oko wykol, a wśród tych ciemności
●
86 ●
coraz to świeciła para oczu jakichś patrzących na niego, jakby go zjeść
chciały, mieniących się żółto, zielono, czerwono, biało – i nagle
gasnących. Ale Jacuś się ich nie uląkł. Wiedział, że one go tylko
nastraszyć chciały i pomrukiwał, że to strachy na Lachy!
Po chwili napotkał moczary i błota. Musiał skakać z jednej kępy trawy
na drugą, żeby w nich nie utonąć. A kiedy spoglądał za siebie, kępy
wyglądały z błota jak ludzkie głowy. Wtem zauważył ogromny krzak
paproci wielki jak dąb, a na jednym jego liściu świecił się niczym
brylant, kwiatuszek. Pięć w nim było listków złotych, w środku zaś oko
śmiejące się, obracające ciągle jak młyńskie koło. Jacusiowi serce zabiło,
rękę wyciągnął i już miał schwycić kwiat, gdy nagle – kur zapiał.
Kwiatek otworzył wielkie oko, błysnął nim – i zgasnął. Śmiechy
rozległy się dokoła, ale czy to liście szemrały, czy się coś śmiało, czy
żaby skrzeczały, tego Jacuś nie wiedział, bo zaszumiało mu w głowie i
upadł na ziemię.
Przez cały rok tylko o tym dumał, ale nikomu nic nie mówił. Za rok
znowu koszulę włożył białą – i gdy inni do ognisk poszli, on ruszył w
las.
Myślał, że znowu będzie musiał przedzierać się jak za pierwszym
razem, ale ten sam las i ta sama droga zrobiły się zupełnie inne.
Wysmukłe sosny i dęby stały porozstawiane szeroko na gołym polu, Od
jednego drzewa do drugiego było bardzo daleko. Pomiędzy drzewami
rosło wiele paproci. Z początku było ich po kostki, potem po kolana, po
pas, po szyję – i utonął w nich w końcu, bo go przerosły… Wydawało
mu się, że szedł rok cały. Kwiatu nigdzie nie było. Nie zawrócił jednak
i szedł dalej.
Aż patrzy, świeci z dala kwiatek, pięć listków złotych dokoła, a w
środku oko obraca się jak młyn. Jacuś podbiegł, rękę wyciągnął, znowu
kur zapiał i znikło widzenie. Ale już teraz nie padł ani nie omdlał,
tylko siadł na kamieniu. Z początku chciał się rozpłakać, potem gniew
poczuł i wzburzyło się w nim wszystko.
– Do trzech razy sztuka! – zawołał. A że czuł się zmęczony, położył
się na mchu i zasnął.
Przyśnił mu się kwiatek o pięciu listkach, z oczkiem pośrodku.
– A co? Masz już dosyć, – mówi do niego – będziesz ty mnie
●
87 ●
prześladował?
– Co raz powiedziałem, to się musi stać – mruknął Jacuś.
Przez cały rok, nic nie mówiąc nikomu, myślał ciągle, jak kwiat dostać.
Po roku znowu koszulę wdział białą i pobiegł do lasu.
Tym razem las był taki jak zawsze, nic się już w nim nie zmieniło.
Ścieżki i drzewa były znajome, a paproci nigdzie ani na lekarstwo. Ale
lżej mu było znajomymi ścieżkami iść w gąszcze, gdzie pamiętał, że
paprocie rosły… Znalazł je, ale kwiatu nigdzie ani śladu. Po jednej
łaziły robaki, na drugiej spały gąsienice. Już miał Jacuś z rozpaczy
porzucić szukanie, gdy tuż pod nogami zobaczył kwiatek, pięć listków
miał złotych, a w środku oko świecące. Wyciągnął rękę i pochwycił go.
Zapiekło go jak ogniem, ale nie puścił kwiatka, trzymał go mocno.
Kwiat w oczach rosnąć zaczął, a taki był jasny, że Jacuś musiał
powieki przymykać, bo go oślepiał. Wtem głos się odezwał do niego:
– Wziąłeś mnie na szczęście, ale pamiętaj, że kto mnie ma, ten może
mieć wszystko, co chce, tylko z nikim swoim szczęściem dzielić mu się
nie wolno.
Jacusiowi tak się w głowie z wielkiej radości zaćmiło, że niewiele na
ten głos zważał.
„Co mi tam! – rzekł w duchu – byle mnie na świecie było dobrze …”
Z czapką na bakier, podśpiewując, powracał do domu. Droga przed
nim świeciła jak pas srebrny, drzewa ustępowały, krzaki się odchylały,
kwiaty kłaniały mu się do ziemi, stąpał z podniesioną głową i myślał,
czego ma zażądać. Zachciało mu się najpierw pałacu, wioski ogromnej,
służby licznej. Ledwie o tym pomyślał, znalazł się na skraju lasu, ale w
okolicy zupełnie mu nieznanej. Spojrzawszy do lustra, poznać się nie
mógł. Ubrany był w najdroższy strój, buty miał ze złotymi
podkówkami, koszulę z najcieńszego płótna. Obok niego stał powóz,
sześć koni białych, służba – kamerdyner podał mu rękę i kłaniając się,
usadził go w karecie. Jacuś nie wątpił, że do pałacu go wiozą. W
mgnieniu oka powóz był pod gankiem, na którym czekała liczna służba.
Tylko nie było nikogo znajomego, żadnego przyjaciela, wszystkie
twarze nieznane, jakby przestraszone. Miał za to na co patrzeć,
wszedłszy do środka… Co to był za przepych i jaki dostatek! Tylko
ptasiego mleka brakowało.
– No! Będę teraz używał! – rzekł Jacuś i poszedł spać.
●
88 ●
Nie wiedział, ile godzin przeleżał. Obudził się, gdy mu się strasznie
jeść zachciało. Stół był zastawiony, gotowy i taki niezwykły, że co
Jacuś pomyślał, to mu się na półmisku samo pokazywało.
Po śniadaniu poszedł do ogrodu. Otaczał go świat zupełnie mu obcy,
inny, piękny, wspaniały, ale nie jego. Jakoś mu zaczynało być
markotno. Gdy się jednak ludzie zbiegać zaczęli, kłaniać mu nisko i
spełniać wszystko, czego tylko zażądał – Jacuś o wsi rodzinnej, o
chacie i rodzicach zapomniał.
Nazajutrz zaprowadzono go do skarbca, gdzie stosami leżało złoto,
srebro i diamenty.
Pomyślał sobie Jacuś: „Gdybym to ja mógł jedną garść posłać ojcu i
mamusi, braciom i siostrom”.
„Mój miły Boże! – rzekł sobie w duchu – A dlaczego mam się o kogoś
troszczyć albo koniecznie pomagać; czy to oni rozumu i rąk nie mają?
Niechaj każdy sobie idzie i szuka kwiatu”.
I tak żył sobie Jacuś dalej. Budował wciąż nowe pałace, ogród
przerabiał, konie siwe zmieniał na kasztanowate, a kare na bułane,
posprowadzał dziwy z końca świata, stroił się w złoto i drogie
kamienie, do stołu mu przywozili przysmaki zza morza, aż w końcu
sprzykrzyło się to wszystko.
Najgorzej, że nie miał co robić, bo mu nie wypadało ani siekiery wziąć,
ani grabi. Nudzić się poczynał wściekle, a na to innej rady nie znał,
tylko ludzi męczyć.
Upłynął tak rok jeden i drugi – miał wszystko, czego dusza
zapragnęła, a szczęście to mu się wydawało czasem tak głupie, że mu
życie brzydło. Najbardziej go gnębiła tęsknota do swojej wioski, do
chaty i rodziców.
Pewnego dnia postanowił tam pojechać. Gdy zatrzymał się przed
znanym mu dobrze podwórkiem, o mało się nie rozpłakał. Wszystko to
było takie jak przed kilku laty, ale postarzałe, a po tych
wspaniałościach, do których nawykł, jeszcze mu się nędzniejszym
wydawało.
Jacuś wysiadł z powozu. Pierwszy przywitał go w podwórku stary
Burek, jeszcze chudszy niż niegdyś, z sierścią najeżoną. Szczekał na
niego zajadle i go nie poznawał. W progu chaty stała matka, ale i ona
go nie poznawała. Jacusiowi serce zabiło wzruszeniem wielkim.
●
89 ●
– Mamusiu – zawołał – to ja, wasz Jacek!
Na głos ten drgnęła staruszka i potrząsnęła głową.
– Jacuś? Wolne żarty, jaśnie panie! Tamtego już na świecie nie ma.
Gdyby żył, toby przez lat tyle do biednych rodziców się zgłosił, a gdyby
jak wy we wszystko opływał, z głodu nie dałby im umrzeć. Jacuś miał
serce poczciwe i nie chciałby szczęścia, którym by się nie mógł
podzielić.
Zawstydził się mocno Jacuś, oczy spuścił. Kieszenie miał pełne złota,
ale co ręką sięgnął, żeby go garść rzucić w fartuch matce, to strach go
brał, że wszystko utraci. I stał tak, upokorzony, zawstydzony, a matka
na niego spoglądała.
Po chwili z chaty wyszli rodzeństwo i ojciec. Jacusiowi serce zmiękło,
ale jak spojrzał na swój powóz, konie, ludzi, jak pomyślał o pałacu,
znowu stwardniało – i poczuł, że kwiat paproci leżał na nim jak
pancerz żelazny. Odwrócił się od starej matki, nie mówiąc słowa, nie
patrząc i wolnym krokiem odszedł, słysząc tylko za sobą wściekle
ujadającego Burka.
Siadł do powozu i kazał woźnicy jechać z powrotem do swojego raju.
Ale słowa starej matki brzmiały mu w uszach jak przekleństwo.
Powróciwszy do pałacu, kazał kapeli grać, tańcować, zastawiać stoły
– upił się nawet, ale to nie pomogło.
Przez cały rok w sercu jakby kamień dźwigał.
Nie mógł w końcu wytrzymać, po roku znowu pojechał do wsi swojej i
chaty.
Wszystko było jak dawniej tylko jeszcze biedniejsze: dach, drabina,
wrota i Burek z sierścią najeżoną – ale matka nie wyszła z chałupy. W
progu pokazał się najmłodszy brat, Maciek.
– A matka gdzie? – zapytał przybyły.
– Leży chora.
– A tatuś?
– Umarł.
Wszedł Jacuś do chaty.
Stara matka leżała w kątku na łóżku. Podszedł do niej Jacuś,
popatrzyła na niego, nie poznała go. Mówić jej trudno było, a on o nic
●
90 ●
pytać nie śmiał. Serce mu się krajało. Już sięgał do kieszeni, aby
złotem sypnąć na ławę – ale dłoń mu się ścisnęła, strach go paskudny
ogarnął, że własne szczęście utraci. Niegodziwy Jacuś począł
mędrkować.
– Starej już się niewiele na świecie należy, a ja jestem młody. Ona się
długo męczyć nie będzie, a przede mną życie, świat, panowanie.
I wyrwał się z chaty do powozu, do pałacu, ale przybywszy tu,
zamknął się i płakał. Pod żelaznym pancerzem na piersi, który włożył
na niego kwiat paproci, związane i skrępowane budziło się sumienie i
gryzło mu serce. Więc kazał kapeli grać i pić zaczął, aby zagłuszyć to
sumienie. Nic nie pomagało. W uszach ponad wszystkie wrzaski
brzmiało: „Nie ma szczęścia dla człowieka, jeżeli się nim z drugim
podzielić nie może!”
Rok nie upłynął, aż Jacuś wysechł jak szczapa, wyżółkł jak wosk. W
końcu po kolejnej nocy bezsennej, nakładłszy złota w kieszenie, kazał się
wieźć do chaty. Postanowił, że choćby miał wszystko stracić, to matkę i
rodzeństwo poratuje.
– Niech się dzieje, co chce! – rzekł. – Dłużej tak żyć nie mogę.
Znowu stanęły konie przed chatą.
Wszystko tu było jak przedtem, ale w progu chaty żywej duszy nie było.
Jacuś pobiegł do drzwi, zajrzał przez okno – chata była pusta. Wtem
żebrak, stojący u płota, zawołał:
– Czego tam szukacie, jasny panie? Chata pusta, wszyscy umarli z
biedy, z głodu i choroby.
Stanął jak skamieniały ów szczęśliwiec w progu. „Z mojej winy
zginęli – rzekł w duchu – niechże i ja zginę!” Ledwie to rzekł, ziemia
się otworzyła i zniknął Jacuś – a z nim nieszczęsny kwiat paproci,
którego dziś już na próżno szukać po świecie.
Opracowała: Agnieszka Suchowierska
●
91 ●
Zadanie 1. Czy podoba Ci się baśń pt. Kwiat paproci? Napisz kilka zdań o swoich
wrażeniach z lektury. Użyj podanego słownictwa. Możesz zmieniać formę podanych
wyrazów:
ciekawy – zaciekawiło
wciągający - wciągnęło
nudny – znudziło
interesujący - zainteresowało
nużący – znużyło
Moim zdaniem…
Według mnie… Sądzę, że… Uważam, że…
…………………………………………………………………
…………………………………………………………………
…………………………………………………………………
…………………………………………………………………
…………………………………………………………………
…………………………………………………………………
…………………………………………………………………
…………………………………………………………………
Zadanie 2. Liczba „trzy” jest w baśniach liczbą magiczną.Co zdarzyło się trzy razy
w baśni pod tytułem Kwiat paproci?
………………………………………………………………..............................................…
………………………………………………………………..............................................…
Zadanie 3. Czy potrafisz wymienić tytuły innych baśni, w których występuje
magiczna liczba trzy (np. trzech synów, trzy życzenia, trzy próby)?
………………………………………………………………..............................................…
………………………………………………………………..............................................…
Zadanie 4. Co zgubiło Jacusia? Dlaczego, chociaż miał wszystko, nie czuł się
szczęśliwy?
………………………………………………………………..............................................…
………………………………………………………………..............................................…
Zadanie 5. Kiedy Jacuś żył w pałacu, doznawał wielu bardzo różnych uczuć.
Wyjaśnij, w jakich okolicznościach i dlaczego przeżywał poniższe uczucia:
●
92 ●
Przykład:
strach – Jacuś bał się, że gdy pomoże rodzicom, straci swoje wszystkie skarby
szczęście, zadowolenie, tęsknota, przerażenie,
wyrzuty sumienia, nuda, niedowierzanie
Zadanie 6. Znajdź morał baśni (który jest w niej zapisany kilka razy). Przepisz go
ładnie w cudzysłowie, zaczynając od dużego, kolorowego inicjału.
Inicjał – pierwsza, ozdobna litera jakiegoś tekstu
………………………………………………………………..............................................…
………………………………………………………………..............................................…
.
Zadanie 7. Czy umielibyście być szczęśliwi, nie mogąc podzielić się z nikim swoim
szczęściem? Porozmawiajcie na ten temat.
●
93 ●
25. Jakie cuda prezentowali przed cesarzem
cudzoziemscy czarodzieje?
Bolesław Leśmian
Baśń o zaklętym rumaku (fragment)
Każdemu, kto jest znawcą bajek z tysiąca i jednej
nocy, wiadomo od dawna, że w Persji Nowy Rok
przypada na wiosnę. U nas – na zimę, a tam – na
wiosnę. Pierwszy dzień wiosny jest jednocześnie
pierwszym dniem roku. Persowie kochają słońce i
kwiaty i dlatego też rozpoczynają swój rok wówczas,
kiedy na świecie jest dużo słońca i dużo kwiatów. W
dniu owym na całej ziemi perskiej odbywa się
wielkie święto. To bardzo przyjemnie, kiedy
nadchodzi wielkie święto i dzieją się rozmaite czary.
Trzeba bowiem zauważyć, że w Persji jest wielu
rozmaitych czarowników, szczególniej w głównym
mieście – stolicy Persji, która się nazywa – Szyraz.
W takim właśnie dniu, na Nowy Rok, w Szyrazie
odbywało się wspaniałe święto. Na ogromnym placu
przed pałacem królewskim ustawiono wysoki tron, rzeźbiony ze złota
wydobytego niegdyś z Sezamu. Na tym tronie zasiadł sam król w płaszczu
purpurowym i w koronie gęsto nabijanej brylantami. Ciekawi poddani starannie
zadzierali nosy do góry, ażeby zajrzeć w oślepiający blask korony królewskiej.
Ale promienie słońca, odbite od brylantów, trafiały im wprost na twarze i
przypiekały nosy ciekawie zadarte do góry.
Po bokach tronu stali rycerze i dworzanie, a na przedzie stali muzykanci
nadworni. Muzykanci byli dumni ze swoich złotych i tajemniczych
instrumentów i z tego, że ich nauczono grać na tych instrumentach rozmaite
melodie. Grali tak zawzięcie i tak skocznie, i tak do tańca, że nie tylko wszyscy
poddani, ale nawet sam król nie mógł wytrzymać ani usiedzieć na miejscu i z
lekka poruszał się na złotym tronie w takt muzyki. Wszyscy się poruszali i
nucili półgłosem.
Poddani nucili bez słów, a król nucił takie słowa:
– Przepraszam was, moi poddani, za to, że, zamiast nikogo nie słuchać,
słucham waszej gry na złotych instrumentach i poruszam się w takt waszej
muzyki.
Tak nucił król. Tymczasem coraz większe tłumy gromadziły się na placu, bo
każdy chciał zobaczyć króla, muzykantów i Nowy Rok.
Wówczas podchodzili do króla rozmaici ludzie z rozmaitych krain, żeby się
pochwalić magicznymi wynalazkami i czarnoksięskimi odkryciami. Taki był
bowiem obyczaj w Persji, że na Nowy Rok pokazywano królowi cuda i dziwy,
nieznane dotąd nikomu.
Najpierw stanął przed królem Arab w białym turbanie i w białym płaszczu. Arab
pokazał królowi zwierciadło magiczne.
Ktokolwiek zajrzał do tego zwierciadła, ten zamiast własnej twarzy widział
twarz swego prapradziada. Prapradziad kiwał w zwierciadle głową na
●
94 ●
powitanie i uśmiechał się, zupełnie jak żywy. Królowi zwierciadło magiczne
bardzo się podobało.
Kupił je i kazał natychmiast złożyć do swego skarbca. Potem zbliżył się do
tronu młody Syryjczyk i położył przed królem zaklętego dukata. Dukat był złoty
i miał tę właściwość, że ktokolwiek wsunął go do kieszeni, ten natychmiast
dostawał na twarzy mocnych rumieńców. Królowi bardzo się ten dukat podobał
i też go kazał złożyć do swego skarbca.
Po Syryjczyku zjawił się Pers i rozwinął przed królem wielki dywan. Dywan był
utkany z tej samej purpury, która się pali na obłokach wieczorem, kiedy słońce
zachodzi. Dość było rozesłać ten dywan w pokoju, żeby natychmiast słyszeć,
jak słońce, zachodząc, opowiada złote i purpurowe bajki, pełne złotych i
purpurowych strachów. Żaden człowiek nie umiałby opowiedzieć takich bajek!
Królowi dywan bardzo się podobał, kupił go i kazał złożyć do skarbca.
I wielu jeszcze innych czarowników pokazywało królowi różne cuda i dziwy. A
gdy już wszyscy wszystko pokazali, król dał znak dłonią, że uroczystość
skończona. Muzykanci przestali grać na złotych instrumentach. Czarownicy
wyruszyli z powrotem w drogę – każdy do swojej ojczyzny. Poddani zaczęli się
rozchodzić do domu. Wtem – nagle – ni stąd, ni zowąd – wysunął się z tłumu
jakiś Indianin. Indianin prowadził za uzdę pięknego rumaka, na którym
błyszczał złoty czaprak i złote siodło. Rumak był wyciosany z drzewa, ale tak
dobrze i dokładnie, że nie tylko wyglądał jak żywy, lecz naprawdę się poruszał,
wywracał ogniste ślepia, rozdymał nozdrza i dzwonił złotymi kopytami o ziemię
tak zgrabnie i tak naumyślnie, jakby chciał przy tym powiedzieć: „Czy
słyszycie, jak ładnie dzwonię?”.
Wszyscy spojrzeli na Indianina i on spojrzał na wszystkich. Wszyscy na jego
widok uczuli jakąś trwogę, ale on żadnej trwogi nie uczuł. Szybko i nagle
razem z rumakiem zbliżył się do króla, padł przed nim czołem na ziemię, bo
tak kazał obyczaj, potem powstał, wskazał dłonią swego rumaka i rzekł z
tajemniczym uśmiechem na twarzy:
– Królu, zbliżam się do ciebie ostatni, ale zadziwię ciebie cudem największym
ze wszystkich cudów! Tym cudem jest – mój rumak.
Spójrz tylko na niego, a zobaczysz, że mówię
prawdę.
Król spojrzał na rumaka i rzeczywiście był
zachwycony jego widokiem. Wszakże ukrył przed
Indianinem swój zachwyt, bo chciał pokazać, że jest
znawcą cudów i że już nieraz widywał daleko
wspanialsze dziwy. Żeby to pokazać – zmrużył oczy,
skrzywił usta i rzekł z przekąsem:
– Już nieraz widywałem daleko wspanialsze dziwy,
bo jestem królem, a nie byle jakim włóczęgą.
Wprawdzie twój koń jest bardzo dobrze i dokładnie
rzeźbiony w drzewie, ale znam rzeźbiarzy, którzy
potrafią wyrzeźbić takiego samego, a nawet
piękniejszego konia.
Indianin, słysząc te słowa, znowu się uśmiechnął tajemniczo i odpowiedział
królowi:
–Ten koń nie tylko ma piękny wygląd, ale posiada zdolności czarodziejskie.
●
95 ●
Jest to koń naprawdę czarodziejski, niepodobny do innych, zwyczajnych koni.
Znam jeden taki sekret, że mogę mego rumaka przymusić do bardzo
szybkiego biegu. Ten, kogo nauczę mego sekretu, może tak samo jak ja
jeździć na moim rumaku. My, czarnoksiężnicy, lubimy wszystko robić po
czarnoksięsku. Nudzi nas zwyczajna jazda na zwyczajnym koniu. Daleko
większą przyjemność sprawia nam zaklęta jazda na rumaku zaklętym. Jeżeli
Wasza Królewska Mość życzy sobie tego, to natychmiast mogę dosiąść mego
rumaka i wypróbować go przed oczyma Waszej Królewskiej Mości i
wszystkich poddanych.
– Dobrze – zawołał król – życzę sobie tego, bo chcę się przekonać naocznie,
czy twój rumak jest naprawdę rumakiem zaklętym. Pamiętam, że niańka, kiedy
byłem małym chłopcem, opowiadała mi pewnej nocy bajkę o rumaku zaklętym.
Może to jest ten sam rumak z tej samej bajki. A choćby nawet był rumakiem z
jakiejś innej bajki, w każdym razie chcę, żebyś go dosiadł w moich oczach.
Indianin natychmiast dosiadł rumaka, poprawił się w złotym siodle, ściągnął
złote cugle i zapytał króla z tym samym tajemniczym
uśmiechem:
– Królu, dokąd mi teraz każesz pojechać?
Król długo się namyślał, aż wreszcie rzekł:
– Widzisz tam – przed nami – za miastem – w pustyni
daleką górę. Ta góra jest tak daleka, że nie widać jej
wyraźnych kształtów. Widać tylko błękitną mgłę. Ale
ta mgła błękitna jest właśnie górą, bardzo oddaloną
od naszych oczu. Słońce teraz oświetla ową górę, a
właściwie ową mgłę błękitną. Oświetlona słońcem
mgła błękitna wygląda jak złota. Skieruj swego
rumaka do owej mgły złotej, która jest mgłą błękitną,
a gdy się zbliżysz do niej – zmieni się w górę. U
podnóża góry rośnie palma. Znam wszystkie liście tej
palmy, bo sam ją własnoręcznie zasadziłem. Zerwij
jeden liść palmowy i przywieź mi go z powrotem na
dowód, żeś był u podnóża góry.
Ledwie król wyrzekł te słowa, Indianin natychmiast przykręcił śrubkę ukrytą na
szyi konia, pod grzywą. Czarodziejsko nakręcony koń uniósł się wraz z
Indianinem w powietrze. Uniósł się tak szybko, że od razu znikł w obłokach. I
król, i jego poddani krzyknęli ze zdziwienia i szeroko otworzyli usta i oczy. Nie
zdążyli jeszcze przymknąć ust i oczu, a już zobaczyli w obłokach
powracającego konno Indianina. Indianin szybko spuszczał się z obłoków na
ziemię. Skierował konia na plac – przed tron królewski. W jednej dłoni trzymał
cugle, a w drugiej liść palmowy, zerwany u podnóża góry.
Zatrzymał rumaka przed królem, zeskoczył z siodła na ziemię, padł czołem do
stóp królewskich i złożył wielki liść palmowy.
– Tak – zawołał król, zachwycony tym niezwykłym cudem – to jest na pewno
ten sam rumak zaklęty, o którym opowiadała mi moja niańka, kiedy byłem
jeszcze małym chłopcem! Jest to bezwarunkowo najpiękniejszy rumak z
najpiękniejszej bajki!
Chcę koniecznie kupić od ciebie tego rumaka! Dam ci w zamian tyle dukatów,
ile tylko zażądasz!
●
96 ●
Zadanie 1. Jakie przedmioty zaprezentowali królowi czarodzieje z różnych krain?
Połącz liniami właściwą osobę z właściwym cudownym przedmiotem.
Opowiedz o właściwościach każdej z tych rzeczy.
Pers
Arab
Syryjczyk
lustro
dywan
dukat
Zadanie 2. W baśni wymieniono wiele nazw ludzi. Wypisz wyrazy nazywające ich i
pogrupuj je w tabelce, a następnie wyciągnij wniosek.
Uzupełnij tabelę.
Rzeczowniki nazywające ludzi
– pisane z małej litery (nazwy pospolite)
Rzeczowniki nazywające ludzi
– pisane z wielkiej litery (nazwy własne)
Nazwy mieszkańców państw piszemy ……………………………………………………
Ciekawe:
Kiedy Kolumb dopłynął do wybrzeży Ameryki, był przekonany, że to Indie.
Dlatego nazwał mieszkańców Ameryki Indianami. I tak już zostało:
w Ameryce mieszkają Indianie, a w Indiach żyją Hindusi.
Indianie
Hinduska
●
97 ●
Zadanie 3. Czy przedmioty, które kupił podczas uroczystości król, były
pożyteczne?Komu i czemu służyły?
Zadanie 4. Wymyśl i krótko opisz dwa cudowne przedmioty, które byłyby
pożyteczne dla wielu ludzi lub zwierząt.
Wzór:
Lustro – każdy, kto spojrzy w to lustro, widzi w nim twarz bliskiej osoby, która ma
jakiś kłopot i potrzebuje pomocy.
……………………………………………………………………………………….................
........................................................................................................................................
…………………………………………………………………………………..……...............
........................................................................................................................................
Zadanie 5. Wyobraź sobie, ze jesteś jednym z gości zaproszonych przez króla na
uroczystość – Polakiem prezentującym pewien przedmiot o niezwykłych
właściwościach. Opisz go królowi tak, aby się nim zachwycił. Możesz wykorzystać
przykłady z Zadania 4.
Pamiętaj, że jesteś na bardzo eleganckim przyjęciu i mówisz do samego króla.
Zadanie 6. Przedmioty posiadające czarodziejską moc występują w baśniach
bardzo często. Napisz, z jakich baśni pochodzą następujące przedmioty i jakie mają
właściwości. Dodaj własne przykłady.
zatrute jabłko – ………………………………………………………………………………
czarodziejska różdżka – ……………………………………………………………………
zwierciadło –
………………………………………………………………………………………
trzewiczki – …………………………………………………………………………………
stoliczek – ……………………………………………………………………………………
dywan – ……………………………………………………………………………………
Ciekawe:
Jeśli chcesz się dowiedzieć, co się stało z zaklętym rumakiem, przeczytaj
książkę Bolesława Leśmiana Baśń o zaklętym rumaku .
(można ją znaleźć w internecie).
●
98 ●
26. Czytamy opowiadanie pt. „Czar dla mamy”
Joanna Papuzińska
Nasza mama czarodziejka
Czar dla mamy
Od rana do wieczora gospodarowaliśmy w kuchni, a mama odpoczywała.
Były to jej imieniny, a u nas w domu jest taki zwyczaj, że tego dnia mama nie
może nawet dotknąć się żadnej roboty.
Usiedliśmy do kolacji przy odświętnie nakrytym stole. Czekaliśmy na tatę,
który znów na kilka dni wyjechał i właśnie dziś wieczorem miał wrócić.
Opowiadaliśmy sobie różne historie.
Najwięcej mówił, jak zawsze, nasz najstarszy brat. Wyczytywał on z gazet
wszystko o nowych wynalazkach i maszynach, a potem opowiadał nam to.
– Czy słyszeliście o poduszkowcach? – zapytał.
Nie słyszeliśmy o tym nigdy, więc nasz najstarszy brat opowiedział nam o
nowych latających pojazdach, które tak właśnie się nazywają.
Naszej mamie najbardziej podobało się to, że poduszkowce latają nisko nad
ziemią, nie tak jak samoloty.
Wyobrażacie sobie? To dopiero byłoby przyjemnie przelecieć się nad miastem
w taki piękny wieczór jak dzisiejszy! Zobaczyć je z góry, jakby się było
gołębiem lub jaskółką! Chciałabym, żeby nam się coś takiego zdarzyło.
Nie musiałby to nawet być poduszkowiec, wystarczyłaby zwykła poduszka!
W tej samej chwili, gdy mama wypowiedziała to życzenie, nasz tapczan jęknął,
stęknął. Wieko podniosło się. Wyskoczyły z niego po kolei nasze poduszki i
zawisły w powietrzu.
– Szalona okazja! – ucieszyła się mama. – Widać to jakiś prezent imieninowy
dla mnie. Siadajmy!
Lecz nim wdrapaliśmy się na poduszki, w drzwiach stanął tata. A trzeba
powiedzieć, że nasz tata nigdy nie przepadał specjalnie za czarami.
– Co tu się dzieje? – zawołał. – Co znowu wyrabiacie?
– Wybieramy się na spacer! – krzyknął nasz najmłodszy brat. – Siadaj z nami!
– O, nie! Macie coraz bardziej szalone pomysły! Co powiedzą ludzie, gdy
●
99 ●
zobaczą cię, Marysiu, fruwającą nad rynkiem?
Tymczasem z tapczanu wyskoczyła już piąta poduszka i leciała prosto na tatę.
– Nic z tego – powiedział tata. Zresztą będzie mi potem dokuczał reumatyzm,
jak mnie za bardzo przewieje. Lećcie sobie sami, skoro już musicie.
– Cztery nasze poduszki, gdyśmy tylko na nich usiedli, wypłynęły przez okno
na dwór. Wyminęliśmy krzaki jaśminu, kwitnące w ogródku i zaczęliśmy
wznosić się do góry.
Gdy byliśmy na wysokości czubków topoli, coś nagle zafurczało za nami.
To doganiał nas tatuś na swojej poduszce.
– Niech tam, ja z wami! Przecież dziś imieniny mamy!
I dalej polecieliśmy już wszyscy.
Naokoło była ciemna, ciepła, pachnąca noc. Poszewki i falbanki furkotały na
wietrze, tak jakby każda poduszka miała swój motorek. Tuż – tuż pod nami
migotało światełkami nasze miasto. Widać było w mroku domy, dzwonnicę,
park, naokoło – pola, a dalej czarne plamy lasów.
– Patrzcie, dopiero teraz widać, że mieszkamy naprawdę w małym miasteczku
– powiedziała mama.
– Patrzcie, tymi poduszkami można sterować! – zawołał tata. – Kiedy
rozpinam marynarkę, wiatr stawia większy opór i leci się wolniej. Kiedy
zapinam – to szybciej!
Zaczęliśmy wszyscy próbować. W ten sposób okrążyliśmy rynek.
– Uwaga! – krzyknął tata. – Musimy już wracać! Poduszki opadają!
Rzeczywiście, nasze pojazdy opuszczały się coraz niżej. Ledwo ledwo udało
się nam dojechać na nich do ogródka. Dotykaliśmy nogami ziemi.
Potem musieliśmy już wziąć poduszki pod pachę i wejść z nimi po schodach.
– Nic nie szkodzi! – rzekł tata do mamy. – Uważam, że była to całkiem niezła
przejażdżka. Udał ci się, Marysiu, ten czar!
– Kiedy to nie ja czarowałam! – sprzeciwiła się mama. – Ja się nie znam na
takich wynalazkach. Całą drogę właśnie zastanawiałam się, kto to?
Mama przyjrzała się nam po kolei.
– No, który i jak to zrobił? – zapytała, jak wtedy, gdyśmy coś przeskrobali.
– Ja – przyznał się nasz najstarszy brat. – Pamiętacie baloniki, które
kupowaliśmy na defiladzie? Te, co same leciały do góry? Wypuściłem z nich
●
100 ●
gaz i napompowałem nim poduszki. Tylko za bardzo się śpieszyłem, nie
zaszyłem dobrze poduszek i dlatego gaz zbyt wcześnie uciekł. Chciałem
zdążyć przed powrotem taty, ale mi się nie udało.
– Właśnie że ci się udało – powiedziała mama. – Nie widzisz, że tata
nareszcie przekonał się do naszych czarów?
Zadanie 1. Odpowiedzcie na poniższe pytania.
1. Jakie święto obchodziła mama?
2. Gdzie był przez cały dzień tata?
3. O czym opowiadał brat przy kolacji?
4. Co niespodziewanego wydarzyło się tego wieczoru?
5. Jak zareagował na to tatuś?
6. Ja działały poduszkowce?
Zadanie 2. Które z opisywanych wydarzeń mogłyby się wydarzyć w rzeczywistości,
a które nie? Zapisz je za pomocą równoważników zdań.
To mogłoby się wydarzyć (jest prawdopodobne):
• Odpoczynek mamy w dniu jej urodzin.
• …………………………………………………………………………………………
• …………………………………………………………………………………………
• …………………………………………………………………………………………
• …………………………………………………………………………………………
To absolutnie nie mogło się wydarzyć (jest fantastyczne):
• Napompowanie poduszek gazem.
• …………………………………………………………………………………………
• …………………………………………………………………………………………
• …………………………………………………………………………………………
• …………………………………………………………………………………………
Zadanie 3. Zabawcie się w zabawę Chętna osoba mówi na przykład:
Znajdź fragment, w którym opisano poduszki wydostające się z kanapy.
Pozostałe osoby szukają fragmentu.
Wygrywa, oczywiście, ten, kto znajdzie odpowiedni fragment pierwszy.
Zadanie 4. Zapiszcie nazwy różnych środków transportu według wzoru.
Powiedzcie, co oznaczają wyrazy, które zapisaliście.
●
101 ●
poduszka – poduszkowiec
odrzut – ……………………………………….
para – …………………………………………………..
ster – ………………………………………………….
szybować – ………………………………………………
Zadanie 5.
Wybierzcie się całą klasą na fantastyczną wycieczkę poduszkowcami i napiszcie
krótkie opowiadanie na ten temat.
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
●
102 ●
27. Bardzo dorosłe dzieci
Zadanie 1. Przed Tobą obrazy przedstawiające krainę dzieciństwa lub dzieci.
Przygotuj ich opis. Czy przedstawiają one dzieciństwo jako szczęśliwy czas?
Jacek Malczewski „Dzieciństwo”
Józef Mehoffer
„Dziwny ogród”
Olga Boznańska
„Dziewczynka z chryzantemami”
●
103 ●
Władysław Podkowiński „Dzieci w ogrodzie”
●
104 ●
Aleksander Kotsis „Matula pomarli”
Zadanie 2. Dzieciństwo w literaturze i malarstwie często przedstawiane jest jako
czas, który ma swój kres. Czy kraina dzieciństwa musi ulec zagładzie? Uzasadnij
odpowiedź.
Zadanie 3. Przygotuj plastyczno-słowną mapę własnego dzieciństwa, która
uwzględniać będzie: elementy krajobrazu, kolory, smaki, zapamiętane wydarzenia,
uczucia, osoby oraz emocje z nimi związane.
Zadanie 4. Odnajdź sytuacje, które Marysia wspomina jako piękne lub dobre
doświadczenie. Jak Ty je oceniasz? Jaki miały wpływ na bohaterkę?
Zadanie 5. Przygotuj charakterystykę Ewy i Kasi. Zastanów się, czy mają jakieś
wspólne cechy. Oceń je na podstawie charakterystyki, a także odwołań do
konkretnych scen filmu.
Zadanie 6. Oceńcie relacje między bohaterkami powieści. Podzielcie zadania
między trzy grupy – każda z grup przygotowuje charakterystykę wybranej relacji –
między Marysią a Kasią, Kasią a Ewą, Ewą a Marysią. Przedstawcie przygotowane
przez grupy plakaty.
Zadanie 7. Dlaczego bohaterki powieści nazywają Marysię Panną Nikt? Jak Ty
rozumiesz to określenie, a jak rozumie je Marysia? Odwołaj się do konkretnych scen
filmu.
●
105 ●
28. Niewidoma
Zadanie 1. Odnajdź w utworze Bolesława Prusa „Katarynka” fragmenty, w któych
opisana została bohaterka utworu. W którym momencie dowiadujemy się o jej
niepełnosprawności?
Zadanie 2. Wyjaśnij, dlaczego Pan Tomasz nie dostrzegł od razu, że jego mała
sąsiadka jest niewidoma?
Zadanie 3. Opisz, odwołując się do fragmentów utworu, jak zmienia się sposób
postrzegania świata, gdy tracimy zmysł wzroku.
Zadanie 4. Zaprojektuj zmiany w mieszkaniu Pana Tomasza i w kamienicy,
w której mieszka, aby przestrzeń stała się przyjazna dla niewidomej dziewczynki.
Pamiętaj, że równie ważna jest wygoda bohaterki, jak i jej bezpieczeństwo.
Możesz przygotować opis zmian lub rysunek przedstawiający ułatwienia.
Zadanie 5.
Zaprojektuj zabawkę, która byłaby interesująca dla niewidomego dziecka. Możesz
przygotować jej opis lub rysunek projektowy.
●
106 ●
29. Im lepiej zaplanujesz czas, tym więcej
będziesz go miał
Zadanie 1. Przeczytaj plan dnia mamy Kasi.
● 6 00 7 00
budzę się
●7 00 8 00 przygotowuję się do pracy myję się, jem śniadanie, ubieram się
● 8 00 15 00 jestem w biurze
● 15 00 16 00 robię zakupy
● 16 00 17 00
gotujemy obiad
●17 00 17 30 jemy obiad całą rodziną
●17 30 18 30
pomagam odrobić lekcje Kasi
●18 30 19 30
czytam książkę
●19 30 20 00 przeglądam prasę w internecie
●20 00 20 30
jemy kolację
●20 30 21 00
sprzątamy
●21 00 22 00 rozmawiam z mężem i dzieckiem, kładę dziecko spać
●22 00 22 30 przygotowujemy się do snu
●22 30 06 00 śpimy
Zadanie 2. Zapisz plan mamy Kasi dnia za pomocą równoważników zdań. Tam,
gdzie potrzeba, skróć informację, tak aby plan zawierał tylko najważniejsze
informacje.
06.00 pobudka
06.00 – 07.00 toaleta, śniadanie
07.00 – 15.00 praca
…………………………………………………………
…………………………………………………………
…………………………………………………………
…………………………………………………………
…………………………………………………………
…………………………………………………………
●
107 ●
…………………………………………………………
Zadanie 3. Zaplanuj plan dnia dla taty Kasi. Zapisz go za pomocą równoważników
zdań.
……………………………………………………........................................................……
……………………………………………………........................................................……
…………………………………………………........................................................………
……………………………………………………........................................................……
…………………………………………………........................................................………
……………………………………………………........................................................……
Zadanie 4. Zaplanuj swój tydzień. W swoim planie uwzględnij:
● odpowiednią ilość snu,
● czas spędzony w szkole,
● toaletę i posiłki,
● zajęcia dodatkowe,
● odrabianie lekcji,
● obowiązki domowe,
● czas wolny, odpoczynek, spotkania
z koleżankami i kolegami,
● czas spędzony z rodziną,
● czas spędzony na świeżym powietrzu,
● rozwijanie zainteresowań.
●
108 ●
PIĄTEK
CZWARTEK
ŚRODA
WTOREK
PONIEDZIAŁEK
Dzień
Godziny
●
109 ●
9. Jak cie widza tak cie pisza .
Zadanie 1.
Na podstawie ilustracji, opisz karnawałowy strój. Dopisz określenia (przymiotniki,
wyrażenia) do podanych elementów stroju.
●
110 ●
Zadanie 2. Opisz wybrany przez siebie strój karnawałowy.
nazwa stroju
OPIS
nakrycie głowy
Zadanie 3.
Zgromadź słownictwo, które można wykorzystać przy opisywaniu stroju. Dopisz
określenia (przymiotniki, wyrażenia) do poszczególnych części kostiumu.
spodnie  (jakie?)  .....................................................................
spódnica  (jaka?)  .....................................................................
sukienka  (jaka?)  .....................................................................
marynarka  (jaka?)  .....................................................................
kamizelka  (jaka?)  .....................................................................
płaszcz  (jaki?)  .....................................................................
kapelusz (jaki?)  .....................................................................
buty  (jakie?)  .....................................................................
dodatki  (co?, jakie?)  .....................................................................
●
111 ●
Zadanie 4.
Zaprojektuj własny strój. W tym celu zgromadź odpowiednie słownictwo, a następnie
dowolną techniką wykonaj plastyczny projekt kostiumu karnawałowego.
Słownictwo
Projekt plastyczny
.........................................................
.........................................................
.........................................................
.........................................................
.........................................................
.........................................................
.........................................................
.........................................................
.........................................................
.........................................................
.........................................................
.........................................................
Zadanie 5.
Ułóż dialog, w którym poradzisz niezdecydowanej koleżance, jak przygotować się do
balu. Zastosuj czasowniki:
załóż, włóż, ubierz się, pomaluj, zwiąż, zasłoń, przypnij, weź ze sobą, uczesz,
nie zapomnij.
●
112 ●
30. Opisujemy dziwnego stwora
Zadanie 1. Zapisz słownie siedem dowolnych cyfr od 1 do 10.
Wzór – jeden, jeden, siedem, dziewięć, sześć, dwa, dziesięć
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Zadanie 2. Stwórz stwora, postępując według instrukcji
1. W każdej z siedmiu kart znajdź kolejno jedną cechę stwora. Zapisz wszystkie
cechy.
2. Narysuj swojego stwora.
3. Opisz go w kilku zdaniach.
Oto karty do zabawy Stwórz stwora:
●
113 ●
●
114 ●
Miejsce na wypisanie cech stwora:
oczy - …………………………………………………………………………………………
uszy - …………………………………………………………………………………………
usta - …………………………………………………………………………………………
szyja - …………………………………………………………………………………………
ręce - …………………………………………………………………………………………
nogi - …………………………………………………………………………………………
ubranie - ………………………………………………………………………………………
Miejsce na rysunek:
●
115 ●
Miejsce na opis:
……………………………………………………………………………………….................
……………………………………………………………………………………….................
……………………………………………………………………………………….................
……………………………………………………………………………………….................
……………………………………………………………………………………….................
……………………………………………………………………………………….................
……………………………………………………………………………………….................
……………………………………………………………………………………….................
……………………………………………………………………………………….................
……………………………………………………………………………………….................
……………………………………………………………………………………….................
……………………………………………………………………………………….................
……………………………………………………………………………………….................
……………………………………………………………………………………….................
……………………………………………………………………………………….................
……………………………………………………………………………………….................
……………………………………………………………………………………….................
……………………………………………………………………………………….................
……………………………………………………………………………………….................
……………………………………………………………………………………….................
http://www.zse.pila.pl/files/biblioteka/ksiazkawmalarstwie.pdf
●
116 ●
31. Jak wyglądamy?
Zadanie 1.
Przyjrzyj się twarzy chłopca z ilustracji i spróbuj ją opisać – najpierw ustnie, a potem
pisemnie.
Pamiętaj o wstępie i zakończeniu Twojego opisu. Wykorzystaj podane słownictwo.
Włosy
długie, krótkie, półdługie, proste, zmierzwione, rozczochrane, uczesane, gładkie,
proste, kręcone,
falujące, czyste, lśniące, ciemne, jasne, blond, brązowe, czarne, uczesane w kok,
koński ogon, kucyk, spięte
Czoło – wysokie, niskie, szerokie, gładkie
Oczy – niebieskie, zielone, piwne, szare, duże, małe, średniej wielkości, skośne,
okrągłe, migdałowate,
Brwi – regularne, nieregularne, krzaczaste, gęste, rzadkie, jasne, ciemne
Rzęsy – jasne, ciemne, długie, krótkie, średniej długości, zakręcone, proste
Nos – mały, duży, średni, zadarty, wąski, szeroki, długi, orli
Usta – pełne, szerokie, wąskie, duże, małe, jasne, ciemne, spierzchnięte, lśniące ,
smutne, wesołe, uśmiechnięte
Zęby – białe, żółtawe, proste, równe, krzywe, z aparacikiem, mleczne, stałe
Broda – szpiczasta, wystająca, okrągła
Kształt twarzy – okrągła, owalna, trójkątna, kwadratowa
Policzki – pucułowate, wydatne kości policzkowe, okrągłe
Szyja – długa, krótka, średniej długości
Uszy – duże, małe, średniej wielkości, odstające
●
117 ●
……………………………………...............................………………………………………
……………………………………...............................………………………………………
……………………………………...............................………………………………………
……………………………………...............................………………………………………
……………………………………...............................………………………………………
……………………………………...............................………………………………………
……………………………………...............................………………………………………
……………………………………...............................………………………………………
……………………………………...............................………………………………………
……………………………………...............................………………………………………
……………………………………...............................………………………………………
……………………………………...............................………………………………………
……………………………………...............................………………………………………
Zadanie 2. Zabawcie się w zgadywankę. Niech każdy z was pomyśli o jakiejś
osobie z klasy i opisze jej twarz, nie podając imienia.
Im lepiej opiszecie tę osobę, tym więcej osób będzie wiedzieć, o kogo chodzi.
Kto pierwszy zgadnie, o kogo chodzi? Kto opisze kolegę w taki sposób, aby wszyscy
zgadli? Dla utrudnienia nie podawajcie znaków szczególnych opisywanych osób.
Zadanie 3. Obejrzyj dokładnie swoją twarz w lusterku i opisz ją dokładnie.
……………………………………...............................………………………………………
……………………………………...............................………………………………………
……………………………………...............................………………………………………
……………………………………...............................………………………………………
……………………………………...............................………………………………………
……………………………………...............................………………………………………
……………………………………...............................………………………………………
Zadanie 4. Poproś, aby Twoją twarz opisał ktoś inny – kolega albo koleżanka, a
Ty opisz jej lub jego twarz. Pamiętaj o tym, żeby być życzliwym „malarzem”,
ponieważ każdy człowiek jest wrażliwy na punkcie swojej twarzy i swojego wyglądu.
●
118 ●
32. Jakie życzenia miały dzieci z filmu pod
tytułem „Magiczne drzewo”?
Zadanie 1.
Pokoloruj litery przed zdaniami prawdziwymi na zielono, a przed zdaniami fałszywymi
na czerwono. Odczytaj rozwiązanie – dwa wyrazy.
●
119 ●
Zadanie 2. Odgadnij, o jakie zdania chodzi, i zapisz je pod tabelką.
Ciotka nie mogła doczekać się
dzieci na łące,
Statek, na który chciały się
dostać dzieci, odpłynął,
Rodzice nie chcieli wrócić do
domu,
Ciocia się rozchorowała
Mężczyzna na szczudłach obiecał
krzesłu poprawę,
więc poprosiły o to, aby mogły się na niego dostać.
i trzeba było wyczarować jej łóżko.
a ono uratowało go przed utonięciem.
dlatego rozkazała krzesłu, że mają się stać dla niej
widoczne.
więc dzieci zażądały od lustra cofnięcia wcześniejszego
czaru.
…………………………………………………………………………………..........…………
…………………………………………………………………………………..........…………
…………………………………………………………………………………..........…………
…………………………………………………………………………………..........…………
Zadanie 3. Krzesło rozumiało życzenia dzieci bardzo dosłownie, z czego wynikały
czasami kłopoty.
Wyobraźcie sobie i opowiedzcie, jak mogłoby zareagować na następujące życzenia:
– chcę mieć góry złota,
– pragnę zobaczyć, co się teraz dzieje w Egipcie,
– chcę, mieć wszystkie słodycze świata,
– chcę, mieć gęste włosy.
Zadanie 4. Wyobraź sobie, że możesz wypowiedzieć trzy życzenia, a czerwone
krzesło je spełni. Zapisz precyzyjnie swoją prośbę, pamiętając o tym, że rozumie ono
wszystko bardzo dosłownie.
Pamiętaj też o zwrotach grzecznościowych, bo czarodziejskie krzesło spełnia tylko
prośby dobrych i uprzejmych ludzi.
●
120 ●
33. Opowiadamy treść bajki Adama Mickiewicza
„Przyjaciele”
Adam Mickiewicz
Data i miejsce urodzenia 24 grudnia 1798 Zaosie lub Nowogródek
Data i miejsce śmierci 26 listopada 1855 Konstantynopol
Narodowość polska
Dziedzina sztuki literatura piękna
Styl Romantyzm
Ważne dzieła Pan Tadeusz, Dziady, Oda do młodości,
Romantyczność, Sonety krymskie, Reduta
Ordona
Adam Mickiewicz
Przyjaciele
Nie masz teraz prawdziwej przyjaźni
na świecie;
Ostatni znam jej przykład
w Oszmiańskim powiecie.
Tam żył Mieszek, kum Leszka,
i kum Mieszka Leszek
Z tych, co to: gdzie ty, tam ja,
– co moje, to twoje.
Mówiono o nich. że gdy znaleźli orzeszek,
Ziarnko dzielili na dwoje;
Słowem, tacy przyjaciele
Jakich i wtenczas liczono niewiele
Rzekłbyś; dwójduch w jednym ciele.
Michał Elwiro Andriolli, Na Wezuwiuszu
●
121 ●
O tej swojej przyjaźni
raz w cieniu dąbrowy
Kiedy gadali,
łącząc swoje czułe mowy
Do kukań zozul i krakań
gawronich,
Alić ryknęło raptem coś
koło nich.
Wojciech Gerson, W Tatrach
Leszek na dąb;
nuż po pniu skakać
jak dzięciołek.
Mieszek tej sztuki
nie umie,
Tylko wyciąga z dołu
ręce: „Kumie!”
Kum już wylazł
na wierzchołek.
……………………………………………………………………………………….................
●
122 ●
Ledwie Mieszkowi był
czas zmrużyć oczy,
Zbladnąć, paść na twarz:
a już niedźwiedź kroczy.
Trafia na ciało, maca: jak
trup leży;
Wącha: a z tego zapachu,
Który mógł być skutkiem
strachu,
Wnosi, że to nieboszczyk
i że już nieświeży.
……………………………………………………………………………………….................
Więc mruknąwszy
ze wzgardą odwraca się
w knieję,
Bo niedźwiedź Litwin
miąs nieświeżych
nie je.
……………………………………………………………………………………….................
●
123 ●
Dopieroż Mieszek odżył...
„Było z tobą krucho! –
Woła kum,
– Szczęście, Mieszku, że
cię nie zadrapał!
Ale co on tak długo tam
nad tobą sapał,
Jak gdyby coś miał
powiadać na ucho?”
„Powiedział mi – rzekł
Mieszek – przysłowie
niedźwiedzie,
Że prawdziwych przyjaciół
poznajemy w biedzie”.
……………………………………………………………………………………….................
Zadanie 1.
Przeczytaj uważnie bajkę Adama Mickiewicza pod tytułem „Przyjaciele”.
Do dwóch fragmentów tego utworu zostały dobrane rysunki polskich malarzy, ale
zostało kilka wolnych miejsc na inne rysunki.
Zastanów się, co można namalować pod pozostałymi fragmentami.
Możesz skorzystać z pomocy – podpisów do rysunków.
• Dwóch przyjaciół wyglądających jak najprawdziwsi, najlepsi
przyjaciele
• Dziwne hałasy i ucieczka Mieszka a drzewo.
• Gorzka rozmowa Leszka i Mieszka.
• Odejście niedźwiedzia w las.
• Rozmowa Leszka i Mieszka na łące.
• Wkroczenie niedźwiedzia na polanę i wąchanie przez niego
przerażonego Leszka leżącego na trawie.
●
124 ●
34. Co łączy ze sobą dwie bajki "Przyjaciele"?
Zadanie 1.
Przeczytajcie jeszcze raz bajki Adama Mickiewicza i Ignacego Krasickiego pod
tytułem „Przyjaciele”. W czym są do siebie podobne? Napiszcie na ten temat krótką
notatkę. Weźcie pod uwagę następujące elementy:
Autor …………………………………………………………………………………………
Tytuł ………………………………………………………………………………………..
Czas powstania …………………………………………………………………………..
Bohaterowie ……………………………………………………………………………..
Temat ……………………………………….....……………………………………………..
Morał ………………………………………………………………………………………..
Zadanie 2. Na podstawie informacji zebranych w Zadaniu 1. opracuj tabelę, w
której porównasz obie bajki.
Zadanie 3. Jaki powinien być prawdziwy przyjaciel? Zróbcie klasową burzę
mózgów i zapiszcie jak najwięcej cech prawdziwego przyjaciela.
szczery,………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
Zadanie 4. !
„Umiej być przyjacielem, a znajdziesz przyjaciela” Adam Mickiewicz
Co, według Ciebie, oznacza ten aforyzm? Czy zgadzasz się z nim? Które z cech
prawdziwego przyjaciela (wypisanych w Zadaniu 2.) posiadasz, a nad którymi musisz
jeszcze popracować? Zapisz te cechy, które już masz.
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
●
125 ●
Zadanie 5. Wypisz z obu bajek pod tytułem „Przyjaciele” morały. Pamiętaj o
cudzysłowie.
Ignacy Krasicki „Przyjaciele”
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
Adam Mickiewicz „Przyjaciele”
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
Zadanie 6.Wpisz do podanych zdań słowo „przyjaciel” w odpowiedniej formie.
W razie wątpliwości poproś o pomoc lub sprawdź formy wyrazu w słowniku.
Mateusz to mój najlepszy ………………………………………………………. .
Tato dawno nie widział pana Marka – jego ……………………………………….. z
dzieciństwa.
Ufam mojemu …………………………………………. .
Na urodziny zaproszę wszystkich moich …………………………………………….. .
Franek wyszedł na lodowisko z pięcioma …………………………………………………
O moich ………………………………… mówię tylko dobrze.
●
126 ●
35. Jestem humanistą
Zadanie 1. Wykonaj mapę myślową, na której zaznaczysz wszystkie istotne
informacje dotyczące pojęcia „humanizm”.
Pomocą służyć Ci będą zamieszczone poniżej notatki. Możesz też skorzystać z
innych źródeł.
Według Słownika języka polskiego
Humanizm to prąd umysłowy i kulturalny okresu renesansu
(XVI wiek).
Humanizm w odróżnieniu od średniowiecza skoncentrował się na człowieku. Jest to
także postawa intelektualna i moralna. Przejawia się ona w uznaniu człowieka za
najwyższą wartość.
Z encyklopedii można dowiedzieć się, że humanizm to także prąd umysłowy, który
pojawił się na przełomie XIV i XV wieku.
Humaniści studiowali literaturę antyczną i podejmowali postawę życiową zgodną z
wzorcami starożytnych ideałów.
W encyklopedii wskazano także inne znaczenie pojęcia „humanizm”.
To wszelka kultura, której główną zasadą jest ochrona relacji opartych na akceptacji i
zaufaniu. Humanizm cechuje również troska o zapewnienie człowiekowi możliwości
pełnego rozwoju.
Zadanie 2. Na podstawie opracowanego hasła „humanizm” zbuduj własną
definicję pojęcia „humanista”. Przedstaw ją koledze lub koleżance z pary.
Następnie porównajcie definicję z propozycją innej pary uczniów.
Zadanie 3 .
„Albert, kilkuletni pies pana Jacka, mieszkańca Bielska, nie znosi liczenia.
Jak ktoś przy nim liczy na głos, Albert zaczyna strasznie ujadać.
– Widać mój pies jest humanistą – śmieje się pan Jacek.”
W jakim znaczeniu został użyty w tej wypowiedzi wyraz „humanista”?
Zadanie 4. Kogo współcześnie żyjącego możesz nazwać humanistą?
Uzasadnij swój wybór.
●
127 ●
Zadanie 5. W zadaniu umieszczono hasło ze Słownika języka polskiego.
Wyjaśnij, co oznaczają podkreślone fragmenty definicji.
Jaką funkcję pełnią w przytoczonej definicji?
humanizm m IV, D. –u, Ms. – zmie, blm 1. prąd umysłowy i kulturalny
okresu renesansu przeciwstawiający teocentrycznej kulturze średniowiecznej
zainteresowanie człowiekiem, akcentujący możliwości ludzkiego rozumu.
Zadanie 6. Sprawdź w dowolnym źródle, jakie są zasady pisowni nazw epok
literackich.
Zadanie 7. W zadaniu umieszczono hasło z encyklopedii. Wyjaśnij, co oznaczają
podkreślone fragmenty definicji.
Jaką funkcję pełnią w przytoczonej definicji?
Humanizm [łac.] 1. Prąd umysłowy z przeł. XIV i XV w., zmierzający do
odrodzenia znajomości języków i literatury klas.; humanistami nazywano ludzi
podejmujących studia w tych dziedzinach i kształtujących postawę życiową wg
wzorca starożytnych ideałów.
2. Wszelka kultura, w której dominuje wierność człowiekowi jako osobie. Główną
zasadą h. jest chronienie relacji osobowych, polegających na akceptacji, zaufaniu lub
otwartości i spodziewaniu się dobra, h. odznacza się troską o zapewnienie
człowiekowi nieskrępowanego rozwoju osobistego.
Zadanie 8. Sprawdź w dostępnych źródłach, jakie są zasady stosowania kropki w
skrótach wyrazów.
Czy poprawna jest forma dr czy dr.?
Uzasadnij odpowiedź, odwołując się do poznanych zasad.
●
128 ●
36. Detektyw na tropach kolejnych adresów
Jana Kochanowskiego
Jan Kochanowski
Data i miejsce urodzenia ok. 1530 Sycyna
Data i miejsce śmierci 22 sierpnia 1584 Lublin
Narodowość polska
Dziedzina sztuki literatura
Ważne dzieła Odprawa posłów greckich
Treny
Pieśni Jana Kochanowskiego
Ortographia polska
Zadanie 1. Jesteś detektywem, który musi zebrać jak najwięcej informacji o
tajemniczej postaci. Znasz jedynie jego imię i nazwisko - to Jan Kochanowski.
Uzupełnij tabelkę informacjami na temat jego biografii.
.
Rok
(lata)
życia
Działania
(co robił, czym się
zajmował)
Gdzie
przebywał
●
129 ●
Osoby, z którymi współpracował
lub był w bliskich relacjach
Zadanie 2. Natrafiłeś na ślad tajemniczej postaci – podczas śledztwa odnalazły się
trzy obrazy. Dołącz je do odpowiedniej rubryki tabeli. Uzasadnij swój wybór.
Zadanie 3. Zaznacz na osi chronologicznej następujące wydarzenia z życia Jana
Kochanowskiego: narodziny pisarza, studia na uniwerytecie w Królewcu, ślub z
Dorotą Podlodowską, wydanie “Trenów”, śmierć poety.
Zadanie 4. Okazuje się, że tajemnicza postać określana jest przez wszystkich
mianem “humanisty”. Czy słusznie? Uzasadnij odpowiedź. Jeśli nie znasz znaczenia
pojęcia „humanista”, odszukaj wyjaśnienie w słowniku, encyklopedii lub internecie.
Zadanie 5. Wracając ze szkoły, byliście świadkami wypadku samochodowego.
Winny kierowca uciekł z miejsca zdarzenia. Według ustaleń policji tylko wy możecie
pomóc w jego odnalezieniu. Jak myślisz, jakie pytania może zadać przesłuchujący
Was policjant? Wykorzystaj poniższe zaimki pytajne.
Gdzie...
Kiedy…
Kto…
Co…
Jak…
Skąd…
Dokąd…
Którędy…
Ile…
Zadanie 6. Przeprowadź z kolegą lub koleżanką krótki wywiad na temat Jana
Kochanowskiego. Wykorzystaj podane w zadaniu 5. zaimki pytajne.
●
130 ●
Jan Kochanowski
Na lipę
Gościu, siądź pod mym liściem, a odpoczni sobie!
Nie dójdzie cię tu słońce, przyrzekam ja tobie,
Choć się nawysszej wzbije, a proste promienie
Ściągną pod swoje drzewa rozstrzelane cienie.
Tu zawżdy chłodne wiatry z pola zawiewają,
Tu słowicy, tu szpacy wdzięcznie narzekają.
Z mego wonnego kwiatu pracowite pszczoły
Biorą miód, który potym szlachci pańskie stoły.
A ja swym cichym szeptem sprawić umiem snadnie,
Że człowiekowi łacno słodki sen przypadnie.
Jabłek wprawdzie nie rodzę, lecz mię pan tak kładzie
Jako szczep napłodniejszy w hesperyskim sadzie*.
*hesperyski sad (dziś: hesperyjski sad) – w mitologii greckiej miejsce
dostatku i szczęścia.
1.Czy widziałeś kiedyś lipę? Jak to drzewo wygląda?
2.Ponumeruj rysunki w taki sposób, aby przedstawiały po kolei treść
fraszki Na lipę. Wpisz odpowiedni numer w kółeczko.
1
1
3
3
3
●
131 ●
3. Kiedyś język polski był inny niż obecnie. Jakie zmiany zauważyłeś we
fraszce Jana Kochanowskiego?
a) Co znaczą słowa napisane czerwonym kolorem? Wyjaśnij je,
używając słów podanych w ramce.
łatwo, prostołatwy, życzliwy, zawsze, ozdabiać
zawżdy - ………………………………………………………………
szlachci - ………………………………………………………………
snadnie - ………………………………………………………………
łacno - ……………………………………………………………....…
b) Przyjrzyj się podkreślonym wyrazom. Czy te wyrazy istnieją teraz w
języku polskim? Zapisz obie formy (dawną i dziesiejszą).
Np. odpoczni – dziś: odpocznij
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
………………………………………………………………
c)Jak nazywają się takie wyrazy? Uzupełnij regułę.
Wyrazy lub formy wyrazów, które wyszły z użycia i obecnie są
przestarzałe to ………………………………….. .
We fraszce Jana Kochanowskiego Na lipę są to na przykład:
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
……………………………………….............................................................….
d) Czy w tekście są inne słowa, których nie rozumiesz?
●
132 ●
4. Na lipę Jana Kochanowskiego jest fraszką (gatunek liryczny).
Przeczytaj definicję fraszki.
Fraszka - krótki utwór; często posiada rymy; fraszka może coś opisywać,
pouczać lub wyśmiewać zachowanie człowieka.
Jakie cechy fraszki występują we fraszce Na lipę?
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
5.Kto wypowiada się we fraszce Jana Kochanowskiego?
Uzupełnij wykres.
(kto mówi)
(o czym mówi)
(do kogo mówi)
a)Lipa we fraszce jest podobna do człowieka. Po czym to poznajemy?
Wypisz fragmenty fraszki, w których lipa mówi w swoim imieniu.
b) ……………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………
………………………………………
c)Czy wiesz, jak nazywa się środek stylistyczny, za pomocą którego
zwierzęta, rośliny lub rzeczy są przedstawiani jak ludzie (np. posiadają
cechy ludzkie)?
●
133 ●
Przeczytaj od tyłu podane słowo, a poznasz rozwiązanie:
Ajcakifinosrep ->
……………………………………………………………………………………
6.Jakie zalety posiada lipa? Napisz tekst reklamy telewizyjnej, która
zachęci do odpoczynku pod lipą.
Pamiętaj, że reklama musi być atrakcyjna dla klientów!
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
●
134 ●
Jan Kochanowski
Pieśń III
Serce roście patrząc na te czasy!
Mało przed tym gołe były lasy,
Śnieg na ziemi wysszej łokcia leżał,
A po rzekach wóz nacięższy zbieżał.
Teraz drzewa liście na się wzięły,
Polne łąki pięknie zakwitnęły;
Lody zeszły, a po czystej wodzie
Idą statki i ciosane łodzie.
Teraz prawie świat się wszystek śmieje,
Zboża wstały, wiatr zachodny wieje;
Ptacy sobie gniazda omyślają,
A przede dniem śpiewać poczynają.
Ale to grunt wesela prawego,
Kiedy człowiek sumnienia całego
Ani czuje w sercu żadnej wady,
Przeczby się miał wstydać swojej rady.
Temu wina nie trzeba przylewać
Ani grać na lutni, ani śpiewać;
Będzie wesół, byś chciał, i o wodzie,
Bo się czuje prawie na swobodzie.
Ale kogo gryzie mól zakryty,
Nie idzie mu w smak obiad obfity;
Żadna go pieśń, żadny głos nie ruszy,
Wszystko idzie na wiatr mimo uszy.
Dobra myśli, której nie przywabi,
Choć kto ściany drogo ujedwabi,
Nie gardź moim chłodnikiem chruścianym;
A bądź ze mną, z trzeźwym i z pijanym!
●
135 ●
1.Słowa napisane czerwonym kolorem to archaizmy. Spróbuj wyjaśnić, co
oznaczają te wyrazy. Pomogą ci w tym słowa podane poniżej oraz Słownik
Staropolski dostępny pod adresem: http://www.staropolska.pl/slownik/ .
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
prawdziwego, dolewać, ozdobi, dobrze, szczęścia, wstydzić, zwabi
2.Utwór Jana Kochanowskiego jest pieśnią. Zastanów się, jakie cechy posiada
pieśń. Wypisz je, a następnie znajdź i zapisz definicję pieśni ze słownika.
Porównaj obie definicje.
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
3.Podziel Pieśń III na dwie części pod względem treści.
Strofy: …………………………….
Część pierwsza
Strofy: ……………………………
Część druga
O czym opowiada część pierwsza, a o czym część druga?
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
●
136 ●
a) Z jakimi porami roku kojarzy ci się część pierwsza pieśni?
Uzasadnij odpowiedź.
b) Jaki jest człowiek z części drugiej? Wpisz fragmenty przy odpowiednim
ludziku.
…………………………………………………………………
…………………………………………………………………
…………………………………………………………………
…………………………………………………………………
………………………………………………………....………
●
137 ●
…………………………………………………………………
…………………………………………………………………
…………………………………………………………………
…………………………………………………………………
…………………………………………….................………
c) Kto jest adresatem czterech ostatnich wersów? Jak myślisz, dlaczego?
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
***
Zadanie podsumowujące
Napisz tajny list do Jana Kochanowskiego – w tym celu użyj poznanych
archaizmów.
Napisz w nim, jakie poznałeś utwory Jana Kochanowskiego i czy Ci się
podobały. A może chcesz o coś zapytać poetę?
●
138 ●
37. „Pani zabiła pana”, czyli romantyczna
historia kryminalna
Juliusz Słowacki
Data i miejsce 4 września 1809 . Krzemieniec
urodzenia
Data i miejsce śmierci 3 kwietnia 1849. Paryż
Narodowość polska
Dziedzina sztuki literatura piękna
Ważne dzieła Kordian
Beniowski
Balladyna
Zadanie 1. Streść historię opowiedzianą w balladzie „Lilie”. Dokonaj streszczenia
w 15 zdaniach.
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
Zadanie 2. W grupach zajmijcie się kwestiami związanymi ze zbrodnią w balladzie
„Lilie”:
* grupa 1. bada motyw zbrodni, * grupa 2. opisuje sprawcę, * grupa 3. opisuje ofiarę,
* grupa 4. opisuje miejsce zbrodni, * grupa 5. określa czas, * grupa 6. określa
narzędzie i opisuje dowody zbrodni.
Przedstawcie wyniki poszukiwań na forum klasy.
Zadanie 3. Kto wymierzył karę morderczyni w balladzie, a kto wymierzyłby ją
współcześnie? Czy dziś kara byłaby taka sama?
●
139 ●
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
Zadanie 3. Przygotuj własną definicję pojęcia „kryminał”. Następnie przeczytaj ją
koledze lub koleżance z ławki i zredagujcie wspólną definicję na podstawie obu
Waszych prac.
Połączcie się teraz z parą siedzącą przed Wami lub za Wami. Dokonajcie powtórnej
prezentacji oraz korekty przygotowanych definicji.
Opracowaną wspólnie definicję przedstawcie na forum klasy.
Zadanie 4. Stwórzcie obrazkowy słownik pojęć związanych ze śledztwem
kryminalnym (kryminał, śledztwo, motyw, sprawca, ofiara, miejsce i czas zbrodni,
świadkowie, dowody, narzędzie zbrodni, wina i poczucie winy, kara).
Zadanie 5. Napiszcie krótką historię kryminalną. Przedstawcie ją na forum klasy.
Możecie zagrać w grę „Rozwijamy opowieść”. Każdy z uczestników rozbudowuje
historię, dodając tylko jedno zdanie.
●
140 ●
38. Jak jest w „piwoniowych krajach”?
Czesław Miłosz
Przy piwoniach
Przy piwoniach
Piwonie kwitną, białe i różowe,
A w środku każdej,
jak w pachnącym dzbanie,
Gromady żuczków prowadzą rozmowę,
Bo kwiat jest dany żuczkom na mieszkanie.
Matka nad klombem z piwoniami staje,
Sięga po jedną i piłatki rozchyla,
I długo patrzy w piwoniowe kraje,
Dla których rokiem bywa jedna chwila.
Potem kwiat puszcza i,
co sama myśli,
Głośno i dzieciom, i sobie powtarza.
A wiatr kołysze zielonymi liśćmi
I cętki światła biegają po twarzach.
Zadanie 1.
Przeczytaj wiersz Czesława Miłosza pod tytułem Przy piwoniach.
Zadanie 2.
Obejrzyj w internecie film pt. Poezja-Przy piwoniach-Czesław Miłosz i odpowiedz na
pytania:
1. Jakiego koloru są piwonie w wierszu?
2. Co to znaczy, że „kwiat jest dany żuczkom na mieszkanie”?
3. Dlaczego piwonie zostały porównane do pachnącego dzbana?
4. Co to są „piwoniowe kraje”?
5. Jaka scenka została przedstawiona w wierszu? Co się w nim dzieje?
Jeśli nie masz dostępu do internetu – nie ma powodu do zmartwienia – odpowiedzi
na wszystkie pytania można znaleźć w wierszu.
●
141 ●
Zadanie 3. Oto lista przedstawiająca długość życia niektórych zwierząt.
Odczytajcie ją, a następnie zastanówcie się, dlaczego w piwoniowych krajach
„rokiem bywa jedna chwila”?
mysz: 2 – 4 lata,
mrówka robotnica: 4 lata
królowa pszczół: 5 lat,
wróbel: 8 – 10 lat
kanarek: 10 – 12 lat,
zając: 10 – 13 lat
wiewiórka: 10 – 18 lat,
wilk: 12 – 15 lat
sarna: 15 – 16 lat, bóbr: 15 – 20 lat
szczupak: 15 – 20 lat,
gołąb: 15 – 20 lat
łabędź: 18 – 20 lat, jeleń: 20 – 23 lata
karp: 20 – 30 lat, mewa: 30 – 35 lat
bocian biały: 35 – 39 lat,
niedźwiedź: 35 – 40 lat
sowa: 60 – 70 lat, orzeł: 60 – 80 lat
słoń: 70 – 80 lat,
papuga kakadu: 75 – 100 lat
krokodyl: 90 – 100 lat,
żółw olbrzymi: 150 – 200 lat
Opracowano na podstawie: : http://twojezwierzaki.org
Zadanie 4. Zapisz jak najwięcej nazw kolorów występujących w obrazie Bolesława
Barbackiego Piwonie.
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
●
142 ●
Bolesław Barbacki, Piwonie
Zadanie 5.
Przeczytaj jeszcze raz wiersz. Wyobraź sobie to, co jest w nim opisane, a następnie
namaluj rysunek przedstawiający sytuację z utworu.
●
143 ●
39. Jaki obrazek można namalować na
podstawie wiersza Czesława Miłosza „Droga”?
Czesław Miłosza
Droga
Zadanie 1. Przeczytajcie wiersz Czesława Miłosza pt. Droga.
Droga
Tam, gdzie zielona ściele się dolina
I droga, trawą zarosła na poły,
Przez gaj dębowy, co kwitnąć zaczyna,
Dzieci wracają do domu ze szkoły.
W piórniku, który na wskos się otwiera,
Chrobocą kredki wśród okruchów bułki
I grosz miedziany, który każde zbiera
Na powitanie wiosennej kukułki.
Berecik siostry i czapeczka brata
Migają między puszystą krzewiną.
Sójka skrzekocząc po gałęziach lata
I długie chmury nad drzewami płyną.
Już dach czerwony widać za zakrętem.
Przed domem ojciec, wsparty na motyce,
Schyla się, trąca listki rozwinięte
I z grządki całą widzi okolicę.
●
144 ●
Zadanie 2.
Przeczytajcie jeszcze raz cały wiersz, a następnie niech każdy z Was wykona
ilustrację do jednej, wybranej przez siebie zwrotki.
●
145 ●
Zadanie 3. Wyobraźcie sobie, że kręcicie film na podstawie wiersza. Obejrzyjcie
ilustracje, które wykonaliście i powiedzcie, jak będą wyglądały poszczególne ujęcia
filmowe. W jakiej odległości będzie ustawiona kamera i co będzie filmować? Opiszcie
wynik Waszej rozmowy za pomocą pojedynczych wyrazów, zdań lub szkiców.
Zwrotka 1.
Zwrotka 2.
Zwrotka 3.
Zwrotka 4.
●
146 ●
Zadanie 4. Odpowiedz pełnymi zdaniami podane na pytania.
Skąd idą dzieci?
……………………………………………………............................…………………………
Co znajduje się w piórniku?
……………………………………………………............................…………………………
Co mają na głowach dzieci?
……………………………………………………............................…………………………
Co widać za zakrętem?
……………………………………………………............................…………………………
Zadanie 5. W wierszu wymienione są nazwy dwóch ptaków. Zapisz je.
Obie te nazwy zawierają trudność ortograficzną.
……………………………………………………………
(tu wpisz krótszy wyraz)
……………………………………………………………
(tu wpisz dłuższy wyraz)
●
147 ●
Zadanie 6
Wypisz z tabelki wszystkie rymy występujące w wierszu.
Zostały one zaznaczone kolorami.
równina – zaczyna
……………………………………………… – ………………………………………………
……………………………………………… – ………………………………………………
……………………………………………… – ………………………………………………
……………………………………………… – ………………………………………………
……………………………………………… – ………………………………………………
……………………………………………… – ………………………………………………
……………………………………………… – ………………………………………………
……………………………………………… – ………………………………………………
●
148 ●
40. A może dzieci z wiersza Czesława Miłosza
przechodziły przez gaj dębowy obok dębu
Bartka?
Pory roku
W Polsce wyróżnia się sześć pór roku. Polska „bogatsza” jest od innych krajów
europejskich o przedwiośnie i przedzimie. W czasie przedwiośnia, które trwa
około miesiąca, średnia dobowa temperatura powietrza waha się od 0°C do 5°C.
Wiosna trwa w Polsce średnio ok. 60 dni i wkracza do Polski od zachodu.
Temperatura dobowa wynosi średnio od 5°C do 15°C.
Wtedy też zaczyna się na ziemiach polskich okres wegetacyjny.
Lato, przynoszące temperatury powyżej 20°C, rozpoczyna się w Polsce w maju.
Po czterech miesiącach nadchodzi jesień z temperaturą od 15°C do nawet 5°C.
Prawie każdego roku około połowy września pojawia się piękne, niepowtarzalne
„babie lato”. Jest wtedy ciepło, słonecznie, a chociaż liście opadają już z drzew, to
w powietrzu czuje się jeszcze tchnienie minionych miesięcy. Z końcem
października, gdy liście spadną z drzew, a dzień staje się krótszy, rozpoczyna się
przedzimie. Temperatury spadają poniżej 5°C. Po upływie ok. sześciu tygodni
nadchodzi zima, która zależnie od roku trwa do lutego – marca.
Źródło: http://www.poland.gov.pl/Klimat,35.html Oficjalny Portal Promocyjny Rzeczpospolitej Polskiej
Zadanie 1. Przeczytaj podane niżej wiadomości na temat Polski oraz przeanalizuj
jeszcze raz wiersz Czesława Miłosza „Droga” (na przykład pod kątem ubrań dzieci,
zajęć ojca, otaczającej przyrody). Jak myślisz, w jakim miesiącu może mieć miejsce
opisana w wierszu sytuacja?
kwiat dębu
owoc dębu
●
149 ●
liść dębu
Zadanie 2.
Czy wiesz, że najstarszym polskim dębem jest dąb Bartek? Jego wiek
jest szacowany na 700 lat (niektórzy mówią nawet, że na 1200), dlatego
jest on uważany za jeden z najważniejszych polskich pomników
przyrody.
W jego cieniu odpoczywali królowie.
Dąb Bartek jest ogromnym drzewem.
Mierzy obecnie 30 metrów wysokości
(mniej więcej tyle, co pięciopiętrowy blok),
jego obwód pnia przy samej ziemi wynosi 13,4 m rozpiętość korony – 20
m na 40 m,
a okap korony 720 m³,
Dąb Bartek zaczyna próchnieć ze starości, dlatego władze bardzo o niego
dbają.
Obejrzyjcie film mówiący o tym wspaniałym drzewie i odwiedźcie stronę internetową
Ratujmy Bartka… Niech każdy z was zapisze trzy pytania dotyczące dębu, a
następnie zada je innym.
http://pik.kielce.pl/page/1583/article/162/
Link do strony internetowej Ratujmy Bartka: http://www.ratujmybartka.pl/
Warto wiedzieć
Dąb jest drzewem często występującym w Polsce. Dlatego wiele
miejscowości wzięło od niego swoją nazwę, na przykład Dąbrowa Górnicza,
Dąbrowa Białostocka, Dębiec, Dębina, Dąbrówka.
Od nazwy tego drzewa pochodzi także wiele polskich nazwisk, na przykład
Dąbrowski – czwarte w kolejności nazwisko pod względem częstości
występowania.
W Polsce żyje prawie 93 tysiące osób o tym nazwisku.
Można je spotkać nawet w polskim hymnie! Inne nazwiska pochodzące od
słowa dąb to: Dębski, Dąbek, Dąbkowski, Dąbrówka itd.
Niektóre polskie rody szlacheckie oraz miejscowości polskie mają w swoim
herbie dąb lub jego liście.
●
150 ●
Herb szlachecki Dąb.
Herb gminy Komorniki.
Zadanie 3
Czy w kraju, w którym mieszkacie, istnieją nazwiska lub nazwy miejscowości
pochodzące od popularnych tam drzew? Porozmawiacie o tym z kolegami z Waszej
szkoły, poszukajcie informacji, na przykład w internecie.
Zgromadźcie informacje na ten temat i zaprezentujcie je na lekcji języka polskiego.
●
151 ●
41. Szukamy ziarna, czyli polskie głoski
Zadanie 1
Wypisz ze słownika ortograficznego po dwa wyrazy zaczynające się na:
ł -…………………………………………………………………………………………….
ć -……………………………………………………………………………………………
ó -……………………………………………………………………………………………
ś -…………………………………………………………………………………………….
ź -…………………………………………………………………………………………….
ż -…………………………………………………………………………………………….
cz -…………………………………………………………………………………………...
dż -…………………………………………………………………………………………..
dź -…………………………………………………………………………………………...
sz - …………………………………………………………………………………………..
Zadanie 2. Sprawdź, czy w słowniku są wyrazy zaczynające się na ą, ę, ń.
Zadanie 3. Odczytaj podane pary wyrazów.
● szara – czarna
● sina – szyna
● kaszka – kaczka
● późny – różny
● czyta – szyta
●
152 ●
Zadanie 4. Przeczytaj wiersz :
Jan Brzechwa
„Kaczka Dziwaczka”
Nad rzeczką opodal krzaczka
Mieszkała kaczka-dziwaczka
Lecz zamiast trzymać się rzeczki
Robiła piesze wycieczki
Raz poszła więc do fryzjera:
"Poproszę o kilo sera!"
Kupiła raz maczku paczkę
By pisać list drobnym maczkiem
Zjadając tasiemkę starą
Mówiła, że to makaron
A gdy połknęła dwa złote
Mówiła, że odda potem
Martwiły się inne kaczki:
"Co będzie z takiej dziwaczki?"
Tuż obok była apteka:
"Poproszę mleka pięć deka."
Aż wreszcie znalazł się kupiec:
"Na obiad można ją upiec!"
Z apteki poszła do praczki
Kupować pocztowe znaczki
Pan kucharz kaczkę starannie
Piekł, jak należy, w brytfannie
Gryzły się kaczki okropnie:
"A niech tę kaczkę gęś kopnie!"
Znosiła jaja na twardo
I miała czubek z kokardą,
A przy tym, na przekór kaczkom,
Czesała się wykałaczką
●
Lecz zdębiał obiad podając
Bo z kaczki zrobił się zając
W dodatku cały w buraczkach
Taka to była dziwaczka!
153 ●
42. „Kleszcze”. I co jeszcze może połamać
język?
Anna Wojdecka
KLESZCZE
Po leśnej ścieżce wędrują kleszcze.
Mają te kleszcze miny złowieszcze
bo nic od rana nie jadły jeszcze.
Do tego ciągle padają deszcze,
więc ich ciałami wstrząsają dreszcze
i z głodu mają oczu wytrzeszcze.
Sporo tych nieszczęść spadło na kleszcze.
Ujrzały wreszcie na leśnej ścieżce
młodziutką sarnę, dziecinkę jeszcze.
Zaczęły pchać się, zaczęły wrzeszczeć
– Posuń się stary, bo się nie zmieszczę!
– Ja się nie mieszczę!
– A ja? Ja też chcę!
– Rusz no się trochę bo cię popieszczę!
Od tego krzyku pęczniała przestrzeń,
nawet gałęzie zaczęły trzeszczeć.
Nie jestem wieszczem, ale mi wierzcie,
że to naprawdę niemądre kleszcze!
Sarna uciekła, a głodne kleszcze
dalej się kłócą na leśnej ścieżce.
Zadanie 1.
Wiersz jest typowym „łamańcem językowym”. Żaden obcokrajowiec nie przeczyta go
bezbłędnie.
Przeczytajcie wiersz najładniej, jak potraficie. Szczególną uwagę zwróćcie na wyrazy
zapisane wytłuszczonym drukiem. Powodzenia!
●
154 ●
Zadanie 2. A oto inne „łamańce językowe”. Powalczcie z nimi! Niech każdy z
Was nauczy się jednego lub dwóch łamańców.
Baba bada baobaby. Baba dba o oba baobaby.
Cesarz często czesał cesarzową.
Chłop pcha pchłę, pchłę pcha chłop.
Chrząszcz z dżdżownicą.
Czy się Czesi cieszą, gdy się Czesio czesze?
Czy Maja majaczy, czy ja?
Czarna krowa w kropki bordo gryzła trawę kręcąc mordą.
Czy rak trzyma w szczypcach strzęp szczawiu, czy trzy części trzciny?
Jerzy nie wierzy, że na wieży jest gniazdo jeży.
W czasie suszy szosa sucha.
Król Karol kupił królowej Karolinie korale koloru koralowego.
Stół z powyłamywanymi nogami.
W Szczebrzeszynie chrząszcz brzmi w trzcinie.
Zadanie 3.
Napiszcie jak najwięcej wyrazów zawierających podane litery (na początku lub w
środku wyrazu). W razie trudności, skorzystajcie ze słownika.
„szcz” - szczypać, ………………………………………………………………………
„strz” - ostrze, ………………………………………………………………………………
„dż” - dżdżyć, ………………………………………………………………………………
„drz” - drzeć, ………………………………………………………………………………
Zadanie 4.
Czy potraficie podać przykłady łamańców językowych w języku kraju, w którym
mieszkacie? Oto dla przykładu łamaniec chorwacki:
Cvrči, cvrči cvrčak na čvoru crne smrče
(Śpiewa śpiewa świerszcz na szczycie czarnego świerku)
č czyta się jak cz.
…………………………………………………………………………………………………
Zadanie 5. Zastanówcie się wspólnie, dlaczego łamańce językowe są takie trudne
do wymówienia.
●
155 ●
43. Co by było, gdybyśmy potrafili czarować?
Anna Wojdecka
Gdybym była czarodziejką
Gdybym była czarodziejką
gdybym czarodziejką była
to bym wszystkie smutne rzeczy
na piękne zmieniła…
nakleiłabym na twarze
radosne słoneczka
by się buzie nie krzywiły
jak kwaśna porzeczka
oczyściłabym ze smogu
ukochane miasto
nie byłoby nigdy wojen
i żadnych katastrof
nikt by nie mógł o człowieku
powiedzieć „to zero”
nie byłoby głodnych dzieci
chorób ani sierot
gdybym była czarodziejką
gdybym czarodziejką była
to bym wszystkie smutne rzeczy
na piękne zmieniła.
Zadanie 1.
Zapisz wszystko, co zrobiłaby osoba mówiąca w wierszu pod tytułem Gdybym była
czarodziejką. Użyj 3 osoby liczby pojedynczej (ona).
Osoba mówiąca w wierszu:
1. Zmieniłaby wszystkie smutne rzeczy na piękne.
2. …………………………………………………………………………………………
3. …………………………………………………………………………………………
4. …………………………………………………………………………………………
5. …………………………………………………………………………………………
6. …………………………………………………………………………………………
7. …………………………………………………………………………………………
●
156 ●
Czasowniki, których możesz użyć:
nakleiłaby…, oczyściłaby…, spowodowałaby, żeby…, urządziłaby świat
tak, aby…
Zadanie 2. Stwórz pary według wzoru. Dopisz trzy własne przykłady.
nakleiłabym
bym nakleiła
oczyściłaby
by oczyściła
spowodowałby
by …………………………….....……
by urządzili
byłoby
by ………………………………...……
by nie mógł
…………………………
…………………………………........…
…………………………
…………………………………........…
…………………………
………………………………........……
Zadanie 3. Napiszcie, co Wy byście zrobili, gdybyście byli czarodziejami.
Zadanie 4. Wypisz z wiersza wszystkie rymy.
była – zmieniła
słoneczka – …………………………………………………………………………………
miasto – ………………………………………………………………………………………
zero – …………………………………………………………………………………………
Zadanie 5.Dopisz własne rymy do wyrazów z wiersza.
miasto – kanciasto, kolczasto, szpiczasto, kontrastom
była – …………………………………………………………………………………………
słoneczka – …………………………………………………………………………………
mała – ………………………………………………………………………………………
ciebie – …………………………………………………………………………………………
●
157 ●
Zadanie 6. Pomaluj rysunek przedstawiający czarodziejkę we wskazany sposób.
oczy – zielone
sukienka – granatowa
różdżka – czarna
półksiężyc – złoty
czapka – jasnoniebieska
ozdoby czapki – granatowe
kokarda – czerwona
peleryna – ciemnozielona z czerwonym pasem
pasek – jasnozielony
księga – brązowa
usta – różowe
twarz, dłonie, uszy – jasnopomarańczowe.
Jeśli masz ochotę, możesz narysować w tle obrazka piękny świat, który stworzyła ta
dobra wróżka.
●
158 ●
●
159 ●
44. Szukamy rymów w rosole
Agnieszka Suchowierska
Marek i rosół
Siedział Marek przy stole
Przy zimnym rosole.
Rosół oka w Marka wlepiał
Marek wlepiał w rosół ślepia.
Rosół oko puścił szybko,
Marek także okiem łypnął.
W zupie z nudów grzebać
zaczął,
Marchew łyżką zgrabnie naciął
I wrzucił między cukierki
Trochę zimne dwa świderki.
Marchew spadła na podłogę,
Ochlapała Marka nogę.
A do tego jeszcze łyżka
Wpadła do sera z półmiska.
Weszła na to Marka mama
Trochę poirytowana
Po czym rzekła ze znudzeniem:
– Skończ już bawić się jedzeniem!
Zadanie 1. *Rymy* w wierszu mogą być dokładne i niedokładne.
Rymy dokładne (rymujące się wyrazy mają identyczne albo prawie identyczne
zakończenie) to na przykład:
niosła – wiosła
wiosna – radosna
mama – sama
Rymy niedokładne (rymujące się wyrazy mają podobne zakończenie).
to na przykład:
niosła – sosna
wiosna – poszła
mama – kolana
●
160 ●
Nazwij podane rymy.
łąka – mąka – rym dokładny
wiosna – niosła – rym ………………………………………….
zegary – stary – rym ………………………………………….
jedzenie – szalenie – rym ………………………………………….
książka – wiązka – rym ………………………………………….
uczennice – policzę – rym …………………………………………….
domy – wrony – rym …………………………………………..
wrona – ogona – rym ……………………………………………….
Zadanie 2. Wypisz z wiersza wszystkie rymy dokładne i niedokładne.
Rymy dokładne
Rymy niedokładne
wlepiał – ślepia
stole – rosole
...............................................
...............................................
...............................................
...............................................
...............................................
...............................................
...............................................
...............................................
...............................................
...............................................
Zadanie 3. Wypisz kilka rymów dokładnych i niedokładnych z dwóch wybranych
wierszy z podręcznika.
●
161 ●
Zadanie 4. Ułóż rymy do podanych wyrazów. Nazwij te rymy.
kwiaty - ……………………….....………….. - rym ………………………………….….
marzenie - ……………………….....…………..- rym ………………………………….….
wiersze - ……………………….....…………..- rym ………………………………….….
szkoła - ……………………….....………….. - rym ………………………………….….
……………………… – ………………………… – rym …………………………………….
……………………… – ………………………… – rym …………………………………….
……………………… – ………………………… – rym …………………………………….
……………………… – ………………………… – rym …………………………………….
●
162 ●
45. Z jakiego powodu mama łapie się za głowę, a
tato milczy na kanapie?
Agnieszka Suchowierska
Synek
Mama się za głowę łapie,
Tato milczy na kanapie,
A ich synek obrażony
Wrzeszczy niczym dwa klaksony.
Żeby więcej nie marudził.
Mama mówi – przestań, proszę.
Tata mówi – ja nie znoszę,
Kiedy dziecko tak się drze.
Natychmiast uspokój się,
Przyszedł dziadek, człek niegłupi.
– A może coś chłopcu kupić?
Książkę, grę czy czekoladkę
Oraz knebel na dokładkę.
A ich synek bardzo raźnie
Drze się jak - i to jak wyraźnie!
A ich synek niestrudzenie
Drze się aż bolą golenie.
Pani ekspedientka w sklepie
Mówi, że udawać lepiej,
Że się tego nie zauważa.
Mama słowa jej rozważa.
Więc nauczycielka młoda
Mówi – iść do psychologa,
Żeby zrozumieć dlaczego
I co dziecku dziś dolega.
A jej synek rozeźlony
Krzyczy jakby poparzony.
A ich synek bardzo pięknie
Wyje, aż mało nie pęknie.
A ich synek jak szalony
Wyje w cztery świata strony.
A sąsiadka, Anna Wiłek
Radzi, żeby dać mu w tyłek.
Tato mówi, że jak chce,
To da w tyłek właśnie jej.
A ich synek jak wścieknięty
Ryczy, że aż cierpną pięty.
No więc babcia z radą spieszy,
Żeby jakoś go pocieszyć –
Przytulić i dać mu buzi,
Zygmunt Waliszewski, Chłopiec w czaku
●
163 ●
Zadanie 1. Uzupełnij tabelę według wzoru.
Osoba
Jej słowa zapisane za pomocą dialogu
Jej słowa zapisane za pomocą
zdania (w czasie przeszłym)
– Przestań płakać, synku –
Mama poprosiła synka, żeby
poprosiła mama.
przestał płakać.
– Nie znoszę, kiedy dziecko tak
Tata powiedział, że nie znosi,
krzyczy – rzekł tata.
kiedy dziecko krzyczy.
– Lepiej udawać, że się tego nie
Ekspedientka poradziła, żeby
zauważa – poradziła ekspedientka.
.............................................
sąsiadka Anna
..............................................
..............................................
Wiłek
..............................................
..............................................
babcia
...............................................
................................................
.............................................
............................................
– A może kupić dziecku książkę,
..................................................
grę, czekoladkę i knebel? – spytał
...........................................
mama
tata
ekspedientka
.................
dziadek.
....................
....................................................
Nauczycielka uważała, że
.........................................
rodzice powinni pójść z
dzieckiem do psychologa.
Zadanie 2. Napisz na podstawie wiersza opowiadanie z dialogiem.
Możesz zapisywać słowa mówiących osób na dwa sposoby.
Wyrazy, których możesz zastosować, aby uniknąć powtarzania słowa
„mówić”:
stwierdzić, radzić, poradzić, powiedzieć, prosić, burknąć,
zaproponować, rzec, uważać, być zdania, dodać, odpowiedzieć
●
164 ●
46. Poznajemy epitet
Józefa Drozdowska
Ach te szpaki dziwaki!
Na telefonicznym drucie
Siedzi szpak w jednym bucie.
A w ogródku na sztachecie
Drugi szpak w berecie.
Trzeci szpak w chusteczce w kratkę
Spaceruje po rabatce.
Czwarty nosi okulary
I tornister jakiś szary.
A ten piąty najdziwniejszy
w spodniach pumpach i kaloszach
A już szósty najśmieszniejszy
w kapeluszu i bamboszach.
Siódmy szpak ostrzyżony jest na jeża,
ósmy przebrał się dziś za żołnierza.
A dziewiąty wraz z dziesiątym
W płaszczach dawno już niemodnych.
Epitet to środek poetycki. Za jego pomocą można
określić w wierszu różne cechy opisywanych w wierszu
rzeczy,
na przykład:
kolor – czerwona sukienka,
kształt – okrągła buzia,
wielkość – duża piłka
i inne cechy.
Epitet jest najczęściej przymiotnikiem.
●
165 ●
Zadanie 1. Wypisz z wiersza pod tytułem Ach te szpaki dziwaki epitety.
Wzór: telefonicznym drucie.
tornister …………………………………………………….
piąty (szpak) ………………………………………..………
szósty (szpak) ………………………………………………
w płaszczach ……………………………………………….
Zadanie 2. Wypisz w wierszy wszystkie epitety z towarzyszącymi im wyrazami i
podkreśl kolorową kredką epitety.
Władysław Bełza
Kto ty jesteś?
Kto ty jesteś?
Polak mały.
Jaki znak twój?
Orzeł biały.
Gdzie ty mieszkasz?
Między swymi.
W jakim kraju?
W polskiej ziemi.
Polak mały
…………………………………………… ……………………………………………
Władysław Bełza
Wiosna (fragment)
Szary skowronek,
Wzbił się w obłoki,
Dzwoniąc jak dzwonek,
Z wieży wysokiej.
……………………………………………… ………………………………………………
●
166 ●
Maria Konopnicka
Wierzba
Kocanki, kocanki,
Gałązka wierzbowa!
Rozwinęła nam się
Ta palma kwietniowa.
Rozwinęła nam się
Nad tą bystrą wodą,
Zapachniała wiosną,
Kwietniową pogodą!
……………………………………………… ………………………………………………
Władysław Bełza
Pamiętajcie o ptaszkach (fragment)
Dziatwo! wspomnij przy igraszkach,
O tych biednych, małych ptaszkach,
Które dręczy głód:
I kruszynę chleba małą,
Rzuć zgłodniałym rączką białą,
Na śnieg i na lód.
…………………………………………………………………………………………
●
167 ●
47. Coraz bliżej do wakacji.
Kabaret OT.TO
Wakacje
Chodzę do szkoły, różne stopnie zbieram
Szóstki i piątki, i jedynki nieraz
Uczę się dzielnie od niedzieli do soboty
Lecz ciągle po głowie mi chodzi taki motyw:
Że jeszcze tylko:
Wrzesień, październik, listopad, grudzień, styczeń, luty, marzec, kwiecień, maj,
czerwiec i...
Wakacje, znów będą wakacje
Na pewno mam rację wakacje będą znów.
Chodzę do szkoły tydzień za tygodniem
Często jest mi dobrze, czasem niewygodnie
Niewygodnie wtedy gdy się nauczyć trzeba
Lecz ciągle po głowie mi chodzi taki temat:
Że jeszcze tylko:
Listopad, grudzień, styczeń, luty, marzec, kwiecień, maj, czerwiec i...
Chodzę do szkoły miesiąc za miesiącem
Zaraz będą święta, a w święta jest dobrze
Potem już półrocze, stopnie każdy widzi
No więc czemu tata chodzi i się dziwi
Że jeszcze tylko:
Styczeń, luty, marzec, kwiecień, maj, czerwiec i...
Chodzę do szkoły i chodzę z Agatą
Wiosna już przyszła, nie ma rady na to
Uczyć mi się nie chce, no ale się przymuszam
Po głowie chodzi myśl, która ciągle mnie wzrusza
Że jeszcze tylko:
Kwiecień, maj, czerwiec i...
●
168 ●
Chodzę do szkoły, bo każdy gdzieś chodzi
Starsi do pracy, a do szkoły młodzi
Często jest mi dobrze, a czasem niewygodnie
Wciąż ta myśl, nie mogę się uwolnić od niej
Że jeszcze tylko:
Maj, czerwiec i...
Chodzę do szkoły, koniec roku za pasem
Stopnie na cenzurze, tata czeka z pasem
I róbta co chceta, ale najpierw pomyślta
Już koniec nauki, błąka mi się myśl ta:
Że jeszcze tylko:
No co? nic już nie zostało? To znaczy...
Wakacje, znowu są wakacje
Na pewno mam rację wakacje znowu są.
Wakacje, znowu są wakacje
Na pewno mam rację wakacje znowu są.
I koniec wakacji i śpiewamy od nowa...
Chodzę do szkoły, różne stopnie zbieram
Szóstki i piątki, i jedynki nieraz...
Posłuchaj piosenki kabaretu Otto pt.
Wakacje i wykonaj poniższe polecenia.
http://www.youtube.com/watch?v=9gnX1QgXK08
●
169 ●
Zadanie 1.
Wypisz z piosenki nazwy wszystkich miesięcy. Ułóż je w kolejności od stycznia do
końca roku. Wyjaśnij, według wzoru, skąd wzięły się te nazwy.
Wzór:
styczeń – stykają się wtedy stary i nowy rok
……………………………… – .………………………………………………………………
……………………………… – .………………………………………………………………
……………………………… – .………………………………………………………………
……………………………… – .………………………………………………………………
……………………………… – .………………………………………………………………
……………………………… – .………………………………………………………………
……………………………… – .………………………………………………………………
……………………………… – .………………………………………………………………
……………………………… – .………………………………………………………………
……………………………… – .………………………………………………………………
……………………………… – .………………………………………………………………
• słowo „luty” oznaczało kiedyś tyle co „srogi” w odniesieniu do mrozu,
• stykają się wtedy stary i nowy rok,
• nazwa tego miesiąca wzięła się od zamarzniętych grud ziemi,
• wyraz ten pochodzi od boga Marsa, w innych językach brzmi podobnie
(np. ang. march),
• kwitną wtedy wrzosy,
• w tym miesiącu liście opadają z drzew,
• w tym czasie są żniwa, kiedyś zboże kosiło się sierpami,
• nazwa tego miesiąca wzięła się od kwitnących lip,
• słowo to pochodzi od bogini Mai (w wielu językach brzmi podobnie, np. ang. may),
• od słowa „paździerze”, czyli części łodyg lnu,
• wyraz ten wziął się od czerwu (nazwa larwy np. muchy),
• w tym miesiącu kwitną kwiaty.
●
170 ●
Zadanie 2.
Dzień, który przychodzi po niedzieli – ………………………………
Dzień tygodnia, w którym się „nie dziela”, czyli nie pracuje – …………………………
Drugi, czyli wtóry dzień tygodnia – ………………………………
Czwarty dzień tygodnia – ………………………………
Dzień, który jest w środku tygodnia – ………………………………
Piąty dzień tygodnia – ………………………………
Dzień, którego nazwy nie potrafimy wyjaśnić – ………………………………
Zadanie 3. Odgadnij, o jakie słowa chodzi. Wszystkie one mają związek z czasem.
zradnelak – ………………………………
ącąiseim – ………………………………
ńeizdyt – ………………………………
łatrawk – ………………………………
ezcorłóp – ………………………………
abod – ………………………………
anizdog – ………………………………
atunim – ………………………………
adnukes – ………………………………
Zadanie 4. Napisz słownie nazwy wszystkich stopni szkolnych w Polsce.
Jeśli nie jesteś pewny ich pisowni lub nie znasz słów, zapytaj nauczyciela.
Najlepszą oceną w polskiej szkole jest ocena celująca, czyli …………………………
Tuż po niej znajduje się ocena bardzo dobra, czyli ………………………………….
Ocena dobra to inaczej …………………………………………………..,
a dostateczna to …………………………………………..
Słabą oceną jest dopuszczająca, czyli …………………………………,
a najgorszą
niedostateczna – ……………………………………………………………….
●
171 ●
●
172 ●

Jezyk polski - Ecole Nova Polska

Transkrypt

Podobne dokumenty

gazetka_gospodaXI

sapere aude - Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Stanisława

pobierz - Teatr Polski w Bydgoszczy

Wesoła szkoła. Kształcenie zintegrowane w klasie 3

Wykaz_materialu_roslinnego_do_zakupu_PDF

Herricks idolem

OFERTA HANDLOWA BYLINY