Pełny tekst artykułu dostępny jest tutaj.

ESDZ pod rządami Catherine Ashton - podsumowanie
*Magdalena Mariankowska
Od powołania na stanowisko Wysokiego Przedstawiciela w listopadzie 2009 roku, Lady
Catherine Ashton wraz ze swoim zespołem pracowała bardzo intensywnie nad
działalnością Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych, wspierając przy tym
dyplomację Unii Europejskiej na całym świecie, stojącą w obliczu wielu kryzysów i
wyzwań.
Od 2009 roku Catherine Ashton była szefową dyplomacji Unii Europejskiej, odpowiedzialną
głównie za koordynację i prowadzenie polityki zagranicznej, a tak e bezpieczeństwo Unii
Europejskiej. W ciągu ostatnich pięciu lat do jej głównych obowiązków nale ało
skoordynowanie reakcji Unii źuropejskiej na Arabską Wiosnę Ludów, wynegocjowanie
umowy o wzajemnym uznawaniu między Serbią a Kosowem i przewodniczenie
międzynarodowym rozmowom z Iranem nad jego programem nuklearnym. Dodatkowo, Lady
Ashton przewodniczyła comiesięcznym posiedzeniom ministrów spraw zagranicznych Unii
Europejskiej w Brukseli. Pomimo, i 31 pa dziernika jest datą graniczną dla szefowej unijnej
dyplomacji, Baronessa Catherine Ashton będzie nadal prowadzić rozmowy nuklearne z
Iranem.
Jak działa dyplomacja UE?
Traktat lizboński wprowadził dwie istotne zmiany, które mają wpływ na działania zewnętrzne
Unii Europejskiej, a mianowicie, ustanowił urząd przewodniczącego Rady źuropejskiej
(dwuipółroczna, jednokrotnie odnawialna kadencja) oraz urząd Wysokiego Przedstawiciela
Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa (pięcioletnia kadencja), czyli
stanowisko Baronessy Ashton. Wysoki Przedstawiciel wspomagany jest przez słu bę
dyplomatyczną Unii źuropejskiej, znaną jako źuropejska Słu ba Działań Zewnętrznych
(ESDZ), która to została ustanowiona w 2011 roku za namową Catherine Ashton. W skład
źSDZ wchodzą urzędnicy Sekretariatu żeneralnego Rady, jak równie pracownicy słu b
dyplomatycznych państw członkowskich Unii źuropejskiej. Rolą źSDZ jest wspieranie
Wysokiego Przedstawiciela w tworzeniu polityki zagranicznej Unii Europejskiej w jej
stosunkach z resztą wiata. W wyniku reform instytucjonalnych wprowadzonych przez traktat
lizboński, Unia Europejska posiada większą, bardziej spójną i lepiej skoordynowaną
mo liwo ć działania zewnętrznego.
Brytyjka Lady Catherine Ashton została powołana do roli Wysokiego Przedstawiciela przez
wszystkie państwa członkowskie Unii źuropejskiej w 2009 roku. 1 listopada urząd ten objęła
Włoszka - Federica Mogherini.
Unia Europejska odgrywa wa ną rolę w dyplomacji, szczególnie istotną w zakresie handlu i
międzynarodowej pomocy i rozwoju oraz przy współpracy ze wiatowymi organizacjami,
takimi jak Organizacja Narodów Zjednoczonych i NATO. Jednym z kluczowych zadań źSDZ
jest zapewnienie, by wszystkie inne czynno ci, które wykonuje za granicą Unia źuropejska
były spójne i skuteczne. Jest to szczególnie wa ne, poniewa wiele programów zagranicznych
Unii źuropejskiej jest organizowanych przez ró ne departamenty Komisji źuropejskiej.
Począwszy od przewodniczenia w międzynarodowych rozmowach z Iranem w celu
rozwiązania kwestii irańskiego programu jądrowego, a
do ułatwiania ustanowienia
porozumienia w sprawie normalizacji stosunków między Serbią a Kosowem w kwietniu 2013
roku, Unia Europejska pod przewodnictwem Wysokiego Przedstawiciela Lady Catherine
Ashton wykazała się niewątpliwie wysoką skuteczno cią unijnej dyplomacji.
Budowanie relacji z zagranicą
Od momentu powstania, źSDZ budowała głębokie strategiczne relacje z kluczowymi
partnerami Unii źuropejskiej, m.in. ze Stanami Zjednoczonymi i Chinami. źSDZ stała się
równie skuteczną czę cią Organizacji Narodów Zjednoczonych. Sekretarz żeneralny
Organizacji Narodów Zjednoczonych - Ban Ki Moon w swoim przemówieniu skierowanym
do Rady Bezpieczeństwa, oznajmił
e Unia źuropejska i Organizacja Narodów
Zjednoczonych
działania
wspólnie
podejmują
mające
na
celu
wypracowanie
konstruktywnych rozwiązań na rzecz utrzymywania międzynarodowego pokoju. Czynią to
poprzez działania z zakresu cywilnego zarządzania kryzysowego i dyplomacji prewencyjnej.
Natomiast były szef NATO - Anders Żogh Rasmussen potwierdził,
przyczyniła się znacznie do poprawy współpracy Unii źuropejskiej z NATO.
e słu ba źSDZ
ESDZ pracuje równie na to, aby zapewnić wsparcie takim krajom, jak dla przykładu Birma
(Myanmar), które wyłaniają się z długich okresów rządów autorytarnych. źSDZ pomaga
tak e przy budowaniu pokoju w Somalii, gdzie wspiera procesy szkoleń dla somalijskich sił
bezpieczeństwa, stanowiąc przy tym element kompleksowego podej cia Unii źuropejskiej do
ograniczenia skali piractwa morskiego w regionie Rogu Afryki oraz poprawienia
bezpieczeństwa w Somalii. W celu zapobiegania dalszemu pogarszaniu się sytuacji i
upewnieniu się, e pasy transportowe i handel międzynarodowy są wolne od piractwa,
powstała pierwsza wojskowa operacja morska Unii źuropejska występująca pod nazwą
„źUNAVŻOR ATALANTA Somalia”. Do zadań operacji nale y m.in.Ś eskorta okrętów
wiatowego Programu
ywno ciowego z pomocą humanitarną dla ludno ci Somalii,
zapobieganie atakom pirackim na morzu oraz w miarę posiadanych mo liwo ci ochrona
statków handlowych przepływających przez Zatokę Adeńską.
źuropejska Słu ba Działań Zewnętrznych wraz z Wysokim Przedstawicielem na czele są
równie odpowiedzialni za działalno ć 139 delegatur Unii źuropejskiej na całym wiecie,
które reprezentują Unię na arenie międzynarodowej. Sieć składa się z pracowników słu by
cywilnej Komisji źuropejskiej, Rady Unii źuropejskiej i dyplomatów krajowych z państw
członkowskich Unii źuropejskiej.
Oto kilka przykładów inicjatyw prowadzonych przez Unię źuropejską poza jej granicamiŚ
Unia Europejska jako budowniczy międzynarodowego pokoju:
Dzięki wsparciu politycznemu, praktycznemu i ekonomicznemu, Unia źuropejska odegrała
kluczową rolę w budowaniu pokoju w regionie Bałkanów Zachodnich od czasu rozpoczęcia
wojny w byłej Jugosławii. Jednym z wa nych przykładów jest nawiązanie dialogu
prowadzonego przez Unię źuropejską między Serbią a Kosowem, który doprowadził do
przełomowej transformacji w kwietniu 2013 roku.
Rozwiązanie konfliktu izraelsko-arabskiego pozostaje nadal strategicznym priorytetem
Europy. Unia Europejska pracuje wytrwale nad podpisaniem porozumień pokojowych wraz z
partnerami
międzynarodowymi
-
Organizacją
Narodów
Zjednoczonych,
Zjednoczonymi i Rosją, tworząc przy tym tzw. „kwartet bliskowschodni”.
Unia Europejska jako odpowiedzialny sąsiad:
Stanami
Na wschodzie i na południu Unii źuropejskiej le y wiele krajów, które przeszły lub nadal
przechodzą burzliwe zmiany polityczne. Aby złagodzić przej cie transformacji systemowej,
europejska polityka sąsiedztwa stara się utrzymywać stałe i przyjazne stosunki z krajami
le ącymi blisko granicy Unii źuropejskiej. Wspieranie demokracji i praw człowieka,
pogłębianie relacji handlowych i współpraca w kwestiach wizowych są jednymi z celów
polityki zagranicznej Unii Europejskiej.
Unia Europejska jako partner w rozwoju:
Co ciekawe, Unia źuropejska jest największym dawcą pomocy rozwojowej. Wspólnie, Unia i
jej państwa członkowskie zapewniają ponad połowę oficjalnej pomocy rozwojowej (ODA) na
wiecie. Wkład ten czyni ogromną ró nicę dla egzystencji milionów ludzi na całym wiecie.
Unia Europejska jako obrońca praw człowieka:
Unia zobowiązuje się włączać prawa człowieka we wszystkie aspekty swoich polityk
zewnętrznych. W tym celu porusza kwestie praw człowieka we wszystkich dialogach i
rozmowach z państwami trzecimi w swojej polityce rozwoju i pomocy, m.in. przez podjęcie
dialogu na forach międzynarodowych, takich, jak Organizacja Narodów Zjednoczonych.
Unia Europejska jako silny partner Organizacji Narodów Zjednoczonych:
Unia źuropejska
ci le współpracuje z Organizacją Narodów Zjednoczonych w wielu
kwestiach. Multilateralizm, będący podstawową zasadą Unii, jest odzwierciedlony w
przywiązaniu do negocjowania wią ących zasad w zakresie stosunków międzynarodowych.
Współpraca Unii źuropejskiej z Organizacją Narodów Zjednoczonych jest wyra nie
zaznaczona w Traktacie z Lizbony.
Unia Europejska jako siła dla światowego bezpieczeństwa:
W ramach Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony (WPBiO) Unia źuropejska prowadzi
misje cywilne i wojskowe na całym wiecie. Misje te wykonują ró ne zadania, począwszy od
zarządzania granicami po szkolenie lokalnej policji. Przykładowo, wy ej wspomniana
operacja „źUNAVŻOR ATALANTA Somalia”, walczy z piractwem i ochrania transport
humanitarnych rodków dostarczanych w ramach wiatowego Programu ywno ciowego.
Unia Europejska jako dawca pomocy humanitarnej:
Unia źuropejska i państwa członkowskie zapewniają około 50 proc. globalnego finansowania
pomocy dora nej. W dzisiejszych czasach zapewnienie pomocy przy akcjach ratunkowych
ofiarom katastrof, uchod com i innym osobom staje się coraz wa niejsze. Unia źuropejska
reaguje w sposób skoordynowany w odpowiedzi na międzynarodowe katastrofy wszelkiego
rodzaju - trzęsienia ziemi na Haiti, tsunami w Japonii i powodzie w Pakistanie. W takich
sytuacjach wykorzystywane są wszystkie dostępne w Unii źuropejskiej narzędzia
reagowania.
Unia Europejska jako zwolennik działań w sprawie zmian klimatu:
Unia źuropejska odegrała wa ną rolę w negocjacjach w sprawie protokołu z Kioto w sprawie
zmian klimatu i dzięki wewnętrznemu, prawdopodobnie najbardziej zaawansowanemu na
wiecie planowi ograniczenia emisji, pozostaje kluczowym podmiotem w tym zakresie,
niezbędnym do przyjęcia ambitnego planu zmiany. Unia koncentruje się na stworzeniu
koalicji na rzecz zawarcia prawnie wią ącego porozumienia w sprawie zmiany klimatu, stając
się dzi
głównym zwolennikiem wysiłków Organizacji Narodów Zjednoczonych,
prowadzących do stworzenia międzynarodowego porozumienia klimatycznego, ograniczenia
emisji i ograniczenia globalnego ocieplenia. Dla krajów rozwijających się, Unia źuropejska
przeznacza znaczne rodki finansowe na pomoc w stawianiu czoła zmianom klimatycznym.
Unia Europejska jako blok handlowy:
Unia źuropejska jest największym na wiecie blokiem handlowym. Handel jest czę cią
wspólnej polityki, co oznacza, e międzynarodowe umowy handlowe są negocjowane i
podpisywane przez Unię, a nie przez poszczególne państwa członkowskie. To pozwala Unii
źuropejskiej mówić jednym głosem podczas negocjacji z partnerami międzynarodowymi na
rzecz promowania wolnego i bardziej sprawiedliwego systemu handlu międzynarodowego.
Rozszerzająca się Unia Europejska:
Unia źuropejska obecnie liczy 28 członków. Przez ostatnie dekady, zwłaszcza po upadku
komunizmu w źuropie rodkowo-Wschodniej, Unia źuropejska rozszerzała się - od 6 państw
w 1957 roku do 28 obecnie. Pokusa członkostwa w Unii źuropejskiej, a tak e towarzysząca
jej stabilno ci polityczna i gospodarcza sprawia, ze wiele państw stara się dołączyć do Unii.
Od powołania na stanowisko Wysokiego Przedstawiciela w listopadzie 2009 roku, Lady
Catherine Ashton wraz ze swoim zespołem pracowała bardzo intensywnie nad działalno cią
źuropejskiej Słu by Działań Zewnętrznych, wspierając przy tym dyplomację Unii
źuropejskiej na całym wiecie, która stanęła w obliczu wielu kryzysów i wyzwań. Była to
długa podró , którą będzie kontynuować nowy Wysoki Przedstawiciel - Federica Mogherini.
Podsumowując, Lady Ashton w swojej karierze na stanowisku szefowej unijnej dyplomacji
odbyła 195 wyjazdów poza Unię źuropejską, odwiedzając 96 krajów (70 poza Unią
źuropejską) - spędzając 654 dni przy budowie dyplomacji Unii źuropejskiej na całym
wiecie. Dodać nale ałoby tu równie
rednio ponad 3 spotkania instytucjonalne miesięcznie
(196 w sumie) z trzema unijnymi instytucjamiŚ Radą Unii źuropejskiej, Komisją źuropejską i
Parlamentem źuropejskim. Niewątpliwie była to bardzo pracowita i jednocze nie bardzo
wa na kadencja.
*Opracowanie: Magdalena Mariankowska - doradca w Delegaturze Unii Europejskiej w
Nowym Jorku, która koordynuje stanowiska państw członkowskich przy określaniu wspólnych
stanowisk Unii na forum ONZ. Jedna z czterech unijnych negocjatorów przy negocjacjach
dotyczących dwuletniego budżetu ONZ na lata 2014-15 oraz budżetu Misji Pokojowych.
Członek komitetu Lady Catherine Ashton podczas otwarcia debaty generalnej 68. sesji
Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych.