Nr wniosku: 224311, nr raportu: 14200. Kierownik (z rap.): mgr

Nr wniosku: 224311, nr raportu: 14200. Kierownik (z rap.): mgr Małgorzata Katarzyna Radomska
Sakkara, jedna z największych nekropoli starożytnego Egiptu, użytkowana nieprzerwanie w ciągu 3 tysiącleci p.n.e. aż po
okres bizantyński, służyła jako miejsce pochówku władców i dostojników rezydujących w Memfis. W dobie ostatnich
trzech wieków p.n.e. gdy miasto utraciło pozycję stolicy na rzecz Aleksandrii, pełniło ono nie mniej ważną funkcję –
centrum religijnego dla całego kraju, a służąca mu nekropola zmieniła swój charakter stając się ośrodkiem życia
pielgrzymkowego. Dlaczego tak się stało i jak wyglądało wówczas życie religijne zróżnicowanych etnicznie i kulturowo
grup zamieszkujących dzielnice ówczesnego Memfis było przedmiotem badań w ramach niniejszego projektu
badawczego.
Przeprowadzone kwerendy biblioteczne i muzealne objęły zarówno dostępne w Internecie bazy danych w ponad 185
muzeach, jak również trzy wyjazdy do muzeów: British Museum, Luwr, Neues Museum oraz biblioteki Freie Universität
w Berlinie.
Skatalogowano opublikowany materiał poświęcony bogom i kultom sakkaryjskim w okresie ptolemejskim i rzymskim, co
umożliwiło wszechstronną analizę zabytków.
Wyodrębniono 30 kategorii zabytków, które reprezentują okres ptolemejski i rzymski w Sakkarze.
Posłużyły one, wraz z publikacjami papirusów i ostrakonów realizacji następujących celów, które umożliwiły dokonanie
analizy wierzeń mieszkańców Memfis:
1. Zidentyfikowano bogów, którzy tworzyli ówczesny panteon Sakkary
2. Odtworzono kulty sprawowane na nekropoli i ich formy, w tym kulty świętych zwierząt, kulty prywatne, kulty
deifikowanych ludzi oraz kulty władców i królewskich przodków
3. Dokonano analizy kultu zmarłych w tradycji egipskiej i hellenistycznej
4. Zidentyfikowano święta obchodzone na nekropoli
Panteon obejmuje kilkudziesięciu bogów. Charakterystykę ich teologicznej osobowości uzupełnia informacja o
identyfikacji z innymi bóstwami oraz udziale w ich kultach.
Popularność ubóstwionego śmiertelnika – Imhotepa, budowniczego najstarszej piramidy świata, czczonego jako
uzdrowiciela Asklepiosa w okresie ptolemejskim, kult świętych zwierząt oraz prawdopodobna lokalizacja w północnej
części Sakkary pierwotnego, prowizorycznego grobu Aleksandra Wielkiego przed przeniesieniem jego ciała do
Aleksandrii, spowodowały zainteresowanie nekropolą w Sakkarze pielgrzymów z całego kraju.
Zarówno bogowie, ich kulty, jak i święta poświadczone na nekropoli dowodzą kontynuacji dominującej roli tradycyjnej
religii egipskiej w ostatnich trzech wiekach p.n.e.
Dotychczasowe niedostateczne zainteresowanie badaczy tym okresem w Sakkarze wydaje się być wynikiem nie tylko
znacznie rozproszonego materiału, ale przede wszystkim jego fragmentarycznością.
Publikacja wyników badań przeprowadzonych w ramach projektu będzie pierwszym naukowym opracowaniem
prezentującym funkcjonowanie nekropoli sakkaryjskiej w kontekście wierzeń wielokulturowego społeczeństwa w okresie
gdy tradycyjna religia egipska spotkała się z synkretyzmem kultów hellenistycznych.
Posłuży nie tylko archeologom badającym nekropolę sakkaryjską w ostatnich wiekach p.n.e. i egiptologom
zainteresowanym religią egipską, ale również specjalistom z wielu dziedzin nauki, poświadczając interdyscyplinarny
charakter przedsięwzięcia: paleobotanikom, zainteresowanym okazami flory ówczesnej Sakkary poznanej dzięki analizie
szczątków roślinnych pochodzących z wyposażenia grobowego, archeozoologom, badającym szczątki zwierząt
składanych jako dary ofiarne poszczególnym bóstwom, czy wreszcie antropologom kulturowym i socjologom badającym
problematykę współistnienia licznych grup społecznych zamieszkujących zróżnicowane etnicznie wielokulturowe miasto.