T: Europa i Polska od schyłku XIV w. – lekcja powtórzeniowa

T: Europa i Polska od schyłku XIV w. – lekcja powtórzeniowa
_________________________________________________________________________________
Tematy:
1. Narodziny paostwa polsko – litewskiego
2. Ekspansja Turków w Europie. Rządy Władysława Warneoczyka.
3. Wojna trzynastoletnia.
4. Schyłek średniowiecza.
5. Kultura średniowiecza.
6. Miejsce Polski w średniowiecznej Europie.
7. Kościół u schyłku średniowiecza.
1. Najważniejsze wydarzenia
Data
Wydarzenie
1348
„Czarna śmierd”. Początek epidemii dżumy w Europie.
1337 - 1453 Wojna stuletnia między Francją a Anglią.
1385
Unia polsko – litewska w Krewie.
1386
Jagiełło wraz z Litwą przyjmuje chrzest
1409 - 1411 Wielka wojna z Zakonem Krzyżackim
15.07.1410
Bitwa pod Grunwaldem
1411
I pokój toruoski
1434
Śmierd Władysława Jagiełły. Królem Polski zostaje Władysław III
1440
Władysław III zostaje królem Węgier. Polska i Węgry połączone unią personalną.
1440
Powstanie Związku Pruskiego
1443
Wyprawa przeciwko Turkom. Zdobycie Sofii.
1444
Druga wyprawa przeciwko Turkom. Bitwa pod Warną zakooczona klęska i śmiercią
Władysława III
1454
Inkorporacja Pomorza Gdaoskiego i Prus do Polski. Wybuch wojny trzynastoletniej.
1454
Ogłoszenie przez Kazimierza Jagiellooczyka przywilejów cerekwicko – nieszawskich
1454
Klęska pospolitego ruszenia polskiego pod Chojnicami, w wojnie trzynastoletniej.
1466
II pokój toruoski
2. Najważniejsze postacie
Postad
Opis
Jadwiga
Córka Ludwika Andegaweoskiego, która po jego śmierci zasiadła na polskim
Andegaweoska
tronie. Została koronowana na króla.
Władysław Jagiełło
Książę litewski, który zawarł unię z Polską w Krewie i od 1386 r. był królem
Polski.
Witold
Książę litewski, stryjeczny brat Jagiełły.
Ulrich von Jungingen Wielki mistrz Zakonu Krzyżackiego, który poległ w bitwie pod Grunwaldem.
Paweł Włodkowic
Rektor Akademii Krakowskiej, który na soborze w Konstancji podważył
pretensje Zakonu do ziem polskich i przedstawił koncepcję prawa ludów
pogaoskich do wyznawania własnej religii, a także potępił wojnę
niesprawiedliwą.
Władysław III
Najstarszy syn Władysława Jagiełły. Król Polski i Węgier. Zginął w bitwie pod
Warną.
Kazimierz
Młodszy syn Władysława Jagiełły. Wielki książę litewski, a od 1447 r. król
Jagiellooczyk
Polski. Inkorporował Prusy i Pomorze Gdaoskie w 1454 r. Wydał przywileje
cerekwicko – nieszawskie.
Zbigniew Oleśnicki
Biskup krakowski. Członek rady królewskiej, która opiekowała się małoletnim
Władysławem III.
Jan Hunyady
Piotr Dunin
Wit Stwosz
Gall Anonim
Mistrz Wincenty
Jan Długosz
Jan Hus
Dante Alighieri
3. Nowe pojęcia
Pojęcie
Unia personalna
Elekcja
Pospolite ruszenie
Sułtan
Związek Pruski
Hanza
Gildia
Rotunda
Portal
Iluminacja
Katedra
Rozeta
Siedem sztyk
wyzwolonych
Retoryka
Dialektyka
Koncyliaryści
Kurialiści
Sobór powszechny
Herezja
Husytyzm
Wybitny wódz węgierski. Dowodził wyprawą przeciw Turkom w 1443 i 1444
r. Zdobył Sofie. Wzięty do niewoli w bitwie pod Warną.
Zorganizował wojska zaciężne podczas wojny trzynastoletniej, które walczyły
przeciw Krzyżakom
Rzeźbiarz niemiecki z epoki średniowiecza. Autor ołtarza w Kościele
Mariackim w Krakowie.
Autor „Kroniki polskiej”, pierwszej polskiej kroniki w 1 połowy XII w.
Biskup krakowski. Autor kroniki , która powstała w okresie rozbicia
dzielnicowego na przełomie XII i XIII w.
Autor „ Rocznika, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego”.
Rektor uniwersytetu w Pradze, czeski kaznodzieja, którzy stworzył podstawy
husytyzmu. Spalony na stosie za herezję w 1415 r.
Autor „Boskiej Komedii”
Opis
Połączenie paostw osobą władcy.
Wybór monarchy na tron
Forma organizacji wojska polegająca na powszechnym obowiązku służby
wojskowej rycerstwa.
Monarcha w paostwie Turków Osmaoskich
Związek szlachty i mieszczaostwa Prus i Pomorza Gdaoskiego, który powstał
w 1440 r. Zorganizował powstanie antykrzyżackie, które przekształciło się w
wojnę trzynastoletnią.
Związek kupców i miast niemieckich, który powstał w średniowieczu. Związek
ten zmonopolizował handel na Morzu Bałtyckim w XIV i XV w. Do miast
hanzeatyckich zaliczamy: Szczecin, Kołobrzeg, Słupsk, Lubekę, Gdaosk,
Stowarzyszenie kupców w średniowieczu , którego celem było zapewnienie
bezpieczeostwa swoim członkom w drodze do rynków zbytu lub baz
zaopatrzenia.
Budowla na planie koła.
Ozdobne obramienie drzwi wejściowych.
Ręcznie malowana lub rysowana ilustracja tekstu rękopiśmienniczego w
średniowieczu.
Główna świątynia w diecezji
W architekturze gotyckiej witraż w kształcie kwiatu , który umieszczano nad
wejściem do kościoła.
Podstawa nauki w szkołach przykatedralnych w średniowieczu. Zaliczamy do
nich: gramatykę, retorykę, dialektykę, muzykę, geometrie, astronomię,
arytmetykę.
Umiejętnośd pięknego wysławiania.
Umiejętnośd rozumowego dochodzenia do prawdy.
Zwolennicy wyższości władzy soboru powszechnego nad papieżem.
Zwolennicy wyższości władzy papieża nad soborem powszechnym. Uważali,
że papież reprezentuje cały Kościół więc sobór powinien byd mu posłuszny.
Zjazd wszystkich biskupów Kościoła katolickiego.
Pogląd religijny , a także ruch religijno-społeczny, uznany za niezgodny z
zasadami panującej religii. Odstępstwo od wiary.
Ruch religijno – społeczny w Czechach w XV w., zapoczątkowany przez Jana
Husa, który głosił hasła niezgodne z panującą religię Uznany za herezję.
Inkwizycja
Skryptorium
Skryba
Instytucja kościelna powstała w drugiej połowie XII w. służąca do
wykrywania i sądzenia osób głoszących poglądy niezgodne z przyjętymi przez
Kościół.
Pomieszczenie przy średniowiecznych klasztorach i katedrach, w którym
przepisywano księgi.
Mnich przepisujący księgi w skryptoriach.
4. Przypomnij sobie:
 Przyczyny, postanowienia i skutki unii z Litwą w Krewie. Powinieneś umied ocenid skutki unii
w Krewie.
 Przyczyny Wielkiej Wojny z Zakonem Krzyżackim i postanowienia I pokoju toruoskiego
 Przyczyny wybuchu wojny trzynastoletniej. Postanowienia II pokoju toruoskiego. Skutki
wojny trzynastoletniej. Powinieneś umied ocenid skutki wojny trzynastoletniej.
 Przyczyny kryzysu gospodarczego i społecznego pod koniec średniowiecza. Cechy kryzysu
gospodarczego i społecznego w XIV i XV w.
 Na czym polegał uniwersalny charakter kultury średniowiecznej.
 Cechy architektury romaoskiej i gotyckiej. Powinieneś umied porównad te dwa style. Umied
wskazad te cechy na rysunku. Wskazad budowle romaoskie i gotyckie spośród innych.
 Kiedy i gdzie powstały pierwsze uniwersytety. Jaka była ich rola w średniowiecznej Europie?
 Przykłady architektury romaoskiej i gotyckiej w Polsce.
 Jakie były przyczyny i przejawy kryzysu Kościoła średniowiecznego.
 Jak była rola Kościoła w społeczeostwie, paostwie i kulturze średniowiecznej.
Jagiellonowie w XIV i XV w.
Król – data
Paostwa, którymi
panowania
rządził
Władysław
Polska, Litwa
Jagiełło
1386 – 1434
Władysław
Polska, Węgry
Warneoczyk
1434 – 1444
Kazimierz
Polska, Litwa
Jagiellooczyk
1447 – 1492
Najważniejsze wydarzenia z okresu panowania


unia w Krewie 1385
Wielka Wojna z Zakonem Krzyżackim

Wojna z Turkami Osmaoskimi. Bitwa pod Warną.


Wojna trzynastoletnia z Zakonem Krzyżackim
przywileje cerekwicko – nieszawskie