Wpływ rozwoju automatyzacji w bibliotekach na formę i jakość ich

Wpływ rozwoju automatyzacji
w bibliotekach
na formę i jakość
ich działalności informacyjnej
IX KRAJOWE FORUM INFORMACJI NAUKOWEJ I TECHNICZNEJ
25 - 28 września 2007
ZAKOPANE
Oczekiwania wobec automatyzacji
• Dążenie do usprawnienia codziennych czynności
bibliotecznych,
• Redukcja kosztów związanych z działalnością biblioteki,
• Ułatwienie zarządzania biblioteką,
oraz
•
•
•
•
Przyspieszenie obsługi czytelników,
Wdrożenie mechanizmów współpracy między bibliotekami,
Usprawnienie procesu wymiany informacji,
Umożliwienie szybkiego i łatwego dostępu do tekstu.
Czynniki wpływające na ewolucję form
działalności informacyjnej
•
•
•
•
Rozwój publikacji elektronicznych,
Internetowe repozytoria tekstów,
Elektroniczna obsługa procesów bibliotecznych,
Komputerowe katalogi bibliotek i konsorcjów oraz katalogi
centralne,
• Rosnąca popularność internetu,
• Wolny dostęp jako podstawowa forma udostępniania
zasobów bibliotecznych.
Nowe nośniki informacji nowym wyzwaniem
dla biblioteki
• Płyty CD i DVD towarzyszące drukom zwartym i
wydawnictwom ciągłym,
• Dokumenty wtórne tworzone w bibliotekach drogą
digitalizacji własnych zbiorów w celu ochrony materiałów
oryginalnych i ułatwienia dostępu do wielu unikalnych
tekstów,
• Dokumenty samoistne na nośnikach elektronicznych,
oddzielnie katalogowane i inwentaryzowane,
• Dostęp on-line do baz danych.
Elektroniczna obsługa procesów
bibliotecznych
rola zintegrowanych systemów bibliotecznych
polega na wykonywaniu różnych funkcji na
jednej, wspólnej bazie danych
Alain Jacquesson: Automatyzacja bibliotek.
Zarys historyczny, strategia , perspektywy.
Wpływ automatyzacji na jakość usług
informacyjnych
i rozszerzenie zakresu oferowanej informacji
• Katalogi komputerowe bibliotek (OPAC),
• Wspólne katalogi konsorcjów,
Wspólny katalog bibliotek ŁASB
• Katalogi centralne,
NUKat
KARO
• Elektroniczna rejestracja wypożyczeń i elektroniczne
zamawianie (CSA)
Działalność informacyjna
a potrzeby czytelnicze
Charakterystyczne zjawiska ostatnich lat:
Systematycznie malejąca liczba czytelników
Zmniejszająca się liczba tradycyjnych informacji bibliograficznych
i liczba kwerend
Wysoki poziom zainteresowania bazami
Stały wzrost użytkowników internetu
10000
9000
8000
7000
6000
5000
4000
3000
2000
1000
0
2003
2004
Bibliograficzne
2005
2006
Biblioteczne
2007 I-VI
Inne
Wykres 1. Informacje udzielane czytelnikom przez bibliotekarzy
Oddziału Informacji Naukowej i Prac Dydaktycznych BUŁ w latach 2003-2006. Opracowanie własne
.
12000
10000
8000
6000
4000
2000
0
Internet
Informacje
Kwerendy
2003
2004
2005
Kwerendy
2006
2007 I-V
Informacje
Internet
Wykres 2. Liczba informacji bibliograficznych i liczba sporządzonych kwerend
na tle wykorzystania internetu w BUŁ w latach 2005-2007. Opracowanie własne.
Wzrost zainteresowania internetem:
50000
Systematyczny wzrost liczby użytkowników w okresie od kwietnia 2000
do czerwca 2006,
Spadek zainteresowania w okresie wakacji,
Wyraźny wzrost zainteresowania po rozpoczęciu roku akademickiego,
Gwałtowny wzrost liczby wejść na stronę BUŁ w związku z wdrożeniem
elektronicznego zamawiania w marcu 2007.
48000
46000
44000
42000
40000
38000
36000
34000
32000
30000
28000
26000
24000
22000
20000
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
Wykres 3. Liczba miesięcznych wejść na stronę BUŁ od momentu wprowadzenia
statystyk (kwiecień 2000) do września 2007.
Wykres nie obejmuje wejść z sieci lokalnej BUŁ.
09.07
06.07
03.07
12.06
09.06
06.06
03.06
12.05
09.05
06.05
03.05
12.04
09.04
06.04
03.04
12.03
09.03
06.03
03.03
12.02
09.02
06.02
03.02
12.01
09.01
06.01
03.01
12.00
09.00
06.00
0
Wpływ komputeryzacji
na formy działalności informacyjnej
bezpośredni:
Nowe formy szkolenia bibliotecznego
pośredni:
Poszukiwania nowych sposobów i metod dotarcia do świadomości
współczesnego czytelnika
- Happening – czy może stanowić alternatywę dla tradycyjnej
działalności informacyjnej?
Czego oczekuje czytelnik:
• Szybkiego i łatwego dostępu do gromadzonych przez nią zbiorów,
do lektur i tekstów, niezależnie od nośników, na jakich są
przechowywane
• Szerokiego dostępu do internetu
a czego nie oczekuje:
• Bliższej współpracy z bibliotekarzem
Próby nawiązania dialogu z czytelnikiem za
pośrednictwem internetu
• Pytania o ocenę zmian zachodzących w bibliotece i nowych
form udostępniania zbiorów:
Wolnego dostępu,
Elektronicznego zamawiania
• Udostępnienie adresów e-mail na stronie internetowej:
W celu zgłaszania uwag i propozycji dotyczących funkcjonowania
biblioteki - @napisz do biBUŁy,
W celu zgłaszania propozycji wzbogacenia księgozbioru w wolnym
dostępie o pozycje potrzebne czytelnikom - @zaproponuj książkę
Do kontaktów z Oddziałem Informacji Naukowej - @informacja
BUŁ
Zmiany w BUŁ –
reakcja czytelników
500
•
Czy wolny dostęp ułatwia dotarcie
do książki?
•
•
•
Oddano 496 (87%) na TAK
oraz 76 (13%) głosów na NIE,
łącznie głosowano 572 razy
•
Czy elektroniczne zamawianie jest
korzystne dla czytelnika
400
300
Tak
200
Nie
100
0
500
400
300
•
•
•
Oddano 437 (78%) na TAK
oraz 125 (22%) głosów na NIE,
łącznie głosowano 562 razy
Tak
200
Nie
100
0
Tak
Dlaczego elektroniczne zamawianie nie jest korzystne dla czytelnika?
160
140
120
100
80
60
40
20
0
Trudna obsługa konta
Niedostateczna pomoc
bibliotekarza
Tak
Przyzwyczajenie do
tradycji
Nie
Skomplikowana obsługa konta czytelnika – 256 głosów
155 (61%) głosów na TAK
101 (39%) głosów na NIE,
Niedostateczna pomoc bibliotekarza – 194 głosy
64 (33%) głosów na TAK
130 (67%) głosów na NIE,
Przyzwyczajenie do wypisywania rewersów – 190 głosów
57 (30%) głosów na TAK
133 (70%) głosów na NIE,
Wyniki po 2 miesiącach:
200
180
160
140
120
Tak
100
Nie
80
Tak po 2 mies.
60
Nie po 2 mies.
40
20
0
Trudna obs ługa
k onta
Nie dos tate czna
pom oc bibliote k arza
Przyzw yczaje nie do
tradycji
Skomplikowana obsługa konta czytelnika – 311 głosów
198 (63,7%) {61%} głosów na TAK
113 (36,3%) {39%} głosów na NIE,
Niedostateczna pomoc bibliotekarza – 248 głosy
71(28,6%) {33%} głosów na TAK
177 (71,4%) {67%} głosów na NIE,
Przyzwyczajenie do wypisywania rewersów – 242 głosów
87 (36%) {30%} głosów na TAK
Liczby w nawiasach dotyczą danych sprzed 2 miesięcy
155 (64%) {70%} głosów na NIE,
Niewielka liczba głosujących i mała aktywność czytelników
w kontaktach e-mail
Czytelnik nie czuje potrzeby kontaktu
z bibliotekarzem i nie chce uczestniczyć w
tworzeniu przyjaznego środowiska w bibliotece
Przyczyny niezadowolenia czytelników:
• Być może było zbyt mało czasu na przyzwyczajenie się do bardzo
istotnych zmian w zasadach funkcjonowania biblioteki,
• Kłopoty systemowe występujące zawsze na początku wdrożenia
nowego modułu zintegrowanego systemu bibliotecznego mogły
budzić zniecierpliwienie,
• Pewna liczba czytelników nie korzysta na co dzień z komputera i
nie ma wprawy w posługiwaniu się tym narzędziem,
• Bibliotekarz nie zawsze potrafi udzielić fachowej pomocy, na co
zresztą część głosów wskazywała.
AUTOMATYZACJA:
???
PODSUMOWANIE:
Automatyzacja spełniła pokładane w niej nadzieje:
Wpłynęła na przyspieszenie procesów bibliotecznych,
Wpłynęła na rozwój nowych metod działalności
informacyjnej,
Spowodowała wzrost aktywności bibliotekarzy w kierunku
poszukiwania bardziej efektywnych sposobów porozumienia
z czytelnikiem,
Stała się narzędziem realizacji funkcji informacyjnej
biblioteki na miarę XXI wieku.
Dziękuję za uwagę,
Mariola Augustyniak
Biblioteka Uniwersytetu Łódzkiego