JAKIE GENY – TAKIE DZIECKO

CZ£OWIEK – NAJLEPSZA INWESTYCJA
21.
JAKIE GENY – TAKIE DZIECKO
1. Realizowane treœci podstawy programowej
Przedmiot
Realizowana treϾ podstawy programowej
Matematyka
Uczeñ:
9. 5) analizuje proste doœwiadczenia losowe (np. rzut kostk¹, rzut monet¹
wyci¹ganie losu) i okreœla prawdopodobieñstwa najprostszych zdarzeñ w tych
doœwiadczeniach (prawdopodobieñstwo wypadniêcia or³a w rzucie monet¹,
dwójki lub szóstki w rzucie kostk¹, itp.)
Biologia
VIII. 5) przedstawia dziedziczenie cech jednogenowych, pos³uguj¹c siê
podstawowymi pojêciami genetyki (fenotyp, genotyp, gen, allel, homo zygota, heterozygota, dominacja, recesywnoœæ)
7) przedstawia dziedziczenie p³ci u cz³owieka i podaje przy k³ady cech
cz³owieka sprzê¿onych z p³ci¹ (hemofilia, daltonizm)
2. Kszta³cone kompetencje
u kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne,
u kompetencje spo³eczne i obywatelskie,
u inicjatywnoœæ i przedsiêbiorczoœæ.
3. Cele zajêæ blokowych
u poznanie recesywnych i dominuj¹cych cech u cz³owieka,
u pos³ugiwanie siê podstawowymi pojêciami z zakresu genetyki,
u obliczanie prawdopodobieñstwa posiadania potomstwa p³ci mêskiej i ¿eñskiej,
u okreœlanie fenotypu na podstawie wylosowanego genotypu.
strona 204
4. Oczekiwane osi¹gniêcia ucznia
Uczeñ:
u przewiduje wyst¹pienie cechy u potomstwa na podstawie alleli rodziców i cech rodziców,
u oblicza prawdopodobieñstwo posiadania potomstwa p³ci mêskiej i ¿eñskiej,
u t³umaczy mechanizm dziedziczenia p³ci u cz³owieka,
u okreœla prawdopodobieñstwo wyrzucenia orze³ka lub reszki.
Projekt wspó³finansowany ze œrodków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Spo³ecznego
CZ£OWIEK – NAJLEPSZA INWESTYCJA
5. Wykaz pomocy dydaktycznych
Lp.
Iloœæ sztuk/parê
uczniów
Pomoc dydaktyczna do przeprowadzenia eksperymentu
1
papier pakowy
1 arkusz
2
pisaki grube
1 komplet 5 szt.
3
w³óczka/mulina/ewent. bibu³a: czarna, br¹zowa, ¿ó³ta, pomarañczowa Po ok. 1 m ka¿dego
(prosta, gufrowana)
koloru
4
plastelina
1 paczka
5
taœma klej¹ca najlepiej papierowa
1
6
pinezki
1 paczka
7
farby: br¹zowa, bia³a, ¿ó³ta
po 1
8
mocniejszy klej (np. wikol/ na gor¹co)
1
Inne materia³y przygotowane przez nauczyciela
1
monety
2
2
arkusze do okreœlania cech dziecka
1
6. Proponowany przebieg zajêæ z rozliczeniem czasowym
Opis kolejnych dzia³añ
Uwagi do realizacji dla
Czas
nauczyciela (rysunki, schematy, trwania
fotografie, linki do WWW itp.) w min
1
Podzia³ klasy na zespo³y 2 osobowe, zapoznanie
uczniów z æwiczeniami do wykonania.
Jeœli to zajêcia wstêpne – przed
lekcjami z genetyki na biologii –
mo¿na rozdaæ materia³y pomocnicze (patrz obudowa lekcji).
4
2
Okreœlenie celu zajêæ – wykonanie przestrzennego Opis procedury rzutu monetami
portretu dziecka (w dowolnym wybranym przez parê – w karcie dla uczniów.
wieku) przez ka¿d¹ parê na podstawie rzutu monetami.
2
3
Ewentualne wyjaœnienia w¹tpliwoœci uczniów.
4
4
Praca w parach nad wykonaniem æwiczeñ:
Zadaniem nauczyciela jest
wyjaœnianie ewentualnych
1. okreœlenie p³ci dziecka,
2. okreœlenie cech dziecka i zapisanie ich w tabelce, w¹tpliwoœci i korekta.
w karcie pracy,
3. odpowiedŸ na pytania.
30
Projekt wspó³finansowany ze œrodków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Spo³ecznego
strona 205
Lp.
CZ£OWIEK – NAJLEPSZA INWESTYCJA
5
Praca nad wykonaniem przestrzennego portretu
dziecka na podstawie zespo³u cech okreœlonych w
wykonanym æwiczeniu 2.
Wykonanie” metryczki dziecka: zapis na karteczce
(p³eæ dziecka, wiek utrwalony na portrecie, imiê
„ojciec”, imiê „matki”).
Uwaga: w szczególnych przypadkach wykonanie przestrzennego
portretu mo¿na zast¹piæ kolorowym portretem na kartkach.
30
6
Prezentacja portretów wykonanych przez wszystkie W zale¿noœci od iloœci par: mog¹
pary.
pary prezentowaæ „swoje” dzieci
opowiadaj¹c o ich cechach lub
mo¿na urz¹dziæ wystawê.
Nale¿y zwróciæ uwagê, ¿e niektóre
cechy nie dziedzicz¹ siê jednogenowo (te cechy oznaczono* w zestawach dla uczniów).
10
7
Sprz¹tanie miejsc pracy po zajêciach.
10
Ca³kowity czas trwania jednostki
90
7. Obudowa do zajêæ blokowych
strona 206
Podstawowe informacje (w zale¿noœci od wiedzy uczniów, mo¿na je wydrukowaæ, jako
pomoc do lekcji, jeœli bêd¹ to dla uczniów zajêcia wstêpne, przed omawianiem genetyki na
lekcjach biologii):
Dziedziczenie to przekazywanie cech potomstwu. Zespó³ genów warunkuj¹cych cechy
danego osobnika nazywamy genotypem. Cechy osobnika, które s¹ wynikiem odczytania
genotypu i wp³ywu œrodowiska nazywany fenotypem. Geny dziedziczymy od ojca i od matki
w postaci alleli. Niektóre allele ujawniaj¹ siê tylko wtedy, kiedy osobnik jest homozygot¹ (aa).
Te allele nazywamy recesywnymi. Allele, które ujawni¹ siê jako cecha, bez wzglêdu na to, czy
osobnik jest homozygot¹ (AA) czy heterozygot¹(Aa), nazywamy dominuj¹cymi. Allele dominuj¹ce zapisujemy du¿ymi literami, recesywne za pomoc¹ ma³ych liter. Istniej¹ przypadki, ¿e
osobnik, który jest heterozygot¹, pod wzglêdem danego genu cecha, dominuj¹ca nie wpe³ni siê
ujawnia , wtedy fenotyp wykazuje cechê poœredni¹.
P³eæ u cz³owieka zale¿y od wystêpowania dwóch chromosomów, nazywanych chromosomami p³ci. Osoba, który posiada dwa chromosomy X (XX), jest kobiet¹, a osoba która
posiada chromosom X i chromosom Y (XY) jest mê¿czyzn¹.
Projekt wspó³finansowany ze œrodków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Spo³ecznego
CZ£OWIEK – NAJLEPSZA INWESTYCJA
8. Literatura uzupe³niaj¹ca
http://darwin.iz.uj.edu.pl/iz/genetics/cechy.html
http://www.kgm.amp.edu.pl/uploads/media/Choroby_jednogenowe_01.pdf
http://www.bionotatki.com/cechy-autosomalne-czlowieka.pdf
9. Uwagi
strona 207
Przyk³adowe rozwi¹zania uczniów (wersja z rysowaniem portretu, zamiast wykonania portretu przestrzennego).
Projekt wspó³finansowany ze œrodków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Spo³ecznego
strona 208
CZ£OWIEK – NAJLEPSZA INWESTYCJA
Projekt wspó³finansowany ze œrodków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Spo³ecznego
CZ£OWIEK – NAJLEPSZA INWESTYCJA
10. Karta pracy ucznia
Æwiczenie 1.
Ustalcie miêdzy sob¹ w parze, kto z was bêdzie „mam¹”, a kto „tat¹”. Osoba wyznaczona jako
ojciec, rzuca jedn¹ monet¹ – jeœli wypadnie orze³ek „wasze” dziecko bêdzie ch³opcem, jeœli
reszka – dziewczynk¹.
u Pytanie nr 1. Dlaczego w tej zabawie o p³ci dziecka decydowa³ rzut monety przez „ojca”?
u Pytanie nr 2. Jakie jest prawdopodobieñstwo, ¿e „wasze” dziecko bêdzie dziewczynk¹?
Æwiczenie 2.
Reszka
odpowiada allelowi dominuj¹cemu np.: R,
orze³ek
– recesywnemu np.: r
Istniej¹ trzy losowe mo¿liwoœci wyrzucenia dwóch monet:
RR
homozygota
dominuj¹ca
Rr
heterozygota
rr
homozygota
recesywna
Rzucaj¹c równoczeœnie dwiema monetami wyznaczcie, jakie cechy bêdzie posiada³o „wasze”
dziecko.
Usta
AA ® du¿e
Dd ® du¿e
dd ® ma³e
BB ® grube
Gg ® œredniogrube
gg ® w¹skie
CC ® du¿e
Cc ® œrednie
cc ® ma³e
DD ® inna barwa
Dd ® inna barwa
dd ® niebieskie
EE ® kszta³t migda³a
Ee ® kszta³t migda³a
ee ® okr¹g³e
FF ® blisko osadzone
Fe ® œrednio rozstawione
ff ® szeroko rozstawione
GG ® u³o¿one prosto
Gg ® u³o¿one prosto
gg ® skoœne
Projekt wspó³finansowany ze œrodków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Spo³ecznego
strona 209
Oczy
CZ£OWIEK – NAJLEPSZA INWESTYCJA
Nos
HH ® du¿y
Hh ® œredni
hh ® ma³y
II ® orli (zakrzywiony)
Ii ® orli (zakrzywiony)
ii ® prosty
W³osy
*JJ ® krêcone
*Jj ® faluj¹ce
*jj ® proste
¯¯ ® ciemne
¯¿ ® ciemne
¿¿ ® jasne
KK ® inny kolor
Kk ® inny kolor
kk ® rude
LL ® krawêdŸ nad czo³em prosta Ll ® krawêdŸ nad czo³em prosta ll ® krawêdŸ nad czo³em z zêbem
Twarz
*££ ® kszta³t owalny
*£³ ® kszta³t owalny
*³³ ® kwadratowa
MM ® karnacja skóry ciemna
Mm ® karnacja skóry ciemna
mm ® karnacja skóry jasna
NN ® brak piegów
Nn ® brak piegów
nn ® piegi
OO ® policzki z do³kami
Oo ® policzki z do³kami
oo ® policzki bez do³ków
PP ® brak rowka na podbródku Pp ® brak rowka na podbródku pp ® rowek na podbródku
Rzêsy
RR ® d³ugie
Rr ® d³ugie
rr ® krótkie
Brwi
SS ® krzaczaste
Ss ® krzaczaste
ss ® w¹skie
TT ® nie s¹ po³¹czone
Tt ® nie s¹ po³¹czone
tt ® po³¹czone
strona 210
Uszy
UU ® du¿e
Uu ® œredniej wielkoœci
uu ® ma³e
WW ® p³atek ucha wolny
Ww ® p³atek ucha wolny
ww ® p³atek ucha przyroœniêty
ZZ ® odstaj¹ce
Zz ® odstaj¹ce
zz ® przylegaj¹ce
u Pytanie nr 3. Dlaczego w tej zabawie rzucacie dwie monety ?
Projekt wspó³finansowany ze œrodków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Spo³ecznego
CZ£OWIEK – NAJLEPSZA INWESTYCJA
„Nasze” dziecko:
Imiona i nazwiska uczniów: …………………………………………………………………………
OdpowiedŸ na pytanie 1 i 2:
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
usta
oczy
nos
w³osy
twarz
rzêsy
brwi
uszy
strona 211
OdpowiedŸ na pytanie 3:
………………………………………………………………………………………………………
Projekt wspó³finansowany ze œrodków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Spo³ecznego
CZ£OWIEK – NAJLEPSZA INWESTYCJA
Oszacowanie kosztów materia³ów:
Pomoc dydaktyczna do przeprowadzenia
eksperymentu
Lp.
IloϾ sztuk
Cena
jednostkowa
Cena ³¹czna
2
2
4
1 komplet
10
10
1
papier pakowy
2
pisaki grube
3
w³óczka/mulina/ew. bibu³a: czarna, br¹zowa, ¿ó³ta, (z resztek) 0
pomarañczowa (prosta, gufrowana)
0
0
4
plastelina
1 paczka
3
3
5
taœma klej¹ca najlepiej papierowa
1
3,5
3,5
6
pinezki
1 paczka
2
2
7
farby: br¹zowa, bia³a, ¿ó³ta
po 1 ka¿dego
koloru
1
3
8
mocniejszy klej (np. wikol/ na gor¹co)
1
/3 sztyfty kleju
na gor¹co
5/0,70
5/2,1
Suma kosztów
30,5/27,6
Oszacowanie kosztów pracy:
Lp.
Zadanie
Czas
wykonania
(h)
£¹cznie
Cena
Liczba osób osobogodzin osobogodziny
pracy
pracy (z³)
Koszt
1
Okreœlenie zestawu
cech dziecka.
0,5
2
1
15
15
2
Wykonanie
przestrzennego
portretu dziecka.
0,5
2
1
15
15
3
Sprz¹tanie.
0,16
2
0,33
15
4,95
Suma:
34,95
strona 212
Zaproponuj, w jaki sposób mo¿na zmniejszyæ koszty eksperymentu:
Projekt wspó³finansowany ze œrodków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Spo³ecznego
CZ£OWIEK – NAJLEPSZA INWESTYCJA
11. Ankieta ewaluacyjna zajêæ
Lp.
Pytanie do ucznia
1
Czy zajêcia by³y interesuj¹ce?
2
Czy umiesz z okreœliæ podstawowe
cechy potomstwa na podstawie
cech rodziców?
3
Czy umia³byœ ponownie okreœliæ
cechy dziecka tylko na podstawie
informacji czy dana cecha jest dominuj¹ca czy nie?
4
Czy umiesz wyjaœniæ, jak dziedziczona jest p³eæ cz³owieka
Tak
Raczej tak
Trudno
powiedzieæ
Nie
Zdecydowanie nie
12. Karta samooceny ucznia
strona 213
Jak oceniasz swój udzia³ w pracach? A jak pracowa³ partner? Zaznacz najbardziej pasuj¹c¹
odpowiedŸ:
a) Ja i mój kolega/kole¿anka wnieœliœmy po 50% wk³adu pracy,
b) Ja – 70%, kolega/kole¿anka – 30%,
c) Ja – 40%, kolega/kole¿anka – 60 %,
d) Ja wykona³em prawie ca³oœæ, kolega/ kole¿anka niewiele mi pomaga³a.
Projekt wspó³finansowany ze œrodków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Spo³ecznego