johann christoph

Ryga. 1 6 5 0
I
I I l-V1 V
» Vw-/ M i l
/ „ C- ' i
<,
/
/
Ł/,
W Y S T A W A
JOHANN CHRISTOPH
B
iblioteka Akademicka Uniwersytetu Łotewskiego
(była Bibliotheca Rigensis, rok założenia 1524)
Riga-1650
r p l
Academic Library o f the University of
X l l C
Latvia (form er Bibliotheca Rigensis,
przechow uje in teresu jące św iadectw a o losach
founded in 1 524) keeps documents th at bear an
dawnych m anuskryptów i książek. Je d n ą z n a j­
interestin g testim ony to th e fates o f old books
wybitniejszych kart w owym dziejopisie stanowi
and manuscripts. The unique collection o f Joh an n
zbiór nauczyciela i krajoznawcy Johanna Christopha
Christoph Brotze (1 7 4 2 -1 8 2 3 ), teacher and regi­
Brotzego (1 7 4 2 -1 8 2 3 ).
onal ethnographer, is one o f the m ost striking
evidences of such documents.
J. Ch. B ro tze urodził się w Z gorzelcu /G örlitz,
gdzie przyswoił rysunek techniczny. Studiował
Brotze was born in Görlitz, learned technical dra­
teologię i filozofię na uniw ersytetach w Lipsku i
wing, studied theology and philosophy at universi­
W ittenberdze. Po przeprowadzce w 1 7 6 8 roku do
ties of Leipzig and W ittenberg. In 1768, he moved
Rygi zaczął pracować jako prywatny nauczyciel,
to Riga and worked as a tutor. In 17 6 9 , he started
a rok później o b jął stanow isko nauczyciela w
to teach at Riga Kings Lyceum where he worked
Carskim Liceum w Rydze; sprawował tę funkcję
for 4 6 years.
przez 4 6 lat.
Brotze collected historical m aterial and drew every­
J . Ch. B ro tze
ZBIÓR RYSUNKÓW J O H A N N C H R I S T O P H BR O TZ E
r
£a$ ß r
^Z A
<
- "
“’
u
^ V 'h
x -rS "*
ORAZ OPIS BAŁTYKU W BIBLIOTECE AKADEMICKIEJ
'S-V & ;v'.
& *9tT
}%?'/
\ *W. - . ^ y : ; j ^> ^ • jjfr 4 ' Kijfy (•&£$
e fit x u k y .
UNIWERSYTETU ŁOTEWSKIEGO
F«W
if
:^
z b iera ł m a te ria ły
h isto ry cz n e ,
th in g th a t seem ed sig n ifican t to him . He fixed
rysował i opisywał wszystko, co uznał za znaczące,
everything with great preciseness and always added
p rzy czym ro b ił to z w ielką d o k ład n o ścią,
w ritten explanations th at som etim es were a few
opatrując swoje rysunki w deskrypcje, które cza­
lines, but som etim es several pages long. Many of
sem obejm ują zaledwie parę wierszy, a niekiedy
th e objects drawn by Brotze perished or disap­
rozrastają się do kilku stron. Wiele utrwalonych
peared in the course o f time, but inform ation about
przez niego obiektów i dokum entów w toku
them has been preserved in Brotze s drawings and
dziejów uległo zniszczeniu lub zaginęło, a dziś
descriptions stored in the library.
są znane jedynie dzięki zachowanemu archiwum
Brotze copied stamps of archbishops, bishops, deans,
J. Ch. Brotzego.
m asters o f orders, tow ns and w riting patterns.
Tomy Sylloge diplomatum Livoniam illustrantium
zaw ierają sk o p io w an e p rz e z J. Ch. B rotzego
pieczęcie i w zory pism biskupów, proboszczów,
m istrzó w zakonnych, a tak że m iast i innych
instytucji. W tom ie Proben von Schriftzugen vom
Jahre 1300 bis 1561 ... B rotze um ieścił w zory
pism począwszy od 1300 roku. Livland am Ende
des 18. Jh. zawiera współczesne jem u m apy i dane
geograficzne; z kolei Wappenbuch des Herzogthums
L iefland jest pośw ięcony zagadnieniu heraldy­
ki. Liczne dokum enty, zarów no oryginały, jak i
kopie, odpisy kronik oraz druki ulo tn e dostały
się do tom ów, k tó ry m n ad an o nazw y Rigensia i
Livonica.
Najważniejsze dzieło J. Ch. Brotzego Sammlung verschiedner Liefländischer M onum ente... obejmuje 10
tom ów w skórzanej oprawie (3130 stro n o wymi­
arach 33 x 21 cm), w których z wielką starannością
i dokładnością przedstaw iono widoki bałtyckich
zam ków , dw orków , m iejscow ości, budynków
kom unalnych, dom ów m ieszkalnych, kościołów,
m ostów , a także sam ych m ieszkańców m iast i
wsi, ich ubrania, w yposażenie charakteryzujące
ich pracę i b yt, różne u rząd zenia (np. wodociąg),
pom niki, herby, pieczęcie i m onety. Styl pracy
Ryga. Obchody Nocy Świętojańskiej w Zunds. 1793
They are included in th e volum e Sylloge diploma­
tum Livoniam illustrantium . T he volum e Proben
von Schriftzugen vom Jahre 1300 bis 1561...has w rit­
ing p attern s of different docum ents since 1300.
Geography and cartography are represented in
the volume Livland am Ende des 18. Jh.; heraldry
in: Wappenbuch des Herzogthums Liefland. Original
docum ents and their copies, copies of old chroni­
cles and ephem era are included in m any volumes
th a t are titled Rigensia and Livonica.
Brotze’s drawings are gathered in his m ost sig­
nificant work Sammlung verschiedner Liefländischer
Monumente... in 10 big volumes bound in leather
(3130 pages, page size 33x21 cm). Views of settle­
m ents in the Baltics, estate buildings, castles, public
edifices, dwelling houses, churches, bridges; town
and country dwellers, th eir clothing, belongings
and depiction of work process; different technical
equipm ent (waterline, etc.), m onum ents, arm orial
bearings, stam ps and coins are depicted in these
volumes. Brotze tried to gather as m uch evidence
and facts about each tow n as possible: he drew
th e m o st significant buildings of th e tow n, gave
description of its history, furnished inform ation
on its econom ic an d ad m in istrativ e situ a tio n ,
Riga. M idsummer night festival a t Zunds. 1793
Salacgriva. 1780
Salacgriva. 1780
J. Ch. Brotzego cechuje staranność, z jak ą zdobyw ał
on m ożliwie więcej danych o dokum entow anych
m iastach - wykonywał ry su n k i najw ażniejszych
an d gave facts a b o u t its in h a b ita n ts an d th eir
occupation.
budynków, przekazyw ał dane historyczne, opisy­
w ał g o sp o d a rk ę i zarz ą d z a n ie , in fo rm o w ał o
m ieszkańcach i ich działalności.
Brotze’s archive holds rich and relevant m aterial
on Estonia. He copied th e 1 5th century stam ps
Archiwum J. Ch. Brotzego zawiera bogaty m ateriał
poświęcony Estonii. J. Ch. Brotze skopiował piętn astow ieczne pieczęcie tallińskiego bisk u p a i
kapituły, zebrał dane i sporządził rysunki topografic­
zne parafii estońskich. Zbiór Monumente przechował
p o rtre t urodzonego w Rydze prekursora estońskiej
poezji K ristjana Ja ak a P etersona (1 8 0 1 -1 8 2 2 ),
rysunki i opisy spotkanych w Rydze Estończyków,
obrazy i d ane dotyczące D o rp atu , K uressaare,
Narva, Pärnu, Tallinna, Viljandi i innych estońskich
m iast i miejscowości. Wiele rysunków ze zbioru
Brotzego jest autorstw a Eduarda Philippa Körbera,
pastora i badacza dziejów Estonii. Wiele ciekawego
o działaniach krajoznawczych Brotzego i Körbera
dowiadujem y się z ich korespondencji. Uznanie dla
dorobku Körbera Brotze w yraził w predm ow ie do
VIII tom u Monumente.
Ewidencja użytkow ników zbioru świadczy o zain ­
teresow aniu zbiorem J. Ch. Brotzego osób różnych
profesji. W śród nich są stu d e n c i i naukow cy,
k o n se rw ato rzy i architekci, zaw odow i badacze i
m iłośnicy h isto rii zarów no z Łotwy i z zagranicy.
o f Tallinn bishop and th e Dome chapter, gathered
topographical drawings and inform ation on par­
ishes of Estonia. Brotze’s M onumente includes a
p o rtrait of th e earliest Estonian poet, th e Rigabo rn Kristjan Jaak Peterson (1801-1822), as well
as drawings and descriptions of Estonians m et in
Riga, pictures and inform ation on Tartu, Kuressaare,
Narva, Pärnu, Tallinn, Viljandi and o th er tow ns and
settlem ents of Estonia. M any pictures in Brotze s
collection were drawn by the m inister Eduard Philipp
Körber, th e researcher of th e olden tim es of Estonia.
Correspondence betw een Brotze and Körber gives
interesting inform ation about th eir activities in col­
lecting historical m aterial. The preface to Volume 8
o f Monumente contains Brotze’s gratitude expressed
to Körber for th e m aterial he had sent on Estonia.
People of very different professions are in terested
in th e collection of Brotze’s drawings. S tudents
and researchers, restorers and architects, sta ff of
m useum s, archives an d p u b lish in g h o u ses and
m any o th e r in terested people b o th form Latvia and
abroad are am ong th e users o f th e collection. New
nam es appear in th e user list again and again. The
num ber of photocopies is also constantly growing.
W niedalekiej przeszłości aktualną kwestią było
zachowanie oryginałów Brotzego, ponieważ in te n ­
syw ne korzystanie z bezcennych tom ów jego
dzieła pow odowało uszkodzenia i przyśpieszało
Preservation of Brotze s originals was very topical
n o t long ago. Very intense use of the valuable m ate­
rial caused its damage and deterioration. In 1994, in
order to preserve these docum ents and to provide
access to them , research work was com m enced to
replace the unique originals by electronic copies
in th e Latvian Academic Library (LAL). In 1997,
proces zużywania. W celu zapobiegania tem u, a
jednocześnie dla zapewnienia większej dostępności
Biblioteka Akademicka w roku 1994 zainicjowała
the LAL worked out a project supported by the
Soros Foundation - Latvia and th e Open Society
Institute. The dam aged volumes were restored and
badania, które miały na celu znalezienie sposobu na
zastąpienie unikatowych oryginałów kopiam i elek­
tronicznym i. K ontynuując podjęte prace, od 1997
a digital archive of th e te n volumes of Brotze s
M onumente was created. It consists of 3130 pages
of high quality electronic images (600 dpi). It pro­
vides th e inform ation users w ith th e possibility
to analyse details of th e considerably enlarged
drawings and to get reproductions equivalent to
th e originals. There is great dem and for this collec­
tion. In order to have free access to it, an on-line
database of th e M onumente was created in 2000
(h ttp ://www3.acadlib.lv/broce).
D ochodzą coraz nowe nazw iska. Rośnie także
liczba sporządzonych kopii.
roku w Akademickiej Bibliotece UŁ działa projekt,
w spierany przez Fundację Sorosa n a Łotwie oraz
Open Society Institute. W ram ach tego projektu
powstało cyfrowe archiwum 10 tom ów Monumente,
zapewniające czytelnikom dostęp do kopii 3130
stro n wysokiej rozdzielczości (600 dpi). Pozwala
to wielokrotne powiększyć szczegóły rysunków, a
także sporządzić druki o jakości odpowiadającej
Chłopskie wesele / The Peasant wedding
Brotze. Estonica. 2006
oryginałowi. Od 2000 roku sw obodny dostęp do
cyfrowego archiwum Monumente jest zapewniony
p rzez In te rn e t (h ttp ://w w w 3 .acad lib .lv /b ro ce).
In 2004, th e Society In teg ratio n Foundation sup­
p o rted th e project Depiction o f the Multinational
Latvia in Brotze’s Works.
Zbiór M o num ente Johanna Chistopha Brotzego
The collection o f Brotze M onum ente
Aby udostępnić czytelnikom wiedzę o unikatowej
kolekcji J. Ch. Brotzego, w 1926 roku Towarzystwo
Badaczy Dziejów (Senatnes petitäju biedriba) w
Rydze w ydało książkę p o d redakcją A. S tälsa
p t. J . Kr. Broces dazädu V idzem es piem ineklu
skatu kräjums (Zbiór J. Ch. Brotzego z widokam i
różnych zabytków w regionie Vidzeme).
At th e same tim e a picture gallery of people of
different nationalities was created, and Estonians
were am ong them .
In 1926, the Latvian Society of the Researchers of
the A ncientness published the book J. Kr. Broces
dazädu Vidzemes piemineklu skatu kräjums (Brotze’s
Collection o f Views o f Vidzeme Monuments) compiled
by A rturs Stäls. Its aim was to give inform ation on
the unique Brotze’s collection.
Since 1992 th e Institute of the H istory of Latvia
and th e Latvian Academic Library have publis­
hed the book Johans Kristofs Broce. Zimejumi un
apraksti (Johann Christoph Brotze. Drawings and
Descriptions). The four volumes have already been
published, and they have pictures about Riga, its
vicinity and regions of Latvia.
In 2006 was published Brotze Estonica. The m a­
terial on Estonia was prepared for publication by
Od 1992 roku In sty tu t H istorii Łotwy wspólnie z
Biblioteką Akademicką UŁ wydaje Johans Kństofs
Broce. Zim ejum i un apraksti (Johann Christoph
Brotze. Rysunki i opisy).. D o tąd ukazały się 4
tom y pośw ięcone Rydze, jej okolicom i regionom
Łotwy.
W 2006 roku zostały w ydane m ateriały pośw ię­
cone Estonii. Zbiór ten nosi ty tu ł Brotze. Estonica
i został przygotowany przez zespół pod kierunkiem
profesora Raimo Pullata.
the team guided by Professor Raimo Pullat.
Email: [email protected]
h ttp://w w w .lu.lv
University of Latvia
19 Raina blvd., Riga, LV1586, Latvia
E-mail: [email protected]
http://w ww.lu.lv
Biblioteka Akadem icka U niw ersytetu Łotewskiego
Rüpniecibas iela 10, Riga, LV-1235, Latvija
Email: [email protected]
http://w w w .acadlib.lv
Academic Library of th e University of Latvia
10 Rupniecibas Str., Riga, LV 1235, Latvia
E-mail: [email protected]
http://www.acadlib.lv
U niw ersytet Łotewski
R aina bulväris 19, Riga, LV-1586, Latvija
Łotysze / Latvians
Tartu. Ratusz. 1800
Tartu. Town Hall. 1800