"Metoda Dobrego Startu" w pracy z dziećmi młodszymi

METODA DOBREGO STARTU
W PRACY Z DZIEĆMI MŁODSZYMI
Chińskie przysłowie mówi: „Powiedz mi to zapomnę. PokaŜ mi,
to zapamiętam. Zainteresuj mnie, to zrozumiem”.
W jaki sposób i czym najbardziej zainteresować dziecko w wieku
przedszkolnym i wczesnym wieku szkolnym? Oczywiście zabawą.
Zabawa korzystnie wspomagającą aktywność dziecka. Zabawy ruchowe
aktywizują cały układ ruchowy, w zabawie dziecko uczy się celowego działania.
Zabawy wprowadzają radosny nastrój i dobre samopoczucie, rozwijają
sprawność fizyczną. Zabawa daje moŜliwość ekspresji, rozładowuje napięcie
emocjonalne.
Wszystkie walory zabawy, ruchu, piosenki i nauki ma metoda dobrego
startu.
Dlatego wykorzystuję tą metodę w mojej pracy, tzn. w pracy z dziećmi w wieku
przedszkolnym i wczesnoszkolnym.
Przedstawię teraz metodę dobrego startu.
W czasie I wojny światowej we Francji poszukiwano sposobów pomocnych
w usprawnianiu psychoruchowego funkcjonowania wojennych inwalidów.
Thea Bungnet, zajmująca się wychowaniem fizycznym, stworzyła system
ćwiczeń mający na celu rehabilitację rekonwalescentów i nazwała
go Bon Depart (dobry odjazd, start). Pracując tą metodą, ulepszając ją
we współpracy ze specjalistami róŜnych gałęzi medycyny dostosowała ją
do pracy z dziećmi. Zaczęto stosować tę metodę w pracy z dziećmi mającymi
trudności w czytaniu, pisaniu.
Polskiej adaptacji metody Bon Depart dokonała prof. M. Bogdanowicz,
która swą wersję nazwała metodą dobrego startu opracowując nowe zestawy
wzorów graficznych, dopasowując do nich polskie piosenki i ćwiczenia.
Metoda dobrego startu znalazła zastosowanie w rehabilitacji dzieci
z opóźnioną dojrzałością szkolną.
W zajęciach prowadzonych metodą dobrego startu wyodrębnia się trzy
podstawowe rodzaje ćwiczeń:
-ćwiczenia ruchowe
-ćwiczenia ruchowo-słuchowe
-ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe.
„Ćwiczenia ruchowe usprawniają analizator kinestetyczno-ruchowy.
Ćwiczenia ruchowo-słuchowe angaŜują dwa analizatory kinestetycznoruchowy i słuchowy.
Ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe kształtują trzy analizatory:
kinestetyczno-ruchowy, słuchowy i wzrokowy”.
Lekcja prowadzona metodą dobrego startu przebiega według ustalonego
schematu obejmującego:
-zajęcia wprowadzające,
-zajęcia właściwe,
-zakończenie zajęć.
Podstawą, bazą kaŜdej lekcji jest piosenka i znak graficzny, którego
umiejętność odtworzenia przez dziecko jest efektem ćwiczeń prowadzonych
podczas lekcji.
Zajęcia wprowadzające obejmują ćwiczenia orientacyjno-porządkowe
wprowadzające ład, dyscyplinę, ćwiczenia korekcyjne postawy ciała, ćwiczenia
w orientacji schematu ciała i przestrzeni, stronności, usprawniania motoryki rąk
(róŜne formy powitań).
W ramach zajęć wprowadzających ma miejsce ceremoniał powitania.
Jest on stałym elementem zajęć. Dzieci ustawiają się w kole. Nauczyciel
podchodzi do kaŜdego dziecka, podaje mu rękę i mówi: dzień dobry Jasiu,
Marysiu. Dziecko odpowiada: dzień dobry, pani Joasiu....
Po przywitaniu się z dziećmi nauczyciel pyta: która rączka się witała? To
jest ręka prawa. Podnieście ją do góry. Dzieci podnoszą rękę ( nauczyciel
koryguje błędy), machają nią i śpiewają:
„Prawa rączka jest malutka,..
Nauczyciel poleca: a teraz połóŜcie prawą rączkę na główce. Drugą, lewą
rączkę machamy na dole i śpiewają:
„lewa rączka jest śliczniutka.”
Po zaśpiewaniu i prezentacji obu rączek nauczyciel mówi: teraz będą witać
się nóŜki. Po prezentacji nóŜek, nauczyciel mówi: przywitały się rączki,
przywitały się nóŜki, teraz witać będą się paluszki. Dzieci składają ręce, witają
się kciuki- kciuki uderzają o siebie, następnie kaŜdy palec po kolei. KaŜdy palec
moŜna nazwać, np. imiona, nazwy członków rodziny itd.
Ceremoniał powitania ma wielkie znaczenie:
*wprowadza ład i porządek,
*kształtuje poczucie bezpieczeństwa,
*ćwiczy autoorientację,
* rozumienie stosunków przestrzennych,
*utrwalenie właściwej lateralizacji,
*usprawnianie duŜych ruchów rąk, nóg,
*ćwiczenia sprawności dłoni,
*nauka Ŝyczliwości, kultury, grzeczności,
*mobilizuje do dalszych ćwiczeń.
Po ceremoniale powitania, następuje kolejny etap zajęć wprowadzających,
mianowicie nauka piosenki.
Dzieci siadają i słuchają piosenki, która będzie im towarzyszyć w czasie
wykonywania wszystkich dalszych ćwiczeń. Rozmawiają z osobą prowadzącą
o treści piosenki. Oglądają ilustracje, eksponaty, nawiązujące do treści piosenki.
W czasie tych rozmów dzieci uczą się poprawnego formułowania pytań
i odpowiedzi, ćwiczą słuch fonetyczny. MoŜna polecić wyodrębnić dzieciom
z tekstu zdania, potem wyrazy, sylaby, głoski, itp. Zestaw ćwiczeń dostosowany
jest do treści piosenki, celów, które dziecko powinno osiągnąć oraz od inwencji
i doświadczeń prowadzącego.
Następnym etapem są zajęcia właściwe.
Zajęcia właściwe zaczynają się ćwiczeniami ruchowymi.
„Ćwiczenia ruchowe mają na celu usprawnianie czynności analizatora
kinestetyczno-ruchowego, a zatem kształcą motorykę i jednocześnie rozwijają
orientację w schemacie ciała i przestrzeni”.
Nauczyciel prowadzi zajęcia w formie zabawy ruchowej. Zabawa ta
powinna nawiązywać do treści piosenki, z którą dzieci zapoznały się w czasie
zajęć wstępnych.. W trakcie zabaw ruchowych dzieci kształcą ruchy całego ciała
(motoryka duŜa), potem ruchy rąk (motoryka mała). Dzieci powinny zacząć
ćwiczenia od ruchów globalnych (cała kończyna) do precyzyjnych (dłoń, palce).
Najpierw powinny ćwiczyć jedną ręką, potem obiema. Ruchy z początku
stosowane powinny być jednoczesne, potem przemienne. Taki układ ćwiczeń
uwzględnia zasadę stopniowania trudności. Stosując ćwiczenia ruchowe naleŜy
wprowadzać takie ćwiczenia relaksacyjne, aby uniknąć znuŜenia, zmęczenia
dzieci po serii wyczerpujących ćwiczeń.
Po tych ćwiczeniach, dzieci przechodzą do następnego etapu zajęć
właściwych, mianowicie do ćwiczeń ruchowo-słuchowych..
„Ćwiczenia ruchowo-słuchowe mają wszechstronne znaczenie w rehabilitacji
zaburzonych funkcji psychomotorycznych. Kształcą gnozję palców, precyzję
i elastyczność ruchów obu rąk, usprawniają więc funkcjonowanie analizatora
kinestetyczno-ruchowego. Ze względu na udział elementu muzycznego
rozwijają percepcję słuchową, poczucie rytmu, zatem aktywizują czynności
analizatora słuchowego. Ćwiczenia wykonywane z uwzględnieniem kierunków
przestrzeni, połączone z nazywaniem stron ciała rozwijają koordynację
słuchowo-ruchową, kształcą orientację w lewej i prawej stronie ciała, a takŜe w
przestrzeni oraz orientację czasowo-przestrzenną”.
W tym etapie zajęć dołączony jest element muzyczny (słuchowy) –
piosenka. Oczywiście chodzi tu o tą samą piosenkę, z którą dzieci zapoznały się
na zajęciach wstępnych, której treści ilustrowały ruchem w ćwiczeniach
ruchowych w zajęciach właściwych. Dzieci będą wykonywać ruchy w obrębie
ręki- pięści, dłoni, palców. Do ćwiczeń tych potrzebne będą wałeczki z piaskiem
leŜące na ławce w odległości wyciągniętej dłoni dziecka. Dzieci śpiewając bądź
słuchając piosenkę wykonują Ŝądane ruchy dłoni uderzając w jej rytm w
wałeczek stroną wewnętrzną, zewnętrzna, brzegiem dłoni, pięścią. Ruchy
palcami moŜna zacząć od ćwiczeń jednym, dwoma czy kolejno dalszymi.
Najłatwiejsze jest ćwiczenie pięścią, potem ćwiczy się dłoń, na końcu palce.
Oczywiście stosuje się tu zasadę stopniowania trudności. Najpierw ćwiczy dłoń
dominująca, potem druga. Gdy ćwiczą równocześnie obie ręce, mogą być
ułoŜone równolegle lub skrzyŜowane.
Kolejnym, najwaŜniejszym etapem zajęć właściwych są ćwiczenia ruchowosłuchowo-wzrokowe. Podstawą tego rodzaju ćwiczeń są wzory graficzne.
Uszeregowane są w myśl zasady stopniowania trudności: od kropek, linii
pionowych, poziomych, ukośnych, łamanych, figur geometrycznych do linii
krzywych.
Ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe przebiegają według ustalonego
schematu.
1.Próba samodzielnego odtwarzania ruchem rytmu piosenki lub dobieranie
wzoru do piosenki.
2.Pokaz i omówienie wzoru, demonstracja ćwiczenia.
3.Utrwalenie wzoru i jego powiązania z piosenką wodzenie palcem po wzorze.
4.Odtwarzanie wzoru róŜnymi technikami:
-w powietrzu ręką (odwzorowanie z planszy, następnie z pamięci), na podłodzenogą,
-na powierzchni stołu lub podłogi- palcem, na tackach z piaskiem-palcem,
-na duŜym arkuszu ( np. papieru pakowego), gumolitu lub na tabliczką kredą
(węglem, kredkami woskowymi),
-na kartce z bloku rysunkowego- pędzlem, ołówkiem, kredą, w zeszycie bez
liniatury-ołówkiem,
-w liniaturze zeszytu- ołówkiem (mazakiem, długopisem).
Gdy dzieci odtwarzają wzór w płaszczyźnie pionowej ( np. palcem w
powietrzu uruchamiają staw barkowy.
Odtwarzając wzory w płaszczyźnie poziomej uruchamiają staw łokciowy
i nadgarstkowy. Przechodzenie w odtwarzaniu z duŜych płaszczyzn na coraz
mniejsze ćwiczą precyzję ruchów. ZróŜnicowanie wzorów od łatwych
do bardziej skomplikowanych wymaga większej precyzji ruchów, ćwiczy
spostrzeganie, koncentrację uwagi.
Dzieci ćwiczą przy okazji orientację w przestrzeni, stosowanie właściwych
proporcji, właściwego kierunku ruchu zgodnego ze sposobami
wykorzystywanymi przy pisaniu liter.
Ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe są ukoronowaniem metody
dobrego startu. Kształcą wszechstronnie funkcje psychomotoryczne. Rozwijają
percepcję wzrokową, jej pamięć, koordynację wzrokowo-ruchową, wspomagają
precyzję i koordynację ruchów. Prowadzą do prawidłowej orientacji w
przestrzeni, wdraŜają do poprawnego odtwarzanie wzorów literopodobnych
dając podstawę do wyrabiania prawidłowych nawyków w posługiwaniu się
pismem.
Po przeprowadzonych ćwiczeniach następuje ostatnia część: zakończenie
zajęć.
W zakończeniu zajęć mogą występować zabawy z piosenką, tak jak
w ćwiczeniach słuchowo-ruchowych.
Zajęcia te powinny mieć charakter relaksacyjny, umoŜliwiać dzieciom
odpoczynek, rozładowanie ewentualnego napięcia nerwowego.
Uczniowie porządkują swoje przybory.
Ostatnim etapem jest ceremoniał poŜegnania.
Dzieci śpiewają poznaną piosenkę. Potem nauczyciel podaje dziecku rękę
mówiąc: do widzenia Jasiu, Marysiu... . Dziecko podaje swoją i odpowiada:
do widzenia, pani Joasiu (pani Iksińska).
Uczniowie, w wieku przedszkolnym szybko męczą się, dlatego warto od
czasu do czasu poprowadzić zajęcia w formie zabawy a jak juŜ wspomniałam,
wszystkie walory zabawy ma metoda dobrego startu.
Wśród młodszych dzieci występuje teŜ duŜa róŜnorodność
w zakresie rozwoju poszczególnych procesów orientacyjno-poznawczych,
intelektualnych, wykonawczych. W tej sytuacji zobowiązani jesteśmy
zorganizować warsztat pracy i dostosować takie metody pracy, aby:
*rozwijały aktywność dziecka,
*działały stymulująco na rozwój wszystkich analizatorów,
*wpływały na powstawanie koordynacji ruchowo-słuchowo-wzrokowej,
*uczyły zachowań społecznych,
*działały tonizująco na system nerwowy dziecka,
*przede wszystkim zaś dawały dziecku duŜo radości i satysfakcji.
Taką formą zajęć jest metoda dobrego startu.
Kolejne zalety metody dobrego startu.
• Ćwiczenia ruchowe mają na celu usprawnianie analizatora kinestetycznoruchowego, zatem kształcą motorykę, ruchy całego ciała.
• Poznając piosenkę i rozmawiając na jej temat z nauczycielem, dzieci
wzbogacają słownictwo, ćwiczą słuch fonetyczny.
• Ze względu na element muzyczny, rozwijają percepcję słuchową,
poczucie rytmu;
• Śpiewając piosenkę- ćwiczą pamięć.
• Odtwarzając wzory graficzne dzieci kształcą percepcję wzrokową.
U większości dzieci w młodszym wieku zauwaŜyć moŜna zaburzenia w
orientacji przestrzennej i u większości zaburzenia w schemacie własnego ciała.
Dlatego teŜ celem, do którego dąŜę stosując metodę dobrego startu, jest
wyrobienie u dzieci autoorientacji i orientacji przestrzennej. Zaburzenia w
orientacji przestrzennej utrzymujące
się u dzieci zbyt długo, rzutują
niekorzystnie na wyniki w nauce i pracy.
Dziecko tylko wtedy moŜe praktycznie rozumieć stosunki przestrzenne,
gdy ma wewnętrzny obraz własnego ciała. Wtedy jest w stanie określić
połoŜenie przedmiotów względem siebie. Autoorientacja i orientacja
przestrzenna są dla dziecka umiejętnościami, bez których będzie miało ogromne
trudności w percepcji wzrokowo-ruchowej, analizie i syntezie wzrokowej.
WyŜej wymienione cele przedstawia właśnie metoda dobrego startu.
UwaŜam, więc, Ŝe metoda dobrego startu jest przydatną metodą
w pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.
Opracowała
Iwona Sroczyńska
Literatura:
M. Bogdanowicz: „Metoda dobrego startu w pracy z dzieckiem w wieku od 5 do
10 lat.”
B. Kosmowska: „Dzisiaj się bawimy”. Rewalidacja indywidualna prowadzona
metodą dobrego startu.