geografia 52004

Teoria i praktyka dydaktyczna
6. Zbadaj êród∏o znajdujàce si´ w Lasku PrzykoÊcielnym, wed∏ug nast´pujàcej instrukcji:
Po∏o˝enie êród∏a wzgl´dem
innych obiektów w terenie
Najbli˝sze otoczenie êród∏a
Temperatura wody êródlanej
(pomiar wykonaj trzykrotnie)
.......................................
.......................................
T1 =
T2 =
T3 =
TÊr =
Barwa wody
Zawiesina w wodzie
Zapach wody
Smak wody
MARZENA PAPIS
Mgr, nauczycielka geografii, Prywatne Liceum
i Gimnazjum im. Âw. Królowej Jadwigi w Mariówce, Mariówka 3A, 26–400 Przysucha.
MA¸GORZATA WAWRZY¡CZAK-PAWUL
Mgr, nauczycielka historii, Prywatne Liceum
i Gimnazjum im. Âw. Królowej Jadwigi w Mariówce, Mariówka 3A, 26–400 Przysucha.
Klimaty strefowe i astrefowe
na kuli ziemskiej
Konspekt lekcji geografii w kl. I LO
EWA ADAMEK
Cel ogólny: klasyfikacja klimatów wyst´pujàcych na Ziemi; wyodr´bnienie i omówienie
stref klimatycznych.
Cele szczegó∏owe:
– wymienianie i pokazywanie na mapie klimatycznej Êwiata stref klimatycznych i zasi´gów klimatów astrefowych;
– znajomoÊç przyczyn zró˝nicowania klimatu na Ziemi;
30
286
– dostrzeganie wp∏ywu warunków klimatycznych na ˝ycie i dzia∏alnoÊç cz∏owieka;
– rozpoznawanie typów klimatu na podst. danych liczbowych (temperatury i opadów);
– korzystanie z ró˝nych êróde∏ informacji;
– rysowanie wykresów klimatycznych dla
poszczególnych typów klimatów;
– analizowanie wykresów i formu∏owanie
wniosków.
Metody pracy: wyk∏ad, praca z podr´cznikiem, atlasem, danymi statystycznymi dotyczàcymi typów klimatu.
Geografia w Szkole
Notatki geograficzne
Formy pracy: grupowa z zastosowaniem
komputera.
Ârodki dydaktyczne: Êcienna mapa klimatyczna Êwiata, atlas Êwiata, szkolny s∏ownik
geograficzny, komputer, kartki z danymi klimatycznymi z ró˝nych typów klimatu.
Tok lekcji:
1. Cz´Êç wst´pna – wprowadzenie do tematu.
Metodà wyk∏adu nauczyciel omawia czynniki klimatotwórcze stanowiàce podstaw´ do
wydzielenia ró˝nych typów i odmian klimatu.
Najcz´Êciej wyodr´bnianà w podzia∏ach klimatycznych Êwiata jednostkà jest strefa klimatyczna. Przy wydzielaniu jednostek klimatycznych
nale˝y braç pod uwag´ przestrzenne zró˝nicowanie temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w ciàgu roku. Klimaty na Ziemi
tworzà charakterystyczne strefy klimatyczne,
których wyst´powanie uwarunkowane jest
zró˝nicowanym dop∏ywem energii s∏onecznej
do powierzchni Ziemi. W obr´bie ka˝dej strefy wyst´pujà okreÊlone typy klimatów. Nauczyciel objaÊnia astrefowoÊç klimatycznà, wymieniajàc i wyjaÊniajàc na przyk∏adach wp∏yw
innych ni˝ szerokoÊç geograficzna czynników.
2. Cz´Êç post´pujàca – realizacja pracy
w czteroosobowych grupach.
Nauczyciel wczeÊniej przygotowuje zestawy, w których zawarte sà zadania i dane
klimatyczne przyporzàdkowane do konkretnych stacji meteorologicznych.
a. Zagadnienia do opracowania przez poszczególne grupy:
Grupa I
1. Podaj definicj´ klimatu.
2. Na dowolnie wybranym przyk∏adzie wyka˝ zale˝noÊci i ró˝nice pomi´dzy pogodà a klimatem.
3. Podaj przyczyny wspó∏czesnych wahaƒ klimatu.
4. Podaj ró˝nice pomi´dzy klimatem lokalnym tropikalnym a mikroklimatem.
5. Podaj typ klimatu, jaki wyst´puje w: a) Kapsztadzie, b) Darwinie, c) San Salvadorze,
d) Freetown, e) Nairobi, f) Ko∏ymsku.
6. Podaj roczne sumy opadów dla wy˝ej wymienionych miejscowoÊci.
7. Na podstawie danych z poni˝szej tabeli dla miejscowoÊci o wspó∏rz´dnych geograficznych:
33°56’S i 18°29’E wykonaj wykres przebiegu temperatury powietrza.
Mies.
Temp.
w °C
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
21,6
21,9
19,4
18,2
15,3
16,2
13,2
13,8
14,8
17,0
16,8
20,7
Grupa II
1. Scharakteryzuj stref´ klimatycznà równikowà, uwzgl´dniajàc ró˝ne typy klimatu.
2. Na podstawie danych z poni˝szej tabeli wykonaj wykres rocznego przebiegu temperatury
powietrza dla miejscowoÊci o podanych wspó∏rz´dnych geograficznych: 16°30’S i 68°08’W.
3. Podaj nazw´ tej miejscowoÊci.
4. Oblicz Êrednià rocznà temperatur´ powietrza dla tej miejscowoÊci.
Mies.
Temp.
w °C
5/2004
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
10,3
10,4
10,4
9,8
9,7
7,5
7,2
8,0
9,3
10,8
11,7
11,3
31
31
Notatki geograficzne
5. Omów zasad´ dzia∏ania i zastosowanie przyrzàdu meteorologicznego pluwiografu.
Grupa III
1. Scharakteryzuj stref´ klimatycznà zwrotnikowà i wyst´pujàce w niej typy klimatu.
2. Omów rozk∏ad opadów atmosferycznych w tej strefie klimatycznej.
3. Podaj nazw´ stacji meteorologicznej o wspó∏rz´dnych geograficznych: 23°48’S i 133°53’E.
4. Na podstawie danych z poni˝szej tabeli wykonaj wykres rocznego przebiegu temperatury
powietrza i opadów atmosferycznych w tej miejscowoÊci.
a) oblicz Êrednià temperatur´ powietrza,
b) oblicz rocznà sum´ opadów atmosferycznych.
Mies.
I
Temp.
w °C
28,1
Opady
w mm
44
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
27,5
24,6
19,7
15,4
12,4
11,7
14,3
18,1
22,9
25,6
27,4
34
28
10
15
16
7
8
7
18
29
39
5. Dokonaj analizy i wyciàgnij wnioski z wykonanych wykresów.
Grupa IV
1. Scharakteryzuj stref´ klimatycznà podzwrotnikowà, uwzgl´dniajàc ró˝ne typy klimatu.
2. Na podstawie danych z poni˝szej tabeli wykonaj wykres rocznego przebiegu temperatury
powietrza dla miejscowoÊci o wspó∏rz´dnych geograficznych: 39°57’N i 116°28’E.
3. Podaj nazw´ tej miejscowoÊci.
4. Oblicz Êrednià rocznà temperatur´ powietrza dla tej miejscowoÊci.
Mies.
Temp.
w °C
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
-4,6
-1,4
5,1
13,8
19,3
24,3
26,1
24,6
20,1
12,5
3,8
-2,4
5. Omów zasady dzia∏ania i zastosowanie przyrzàdu meteorologicznego psychrometru (psychrometr Augusta lub psychrometr aspiracyjny Assmanna).
Grupa V
1. Scharakteryzuj stref´ klimatycznà umiarkowanà i wyst´pujàce w niej typy klimatu.
2. Omów przebieg i rozk∏ad opadów atmosferycznych w tej strefie klimatycznej.
3. Odczytaj z mapy nazw´ stacji meteorologicznej o wspó∏rz´dnych geograficznych: 53°34’N
i 113°31’W.
4. Na podstawie danych z poni˝szej tabeli wykonaj wykres rocznego przebiegu temperatury
powietrza i opadów atmosferycznych dla tej miejscowoÊci. Oblicz Êrednià rocznà temperatur´ powietrza i rocznà sum´ opadów atmosferycznych.
32
32
Geografia w Szkole
Notatki geograficzne
Mies.
I
Temp.
w °C
-13,9
Opady
w mm
25
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
-10,5
-4,3
4,6
10,4
14,1
16,7
11,4
10,1
6,1
-3,5
-10,1
17
19
21
48
84
89
65
34
18
20
20
5. W dniu obserwacji ciÊnienie atmosferyczne na Ânie˝ce wynosi∏o 620 mm Hg. Wiadomo, ˝e
wysokoÊç Ânie˝ki wynosi 1602 m n.p.m. Zredukuj ciÊnienie atmosferyczne zmierzone na
tym szczycie do poziomu morza, wykorzystujàc poni˝szy wzór, przy za∏o˝eniu, ˝e temperatura powietrza wynosi∏a w momencie pomiaru ciÊnienia 0°C:
z
p0 = p1 + z ⋅ pl = p1 (1 +
),
8 000
8 000
gdzie p0 – ciÊnienie atmosferyczne na poziomie morza, p1 – ciÊnienie atmosferyczne
w miejscu pomiaru, z – wysokoÊç miejsca pomiaru n.p.m.
Grupa VI
1. Scharakteryzuj stref´ klimatycznà oko∏obiegunowà, uwzgl´dniajàc ró˝ne typy klimatu.
2. Na podstawie danych z poni˝szej tabeli wykonaj wykres rocznego przebiegu temperatury
powietrza dla miejscowoÊci o wspó∏rz´dnych geograficznych: 62°01’N i 129°43’E.
3. Podaj nazw´ tej miejscowoÊci.
Mies.
I
Temp.
w °C
-43,6
II
III
-35,5 -22,4
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
-7,8
5,8
5,8
9,1
14,9
6,1
-7,8
27,6
-39,7
4. Oblicz Êrednià rocznà temperatur´ powietrza dla tej miejscowoÊci.
5. Omów zasad´ dzia∏ania i zastosowanie przyrzàdu meteorologicznego barometru – aneroidu.
b. Dzia∏ania nauczyciela i uczniów w cz´Êci post´pujàcej
– Uczniowie poszczególnych grup opracowujà przydzielone przez nauczyciela polecenia, wykorzystujàc wczeÊniej przygotowane przyrzàdy meteorologiczne. Rozwiàzujà
zadania wed∏ug koncepcji ca∏ej grupy. Zespó∏ ma 20 minut na opracowanie najwa˝-
5/2004
niejszych informacji o klimacie, obliczenie
i wykonanie wykresu.
– Nauczyciel obserwuje i koryguje prac´
grup, wskazuje na b∏´dy, naprowadza na
sposób rozwiàzania pojawiajàcych si´ problemów. Pomaga przy pracy z komputerem.
33
33
Notatki geograficzne
Tabela 1
Strefa klimatyczna Typy klimatu
Charakterystyczne cechy klimatu
Wyst´powanie
Strefa klimatów
równikowych
– Ârednia miesi´czna temperatura
powietrza powy˝ej 20°C.
– Ma∏e dobowe amplitudy temperatury
powietrza (w klimatach wilgotnych
do 5ºC, w suchych do 10°C).
– Opady atmosferyczne bardzo du˝e,
wykazujàce sezonowoÊç w typach
wilgotnym i suchym.
– Pó∏nocna i Êrodkowa
cz´Êç Ameryki
Po∏udniowej,
– Ameryka Ârodkowa,
– Afryka Ârodkowa
i Madagaskar,
– Archipelag Malajski,
Nowa Gwinea, Filipiny,
– Pó∏nocna Australia.
– Wybitnie wilgotny
– Wilgotny
– Suchy i wybitnie
suchy
– Uczniowie, na podstawie podr´cznika
i literatury pomocniczej, opracowujà cechy
danej strefy klimatycznej i typy klimatu. Zapoznajà si´ z zasadà dzia∏ania przyrzàdów
meteorologicznych. Odszukujà w atlasie,
pracujàc wspólnie, nazw´ (miejscowoÊç) stacji meteorologicznej. Dane klimatyczne
wprowadzajà do komputera i przyst´pujà do
wykonywania cz´Êci graficznej – wykresu.
W koƒcowym etapie przeprowadzajà na
podstawie wykresu analiz´ zjawiska, a nast´pnie wyciàgajà i formu∏ujà wnioski.
– Przedstawiciele poszczególnych grup
prezentujà wyniki pracy zespo∏u, a pozostali
uczniowie, na podstawie wypowiedzi kolegów i kole˝anek, uzupe∏niajà tabel´ 1 (w artykule podano przyk∏adowo tabel´ dotyczàca
tylko jednej strefy).
– Nauczyciel ocenia prezentacje ka˝dej
z grup pod wzgl´dem:
• poprawnoÊci wiedzy rzeczowej,
• atrakcyjnoÊci wizualnej,
• mo˝liwoÊci wykorzystania programu
PowerPoint.
uczniów zosta∏a w pe∏ni zrealizowana.
Uczniowie sprawnie pos∏ugiwali si´ podr´cznikiem i przyrzàdami meteorologicznymi
oraz innymi Êrodkami dydaktycznymi. Umiej´tnie wykorzystali wczeÊniej nabytà wiedz´,
trafnie formu∏owali wnioski i ocen´ stanu
opisywanego zjawiska. Prawid∏owo pos∏ugiwali si´ terminologià natury j´zykowej dostosowanà do tematu zadania. Efektywnym zakoƒczeniem pracy uczniów by∏y opracowane
wykresy z doborem ró˝norodnej i ciekawej
oprawy graficznej. Prace wystawiono w gablotach szkolnej pracowni geograficznej.
Korzystanie z komputera s∏u˝y nie tylko
wzbogacaniu wiedzy i doskonaleniu umiej´tnoÊci. Taki typ lekcji nie tylko wspomaga proces poznawczy ucznia, ale równie˝ sprzyja
formowaniu pozytywnych postaw i zachowaƒ
ucznia w okreÊlonych sytuacjach lekcyjnych
(stosunki interpersonalne nauczyciel–uczeƒ).
Pozwala wyposa˝yç uczniów w usystematyzowanà trwa∏à wiedz´, stwarza mo˝liwoÊci samodzielnego uczenia si´, ale i wdra˝a m∏odzie˝ do zorganizowanej wspó∏pracy. 3. Cz´Êç podsumowujàca – ocena zaj´ç
z uwzgl´dnieniem zakresu merytorycznego.
*
Opisana metoda pracy zas∏uguje na
szczególnà uwag´ ze wzgl´du na emocjonalne zaanga˝owania uczniów oraz mo˝liwoÊç
pobudzenia ich aktywnoÊci poznawczej i zainteresowania danà problematykà. Zak∏adana procedura osiàgni´cia celów przez
34
34
EWA ADAMEK
Mgr, nauczycielka geografii, VIII Liceum
Ogólneokszta∏càce, ul. 3 Maja 42, 40–097
Katowice.
Geografia w Szkole