Opracowanie wybranych zagadnień z wykładów

Opracowanie wybranych zagadnień z
wykładów o Integracji Europejskiej u
doktora Kazimierza Jóskowiaka
Wyższa Szkoła Zarządzania i Prawa im. Heleny Chodkowskiej w Warszawie
Rok akademicki 2008/2009
Pod redakcją Bartosza Nawrotka
Pzdr600 dla Sylwii Wasilewskiej i Magdy Terczyńskiej
1. Pojęcie, zakres, etapy i modele integracji europejskiej.
a. Pojęcie
Pojęcie odnoszące się do idei, historii, formalnoinstytucjonalnego stanu współczesnych
struktur integracyjnych oraz docelowego rezultatu podejmowanych obecnie działań.
Integracja europejska jest formą integracji międzynarodowej, regionalnej, procesem
zachodzącym na płaszczyźnie gospodarczej i politycznej.
b. Zakres, etapy
I Strefa wolnego handlu – zniesienie ceł oraz ograniczeń ilościowych, z zachowaniem ceł
dla krajów nieczłonkowskich.
II Unia celna – zniesienie barier w przepływie towarów i ustanowienie wspólnej taryfy
celnej wobec partnerów zewnętrznych.
III Wspólny rynek – swoboda przepływu towaru, usług, kapitału i siły roboczej.
IV Unia ekonomiczna, gospodarcza, walutowa – jej uczestnicy zmierzają do
zharmonizowania swoich działań w sferze polityki gospodarczej.
V Pełna integracja gospodarcza – państwa członkowskie ujednolicają politykę
gospodarczą i powołują organ ponadnarodowy, którego decyzje obowiązują wszystkich
członków.
c. Modele
I Koncepcja federalistyczna - z różnymi odmianami - centralistycznej równowagi,
decentralistyczna. Główne założenie to ideał utworzenia federacji europejskiej
posiadającej organy o ponadnarodowych uprawnieniach. Federacja miałaby być
środkiem na rozwiązywanie problemów społecznych, gospodarczej o bezpieczeństwa
państw członkowskich. Przy odmianie centralistycznej organy ponadnarodowe przejęłyby
uprawnienia państw. W decentralistycznej państwa miałyby większe uprawnienia niż
organy ponadnarodowe.
II Koncepcja konfederacji - potrzeba utworzenia Europy ojczyzn (państwa), budowanej z
poszanowaniem odrębności i suwerenności państwa. Wspólne działanie rządów państw
członkowskich oparte na zasadzie jednomyślności. Prekursorem byli Francuzi, np. de
Gaulle.
III Koncepcja komunikacyjna - utworzona na początku lat 60. przez Karla Doicza,
czeskiego filozofa. Integracja miałaby oznaczać pewną wspólnotę państw o wysokim
poziomie współpracy międzynarodowej na szczeblu rządowym oraz współpracy
gospodarczej na szczeblu rządowym i jednostkowym.
IV Koncepcja funkcjonalna - utworzona na początku lat 40. przez Davida Nibrany’ego,
według którego integrując się, należy skupiać się na konkretnych potrzebach, unikając
zbędnej ideologii, potrzeby międzynarodowej współpracy gospodarczej, wymuszającej
zacieśnienie współpracy międzynarodowej. Rozwiązania ponadnarodowe powinny być
konsekwencją interpretacji, a nie jej impulsem.
V Koncepcja neofunkcjonalna - utworzona na początku lat 60. przez Ersta Hassa.
Integracja to produkt i działania sił politycznych, a jej motorem jest aparat
biurokratyczny, którego celem jest utrzymanie porządku społecznego i pokojowe
rozwiązywanie sporów.
2. Pojęcia: Wspólnota Europejska, Wspólnoty Europejskie, Unia Europejska.
Traktaty ustanawiające EWWiS, EWG – WE, EWEA – data podpisania i
wejśca w życie. Traktat o Unii Europejskiej – data podpisania, data wejścia
w życie, struktura.
a. Wspólnota Europejska – pojęcie
Wspólnota Europejska - organizacja międzynarodowa będąca podstawą współpracy w
ramach Unii Europejskiej. Do 1 listopada 1992 r. nosiła nazwę Europejskiej Wspólnoty
Gospodarczej (EWG).
b. Wspólnoty Europejskie – pojęcie
Wspólnoty Europejskie - nazwa określająca od 1957 roku trzy, a od 2002 r. dwie
organizacje stanowiące od 1993 roku podstawę instytucjonalną i kompetencyjną Unii
Europejskiej:
i. Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS) - istniała do 23 lipca 2002 roku,
obecnie jej kompetencje przeszły na Wspólnotę Europejską,
ii. Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom),
iii. Wspólnota Europejska (WE), do 1993 Europejska Wspólnota Gospodarcza
(EWG).
Wspólnoty Europejskie od 1967 roku w wyniku zawarcia traktatu fuzyjnego
posiadają wspólne instytucje, z których kompetencji obecnie korzysta także Unia
Europejska.
c. Europejska Wspólnota Węgla i Stali
18 kwietnia 1951, Paryż – podpisanie, 23 lipca 1952 – wejście w życie.
Koniec z dniem 23 lipca 2002.
d. Europejska Wspólnota Gospodarcza – Wspólnota Europejska
25 marca 1957, Rzym – podpisanie, 1 stycznia 1958 – wejście w życie.
2 sierpnia 1993 nazwę EWG zmieniono na WE.
e. Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom)
25 marca 1957, Rzym – podpisanie, 1 stycznia 1958 – wejście w życie.
Decyzja o powstaniu Euratomu zapadła podczas obrad konferencji w Mesynie, 1-3
czerwca 1955 roku.
f. Traktat o Unii Europejskiej – data podpisania, data wejścia w życie, struktura.
7 luty 1992, Maastricht – podpisanie, 1 listopada 1993 – wejście w życie.
Składa się z:
i. Preambuły
ii. 7 części
3. Zakres rzeczowy współpracy Państw Członkowskich w ramach Filarów: I,
II, III UE.
a. I Filar – Wspólnoty Europejska – Wspólnota Europejska, Europejska Wspólnota
Energii Atomowej
i.
ii.
iii.
iv.
v.
vi.
vii.
viii.
ix.
x.
Wspólna polityka wizowa
Wspólna polityka rybołóstwa
Polityka społeczna oparta o Europejski Fundusz Socjalny
Wzmocnienie jedności ekonomicznej i społecznej
Wspólna polityka ochrony środowiska
Zwiększenie konkurencyjnoci przemysłu Wspólnoty Europejskiej
Wspieranie badań naukowych i techniki
Działania mające na celu utworzenie i rozwój sieci transeuropejskiej
Działania zmierzające do osiągnięcia wysokiego poziomu ochrony zdrowia
Tworzenie warunkow do wzrostu poziomu edukacji, szkolenia oraz wzrostu
rozwoju kultury w państwach członkowskich
xi. Polityka dotyczaca współpracy w zakresie rozwoju
xii. Ochrona konsumenta
xiii. Działania w zakresie energii
+ art. 3a, czyli
• Ustalenie kursu wymiany walut, które utorowały drogę do wprowadzenia
wspólnej waluty.
• Określenie i wprowadzenie jednakowej polityki walutowej celem
utrzymania stabilności cen
b. II Filar – Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa (Art. 5)
i.
ii.
iii.
iv.
v.
vi.
vii.
Ochrona wspólnych wartości
Ochrona wspólnych interesów
Ochrona niezależności Unii
Wzmacnianie bezpieczeństwa Unii i jej państw członkowskich
Umacnianie i zachowanie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego
Popieranie współpracy międzynarodowej
Rozwijanie i konsolidowanie demokracji oraz rządów prawa, popieranie praw
człowieka i wolności
viii. Stopniowe wprowadzanie wspólnego działania w dziedzinach, w których
państwa członkowskie mają istotne, wspólne, ważne interesy.
c. III Filar – Współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych (Art. 6)
i. Polityka azylowa
ii. Zasady regulujące przekraczanie zewnętrznych granic państw członkowskich i
zasady sprawowania kontroli nad tym ruchem
iii. Polityka imigracyjna wobec obywateli państw trzecich, która obejmuje:
• Zasady osiedlania się w UE wraz z instytucją łączenia rodzin
• Zwalczanie nielegalnej imigracji, a także podejmowanie pracy przez
obywateli krajów trzecich
iv. Zwalczanie narkomanii
v. Współpraca sądowa w sprawach cywilnych
vi. Współpraca sądowa w sprawach karnych
vii. Współpraca celna
viii. Współpraca policji w celu zapobiegania i zwalczania terroryzmu, nielegalnego
handlu narkotykami i innych poważnych form międzynarodowej przestępczości
ix. Zwalczanie oszustw na skalę międzynarodową, a wykraczających poza zakres
punktów 6-8.
4. Najważniejsze obowiązki państw członkowskich wobec Unii Europejskiej
oraz obowiązki Unii Europejskiej i Wspólnot Europejskich wobec państw
członkowskich.
a. Obowiązki państwa członkowskich wobec Unii Europejskiej
Unię Europejską stworzyły państwa członkowskie i tylko one mogą nadal
modelować kształty struktur unijnych, bo tylko one są stronami traktatu.
Na traktacie o Unii Europejskiej i następnych spoczywa zgodnie z Konwencją
Wiedeńską z 1969 roku obowiązek przestrzegania zobowiązań.
W art. 10 Traktatu Wspólnot Europejskich zawiera się fundamentalna zasada, na
której opiera się Wspólnota Europejska i UE - Zasada Lojalności i Szczerej Współpracy. Na
podstawie tego artykułu Europejski Trybunał Sprawiedliwości sformułował najważniejsze
obowiązki państw członkowskich.
i.
Zasada Lojalności
• Obowiązek stosowania prawa wspólnotowego w prawie krajowym i
przestrzeganie przymusu prawa wspólnotowego wobec prawa krajowego
• Zakaz stanowienia prawa sprzecznego z prawem wspólnotowym, a także
obowiązek eliminacji przepisów sprzecznych z prawem wspólnotowym z
prawa krajowego
• Ściganie naruszeń prawa wspólnotowego
• odpowiedzialność państwa za nieprzestrzeganie prawa wspólnotowego
ii.
Zasada Szczerej Współpracy
• wspieranie organów wspólnotowych przez udzielanie informacji i
współpracę
b. Obowiązki Unii Europejskiej i Wspólnot Europejskich wobec państw
członkowskich
i. Respektowanie interesów i struktur państw członkowskich (art. 6 ust.1 Traktatu
o UE). Organy UE nie ingerują w struktury wewnętrzne państw członkowskich
(władze, ustrój, model władzy).
ii. Wspieranie organów państw członkowskich przy wykonywaniu prawa
wspólnotowego. Polskie organy państwowe mogą zwrócić się do Europejskiego
Trybunału Sprawiedliwości o i interpretację. Instytucje UE są zobowiązane do
takiej pomocy.
iii. Dostateczne informowanie państw członkowskich o planowanych działaniach i
aktach prawnych. Wyczerpujące i wyprzedzające w czasie.
5. Charakterystyczne cechy rozwoju systemu wspólnotowego.
a. Przechodzenie od wspólnot sektorowych (EWWiS, EWG, EURATOM) do coraz
bardziej rozbudowanej UE.
b. Zwiększenie płaszczyzn integracji od unii celnej i wspólnego rynku do wspólnej
waluty oraz koordynacji działań policyjnych i obronnych.
c. Coraz większa trwałość i złożoność więzi wewnątrz-wspólnotowych.
d. Rozbudowa wspólnego systemu prawa.
e. Ukształtowanie wspólnej tożsamości europejskiej.
6. Czynniki określające wspólnotowy charakter Unii Europejskiej.
a.
b.
c.
d.
e.
f.
g.
Funkcjonowanie wielu wspólnych polityk unijnych.
Istnienie komisji spełniających rolę quasi "rządu europejskiego".
Ponadnarodowe wybory do Parlamentu Europejskiego.
Wprowadzenie wspólnej waluty Euro dla ogółu państw członkowskich.
Stopniowe likwidacje barier granicznych między państwami członkowskimi.
Przyjęcie Karty Praw Podstawowych.
Wprowadzenie wspólnego obywatelstwa unijnego, łącznie z obywatelstwem
poszczególnych państw członkowskich.
h. rozszerzenie kompetencji wspólnotowych w polityce socjalnej i ochrony
środowiska.
i. Dążenie do tworzenia i przyjęcia wspólnego aktu konstytucyjnego.
7. Instrumenty prawne Unii Europejskiej w zakresie I, II i III Filaru.
Charakterystyka aktów prawa wtórnego Unii Europejskiej –
rozporządzenie, dyrektywa, decyzja.
a. Intrumenty prawne w zakresie I, II i III Filaru.
Rada Unii Europejskiej jest najważniejszym organem legislacyjnym Unii Europejskiej.
Uchwala instrumenty prawne.
i. I Filar - Rada UE może wydawać, samodzielnie lub z Parlamentem Europejskim,
akty o charakterze prawnie wiążącym - rozporządzenia, dyrektywy, decyzje.
Może również wydawać zalecenia, opinie, które nie mają charakteru wiążącego.
Rozporządzenia i dyrektywy mają taką samą moc jak ustawy w państwach
członkowskich.
ii. II Filar - Rada podejmuje wspólne działania i stanowiska, które mają charakter
wiążący dla państw członkowskich (ale nie są aktami prawnymi).
iii. III Filar - Rada podejmuje wspólne decyzje ramowe, deklaracje, zalecenia,
rezolucje.
b. Charakterystyka aktów prawa wtórnego Unii Europejskiej – rozporządzeń,
dyrektyw, decyzji.
Wszystkie wymienione akty mają pierwszeństwo przed prawem wewnętrznym
państw członkowskich w razie kolizji.
i. Rozporządzenie jest jedynym aktem ogólnym Wspólnot Europejskich,
zawierającym normy prawne mające zastosowanie do nieograniczonej liczby
przypadków. Jest aktem, który rodzi skutki prawne dla państw członkowskich bez
obowiązku transformacji do prawa krajowego. Adresatem rozporządzenia jest
państwo członkowskie, osoby prawna i fizyczna. Warunkiem wejścia w życie jest
ogłoszenie rozporządzenia w Dzienniku Urzędowym UE.
ii. Dyrektywa wiąże państwa w zakresie celów jakie powinny być osiągnięte,
pozostawiając władzom państwowym swobodę wyboru form oraz środków ich
realizacji. Adresatami dyrektywy mogą być tylko i wyłącznie państwa
członkowskie. Dyrektywa musi być opublikowana w Dzienniku Urzędowym UE.
iii. Decyzja - zakres mocy wiążącej jest ograniczony tylko do indywidualnych
adresatów wskazanych w samej decyzji, tzn. do konkretnych państw
członkowskich, osoby fizycznej lub prawnej danego państwa. Decyzja
automatycznie obowiązuje na terytorium państwa członkowskiego i nie wymaga
żadnych wewnętrznych regulacji dla osiągnięcia mocy wiążącej (jak
rozporządzenie). Musi być opublikowana w Dzienniku Urzędowym UE.
8. Typologia instytucji Unii Europejskiej – System Instytucjonalny Unii
Europejskiej.
a. Instytucje główne
i. Rada Europejska- instytucja główna Wspólnot, ale nie jest organem UE (jest
ponad nimi)
ii. Instytucje Unii Europejskiej
• Parlament Europejski
• Rada Unii Europejskiej
• Komisja Europejska
• Europejski Trybunał Sprawiedliwości
• Europejski Trybunał Obrachunkowy
b. Organy pomocnicze
i.
Główne organy pomocnicze
• Europejski Komitet Ekonomiczno- Społeczny
• Komitet Regionów
ii. Organy pomocnicze instytucji Wspólnot Europejskich
• Komitet Stałych Przedstawicieli - jest organem pomocniczym Rady UE
• Sąd Pierwszej Instancji - jest organem pomocniczym Trybunału
Sprawiedliwości
• Komitet Ekonomiczno- Finansowy - jest organem pomocniczym Rady UE i
Komisji Europejskiej
• Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich - jest organem pomocniczym
Parlamentu Europejskiego, Rady UE i Komisji Europejskiej
• Służby wspierające pracę Komisji Europejskiej, np. służby tłumaczy
• Agencje Wspólnoty Europejskiej
c. Organy II i III filaru
i. Organy wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa
• Wysoki Przedstawiciel ds. polityki zagranicznej i bezpieczeństwa
• Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa
• Komórka planowania i wczesnego ostrzegania
• Organy wspólnej europejskiej polityki bezpieczeństwa i obrony
ii. Organy współpracy wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych
• Komitet koordynujący europejskie biuro policji
• Współpraca w dziedzinie ...
d. Organy finansowe
i. Europejski Bank Inwestycyjny
ii. Europejski Bank Centralny i Europejski system banków centralnych
9. Kompetencje Parlamentu Europejskiego.
a. Prawodawcze
b. Budżetowe
c. Kontrolne
Ad. a) Kompetencje prawodawcze Parlamentu Europejskiego
Parlament Europejski nie posiada inicjatywy prawodawczej (legislacyjnej), w
przeciwieństwie do parlamentów poszczególnych państw członkowskich, tę inicjatywę
posiada Komisja Europejska.
Według art.192 traktatu ustanawiającego, Parlament Europejski może zarządzać
większością głosów od Komisji Europejskiej o przedłużenie stosownych projektów
legislacyjnych, niezbędnych do realizacji założeń traktatowych Wspólnot Europejskich.
Parlament Europejski posiada prawo uczestnictwa wraz z Radą UE w procesie
stanowienia prawa UE. Odbywa się to zgodnie z następującymi procedurami: procedura
zgody, procedura współdecydowania, procedura współpracy i konsultacji.
Procedura zgody dla Parlamentu Europejskiego oznacza dysponowanie prawem
weta w tworzeniu prawa wspólnotowego. Bez tej zgody akt prawny jest nieważny.
Posiada go w kwestiach- pierwotnie w kwestii przyjęcia nowych członków- obecnie zgody
PE wymaga: zawieszenie praw członkowskich, zawieszenie państwa w prawach
członkowskich. Nie istnieje pojęcie wykluczenia, ani wystąpienia ze Wspólnot. Traktat z
Nicei ustalony w grudniu 2000, a podpisany w 2001 roku, to ostatni traktat.
Współdecydowanie jest główną procedurą legislacyjną z udziałem Parlamentu
Europejskiego, a zarazem najważniejszym uprawnieniem Parlamentu, tzn. procedura ta
stawia na równi Parlament Europejski z Radą UE i prowadzi do przyjęcia wspólnych
aktów prawnych obu instytucji. Obecnie tą procedurą objęte są następujące obszary
przewidziane przez TWE:
• Swoboda przepływu pracowników
• Realizacja rynku wewnętrznego
• Badania naukowe i rozwój technologiczny
• Transeuropejska sieć drogowa
• Ochrona środowiska
• Ochrona konsumentów
• Edukacja
• Kultura
• Ochrona zdrowia
Parlament w tych dziedzinach może odrzucić bezwzględną większością głosów
akt prawny przyjęty przez Radę UE.
Procedura współpracy - art. 252 TWE - polega na tym, iż PE uczestnicząc w
procesie decyzyjnym (prawnym) ma prawo w ciągu 3 miesięcy od daty przekazania mu
przez Radę UE przyjętego aktu prawnego, bezwzględną większością głosów
zaproponować zmiany w tym akcie lub go odrzucić. W przypadku odrzucenia Rada UE
może go przyjąć ponownie, ale już na zasadzie jednomyślności. W przypadku zgłoszenia
poprawek Komisja Europejska zobowiązana jest zbadać projekt ponownie i uwzględnić
część lub wszystkie poprawki.
Procedura konsultacji obligatoryjnych i fakultatywnych. Konsultacje
obligatoryjne są wówczas, kiedy w tekście traktatu, na który powołuje się projektowany
akt prawny użyto sformułowań: „po porozumieniu z Parlamentem Europejskim”, „po
zasięgnięciu opinii Parlamentu Europejskiego”. Akt prawny musi być skonsultowany
obligatoryjnie. Opinia PE nie wiąże Rady UE, ale musi być dołączona. W przypadku
pominięcia konsultacji Europejski Trybunał Sprawiedliwości uznaje akt prawny za
nieważny. Konsultacje obligatoryjne dotyczą:
• Prawo wyborcze obywateli UE
• Wspólna polityka rolna
• Usługi
• Transport
• Konkurencja
• Przemysł
• Spójność ekonomiczna i społeczna
• Badania i rozwój
• Postanowienia finansowe
• Wspólny rynek
• Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa
• Współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych
Ad. b) Kompetencje budżetowe Parlamentu Europejskiego
Parlament wspólnie z Radą UE decyduje o budżecie, zatwierdza budżet i tu ma
decydujący głos w sprawie wydatków nieobligatoryjnych, które może zmieniać w granicach
prawa wspólnotowego. Dzięki temu uprawnieniu Parlament Europejski posiada bardzo ważny
instrument w zakresie preferowania swoich priorytetów politycznych. Cały budżet unijny zależy
od Parlamentu Europejskiego.
Ad. c) Kompetencje kontrolne Parlamentu Europejskiego
Kompetencje o charakterze ochronnym, formalne środki kontroli PE nad instytucjami i
organami UE to:
i. Kontrola polityczna nad Komisją Europejską
ii. Uprawnienia kontrolne wobec Rady UE
iii. Możliwość powoływania przez PE na wniosek ¼ członków tymczasowej Komisji
Dochodzeniowej do zbadania wykroczeń przeciwko prawu wspólnotowemu oraz
w stosowaniu tego prawa, popełnionych przez organy UE, państwa członkowskie
i osoby fizyczne i prawne
iv. Wnoszenie skargi do Trybunału Sprawiedliwości o nieważności aktu prawnego
lub zaniechanie działań przez instytucje UE
v. Przyjmowanie petycji od obywateli UE lub osób mieszkających stale na obszarze
UE w sprawach objętych zakresem działalności Wspólnot Europejskich i
bezpośrednio ich dotyczących.
vi. Powoływanie na okres kadencji Parlamentu Europejskiego Rzecznika Praw
Obywatelskich
Kontrola polityczna nad Komisją Europejską przejawia się w udziale w powoływaniu
przewodniczącego i członków Komisji Europejskiej:
i. Rozpatrywanie corocznych sprawozdań Komisji Europejskiej- w szczególności
sprawozdania ogólnego dotyczącego całokształtu działalności, a także
sprawozdań rocznych dotyczących prawa wspólnotowego.
ii. Możliwość wyrażenia większością 2/3 głosów przy kworum wynoszącym ½
liczby deputowanych wotum nieufności wobec Komisji Europejskiej co
prowadzi do dymisji (odwołania).
Uprawnienia kontrolne wobec Rady UE:
i. Możliwość zadawania przez deputowanych pytań członkom Rady
ii. Prawo otrzymywania od Rady UE sprawozdań po każdym z jej posiedzeń
iii. Prawo do otrzymywania rocznego raportu w sprawie postępu integracji
europejskiej
Poza wymienionymi kompetencjami do Parlamentu Europejskiego należą jeszcze
następujące uprawnienia:
i. Pełnienie funkcji kreacyjnej w odniesieniu do Europejskiego Trybunału
Obrachunkowego
ii. Współpraca z parlamentami państw trzecich
iii. Utrzymywanie stosunków z parlamentami państw trzecich
iv. Delegowanie reprezentantów PE do wspólnych organów o charakterze
przedstawicielstw utworzonych na podstawie umów międzynarodowych,
zawartych przez Wspólnoty Europejskie ze stronami trzecimi
10.Rada Unii Europejskiej – podstawa prawna (art. 202-210 TWE), skład i
formacje Rady UE, kompetencje Rady UE: a) prawodawcze, b)
wykonawcze, c) budżetowe, d) nominacyjne, cechy wyróżniajace Radę w
systemie instytucjonalnym UE.
a. Podstawa prawna
Działa na podstawie artykułów 202-210 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę
Europejską
b. Skład
Stanowią ją przedstawiciele wszystkich państw członkowskich, a każdy rząd
reprezentowany musi być przez ministra konstytucyjnego, który w wyjątkowych
przypadkach może wskazać swojego zastępcę (bo jest w tym momencie organem
państwa). Państwo musi być kierowane przez polityka, nie przez urzędnika.
c. Formacje Rady UE
i.
ii.
iii.
iv.
v.
vi.
vii.
viii.
ix.
Rada UE obraduje w określonych 9 formacjach, które mają charakter sektorowy:
Rada Unii do spraw ogólnych i stosunków zewnętrznych
Rada Unii do spraw gospodarczych
Rada Unii do spraw wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych
Rada Unii do spraw zatrudnienia, polityki społecznej, zdrowia i spraw
konsumenckich
Rada Unii do spraw konkurencyjności (badania, rynek wewnętrzny, przemysł,
stosowni ministrowie)
Rada Unii do spraw transportu, telekomunikacji i energii
Rada Unii do spraw rolnictwa
Rada unii do spraw środowiska naturalnego
Rada Unii do spraw edukacji młodzieży i kultury
Radzie Unii Europejskiej zawsze przewodniczy minister państwa sprawującego
prezydencję (lipiec-grudzień 2011- Polska)
d. Kompetencje Rady UE
i. Prawodawcze
• Rada UE działa w charakterze prawodawcy przyjmując przepisy prawnie
wiążące państwa członkowskie, tzn. rozporządzenia, dyrektywy, decyzje
ramowe lub decyzje (art.202)
• Wydaje różne akty nienazwane
• Ma uprawnienia do działań na arenie międzynarodowej poprzez zawieranie
umów z państwami trzecimi
• Przyjmuje jednomyślnie decyzje w sprawie przyjęcia nowych członków
(art.49 Traktatu o UE)
• Posiada kompetencje decyzyjne w II i III filarze
• Powierza Komisji Europejskiej uprawnienia do wydawania aktów prawnych
• Może przekazać Komisji Europejskiej ściśle określone kompetencje w danej
dziedzinie
ii. Wykonawcze
Sprawuje polityczne kierownictwo we Wspólnotach poprzez:
• Podejmowanie decyzji w sprawach realizacji celów traktatowych
• Zapewnienie koordynacji politycznej ogólnej polityki gospodarczej Rady UE
iii. Budżetowe
Bierze udział w przyjmowaniu budżetu Wspólnot Europejskich - art.272
TWE
iv. W zakresie inicjatywy legislacyjnej
• Może żądać od Komisji Europejskiej przeprowadzenia wszelkich analiz oraz
przygotowania w związku z tym właściwych propozycji legislacyjnych
• Rada UE może wezwać Komisję Europejską do podejmowania działań
legislacyjnych (inicjatywy legislacyjnej ad hoc)
v. Nominacyjne
• Mianuje członków Komitetu Ekonomicznego i Społecznego, Trybunału
Obrachunkowego, Komitetu Regionów
• Określa statuty tych Komitetów po uzyskaniu opinii Komisji Europejskiej
• Ustala uposażenia, emerytury, renty, dodatki dla przewodniczącego,
członków Komisji Europejskiej, sędziów
11.Procedury podejmowania decyzji w Radzie Unii Europejskiej:
jednomyślność, większość zwykła, kwalifikowana większość głosów.
a. Jednomyślność
Zasada jednomyślności - wszystkie państwa członkowskie muszą być za, a głosy
wstrzymujące nie blokują decyzji, bo są traktowane jako głosy „za”.
b. Większość zwykła
Większość zwykła - każde państwo posiada jeden głos i warunkiem uzyskania decyzji
jest uzyskanie bezwzględnej większości głosów państw, przy 27 państwach członkowskich 14
głosów za. Głos wstrzymujący traktowany jest jako głos przeciw.
c. Kwalifikowana większość głosów
Kwalifikowana większość - zgodnie z Traktatem z Nicei każde państwo ma określoną
liczbę głosów, określoną tym traktatem podpisanym 1. listopada 2004r. Przyjęcie decyzji
większością kwalifikowaną według Traktatu z Nicei wymaga:
i. zebrania odpowiedniej liczby tzw. głosów ważonych, tzn.
• przy 27 państwach członkowskich - 255 głosów ważonych na 345
wszystkich
• do stworzenia mniejszości blokującej należy zebrać co najmniej 91 głosów
ważonych
ii. zebrania większości państw, tzn.:
• gdy projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej potrzeba
więcej niż połowę państw
• w innych przypadkach 2/3 państw
iii. aby państwa opowiadające się za podjęciem decyzji dysponowały co najmniej
62% populacji UE (wymóg fakultatywny, tzn. że każde państwo członkowskie
może zażądać od Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości sprawdzenia czy za
decyzją stoi 62% populacji).
Czego wymaga odjęcie decyzji większością kwalifikowaną według formuły Traktatu z
Lizbony?
i. Zebrania większości 55% państw członkowskich, nie mniej niż 15 państw
ii. Dysponowania przez decydentów 65% populacji
iii. Mniejszość blokującą muszą stanowić co najmniej 4 państwa członkowskie,
w przeciwnym razie uznaje się, że decyzja została podjęta (większość
kwalifikowana została osiągnięta)
12.Podejmowanie decyzji większością kwalifikowaną według formuły
Traktatu z Nicei.
Przyjęcie decyzji większością kwalifikowaną według Traktatu z Nicei wymaga:
i. zebrania odpowiedniej liczby tzw. głosów ważonych, tzn.
• przy 27 państwach członkowskich - 255 głosów ważonych na 345
wszystkich
• do stworzenia mniejszości blokującej należy zebrać co najmniej 91 głosów
ważonych
ii. zebrania większości państw, tzn.:
• gdy projekt aktu prawnego pochodzi od Komisji Europejskiej potrzeba
więcej niż połowę państw
• w innych przypadkach 2/3 państw
iii. aby państwa opowiadające się za podjęciem decyzji dysponowały co najmniej
62% populacji UE (wymóg fakultatywny, tzn. że każde państwo członkowskie
może zażądać od Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości sprawdzenia czy za
decyzją stoi 62% populacji).
13.Podejmowanie decyzji większością kwalifikowaną według formuły
Traktatu z Lizbony.
Przyjęcie decyzji większością kwalifikowaną według Traktatu z Lizbony wymaga:
i. zebrania większości 55% państw członkowskich, nie mniej niż 15 państw
ii. dysponowania przez decydentów 65% populacji UE
iii. aby mniejszość blokującą muszą stanowić co najmniej 4 państwa członkowskie,
w przeciwnym razie uznaje się, że decyzja została podjęta (większość
kwalifikowana została osiągnięta)
14.Komisja Europejska – pojęcie, podstawa prawna, skład, kompetencje
Komisji Europejskiej w zakresie inicjatywy legislacyjnej. Grupy eksperckie
Komisji Europejskiej – podstawa prawna, skład, struktura organizacyjna i
kompetencje.
a. Pojęcie Komisji Europejskiej
Komisja Wspólnot Europejskich to organ wykonawczy Unii Europejskiej. Jest
instytucją wspólnotową odpowiedzialną za bieżącą politykę Unii, nadzorującą prace
wszystkich jej agencji i zarządzającą jej funduszami. Komisja posiada inicjatywę
legislacyjną, a jej główną siedzibą jest Bruksela.
b. Podstawa prawna Komisji Europejskiej
Podstawą prawną funkcjonowania Komisji Europejskiej jest Traktat Fuzyjny
zawarty 8 kwietnia 1965 roku w Brukseli, który scalił instytucje trzech wspólnot: Wysoką
Władzę EWWiS, Komisję EWG oraz Komisję Euratomu. Nowoutworzona instytucja
została nazwana Komisją Wspólnot Europejskich. Nazwa Komisja Europejska przyjęła się
dopiero w 1993 roku, po wejściu w życie Traktatu z Maastricht i powstaniu Wspólnot
Europejskich.
c. Skład Komisji Europejskiej
Komisja funkcjonuje w oparciu o zasady systemu gabinetowego, a 27 komisarzy
odpowiada randze ministra w rządach poszczególnych państw. Na każde państwo
członkowskie Unii Europejskiej przypada jeden komisarz, choć w założeniu mają oni
reprezentować interesy całej Unii, a nie państw, z których pochodzą. Jeden z grona
komisarzy jest wybierany przez Radę Unii Europejskiej (w składzie szefów państw i
rządów) na przewodniczącego Komisji (obecnym przewodniczącym jest José Manuel
Barroso, jego kadencja upływa w 2009 roku).
d. Kompetencje Komisji Europejskiej
Z punktu widzenia procesu decyzyjnego UE najważniejszą kompetencją KE jest
posiadanie inicjatywy prawodawczej, tj. kompetencji do tworzenia i proponowania
projektów aktów prawnych:
• W zakresie I filaru UE, KE ma wyłączną inicjatywę prawodawczą.
• W II i III filarze UE (tj. w zakresie odpowiednio Wspólnej Polityki Zagranicznej i
Bezpieczeństwa oraz Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych), KE dzieli
inicjatywę prawodawczą z państwami członkowskimi.
Od zasady wyłączności inicjatywy prawodawczej KE istnieją następujące wyjątki,
gdy projekt aktu prawnego przedstawia:
• KE lub EBC - art. 107 ust. 5 TWE (zmiana niektórych artykułów statutu ESBC).
• Rada - art. 190 ust. 4 TWE (procedura wyborcza do PE) i art. 49 TUE (zawarcie
umowy o przystąpieniu do UE nowego państwa członkowskiego).
• Grupa 1/3 państw członkowskich, PE lub Rada - art. 7 ust. l TUE (stwierdzenie
poważnego i stałego naruszenia zasad, na których oparta jest UE).
W ramach przysługującej jej wyłączności w zakresie inicjatywy prawodawczej KE:
• Ma prawo zmienić swój projekt aktu prawnego w każdym czasie, przed przyjęciem aktu przez Radę, bez względu na to, w którym czytaniu znajduje się projekt aktu (art. 250 ust. 2 TWE).
• Może wycofać swój projekt z procesu legislacyjnego, o czym zobowiązana jest
powiadomić PE i Radę.
e. Podstawa prawna grup eksperckich Komisji Europejskiej
i. decyzja KE o utworzeniu danej grupy eksperckiej opublikowana w Dzienniku
Urzędowym UE;
ii. decyzja KE o utworzeniu danej grupy eksperckiej niepublikowana w Dzienniku
Urzędowym UE (przypadek ten dotyczy większości grup eksperckich);
iii. komunikat konsultacyjny KE, plan działania, projekty pomocowe KE, Zielone
i Białe księgi.
f. Skład i organizacja grup eksperckich Komisji Europejskiej
Skład i organizacja danej grupy eksperckiej zależy od rodzaju zleconych jej zadań.
g. Kompetencje grup eksperskich Komisji Europejskiej
i. Doradzanie KE w procesie inicjatywy prawotwórczej poprzez:
• wyrażanie niewiążącej KE opinii na temat potrzeby zmian obowiązujących
aktów prawnych lub przygotowania nowych,
• przygotowanie projektu nowelizacji aktu prawnego lub projektu nowego
aktu;
ii. przygotowanie specjalistycznej ekspertyzy na tematy wskazane przez KE;
iii. pomoc w wypełnianiu przez KE zadań o charakterze koordynującym i monito
rującym (np. w nadzorze nad rynkiem wewnętrznym, administrowaniu projek
tami pomocowymi UE);
iv. pomoc w wypełnianiu przez KE innych zadań, np. w negocjacjach z państwa
mi trzecimi.
Jeśli grupa ekspercka została utworzona na mocy decyzji KE, to jej kompetencje
sprecyzowano w tej decyzji.
15.Integracja w ramach Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu
(EFTA) oraz Środkowoeuropejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu
(CEFTA) – geneza, członkostwo, organy, realizacja założeń integracyjnych.
Europejski Obszar Gospodarczy (EEA).
a. EFTA – geneza
Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu powstało 3 maja 1960 r. na mocy
konwencji sztokholmskiej (podpisanej 4 stycznia 1960), mająca na celu utworzenie strefy
wolnego handlu między państwami członkowskimi. Siedziba Sekretariatu EFTA mieści się w
szwajcarskiej Genewie.
Pierwotnymi członkami EFTA były: Austria, Dania, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria,
Szwecja i Wielka Brytania. Z czasem większość członków wystąpiła, wybierając członkostwo w
konkurencyjnej i o zdecydowanie większej integracji ekonomicznej EWG.
Strefa wolnego handlu między państwami EFTA powstała w 1968 roku. Od 1977 państwa
EWG i EFTA utworzyły wspólną strefę wolnego handlu towarami przemysłowymi. W 1992 r. EWG
i EFTA porozumiały się w sprawie utworzenia wspólnej strefy wolnego handlu na wszystkie
towary. Porozumienie w tej sprawie, nie obejmujące jednak Szwajcarii, weszło w życie w 1994 r.
tworząc Europejski Obszar Gospodarczy.
b. EFTA - Członkostwo
Pierwotnymi członkami EFTA były: Austria, Dania, Norwegia, Portugalia,
Szwajcaria, Szwecja i Wielka Brytania. W latach późniejszych do EFTA dołaczyły: Islandia
oraz Liechtenstein. W skład dzisiejszego EFTA wchodzą: Islandia, Liechtenstein, Norwegia
oraz Szwajcaria.
c. EFTA – Organy
i. Rada – nadzoruje wykonanie postanowień umowy, może wydawać decyzje i
zalecenia. Składa się z przedstawicieli państw członkowskich w randze ministra.
Zbiera się 2-3 razy do roku.
ii. Komitet Doradczy – składa się z przedstawicieli życia społeczno-gospodarczego z
państw członkowskich. Nie może ich być więcej niż pięciu, a osoby te nie
reprezentują państw członkowskich.
iii. Komitet Przedstawicieli Parlamentów Państw EFTA - składa się z osób
desygnowanych przez parlamenty krajowe, ma głównie funkcje doradcze i
kontrolne.
d. EFTA – Realizacja założeń integracyjnych
Założenia integracyjne miały być realizowane m.in. poprzez stopniowe
wyeliminowanie ceł w obrocie między państwami członkowskimi artykułami
przemysłowymi. Miały prowadzić do:
i. Wzrostu efektywności i wydajności gospodarczej
ii. Utrzymania stabilności gospodarczego
iii. Racjonalnego wykorzystania zasobów gospodarczych
iv. Wzrostu stopy życiowej
v. Zapewnienia rozwoju handlu miedzy państwami na zasadzie uczciwej
konkurencji
vi. Unikania nierównomierności, zróżnicowania w warunkach dostaw do państw
członkowskich surowców produkowanych na ich obszarze
e. CEFTA – Geneza
CEFTA jest to porozumienie gospodarcze zawarte w Krakowie w 1992 roku przez
państwa Grupy Wyszehradzkiej – Polskę, Węgry i Czechosłowację. Wkrótce przystąpiły
do niego: Słowenia w 1996 roku, Rumunia w 1997 roku i Bułgaria w 1999 roku. Celem
CEFTA był rozwój handlu między członkami, który uległ załamaniu po upadku komunizmu
oraz przygotowanie do integracji europejskiej. W ramach porozumienia działała strefa
wolnego handlu artykułami przemysłowymi, obniżono też cła na artykuły rolne. CEFTA
jest szczególnie istotna, gdyż uczyła państwa przynależące współpracować w ramach
gospodarki rynkowej i przygotowywała do uczestnictwa w Unii Europejskiej.
CEFTA nie ma głównej siedziby.
f. CEFTA – Członkostwo
Członkami tej organizacji mogą być państwa spełniające łącznie trzy warunki:
maja zawarte dwustronne umowy o wolnym handlu z krajami CEFTA, członkostwo w
Światowej Organizacji Handlu i stowarzyszenie z Unią Europejską
Porozumienie zawarły 21 grudnia 1992 r. w Krakowie Polska, Węgry i
Czechosłowacja („Trójkąt Wyszehradzki”). Po rozpadzie tego ostatniego państwa
członkami Cefty stały się osobno Czechy i Słowacja. W roku 1996 dołączyła Słowenia, w
1997 Rumunia, w 1999 Bułgaria, w 2002 Chorwacja, w 2006 Macedonia, w 2007 Bośnia i
Hercegowina, Mołdawia, Serbia, Czarnogóra, Albania.
Po przystąpieniu większości państw Cefty do Unii Europejskiej w 2004 i 2007 r.,
umowa ta straciła na znaczeniu. Obecnie członkami Cefty są Albania, Bośnia i
Hercegowina, Chorwacja, Czarnogóra, Macedonia, Mołdawia, Kosowo (Tymczasowa
Misja ONZ w Kosowie — UNMIK), Serbia.
g. CEFTA – Organy
CEFTA nie ma struktury instytucjonalnej. Tworząc tę organizację starano się o
takie rozwiązania, które uniemożliwiłyby powstanie następnej biurokratycznej
organizacji, ograniczającej działania jej członków. Koncepcja ta przetrwała, chociaż
usiłowano stworzyć sekretariat ugrupowania w Bratysławie. Jedyną jego strukturą
formalną jest Wspólny Komitet. Podczas posiedzenia Komitetu w Budapeszcie w czerwcu
1999 r. powołano Komisję do spraw rolnych. Jej zadaniem jest wyjaśnienie trudności,
jakie powstają w efekcie liberalizacji handlu towarami rolnymi i żywnością.
h. CEFTA – Realizacja założeń integracyjnych
CEFTA zakładała rozbudowaną współpracę gospodarczą państw członkowskich,
usuwanie barier celnych we wzajemnym handlu jak też i tworzenie wspólnego rynku
między nimi. Porozumienie powstało w celu ustalenia zasad i zdynamizowania wymiany
gospodarczej pomiędzy krajami Europy Środkowo-Wschodniej po rozwiązaniu RWPG.
Podpisanie układów stowarzyszeniowych z Unią Europejską spowodowało dążenie do
dostosowywania systemu gospodarczego i prawnego poszczególnych państw do
standardów zachodnioeuropejskich. Z porozumienia w pierwszej fazie wyłączono handel
artykułami rolnymi, natomiast inne produkty zostały podzielone na grupy, w ramach
których stopniowo znosi się cła. W późniejszym okresie, cła na artykuły rolno-spożywcze
zostały zredukowane, ale nie zniesione.
i.
EEA – Geneza
Rokowania w sprawie powstania EEA rozpoczęto w 1990. W 1991 w
Luksemburgu sygnowano wstępne porozumienie, 2 maja 1992 w Porto podpisano
traktat, który po zakończeniu procesu ratyfikacji wszedł w życie 1 stycznia 1994
j.
EEA – Członkostwo
Członkami Europejskiego Obszaru Gospodarczego są: Austria, Belgia, Bułgaria, Cypr,
Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Islandia,
Liechtenstein, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Norwegia, Polska, Portugalia,
Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Węgry, Wielka Brytania, Włochy
k. EEA – Organy
i. Rada - organ decyzyjny i ustawodawczy (członkowie Rady Unii Europejskiej,
Komisji Europejskiej i po 1 ministrze danego resortu z 3 państw EFTA).
ii. Wspólny Komitet - organ wykonawczy i arbitrażowy (członkowie Komisji
Europejskiej i przedstawiciele rządów 3 państw EFTA w równej liczbie).
iii. Wspólny Komitet Parlamentarny - organ doradczy (delegaci Parlamentu
Europejskiego i parlamentów narodowych 3 państw EFTA w równej liczbie).
iv. Komitet Konsultacyjny - organ doradczy (członkowie Komitetu EkonomicznoSpołecznego UE i Komitetu Konsultacyjnego EFTA w równej liczbie).
l.
EEA – Realizacja założeń integracyjnych
Porozumienie o EEA zakłada swobodny przepływ artykułów przemysłowych
(brak ceł), usług, siły roboczej, kapitału i osób pomiędzy państwami członkowskimi oraz
jednolity system wolnej konkurencji oparty na ustawodawstwie UE. W układzie brak
zapisów regulujących sprawy rolnictwa, handlu artykułami rolnymi, a także zniesienia
kontroli celnej – stąd nadal przeprowadzane są kontrole na granicach między krajami
EFTA i UE.
...i to by było tyle.
„Bibliografia”:
Notatki by Monika Witak z wykładów dra. Kazimierza Jóskowiaka, przepisane przez Krzyśka
Cabana
Moje własne notatki (no, naprawdę, mam takie, niewiele, ale mam)
Nieoceniona Sylwia Wasilewska oraz Magda Terczyńska w naszych „gadu-gadowych”
konwersacjach
Wikipedia.pl, cóż byśmy bez niej zrobili.
Wielka Internetowa Encyklopedia Multimedialna portalu onet.pl. Rzadko się na coś przydaje, ale
tym razem mnie zaskoczyła, niejednokrotnie zawierając więcej przydatnych informacji niż
„Wiki”.
Materiały od doktora Kazimierza Jóskowiaka.