- Problemy społeczne związane z młodzieżą – niedostosowanie spo

- Problemy społeczne związane z młodzieżą – niedostosowanie społeczne młodzieży.
Na terenie Powiatu Łobeskiego wielokrotnie sprawcami przestępstw była młodzież w
przedziale wiekowym 13 -16 lat. Częstymi przypadkami były sytuacje, gdzie nieletni
wywodzili się z rodziny niewydolnej wychowawczo, zagrożonej bezrobociem, alkoholizmem.
Do głównych przyczyn dopuszczenia się powyższych przestępstw należy chęć zdobycia
pieniędzy na używki (alkohol, papierosy, narkotyki). Ponadto szereg z nich zostało
popełnionych z chęci „popisania” się przed rówieśnikami (uszkodzenia rzeczy). Sprawcy byli
najczęściej uczniami osiągającymi mierne wyniki w nauce, nieposiadającymi dobrej opinii w
miejscu zamieszkania. Metody stosowane przez sprawców były prymitywne, świadczące
o przypadkowości popełnionych przestępstw. Nie odnotowano udziału nieletnich w
zorganizowanych grupach przestępczych lub stale współpracujących z osobami dorosłymi.
Rodzaj przestępstwa
Zgwałcenia
Kradzież cudzej rzeczy
- w tym samochodu
Kradzież z włamaniem
Rozbój i wymuszenie rozbójnicze
Razem ww. kategorie
Uszczerbek na zdrowiu
Bójka lub pobicie
Uszkodzenie rzeczy
Krótkotrwały zabór pojazdu
P-ko funkcjonaruszowi publicz.
Ustawa o przeciw. narkomanii
Fałszerstwa
Przestępstwa drogowe
- w tym art.178a 1 i 2
Ogółem
stwierdzone
W tym czyny
nieletnich
Udział
procentowy
2002
2003
2002
2003
2002
2003
1
8
0
1
0
12,5
272
13
343
12
631
30
25
49
10
12
14
79
243
231
323
23
364
11
707
25
19
65
11
32
85
62
231
217
13
1
13
8
34
3
3
2
0
0
4
2
1
1
10
0
23
4
38
2
2
5
0
0
3
4
1
0
4,8
7,7
3,8
66,7
5,4
10
12
4,1
0
0
28,6
2,5
0,4
0,4
3,1
0
6,8
36,4
5,4
8
10,5
7,7
0
0
3,5
6,5
0,4
0
Dynamika
76
176
50
111
66
66
250
75
200
100
Razem o charakterze kryminalnym
Razem o charakterze gospodarczym
Ogółem przestępstw
1030
43
1354
1210
66
1583
53
0
54
63
1
66
5,1
0
4
5,2
1,5
4,2
Źródło –KPP Łobez
Analiza zjawiska - niedostosowania społecznego wśród młodzieży Powiatu Łobeskiego.
W Polsce używane są różne określenia młodzieży, u której nie przebiega prawidłowo
proces socjalizacji, np. dziecko zdemoralizowane, wykolejone, moralnie zaniedbane, z
zaburzeniami w zachowaniu się.
Spotkać się można z ogólnymi, następującymi właściwościami charakteryzującymi
młodzież niedostosowaną społecznie:
Tendencje społecznie negatywne, odwracanie zainteresowań od wartości pozytywnych i
chęć wyżycia się na akcji społecznie destruktywnej. Podziw i zainteresowanie dla tzw. czynów
złych. Cynizm i brawura w tym względzie. Nieżyczliwy stosunek do człowieka. Stałe
konflikty z otoczeniem najczęściej na tle stosunku do człowieka, do cudzego mienia,
regulaminów norm i zarządzeń, nieodpowiedniego stosunku do czynów własnych,
nieumiejętności zżycia się z grupą, wykłamywanie się, zrzucanie winy. Brak poczucia
odpowiedzialności, za swoje życie. Życie chwilą, przygodą, awanturą. Wyobraźnia duża. Brak
hamulców, krytycyzmu, sugestywności. Brak wizji życia w płaszczyźnie etycznej – społecznie
pozytywnej. Nieumiejętność wyjścia z trudnej sytuacji, brak wiary w możliwości tego.
Zaburzenia wybite w przebiegach emocjonalnych.
Fakt, że dzieci niedostosowane społecznie wychowują się w złych warunkach
środowiskowych stwarzających im systematycznie różnego rodzaju trudne sytuacje, skłania do
przejawu u tych dzieci mechanizmów obronnych, których zachowanie nacechowane jest
całym zespołem objawów, świadczących o nieprzestrzeganiu przez nich pewnych
podstawowych zasad postępowania, norm społecznych, obowiązujących młodzież wieku
uczniowskim, przy czym zachowania takie nie mają charakteru sporadycznego, ale są
względnie
trwałe,
powtarzające
się
wielokrotnie.
Wyróżnia
się
nieprzystosowania społecznego:
1. nieprzystosowanie do warunków (brak akomodacji),
2.
nieprzystosowanie do ludzi (braki w zakresie zdolności do asymilacji),
3. niedostosowanie do norm (niedostateczna adaptacja),
typowe
aspekty
118
122
4.
niedostosowanie do obranych przez siebie celów i wartości (niezdolność do
identyfikowania się z nimi) oraz niezgodność (rozbieżność) między tym, co młodzi sami
mówią o sobie, a tym, co słyszą o sobie od dorosłych.
Problematyka
nieprzystosowania
społecznego
i
przestępczości,
dzieci
i młodzieży łączy się ściśle z warunkami środowiskowymi. Można ujmować środowisko
bardzo szeroko, jako ogół warunków społeczno ekonomicznych i kulturowych człowieka
( ujęcie makrospołeczne ) lub węziej jako bezpośrednie otoczeń i warunki w jakich
wychowuje się jednostka ( ujęcie mikrospołeczne ).
Większość młodzieży społecznie niedostosowanej charakteryzuje się następującymi
właściwościami:
1.
stanem zagrożenia, z którego usiłuje się uwolnić, lecz stosuje środki naiwne, często
infantylne, niedorozwojem emocjonalnym,
2.
niepokojem i dręczącym przekonaniem, że nie ma wyjścia z sytuacji, w której się
znaleźli, dającego się pogodzić z normalnymi sposobami postępowania.
W wielu badaniach kryminologicznych podkreśla się występowanie związku między
wyraźnymi niepowodzeniami w nauce a nieprzystosowaniem społecznym i przestępczością
młodzieży. W genezie zaburzeń przystosowania społecznego i przestępczości istotną rolę
odgrywają również czynniki natury biopsychicznej. Niejednokrotnie pierwotną przyczyną
zachowań antyspołecznych jest utrudniona adaptacja społeczna spowodowana ograniczonymi
uszkodzeniami funkcji psychicznych. Defekt ten manifestuje zwykle nieprawidłowym
rozwojem życia uczuciowo – popędowego, idącym w parze z upośledzeniem, często tylko
nieznacznym, sprawności intelektualnej.
Pierwotnie niedokształcone: uczuciowość i intelekt osobników z nawet lekkim
ograniczonym uszkodzeniem mózgu – stwarzają niedostateczne przystosowanie społeczne,
podatność na złe wpływy środowiska i łatwiej prowadzą do wykolejenia społecznego i
przestępczości.
Analizując proces społecznego niedostosowania jednostek trudno jest ustalić dominację
wpływu na ten proces poszczególnych czynników, często, bowiem nie pojedyncze czynniki
decydują o jego powstaniu, ale ich kumulacja. Bywa również tak, że trudno jest ustalić, która
przyczyna była pierwotna a która odegrała wtórną rolę, ponieważ zachodzi pomiędzy nimi
zjawisko „sprzężenia zwrotnego”.
Objawy niedostosowania społecznego - patologiczne zachowania młodzieży pozwalają ustalić trzy
płaszczyzny rozważań i poszukiwań:
- dom rodzinny,
- szkoła,
- grupa koleżeńska.
W tych trzech naturalnych dla rozwoju jednostki środowiskach istnieją warunki
kształtujące zachowania, spotykają się ze społeczną dezaprobatą i określonymi skutkami
moralnymi, obyczajowymi, czy prawnymi. Dla jednostek niedostosowanych społecznie o
charakterze demonstracyjnie – wrogim charakterystyczne są takie formy zachowania, jak
negatywizm, nacisk, demonstracja, czynności szkodliwe.
Dzieci skrajnie aspołeczne nie odczuwają przykrości z powodu złego postępowania.
Istnieją różne objawy (manifestacje) społecznego niedostosowania. Są to różne formy
zachowań, nastawień i działań aspołecznych, ukierunkowanych przeciw obowiązującym
prawom lub dobrym obyczajom.
Wśród młodzieży najbardziej charakterystycznymi cechami są następujące objawy
nieprzystosowania społecznego:
-systematyczne wagary,
-wielogodzinne wałęsanie się bez kontroli po ulicach,
-ucieczki z domu, szkoły lub instytucji opiekuńczo wychowawczej,
-przebywanie w środowisku zdemoralizowanych kolegów,
-dokonywanie kradzieży i innych przestępstw,
-picie alkoholu,
-demoralizacja seksualna,
-wandalizm,
-zachowania agresywne,
-nadużywanie środków odurzających i podniecających,
-zamachy samobójcze i samookaleczenia,
-pozostawanie poza pracą, nauką, brak chęci do dalszego kształcenia.
- kradzieże (tzw. przedsiębiorczość),
-wyraźne nieposłuszeństwo wobec rodziców i nauczycieli.
U podstaw zachowań negatywnych młodzieży leżą:
-
niezadowolenie z obecnych warunków i pragnienie warunków lepszych, często
modelów transponowanych z mass-mediów, budzących chęć osiągnięcia dobrobytu,
przeżycia przygody i zdobycia rozgłosu;
-
pragnienie zdobycia bogactwa w sposób łatwy i niewymagający wysiłku;
-
uczucie nudy, wynikające z braku poważniejszych, jasno wyraźnie określonych
obowiązków oraz braku okazji do konstruktywnej, społecznej rekreacji;
-
dążenie do uzyskania zadowolenia seksualnego,
-
dążenie do wyładowania wrogości i zademonstrowania swojej przewagi i dominacji, co
polepsza samopoczucie zachwiane porażkami życiowymi i uświadomienie sobie własnej
izolacji od otoczenia społecznego;
-
chęć dokonania czegoś i zwrócenia na siebie uwagi innych osób, podsycone ich
obojętnością i okazywanym przez nich lekceważenie.
Uogólniając zagadnienie objawów niedostosowania społecznego należy wspomnieć, iż
wymienione poniżej różne formy zachowań mogą występować u poszczególnych osobników
w różnym nasileniu. Mogą też być one komponowane w bardzo różnorodne zespoły
zachowań. Wielkość objawów, ich kumulacja zależy w dużej mierze od stopnia
niedostosowania społecznego danej jednostki.
Uwarunkowania niedostosowania społecznego - dominującą przyczyną zaburzeń w zachowaniu
dzieci jest środowisko rodzinne. Dzieci z grupy wysokiego ryzyka wywodzą się z rodzin, w
których :
a)
występują różnego rodzaju patologie społeczne ((alkoholizm, przestępczość ,
prostytucja , negatywny stosunek do pracy , itd. .) ;
b)
struktura została zaburzona z powodu rozpadu małżeństwa bądź istnienia
nieprawidłowych wzorców rodziny,
c)
zaznacza się prymitywizm ; znajduje on odzwierciedlenie nie tylko w poziomie
wykształcenia rodziców ( opiekunów ) , ale również w :
- przyjmowanych przez nich postawach wychowawczych ,
- braku podstawowej wiedzy dotyczącej wychowania i potrzeb dziecka,
- sposobie spędzania czasu wolnego,
- sposobach rozwiązywania konfliktów,
- preferowanych wartościach ( tolerowaniu i akceptowaniu zachowań dewiacyjnych );
d)
istnieją głęboko skrywane lub nawet nie uświadamiane problemy i konflikty, których
źródła sięgają rodzin pochodzenia; badania potwierdziły fakt przekazu negatywnych
wartości ,norm i wzorców z pokolenia na pokolenie – to zjawisko jest szczególnie
wyraźnie widoczne w preferowanych w życiu wartościach oraz funkcjonujących
wzorcach rodziny ;
e) rodzice nie udzielają wsparcia swym dzieciom oraz nie kontrolują ich , co w
konsekwencji powoduje obniżenie ich wpływów i odejście dziecka do grupy rówieśniczej.
Jednym ze sposobów dzieci na uniknięcie przynajmniej na jakiś czas represji środowiska
szkolnego i domowego są ucieczki. Mają one bardzo wyraźne ukierunkowania sytuacyjne, a
także bardzo poważne konsekwencje w postaci wyjątkowo silnego powiązania z
patologicznymi, a nawet przestępczymi typami zachowań. Nie chodzi tu przy tym o wagary,
ale o dłuższy ( z reguły ponad tygodniowy) pobyt poza domem, odnotowany w szkole i
figurujący w rejestrze policyjnym jako ucieczka w nieznanym kierunku.
Ucieczka z domu, zwłaszcza długotrwała, zmusza dziecko do radzenia sobie w życiu bez
pomocy rodziców, ale niestety jest to samodzielność oparta na zachowaniach destrukcyjnych,
aż do czynników przestępczych włącznie.
Wielu przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych, zwraca uwagę na nieprawidłowe
zewnętrzne warunki życia szkoły, jako źródło wielu zaburzeń fizycznych i psychicznych
rozwoju uczniów. Dyskutowany i poddawany krytyce bywa styl pracy szkoły, przeładowanie
programów, brak uwzględnienia indywidualnych właściwości dziecka.
Nieletni przestępcy znacznie wcześniej i częściej niż pozostała młodzież mają poważne
kłopoty w szkole. Wynikają one bądź z zaburzeń psychosomatycznych, często o podłożu
nerwowym lub pochodzenia z rodzin o niskim poziomie socjokulturowym. Niższy poziom
wiadomości, niewłaściwe zachowanie, drugoroczność wskazują na nieprzystosowanie
szkolne, ale są równocześnie przyczyną głębokiej frustracji danej jednostki. Uczniowie ci
podejmują różne działania o charakterze rozładowującym, najczęściej jednak nieakceptowane
społecznie.
W poszukiwaniu środowiskowych przyczyn niedostosowania społecznego należy również
zwrócić uwagę na środowisko pozaszkolne (kręgi rówieśnicze i podwórkowe). Rola grup
rówieśniczych w procesie uspołecznienia dziecka, szczególnie w powstaniu zaburzeń tego
procesu, najbardziej widoczna jest wówczas, gdy słabnie więź dziecka z rodziną.
Przestępczość nieletnich, podobnie jak i dorosłych koncentruje się na terenach miejskich,
miejsca dokonywania przestępstw to: ulice
,rejony budynków mieszkalnych ( klatki schodowe, piwnice) ,obiektów handlowych , salonów
gier ,rejony dworców kolejowych ,przystanków komunikacji miejskiej. Stwarza to znakomitą
okazję do „ poszukiwania jednostek i grup o alternatywnych (wobec społecznie wymaganych )
zachowaniach.
Grupa ta zaspokaja tak istotne dla dziecka potrzeby: przynależności akceptacji itp.:
których to potrzeb nie zaspokaja ani szkoła ani często dom rodzinny. Równocześnie jednak
oprócz nawyków nikotynizowania, alkoholizowania, czy narkotyzowania, grupy takie
podejmują często z nudy i braku konkretnych zadań, działania aspołeczne jak chuligaństwo i
wandalizm, a następnie przestępcze. Zwrócić należy uwagę, że cechą wspólną łączącą grupę
młodzieżową jest negacja społecznie akceptowanych form życia i agresywności, wynikająca z
zemsty wobec rodziny i szkoły za doznane trudności, niepowodzenia, niesprawiedliwe
traktowanie, cierpienie fizyczne i kary cielesne.
Grupa
rówieśnicza
o
wskazanych
cechach
przekształca
się
łatwo
w zorganizowaną grupę przestępczą. Początkowe powodzenie, np. przy drobnych kradzieżach
sklepowych, sprzyja podejmowaniu „ambitniejszych” zadań o charakterze typowych
przestępstw ściganych karnie, głównie kradzieży mienia indywidualnego i społecznego.
Osoby nieletnie (w grupach) popełniają najczęściej: rozboje, wymuszenia rozbójnicze,
uczestniczyły w bójkach i pobiciach, w wyniku, których dochodzi niejednokrotnie do
poważnych uszkodzeń ciała lub śmierci. Ofiarami tego rodzaju przestępstw z reguły byli
mężczyźni będący w stanie nietrzeźwości, bądź w podeszłym wieku, kobiety i osoby poniżej
18 roku życia. Zdarzenia te mają miejsce w różnych porach doby, a dochodziło do nich
najczęściej w okolicach dyskotek, lokali gastronomicznych, dworców, szkół, na terenie
parków, w pobliżu miejsc zamieszkania ofiar. Charakteryzując obraz nieletniego sprawcy tego
rodzaju czynów, należy powtórzyć za analizującymi to zjawisko specjalistami od spraw
nieletnich, że jest to człowiek szybki, zdecydowany, dość dobrze zorganizowany, brutalny w
działaniu, kalkulujący ryzyko i zyski, nietolerancyjny, okrutny, często bijący dla samego bicia.
Uczestnictwo w grupie, przebywanie w miejscach kryminogennych wpływa na powrót do
przestępstwa, na picie alkoholu ,uzależnienie się od środków odurzających, narkotyków .
Grupa wzmaga agresywność jej członków, daje poczucie anonimowości. Nie kontrolowane
grupy młodzieżowe cechuje okrucieństwo, znęcanie się nad słabszymi, gniew. Ich członkowie
mają przeświadczenie o niekaralności swoich postępków. Działalność przestępcza nieletnich
w grupach powoduje pogłębianie się procesu demoralizacji. Im dłużej nieletni przebywa w
grupie przestępczej, tym bardziej zmniejsza się szansa jego resocjalizacji.
Powiązanie narkomanii z innymi kryminalnymi zjawiskami obrazuje schemat
zakładający, że związek przyczynowo – skutkowy może zawierać się w następujących
sytuacjach :
1. Bezpośredni związek pomiędzy potrzebą zdobycia środka odurzającego
a
kradzieżą tego środka, fałszowaniem recept, szantażowaniem w celu zdobycia środka,
zmuszaniem osób trzecich pod groźbą przemocy fizycznej do wydania bądź zdobycia
pożądanego środka. W innym ujęciu – od strony osoby samowolnie produkującej,
handlującej, przemycającej, dostarczającej innym środków odurzających – związek ten
zasadza się na świadomości, że dany środek odurzający jest pożądany.
2. Drugi rodzaj związku pomiędzy narkomanią i przestępczością polega na wzmacniającym
motywację przestępczą działaniu środka narkotycznego. Jest to sytuacja, gdy osoba, która
posiada już motywacje popełnienia czynu zabronionego prawem, używa jakiegoś środka
narkotycznego w celu pobudzenia się do działania tu i teraz, rozluźnienia i rozproszenia
obaw, nadania swojemu działaniu odpowiedniej motoryki. Występuje tu element pełnej
świadomości działania danego środka.
3. Trzecim rodzajem związku pomiędzy narkomanią a przestępstwem jest wspomagająca
rola narkotyku w działaniu przestępnym. Do tej kategorii należą czyny, które człowiek
będący pod działaniem substancji odurzającej popełnia na wpół świadomie lub
nieświadomie. Do grupy tej zaliczyć można czynne napaści, zabójstwa, zgwałcenia,
naruszanie porządku publicznego, powodowanie wypadków komunikacyjnych.
Jako czynniki sprzyjające narkomanii wymienia się także: upadek autorytetu rodziny,
szkoły, brak kontroli środowiska, industrializację i anonimowość życia w miastach. Te
warunki prowadzić mogą nie tylko do powstania agresywnych gangów młodzieżowych, ale
także do narkomanii , samobójstw.
Zażywanie
narkotyków
stało
się
obecnie
wśród
młodzieży
modą.
W rezultacie jednak taki sposób uprawiania rozrywki doprowadza do wycieńczenia młodego
organizmu oraz depresji psychicznych, zwłaszcza, jeżeli narkotyk połączony został z wypitym
podczas imprezy alkoholem.
Dystrybucja
odbywa
się
w
szkołach,
uczelniach,
kawiarniach
i dyskotekach, miejscach grupowania się młodych ludzi. W szkołach rozprowadzającymi są
najczęściej uczniowie tych szkół lub ich absolwenci. Często też młodzi ludzie przekazując
sobie narkotyki nie mają świadomości, że popełniają przestępstwo. Podstawowym powodem
„brania” jest chęć poprawy i ułatwienia sobie nauki, podniesienie swojej sprawności
psychofizycznej, namowa lub presja rówieśników oraz brak akceptacji przez środowisko.
Młodzież zażywająca środki odurzające ma zaburzone poczucie tożsamości, zaburzony
rozwój psychospołeczny. Istnieje także grupa dzieci i młodzieży, dla których pobyt na ulicy
związany jest z kryzysem w rodzinie. Są to młodzi ludzie „uciekający” z domów dobrze
sytuowanych, ale „ chłodnych emocjonalnie”.
Spośród wielu czynników osobowościowych czynnikiem sprzyjającym wykolejaniu się
młodocianych dziewcząt był alkoholizm lub nadużywanie alkoholu w rodzinach, w których
były one wychowywane. Czynnik ten nie pozostawał bez wpływu na atmosferę wychowawczą
w domu. Wiązał się bezpośrednio z brakiem kontroli i opieki nad dziećmi, złym pożyciem
rodziców, stosowaniem niewłaściwych metod wychowawczych. Negatywne czynniki
środowiska domowego wywierały znaczny wpływ na wczesny proces nieprzystosowania
społecznego, manifestujący się takimi formami zaburzeń w zachowaniu, jak systematyczne
wagary, ucieczki z domu, włóczęgostwo, porzucenie nauki szkolnej, a nawet kradzieże. Proces
społecznego wykolejania się młodocianych ma różnorodne i złożone uwarunkowania –
społeczne i osobowościowe. Istnieją pewne czynniki temu sprzyjające
-
wadliwą strukturę rodzinną,
-
alkoholizm lub nadużywanie alkoholu w rodzinach ,
-
złą atmosferę wychowawczą spowodowaną złym pożyciem rodziców,
-
niski poziom wykształcenia szkolnego i brak przygotowania zawodowego ,
-
zmienność środowisk wychowawczych,
-
niski status materialny rodziny,
Niezmiernie niepokojący staje się fakt, że w skutek rozluźnienia obyczajów, zmiany
wartości moralnych, wszechobecnego kultu pieniądza, ważniejsze stało się mieć niż być,
ważniejsze od dobrego imienia, i własnej pozytywnej samooceny. Poddanie się filozofii by
łatwo i przyjemnie przejść przez życie. W obecnych czasach młodzież stara się za wszelką
cenę, na wzór niedoścignionych ideałów telewizyjnych bez względu na status majątkowy
rodziców dobrze wyglądać, niezbędne, więc są markowe ciuchy, perfumy, samochód.
Omówienie powyżej, grupy czynników etiologicznych niedostosowania społecznego są
od siebie zależne i wzajemnie się warunkują. Można stwierdzić, iż zasadniczymi przyczynami
zaburzeń w rozwoju moralno – społecznym dzieci i młodzieży są negatywne warunki
środowiskowe, a wśród nich nieprawidłowości w funkcjonowaniu rodzin.
Działania ukierunkowane na:
- kontrole miejsce grupowania się nieletnich zagrożonych demoralizacją,
- kontrole nieletnich objętych arkuszem nieletniego,
- legitymowanie nieletnich dokonujących czynów karalnych
- legitymowanie nieletnich spożywających alkohol ,zażywających środki odurzające
- legitymowanie nieletnich przebywających poza miejscem zamieszkania i co do których
zachodzi podejrzenie
popełnienia czynu karalnego, znajdujących się w sytuacji mającej
wpływ na demoralizacje lub wymagających opieki.