Prof. dr hab. Weronika Trojniar-Tokarska (1947–2008)
Transkrypt
Prof. dr hab. Weronika Trojniar-Tokarska (1947–2008)
WSPOMNIENIE Prof. dr hab. Weronika Trojniar-Tokarska (1947–2008) Po długiej i ciężkiej chorobie, 13 sierpnia 2008 roku, odeszła od nas Profesor Weronika Trojniar-Tokarska. Była członkiem Towarzystwa Badań nad Snem od pierwszych lat jego istnienia, a od 2003 roku należała do Rady Programowej czasopisma „Sen”. Od 2002 roku prowadziła Katedrę Fizjologii Zwierząt Uniwersytetu Gdańskiego. Do ostatnich dni swojego życia kierowała pracą Katedry. Profesor Weronika Trojniar-Tokarska, dla przyjaciół i znajomych Nika, wywodziła się z Przemyśla. Swoją pracę naukową rozpoczęła w 1972 roku po ukończeniu uniwersyteckich studiów biologicznych w Katedrze Anatomii Człowieka Akademii Medycznej w Lublinie. Dwa lata później przeniosła się, razem z doc. Jerzym Cytawą, do Akademii Medycznej w Gdańsku, gdzie pod jego kierownictwem przygotowała rozprawę doktorską. Praca dotyczyła znaczenia bodźców nagradzających w zachowaniu motywacyjnym i już wtedy wyznaczyła przyszły kierunek zainteresowań Prof. Trojniar-Tokarskiej związany ze znaczeniem wzmocnienia w warunkowaniu instrumentalnym, a później z powstawaniem uzależnień. W latach 1973–1986 pracowała w Katedrze Fizjologii Akademii Medycznej w Gdańsku, początkowo jako asystent, a od 1977 roku, po obronie pracy doktorskiej, jako adiunkt. W 1987 roku zmieniła miejsce pracy na Katedrę Fizjologii Zwierząt Uniwersytetu Gdańskiego. Rozprawa habilitacyjna Prof. TrojniarTokarskiej odnosiła się do ośrodkowych mechanizmów regulacji przyjmowania pokarmów i ich zaburzeń, wynikających z dysfunkcji podwgórza. Kolokwium odbyło się w roku 1991 w Instytucie Biologii Doświadczalnej PAN im. M. Nenckiego w Warszawie. W latach 1988–1992 kilkakrotnie wyjeżdżała do Kanady, gdzie na Uniwersytecie Concordia w Montrealu pracowała z prof. Royem Wise’em nad neurobiologicznymi mechanizmami powstawania uzależnień lekowych. Prace te kontynuowała w Gdańsku, rozszerzając warsztat badawczy naszej Katedry o immunohistochemiczne metody oceny stopnia aktywacji struktur mózgowych. Profesor Weronika Trojniar-Tokarska była wybitną specjalistką w dziedzinie neurofizjologii, a Jej prace spotykały się z dużym zainteresowaniem w kraju i za granicą. Cechowała Ją pasja badawcza, szerokie horyzonty i dociekliwość naukowa. Najważniejsze osiągnięcia Prof. Trojniar-Tokarskiej dotyczyły poznania mechanizmów restytucji funkcji po uszkodzeniach mózgu, ośrodkowej regulacji poziomu aktywności struktur korowych, w tym hipokampa oraz udziału struktur limbicznych i podwzgórza w regulacji czynności układu immunologicznego. Pozostanie w naszej pamięci jako osoba wyjątkowa: świetna organizatorka, ceniony nauczyciel akademicki, człowiek wielkiego formatu i dobra koleżanka. Edyta Jurkowlaniec, Andrzej Borman Katedra Fizjologii Zwierząt, Uniwersytet Gdański t Ważniejsze publikacje Cytawa J., Frydrychowski A., Luszawska D., Trojniar W. Instrumental reflex reinforced with intragastric infusions of morphine. Acta Physiol. Pol. 1974; 25: 285–288. Cytawa J., Luszawska D., Trojniar W. Udział oropharyngeal vs żołądkowo-jelitowych receptorów w regulacji pobierania pokarmu i wody. Przegl. Lek. 1974; 31: 272–278. Trojniar W., Cytawa J., Frydrychowski A., Luszawska D. Intragastric self-administration of morphine as a measure of addiction. Psychopharmacologia (Berl.) 1974; 37: 359–364. Cytawa J., Trojniar W. Przyjemność i warunkowanie instrumentalne. Acta Physiol. Pol. 1976; supl. 13: 169–175. Cytawa J., Trojniar W. The state of pleasure and its role in instrumental conditioning. Activ. Nerv. Super. 1976; 18: 92–96. Trojniar W., Cytawa J. Transfer from extero- to interoceptive reinforcement in the course of instrumental conditioning in rats. Acta Neurobiol. Exp. 1976; 36: 455–462. Cytawa J., Frydrychowski A., Trojniar W. Direct intragastric infusion of liquid food paired with external stimulus as a reinforcement in instrumental conditioning. Activ. Nerv. Super. 1977; 19: 22–23. Cytawa J., Luszawska D., Trojniar W. Failure in conditioning of ingestive instrumental reflexes in the absence of ororhinopharyngeal stumuli. Activ. Nerv. Super. 1977; 19: 20–21. Trojniar W., Cytawa J., Frydrychowski A., Luszawska D. Intragastric morphine infusion as a reinforcement for instrumental reflex. Activ. Nerv. Super. 1977; 19: 23–24. Trojniar W., Cytawa J., Smyk K. Diurnal and nocturnal spontaneous motor activity in rats with septal lesions. Folia Biol. (Kraków) 1977; 25: 45–51. Cytawa J., Trojniar W. Hedonesthesia: the nervous process determining motivated ingestive behavior. Acta Neurobiol. Exp. 1978; 38: 139–152. Cytawa J., Trojniar W. Hedonestezja: koncepcja i znaczenie biologiczne. Kosmos 1979; 637–651. Cytawa J., Trojniar W. The pleasure system of the brain and its neurotransmitters. Pol. J. Pharmacol. Pharm. 1979; 31: 283–292. Cytawa J., Trojniar W. Neuroanatomical and neurochemical substrate of pleasure. Acta Physiol. Pol. 1980; 31 (supl. 20): 85–106. Fonberg E., Trojniar W. Jerzy Cytawa (1933–1979). A biographical skech and eulogy. Physiol. Behav. 1980; 24: 195–196. 49 SEN 2008, Tom 8, Nr 2 Trojniar W., Luszawska D. The effect of intraventricular administration of noradrenaline and dopamine on lateral hypothalamic syndrome in rats. Acta Neurobiol. Exp. 1982; 42: 209–216. Cytawa J., Trojniar W., Tokarski J. Instrumental reflexes reinforced intragastrically. I. Methods of self-administration of fluids bypassing normal mouth route. Zesz. Nauk. Uniw. Gda. Biol. 1983; 4: 1–32. Cytawa J., Trojniar W., Tokarski J. Instrumental reflexes reinforced intragastrically. II. The role of extero- and interoceptive stimuli in the regulation of food intake. Zesz. Nauk. Uniw. Gda. Biol. 1983; 4: 33–47. Trojniar W., Jurkowlaniec E., Orzeł-Gryglewska J., Tokarski J. The effect of lateral hypothalamic lesions on spontaneous EEG pattern in rats. Acta Neurobiol. Exp. 1987; 47: 27–43. Jurkowlaniec E., Trojniar W., Ozorowska T., Tokarski J. Differential effect of the damage to the lateral hypothalamic area on hippocampal theta rhythm during waking and paradoxical sleep. Acta Neurobiol. Exp. 1989; 49: 153–169. Jurkowlaniec E., Trojniar W., Tokarski J. The EEG activity after lesions of the diencephalic part of the zona incerta in rats. Acta Physiol. Pol. 1990; 41: 85–97. Trojniar W., Dytkowska A. Morphological substratum of the lateral hypothalamic aphagia and adipsia: a mapping study in the rat. Acta Neurobiol. Exp. 1990; 50: 549–570. Trojniar W., Jurkowlaniec E., Ozorowska T. Disturbances in sleep-waking pattern and cortical desynchronization after lateral hypothalamic damage: effect of the size of the lesion. Acta Neurobiol. Exp. 1990; 50: 81–91. Trojniar W. Analiza morfologicznego substratu objawów syndromu bocznego podwzgórza u szczura. Uniwersytet Gdański, Gdańsk 1991: 1–124. Trojniar W., Wise R.A. Facilitatory effect of D-9-tetrahydrocannabinol on hypothalamically induced feeding. Psychopharmacology 1991; 103: 172–176. Wise R.A., Bauco P., Carlezon W.A., Trojniar W. Self-stimulation and drug reward mechanisms. Ann. N.Y. Acad. Sci. 1992; 654: 192–198. Trojniar W. Fizjologiczny mechanizm nagrody. Kosmos 1993; 42: 365–384. Jurkowlaniec E., Trojniar W., Tokarski J. Daily pattern of EEG activity in rats with lateral hypothalamic lesions. J. Physiol. Pharmacol. 1994; 45: 399–411. Trojniar W., Staszewska M. Unilateral damage to the ventral tegmental area facilitates feeding induced by stimulation of the contralateral ventral tegmental area. Brain Res. 1994; 641: 333–340. Wrona D., Jurkowski M., Trojniar W., Staszewska M., Tokarski J. Electrolytic lesions of the lateral hypothalamus influence blood NK cytotoxicity in rats. J. Neuroimmunol. 1994; 55: 45–54. Trojniar W., Staszewska M. Bilateral lesions of the tegmental pedunculopontine nucleus affect feeding induced by electrical stimulation of the ventral tegmental area. Acta Neurobiol. Exp. 1995; 55: 201–206. Jurkowlaniec E., Pracki T., Trojniar W., Tokarski J. Effect of lateral hypothalamic lesion on sleep-waking pattern and EEG power spectra in the rat. Acta Neurobiol. Exp. 1996; 56: 249–253. Maliszewska-Ścisło M., Trojniar W. Augmentation of ventral tegmental area stimulation-induced feeding by both stimulation and lesion of the contralateral ventral tegmental area in the rat. Acta Neurobiol. Exp. 1999; 59: 287–293. Trojniar W., Klejbor I. Facilitatory effect of unilateral lesion of the ventral tegmental area on locomotor response to stimulation of the contralateral ventral tegmental area: involvement of GABA-ergic transmission. Brain Res. 1999; 842: 419–430. Maliszewska-Ścisło M., Trojniar W. Effect of unilateral MK-801 into the area of A10 cells on feeding evoked by stimulation of homologous area in the contralateral hemisphere. Acta Neurobiol. Exp. 2000; 60: 489–494. 50 Orzeł-Gryglewska J., Nowacka A., Jurkowlaniec E., Tokarski J., Trojniar W. Anatomical correlates of the lateral hypothalamic influence on waking-sleep relationship in the rat. Acta Neurobiol. Exp. 2000; 60: 309–322. Wrona D., Trojniar W., Borman A., Ciepielewski Z., Tokarski J. Stress-induced changes in peripheral blood natural killer cell cytotoxicity may not depend on plasma cortisol. Brain Behav. Immun. 2001; 15: 54–64. Jurkowski M., Trojniar W., Borman A., Ciepielewski Z., Siemion D., Tokarski J. Peripheral blood natural killer cell cytotoxicity after damage to the limbic system in the rat. Brain Behav. Immun. 2001; 15: 93–113. Nowacka A., Jurkowlaniec E., Trojniar W. Microinjection of procaine into the pedunculopontine tegmental nucleus suppresses hippocampal theta rhythm in urethane anesthetized rats. Brain Res. Bull. 2002; 58: 377–384. Orzeł-Gryglewska J., Trojniar W. Udział brzusznego pola nakrywkowego śródmózgowia w regulacji hipokampalnego rytmu theta. Sen 2002; 2: 45–52. Wrona D., Jurkowski M., Luszawska D., Tokarski J., Trojniar W. The effects of lateral hypothalamic lesions on peripheral blood natural killer cell cytotoxicity in rats hyper- and hyporesponsive to novelty. Brain Behav. Immun. 2003; 17: 453–61. Wrona D., Trojniar W. Chronic electrical stimulation of the lateral hypothalamus increases natural killer cell cytotoxicity in rats. J. Neuroimmunol. 2003; 141: 20–29. Jurkowlaniec E., Tokarski J., Trojniar W. Effect of unilateral ibotenate lesions of the ventral tegmental area on cortical and hippocampal EEG in freely behaving rats. Acta Neurobiol. Exp. 2003; 63: 369–375. Orzeł-Gryglewska J., Trojniar W. Zmiany aktywności elektroencefalograficznej brzusznego pola nakrywki śródmózgowia po jego wielokrotnej stymulacji. Sen 2004; 4: 79–87. Wrona D., Klejbor I., Trojniar W. Chronic electric stimulation of the midbrain ventral tegmental area increases spleen but not blood natural killer cell cytotoxicity in rats. J. Neuroimmunol. 2004; 155: 85–93. Leszkowicz E., Trojniar W. Substancja P w jądrze konarowo-mostowym nakrywki a hipokampalny rytm theta. Sen 2004; 4: 105–110. Wrona D., Trojniar W. Suppression of natural killer cell cytotoxicity following chronic stimulation of the ventromedial hypothalamic nucleus in rats. J. Neuroimmunol. 2005; 163: 40–52. Leszkowicz E., Trojniar W. Activation of tachikinin system in the pedunculopontine tegmental nucleus suppresses hippocampal theta rhythm in urethane-anesthetized rats. Acta Neurobiol. Exp. 2005; 65: 373–386. Orzeł-Gryglewska J., Jurkowlaniec E., Trojniar W. Microinjection of procaine and electrolytic lesion in the ventral tegmental area suppressed hippocampal theta rhythm in urethane-anesthetized rats. Brain Res. Bull. 2006; 68: 295–309. Leszkowicz E., Matulewicz P., Trojniar W. Układ opioidowy jądra konarowo-mostowego nakrywki hamuje hipokampalny rytm theta wywołany stymulacją farmakologiczną u szczurów. Acta Univ. Lodz., Folia Biol. Oecol. 2006; 3: 109–120. Orzeł-Gryglewska J., Jurkowlaniec E., Trojniar W. Zmiany hipokampalnego rytmu theta po inaktywacji brzusznego pola nakrywkowego (VTA) u szczura w narkozie uretanowej. Acta Univ. Lodz, Folia Biol. Oecol. 2006; 3: 95–107. Leszkowicz E., Kuśmierczak M., Matulewicz P., Trojniar W. Modulatory influence on hippocampal theta rhythm of the pedunculopontine tegmental nucleus opioid system. Acta Neurobiol. Exp. 2007; 67: 447–460. Trojniar W., Plucińska K., Ignatowska-Jankowska B., Jankowski M. Damage to the nucleus accumbens shell but not core impairs ventral tegmental area stimulation-induced feeding. J. Physiol. Pharmacol. 2007; 58 (supl. 3): 63–71. www.sen.viamedica.pl