głównymi producentami sadzy

PROGRAMY OGRANICZENIA EMISJI
ZE SPALANIA DREWNA
NA PRZYKŁADZIE KRAJÓW NORDYCKICH
DREWNO – POLSKIE OZE 2016
MAREK ŻELEWSKI
SPIS TREŚCI
Wstęp
Rys historyczny
Tendencje rynkowe
Działania podjęte przez kraje nordyckie
• Legislacyjne
• Ekonomiczne
• Informacyjne
• Badawczo-rozwojowe
Podsumowanie
Źródła
2
17.12.2016
DREWNO – POLSKIE OZE
WSTĘP
Kraje nordyckie wraz z Rosją, Kanadą i Stanami Zjednoczonymi są
głównymi producentami sadzy, która dociera do Arktyki, i stąd
wysiłki mające na celu ograniczenie jej emisji w tych miejscach.
Działania te mają duże szanse mieć wpływ na zahamowanie
prognozowanych zmian klimatycznych Arktyki.
W krajach nordyckich, dym ze spalania drewna w urządzeniach
domowych, jest największym źródłem emitowanych cząstek stałych,
przekraczając emisję ze środków transportu. Jest to również jedyne
źródło wykazujące w następnej dekadzie tendencję zwyżkową.
3
17.12.2016
DREWNO – POLSKIE OZE
WSTĘP
W krajach skandynawskich, w ciągu ostatnich kilku dekad, nastąpił
wzrost wykorzystania biopaliw do ogrzewania budynków
mieszkalnych spowodowany między innymi:
• zmianami cen ropy naftowej i energii elektrycznej
• większą świadomością zmian klimatycznych i odbiór drewna jako paliwa
neutralnego dla klimatu (długoterminowo), zwłaszcza spalanego w
nowoczesnych urządzeniach postrzeganych jako ekologiczne i ze względu na
niską emisyjność jako przyjazne środowisku
• ograniczaniem lub całkowitą rezygnacją z paliw kopalnianych (np. Szwecja)
na rzecz OZE
• długą tradycją spalania drewna w krajach nordyckich, pozwalającą
uniezależnić się od braku dostaw prądu, co szczególne na północy
Skandynawii stanowi zagrożenie dla życia
• zauważalnemu wzrostowi estetyki pieców i kominków, gdzie nowoczesny
design jest postrzegany jako część wystroju/mebel, zapewniający
jednocześnie dodatkowe ciepło
• społecznej funkcji palenia w piecach i kominkach w krajach skandynawskich,
gromadzącej rodzinę i przyjaciół.
4
17.12.2016
DREWNO – POLSKIE OZE
RYS HISTORYCZNY
Uznanie emisji spalania drewna, jako problemu ochrony środowiska,
w krajach skandynawskich rozpoczęło się w latach 70-tych XX wieku,
wraz z nasileniem się skarg na dym kominkowy. Stały się one
bardziej powszechne po kryzysie energetycznym w 1973 roku, kiedy
wykorzystanie drewna mocno wzrosło.
W wielu gospodarstwach domowych zainstalowano kotły które
mogły spalać zarówno drewno jak i olej opałowy. Pomiary w tym
okresie ujawniły bardzo wysoką emisję sadzy, tlenku węgla, pyłów i
zanieczyszczeń organicznych węglowych takich jak smoła.
Zanotowano równocześnie zwiększenie ilości pożarów kominów.
W rezultacie, do 1980 roku kraje nordyckie podjęły kroki mające na
celu wprowadzanie limitów emisji zanieczyszczeń powietrza ze
spalania drewna, a także działania na rzecz poprawy efektywności.
5
17.12.2016
DREWNO – POLSKIE OZE
ZAKRES DZIAŁAŃ
W celu poprawy oddziaływania palenisk na drewno na środowisko,
kraje nordyckie podjęły działania, które można sklasyfikować jako:
Administracyjne i regulacyjne –> przepisy prawne, normy techniczne
Gospodarcze –> wsparcie wymian urządzeń
Informacyjne -> edukacja społeczeństwa
Badania i rozwój –> współpraca producentów i centrów naukowych w
celu opracowania nowych technologii
6
17.12.2016
DREWNO – POLSKIE OZE
DZIAŁANIA LEGISLACYJNE
Kraje nordyckie (za wyjątkiem Finlandii) wprowadziły wiele ustaw i
regulacji odnoszących się do środowiska i ochrona zdrowia, które
przyczyniły się - bezpośrednio i pośrednio- do redukcji emisji z
domowych pieców i kotłów:
W 1988 roku Szwecja wprowadziła normy emisji dla pieców i kotłów
na paliw stałych.
• W Szwecji istnieją dwa zestawy przepisów - Ustawa Planowania i
Budowlana (2010: 900) oraz Kodeks Środowiska (1998: 808) - które mają
zastosowanie do zarządzania emisją ze spalania drewna w gospodarstwie
domowym.
Od 1990 Dania wprowadziła normy emisji spalin w celu ograniczenia
emisji w szczególności z pieców i kotłów opalanych drewnem.
• Wdrożony w 2008 roku system limitów emisji dotyczy zarówno nowych jak i
zainstalowanych po 01.06.2008 urządzeń, został zaostrzony od 2016 r.
• Prawo ochrony środowiska w Danii (LBK nr 879) ze skutkiem od 2010,
zawiera kilka celów, które obejmują szeroko problem emisji ze spalania
drewna w mieszkalnictwie.
7
17.12.2016
DREWNO – POLSKIE OZE
DZIAŁANIA LEGISLACYJNE
Od 1998 r. Norwegia wprowadziła normy emisji spalin w celu
ograniczenia emisji z pieców i kotłów opalanych drewnem.
• Ustanowiony Akt Kontroli Zanieczyszczeń (13/03/1981 nr 06) ma na celu
ochronę środowiska przed zanieczyszczeniami, zmniejszenie istniejącego
zanieczyszczenia oraz zmniejszenie ilości odpadów i promowania lepszego
nimi gospodarowania.
Finlandia nie wprowadziła żadnych krajowych norm dla emisji z
różnych typów urządzeń grzewczych na biopaliwa. Zamiast tego,
rząd czeka na nowe przepisy zgodnie z dyrektywą UE w sprawie
ekoprojektu.
• Zmniejszeniu zanieczyszczeń służyć mogą ustawy: o Ochronie Zdrowia
(763/1994), Ustawa Budowlana (132/1999) i Prawo Ochrony Środowiska
(86/2000).
Należy zaznaczyć, że zakres krajowych przepisów, a zwłaszcza
metody pomiaru emisji różnią się znacząco:
• Norwegia wyraża limity emisji w g PM/kg paliwa
• Szwecja i Dania używa mg/m3 suchego gazu przy 10% O2.
8
17.12.2016
DREWNO – POLSKIE OZE
NORDIC SWAN
OZNACZENIE EKOLOGICZNE
Niezależnie od działań prawnych, kraje nordyckie stworzyły
dobrowolny system oznakowania ekologicznego Nordic Swan, który
ocenia oddziaływanie produktu na środowisko w całym cyklu życia
produktu.
Nordycka Rada Ministrów wprowadziła program Nordic Swan w
1989 roku w celu promowania bardziej zrównoważonego środowiska
poprzez poinformowanie konsumenta ze nabywa wysokiej jakości
produkt i usługi.
Etykieta gwarantuje konsumentowi, że wymagania klimatu i inne
środowiskowe zostały uwzględnione - tym, że w przypadku
odpowiednie emisje CO2 i innych szkodliwych zanieczyszczeń zostały
ograniczone - w produkcji i funkcjonowanie wyrobu.
9
17.12.2016
DREWNO – POLSKIE OZE
NORDIC SWAN
OZNACZENIE EKOLOGICZNE
Nordic Swan opracowuje kryteria które produkt musi spełnić, aby
otrzymać oznakowanie ekologiczne, w tym kryteria, przeznaczone
dla pieców i kotłów (wg ostatniej aktualizacji v4.1 / 2014).
Producent musi zapewnić instrukcje obsługi zawierającą
wyczerpujące Informacje i zalecić montaż pieca przez
wykwalifikowanego instalatora.
Wymagania SWAN są dobrowolne dla pieców i kotłów i są bardziej
rygorystyczne niż przepisy krajowe. Tylko przepisy prawa
norweskiego i duńskiego wymagają badania cząstek, a jedynie
przepisy szwedzkie wymagają testów na węglowodory. Finlandia jak
już wspomniano nie wymaga żadnych badań emisji.
Etykieta jest zwykle ważna przez trzy lata, a producent musi
ponownie wystąpić o licencję.
10
17.12.2016
DREWNO – POLSKIE OZE
DZIAŁANIA WSPIERAJĄCE
WYMIANĘ URZĄDZEŃ
W ciągu ostatnich kilku lat, kraje nordyckie wprowadziły różnorodne
programy mające na celu zlikwidowanie negatywnych skutków
spalania drewna na lokalną jakość powietrza i klimatu.
Wysiłki zostały oparte na programach modernizacji lub wymiany
starych pieców i kotłów opalanych drewnem na rzecz czystszego
spalania oraz bardziej efektywnej technologii.
Istnieją również programy w sektorze ogrzewania mieszkaniowego
zachęcające do przejścia z opalania olejem na opalanie biopaliwami
ze źródeł odnawialnych.
11
17.12.2016
DREWNO – POLSKIE OZE
DZIAŁANIA WSPIERAJĄCE
WYMIANĘ URZĄDZEŃ - DANIA
W 2008 r. Dania wprowadziła rekompensaty za złomowanie starych
kotłów na drewno zainstalowany przed 1980 (BEK nr 1432).
Dotacja w wysokości do 530 € przysługiwała, jeśli nastąpiła wymiana
starego kotła na nowy, spełniający wymogi rozporządzenia, lub
użycia alternatywnego źródła ciepła.
W latach 2008 - 2009 program zamknął się sumą 2,93 mln €
(Kristensen Kåre Press 2013).
Nastąpiła wymiana dodatkowych 3.500 kotłów, co w przybliżeniu
podwaja liczbę kotłów, które byłyby zastąpione w zwykłym okresie 12 lat.
Szacuje się, że w ciągu tego okresu osiągnięto całkowitą redukcję
1.500 ton PM2,5 oraz 500 ton BC (Kare Press-Kristensen 2013).
12
17.12.2016
DREWNO – POLSKIE OZE
DZIAŁANIA WSPIERAJĄCE
WYMIANĘ URZĄDZEŃ - FINLANDIA
Jak dotąd, Finlandia nie wprowadziła dopłat na wymianę urządzeń
lub innych zachęt mających na celu podniesienie jakości opalania
drewnem.
W 2006 roku w Finlandii realizowany był ograniczony program
dotacji na wsparcie gospodarstw, które przejdą od ogrzewania
paliwami kopalnymi na systemy z odnawialnymi źródłami energii.
W latach 2006-2008 subsydia, średnio 1.500 € - czyli około 10%
kosztów inwestycji - wyniosły 4 mln € rocznie.
W 2010 roku ponownie uruchomiono dotacje energetyczne.
W 2011 roku łączna kwota dotacji wzrosła do 30 mln €.
W 2013 roku fiński budżet nie zawierał dodatku do energii
odnawialnej (Katja Outinen 2013).
13
17.12.2016
DREWNO – POLSKIE OZE
DZIAŁANIA WSPIERAJĄCE
WYMIANĘ URZĄDZEŃ - SZWECJA
Władze miejskie w Szwecji od dawna miały do czynienia z małą skalą
pieców opalanych wyłącznie drewnem. Problemem były instalowane
w latach 70-tych kotły „Combi”, pozwalające użytkownikom
alternatywnie używać drewna, oleju i/lub energii elektrycznej jako
pierwotnego źródła energii.
W latach 1990-tych, Szwecja wprowadziła grant na montaż
instalacji zbiorników akumulacyjnych do kotłów, mających lepiej
wykorzystać ich moc grzewczą. Przy okazji program ten miał
częściowo rozwiązać problem bezrobocia w okresie recesji.
W latach 1998-2008 wdrożono dwa programy (LIP i Klimp) dotacji na
instalacje nowych kotłów i pieców, połączone niekiedy z udziałem w
kursie na temat dobrych praktyk spalania drewna.
Łączna wartość dotacji wyniosła 36 mln SEK i stanowiła od 12% do
35% zaakceptowanych kosztów modernizacji.
14
17.12.2016
DREWNO – POLSKIE OZE
DZIAŁANIA WSPIERAJĄCE
WYMIANĘ URZĄDZEŃ - NORWEGIA
Norwegia wprowadziła najbardziej intensywne działania w celu
wspierania wymiany starych pieców i kotłów poprzez programy
dotowania i wycofywania.
Wysiłki rządu, aby zachęcić do korzystania z energii odnawialnej i
zwiększania efektywności energetycznej miały również pewien
wpływ na sposób ogrzewania domów.
W 2001 roku norweski parlament (Storting) ustanowił finansowanie
promowania energii odnawialnej i zwiększenie efektywności
energetycznej.
Fundusz zarządzany przez przedsiębiorstwo państwowe Enova SF,
zarządza 25 mld NOK i drugi fundusz został utworzony w 2013 roku
w celu przeciwdziałania zmianom klimatu, wsparcia energii
odnawialnej i energii konwersji z dodatkowym 10 mld NOK.
Stopa zwrotu kapitału wyniosła w 2013 roku łącznie 996 mln NOK na
rzecz Funduszu Energii. Poprzez ten fundusz osoby fizyczne mogą
ubiegać się o dotacje w wysokości do 20% na nowy piec lub kocioł
na pellet.
15
17.12.2016
DREWNO – POLSKIE OZE
DZIAŁANIA WSPIERAJĄCE
WYMIANĘ URZĄDZEŃ - NORWEGIA
20% norweskich gospodarstw domowych (ok. 600.000) używa
drewna jako głównego źródła ciepła.
80% norweskich domów używa lub ma możliwość użycia drewna do
ogrzewania, a 71% Norwegów spala drewno w domu. Norweskie
domostwa zużyły w 2011 około 1,2 mln ton drewna.
Norwegia chce podwoić zużycie bioenergii do 2020 roku.
W 1998 roku wprowadzono wymóg, aby wszystkie piece
sprzedawane w Norwegii posiadały system czystego spalania CB
(Clean Burn), który redukuje emisję pyłów o ok 80%.
Obecnie 50% kominków w Norwegii (ok. 0,5 mln szt.) jest starego
typu, w większości jako paleniska otwarte. Ich wymiana na nowe z
CB da 1 TWh dodatkowej energii przy zużyciu tej samej ilości
drewna.
Od 1998 roku producenci czołowych marek obecnych na rynku
norweskim zobowiązali się do niedostarczania części zamiennych
do pieców i wkładów wyprodukowanych przed 1998 r.
16
17.12.2016
DREWNO – POLSKIE OZE
DZIAŁANIA WSPIERAJĄCE
WYMIANĘ URZĄDZEŃ - NORWEGIA
W 2001 r. Zaledwie 7% drewna spalano w piecach z CB, w 2005 było
to 40%, a w 2006 r. już 50% drewna.
Szacuje się, że bez wprowadzenia programu wymiany pieców na
posiadające system CB, stare urządzenia nadal emitowałyby
około 20 tyś. ton rocznie zanieczyszczeń.
Kilka gmin rozpoczęło program dopłat do wymiany starych pieców
jako środek ochrony środowiska.
Miasta z systemem wsparcia wymiany urządzeń na przyjazne
środowisku:
• Oslo wymiana - 3.000 NOK dla
mieszkających poza pierścieniem
zewnętrznym 3 i aż 6.000 koron w
obrębie pierścienia 3.
• Bergen - 5.000 NOK
• Fredrikstad - 3.000 NOK
• Løten - 3.000 NOK
17
17.12.2016
•
•
•
•
•
•
•
Moss - 5.000 NOK.
Gol - 4.000 NOK
Vinje - 3.000 NOK
Hol - 3.000 NOK
Al - 4.000 NOK
Hemsedal -4.000 NOK
Leifa Parter - 1.000 NOK
DREWNO – POLSKIE OZE
KAMPANIE INFORMACYJNE
Szkodliwe zanieczyszczenia występują nie tylko z powodu
przestarzałych urządzeń, ale są również konsekwencją zachowań i
błędów ludzkich.
Szczegółowe pomiary gazów pochodzących z kominów, dokonane
przez duńskich i szwajcarskich naukowców pokazują, że emisja
zawieszonego (PM2,5) może wzrosnąć 30-krotnie, gdy piec działa
nieprawidłowo, na przykład, jeśli nie ma dostatecznego zasilania
powietrzem (patrz na przykład Nussbauer et al. 2008).
Gdy dochodzi do drastycznych działań, jak na przykład spalanie
innych materiałów niż suche drewno opałowe lub przeciążenie pieca
zbyt duża ilością drewna opałowego – emisja może wzrosnąć nawet
do 250 razy.
Według duńskiej EPA, emisję PM2,5 można zmniejszyć nawet o 80%,
jeśli użytkownicy wykorzystują bardzo małe kawałki suchego
drewna, starannie ułożone jako wieża wewnątrz komory spalania i
rozpalają od góry.
18
17.12.2016
DREWNO – POLSKIE OZE
KAMPANIE INFORMACYJNE
Kampanie mające na celu nauczanie użytkowników, jak prawidłowo
obsługiwać piece i kotły, mogą znacząco zredukować ich negatywny
wpływ na środowisko. W ciągu ostatnich pięciu lat, Duńska Agencja
Ochrony Środowiska i duńscy kominiarze przeprowadzili intensywną
kampanię edukacyjną na ten temat.
W duńskiej telewizji, Internecie, a także w gazetach szeroko
informowano, jak użytkownicy kotłów i pieców do spalania drewna
w swoich domach powinni z nich korzystać w sposób ekologiczny i
odpowiedzialny.
W Finlandii, Centralne Stowarzyszenie Kominiarzy dystrybuuje
broszury z poradami w jaki sposób korzystać z kominków i jak palić
poprawnie drewnem.
Kominiarze mogą również przeprowadzić szkolenie ze spalania
drewna i udzielić na miejscu wskazówek dla użytkowników
dotyczących najlepszych praktyk w zakresie obsługi pieców i kotłów
w pomieszczeniach mieszkalnych.
19
17.12.2016
DREWNO – POLSKIE OZE
KAMPANIE INFORMACYJNE
W Szwecji, ogólne informacje na temat jak skutecznie palić, zostały
również opracowane i rozpowszechniane na poziomie lokalnym i
krajowym.
W norweskiej telewizji TV2, w programie „Czas dla domu” (Tid For
Hjem) prezentowane są przebudowy wnętrz, gdzie jednym z
punktów jest wymiana starego pieca lub kominka na nowy,
spełniający wymogi czystego spalania.
W okresie świątecznym przeprowadzana jest kampania informacyjna
o szkodliwości spalania w kominkach opakowań po prezentach.
20
17.12.2016
DREWNO – POLSKIE OZE
BIBLIOGRAFIA
Źródła:
• Raport „Controlling Emissions from Wood Burning” Thomas Levander and
Svante Bodin;
• http://gramwzielone.pl/trendy/18132/szwecja-chce-byc-krajem-wolnymod-paliw-kopalnych-stawia-na-oze
• Norweska norma NS
• http://norskvarme.org
• www.nordic-ecolabel.org
• www.sintef.no
21
17.12.2016
DREWNO – POLSKIE OZE