Aparatura Badawcza i Dydaktyczna

APARATURA
BADAWCZA I DYDAKTYCZNA
Wskaźniki barwy okrywy włosowej podstawowych
gatunków zwierząt futerkowych
Ryszard Cholewa1, Jan Kryszak2
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, 1wydział Hodowli i biologii zwierząt,
Katedra Hodowli Małych Ssaków i Surowców Zwierzęcych, 2wydział rolnictwa
i bioinżynierii, Katedra Łąkarstwa i Krajobrazu Przyrodniczego
Słowa kluczowe: zwierzęta futerkowe, okrywa włosowa, barwa
Streszczenie
Celem niniejszej pracy było określenie barwy okrywy włosowej podstawowych gatunków zwierząt
futerkowych. Badania wykonano na skórach surowych, za pomocą kolorymetru typu Minolta CR-200.
Barwę określała jej jasność fotometryczna Y% oraz współrzędne x i y. Okazało się, że pod względem
wyróżników Y%, x i y barwa była podobna średnio na czterech miejscach skóry i na boku.
Coat colour indices basic species of fur animals
Keywords: fur animals, coat, colour
Abstract
The aim of the work was to determine the fur color of fur animals. The studies were performed on raw
skins, using colorimeter, type Minolta CR-200. The colour was determined by its photometric brightness Y% and coordinates x and y. It was found that in respect of Y% indicators, i.e. x and y, the colour
of the coat was similar as well on the side.
ABiD 2/2012
91
1. Wstęp
Okrywa włosowa zwierząt dających futra, będąca
podstawowym elementem skóry futerkowej,
chroni organizm człowieka przed chłodem oraz
zdobi jego ubiór. Te dwie role, które spełnia futro,
ewoluowały już od zarania ludzkości. Dziś, w dobie
rozkwitu różnych form odzienia człowieka, funkcja futra jako czynnika ochrony przed chłodem
zeszła na dalszy plan. Obecnie prym wiedzie
niewątpliwie rola futra jako ozdoby ubioru. Ten
kierunek rozwija się już od kilkudziesięciu lat,
uwzględniając charakter corocznych zim, a przede
wszystkim estetyczne upodobania ludzi.
Wiele cech futra pod wpływem zmian mody może
w dużym stopniu zmieniać skalę wartości. Jedną
z nich, szczególnie wyrażoną, może być barwa.
Barwa okrywy włosowej jest cechą estetyczną,
dostrzeganą w pierwszym kontakcie wzrokowym,
analizowaną i ocenianą. Ocena tej cechy powinna być wiarygodna, obiektywna, dokonywana
za pomocą sukcesywnie doskonalonych kolorymetrów. Wykonano już wiele prac dotyczących
charakterystyki barwy okrywy włosowej, wpływu
różnych czynników na jej zmienność i dziedziczenie u lisów polarnych [1], pospolitych [2-4], nutrii
[5-8], szynszyli [9] i królików [10].
Celem badań była precyzyjna ocena barwy okrywy skór podstawowych gatunków zwierząt futerkowych, z uwzględnieniem jej topograficznego
zróżnicowania.
2. Materiał i metody
Badania wykonano na skórach surowych reprezentatywnych dla podstawowych gatunków zwierząt
futerkowych, które pozyskano w okresie zimowym. Za pomocą kolorymetru typu Minolta CR-200
zmierzono barwę okrywy w czterech miejscach na
skórze, wykonując pomiary na środku grzbietu,
środku brzucha oraz po 2 na boku. Barwę określała
jej jasność fotometryczna Y% oraz współrzędne x i y.
Pomiary barwy okrywy włosowej skór wykonano przy stałym obciążeniu głowicą aparatu i przy
największym polu pomiarowym. Aparat podawał
wyniki bezpośrednio w wartościach Y, x, y (układ międzynarodowy CIE). Współrzędne x i y
wyznaczały miejsce w trójkącie barw, określając
barwę jakościowo, a wyróżnik Y (Y% – jasność
fotometryczna) także ilościowo. Trójchromatyczne kolorymetry, wspomnianego typu mają
czułość porównywalną z czułością ludzkiego oka
92
i wykonują pomiar z wykorzystaniem zawsze
takiego samego źródła światła oraz oświetlenia.
Dzięki temu warunki pomiarowe są identyczne, bez względu na porę dnia i miejsce wykonania pomiaru. Kolorymetry te są dostosowane
do światowych standardów i mierzą barwę za
pomocą światła odbitego.
W niniejszych badaniach wykorzystano pomiarowy układ uniwersalny Y, x, y.
3. Wyniki
W Tabeli 1 przedstawiono wyniki pomiarów kolorymetrycznych barwy okrywy włosowej najważniejszych gatunków zwierząt futerkowych, utrzymywanych na fermach. Barwę ich okrywy przedstawiono w trzech podstawowych wskaźnikach,
tj. za pomocą jasności fotometrycznej Y (%), która
charakteryzowała ją ilościowo, a także za pomocą
współrzędnych x i y, opisujących ją jakościowo.
Uśredniając pomiary z czterech miejsc na powierzchni futra można pogrupować ocenioną instrumentalnie barwę okrywy na bardzo ciemną,
ciemną, średnią i jasną. Do bardzo ciemnej można zaliczyć okrywę tchórza hodowlanego, nutrii standardowej i królika wiedeńskiego (niebieskiego), do ciemnej jenota i obu kun, do
średniej lisów pospolitych i królika zajęczaka, a do
jasnej lisa polarnego i królika szaraka.
Wartości współrzędnych x i y, charakteryzujące
jakościowo barwę okrywy, nie przystawały odpowiednio do wspomnianych wyżej grup jasności,
lecz określały umaszczenie stosownie do gatunku,
odmiany czy rasy zwierzęcia.
Wartości pomiarów kolorymetrycznych jasności
fotometrycznej Y (%) były zróżnicowane zależnie
od gatunku zwierzęcia, którego jasność okrywy
mierzono. Uśrednione wartości tej cechy były
najbardziej widoczne na grzbiecie u psowatych,
a u łasicowatych na brzuchu. Nie dotyczyło to
tchórza hodowlanego, gdzie były najwyraźniejsze
na boku, podobnie jak u nutrii i królików.
Uśrednione wartości wskaźników mogących jakościowo charakteryzować barwę (współrzędne
barwy x i y) nieco inaczej rozkładały się w pomiarach okrywy zwierząt poszczególnych gatunków.
W przypadku współrzędnej x dotyczyły one
przeważnie pomiarów na prawej stronie boku,
a u lisów pospolitych i kuny domowej na lewej
stronie boku.
W przypadku współrzędnej y wartości pomiarów
na czterech okolicach powierzchni skóry były bar-
ABiD 2/2012
0,3390
0,3658
0,3549
0,3545
0,3652
0,3692
0,3664
0,3815
0,3415
0,3492
0,3588
0,3558
0,3521
0,3719
0,3664
0,3795
0,3402
0,3574
0,3496
0,5022
0,3842
0,3505
0,3665
0,3610
0,3834
0,3644
0,3732
0,3404
0,3640
0,3427
B1
B
Bp
0,3286
0,3623
0,3598
0,3513
0,3834
0,3790
0,3741
0,3903
0,3357
0,3370
0,3649
0,3526
0,3560
0,3867
0,3782
0,3811
0,3372
0,3438
0,3338
0,3311
0,4044
0,3436
0,3654
0,3760
0,3960
0,3732
0,3783
0,3400
0,3600
0,3311
0,3394
0,4030
0,3513
0,3719
0,3783
0,4078
0,3818
0,3559
0,3402
0,3758
0,3323
38,40
32,51
13,15
8,54
5,56
13,10
14,31
10,80
16,73
36,67
17,23
12,96
8,35
16,59
10,55
14,67
8,64
50,04
49,86
B
0,3451
0,3774
0,3537
0,3683
0,3607
0,3805
0,3623
0,3511
0,3412
0,3688
0,3428
y
Pomiary kolorymetryczne [Y (%), x, y] na powierzchni skóry
x
Bl
G
Bp
B
Bl
G
48,42
22,97
33,52
8,80
5,43
18,33
10,96
9,39
8,45
22,54
23,13
26,52
14,32
17,64
10,30
4,32
9,42
6,53
4,89
6,63
11,91
20,09
1. Lis polarny
2. Lis pospolity (płomienisty)
3. Lis pospolity (pastelowy)
4. Jenot
5. Tchórz hodowlany
6. Kuna leśna
7. Kuna domowa
8. Nutria standardowa
9. Królik wiedeński (niebieski)
10. Królik zajęczak
11. Królik (szarak)
Gatunek zwierzęcia
G
Bp
Y (%)
Table 1 Coat colour indisec basic species of fur animals
Tabela 1 Barwa okrywy włosowej podstawowych gatunków zwierząt futerkowych
dzo zróżnicowane. Ich uśrednienia były najbardziej
zbliżone do pomiarów na grzbiecie lisów obu gatunków oraz tchórza hodowlanego i kuny leśnej,
u pozostałych zaś gatunków, czyli nutrii i królików,
do pomiarów na prawym boku ciała. U lisa pospolitego (pastelowego) i jenota, średnie z czterech
pomiarów, były najbardziej zbliżone do pomiarów
na lewym boku zwierzęcia.
4. Dyskusja
Oprócz cech strukturalnych, o jakości okrywy włosowej w dużym stopniu decyduje również barwa,
która zależy od rodzaju pigmentu, jego koncentracji oraz rozmieszczenia na długości włosów. Najbardziej pożądana jest zawsze barwa naturalna,
tzn. taka, jaką charakteryzuje się skóra zwierzęcia
danej grupy odmianowej lub rasowej.
Celem przedstawionych badań okrywy włosowej
skór zwierząt futerkowych było określenie standardowych wartości wskaźników barwy, które
zmierzono instrumentalnie, a więc w sposób możliwie najbardziej obiektywny i wiarygodny.
Pomiary kolorymetryczne barwy okrywy włosowej były już wykonywane u wielu gatunków zwierząt, jak np. u lisa polarnego, lisa pospolitego
czy nutrii.
Ich cechą charakterystyczną było przygotowanie
preparatów z pobranych prób włosowych i pomiar kolorymetryczny za pomocą kolorymetru
Momcolor i Minolta.
Jedynie pomiary na okrywie szynszyli nie wymagały pobrania prób włosowych, co dotyczyło
również pomiarów na okrywie włosowej nutrii i
królików reksowatych.
Pomiary kolorymetryczne w niniejszej pracy były
wykonane bezpośrednio na okrywie włosowej,
uwzględniającej stosunkowo małe pole pomiaru.
Kolorymetryczny pomiar barwy okrywy włosowej
wykazał wielkie zróżnicowanie jasności fotometrycznej Y% barwy okrywy włosowej zależnie od
gatunku i miejsca na skórze.
Jakościowy aspekt barwy okrywy przedstawiono
za pomocą współrzędnych x i y – obie niewiele
się zmieniały. Większe zróżnicowanie dotyczyło
grzbietu, gdzie wartości x były większe niż y,
i środka brzucha, gdzie było odwrotnie.
Wartości pomiarów barwy na środku brzucha
znacznie odbiegały od pomiarów w pozostałych
miejscach, trudno jest więc porównywać pod tym
względem środek brzucha z jakimkolwiek innym
miejscem na skórze.
Wskaźniki barwy okrywy włosowej podstawowych gatunków
zwierząt futerkowych
ABiD 2/2012
93
Trudno jest mówić o jednym reprezentatywnym
miejscu dla pomiarów barwy okrywy włosowej na
powierzchni skór zwierząt, jednak ze względów
praktycznych najlepiej mierzyć tę cechę na boku
skóry.
Wykonano już wiele pomiarów barwy okrywy
zwierząt futerkowych. Były to zarówno pomiary
na skórach surowych nutrii [5], szynszyli [9], królików [10], jak i na próbkach włosów pobranych
od zwierząt żywych (lisy [1, 2, 11], nutrie [6]). Jak
dotychczas nie wykonano pomiarów barwy okrywy włosowej innych gatunków. Trudno jest więc
porównywać wyniki niniejszej pracy z rezultatami
uzyskanymi przez autorów badających okrywę
zwierząt futerkowych innych gatunków.
Aby uniknąć błędów w ocenie okrywy włosowej
i mieć całkowitą pewność odnośnie określanej
barwy, należy wykonywać oznaczenia kolorymetryczne za pomocą specjalistycznej aparatury,
pozwalającej ustalić parametry opisujące barwę
zarówno ilościowo, jak i jakościowo. Zastosowanie kolorymetru w praktycznej ocenie barwy sprzyja obiektywizacji metod oceny okrywy
włosowej zwierząt futerkowych.
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
[11]
94
5. Podsumowanie
Pomiary podstawowych wskaźników barwy ocenianej kolorymetycznie rozmaicie kształtowały
się na okrywie poszczególnych gatunków i na różnych miejscach ich skór surowych.
Wartości jasności fotometrycznej, a także współrzędnej y były najmniejsze na grzbiecie, a największe na brzuchu, pośrednie zaś na lewym i prawym boku.
W przypadku jasności fotometrycznej przeciętne
wartości pomiarów z czterech miejsc były najbardziej zbliżone do miejsc na lewym i prawym
boku skóry zwierzęcia. Większe zbliżenia porównywanych wartości uśrednień i pomiarów w konkretnym miejscu dotyczyły współrzędnych barwy
x i y. W obu przypadkach wspomniane przybliżenia
były największe na prawym boku skór ocenianych
zwierząt.
Wykonane pomiary kolorymetryczne okrywy włosowej pozwoliły wskazać bok skóry zwierzęcia
(zwłaszcza prawy) jako miejsce reprezentatywne
(wybrane z czterech pomiarów) do pomiarów
Y (%) oraz x i y na powierzchni skóry zwierząt
futerkowych podstawowych gatunków.
Literatura
Cholewa R., Gedymin J., Próba obiektywnej oceny barwy podszycia u lisa polarnego (Alopex
lagopus L.). Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu, t. LXXIV, 21-28, 1974.
Cholewa R., Kolorymetryczna charakterystyka niektórych odmian barwnych lisa pospolitego
(Vulpes vulpes L.). Biuletyn Informacyjny Instytutu Zootechniki 3-4, 87-92, 1990.
Cholewa R., Czerkas R., Frindt A., Porównanie barwy okrywy włosowej dwóch odmian lisa pospolitego (Vulpes vulpes L.) za pomocą kolorymetru Minolta. Aparatura Badawcza i Dydaktyczna,
Tom VIII, Nr 1 (2003), 91-94, Warszawa.
Cholewa R., Pawliczak-Maj K., Kolorymetryczny obraz barwy okrywy włosowej fermowych lisów
rosyjskich. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Wydział Nauk Rolniczych i Leśnych, Prace
Komisji Nauk Rolniczych i Komisji Nauk Leśnych, Tom 97, s. 341-346, Poznań 2004.
Gedymin J., Cholewa R., Próba kolorymetrycznej oceny barwy okrywy nutrii odmian szafirowej i szafirowo-grenlandzkiej. Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu, t. CI, 75-81, 1978.
Cholewa R., Gedymin J., Porównanie barwy okrywy włosowej nutrii grenlandzkich i stalowosrebrzystych. Zeszyty Naukowe Przeglądu Hodowlanego 5, 241-244, 1991.
Cholewa R., Wpływ niektórych czynników na zmienność barwy okrywy włosowej u nutrii. Zeszyty Naukowe Przeglądu Hodowlanego 15, 29-33, 1994.
Cholewa R., Miarka K., Pawliczak-Maj K., Niektóre aspekty kolorymetrycznej i organoleptycznej
oceny barwy okrywy włosowej nutrii odmiany grenlandzkiej i standardowej. Aparatura Badawcza i Dydaktyczna, Tom IX, Nr 4, 137-240, Warszawa.
Cholewa R., Łukomska D., Mądry C., Przydatność kolorymetru Momcolor w ocenie barwy okrywy szynszyli standard. Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu, t. CI, 51-57, 1978.
Cholewa R., Pawliczak-Maj K., Wskaźniki barwy okrywy włosowej i jej topograficzne zróżnicowanie u królików rasy castorrex. Zeszyty Naukowe Przeglądu Hodowlanego 72, z. 6, Chów i hodowla zwierząt futerkowych, 57-62, Polskie Towarzystwo Zootechniczne, Warszawa 2004.
Cholewa R., Chów i hodowla zwierząt futerkowych. Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, 2000.
ABiD 2/2012