licka, Rudzka . Brak eksponentów żeńskości w formie nazwisk typu
Transkrypt
licka, Rudzka . Brak eksponentów żeńskości w formie nazwisk typu
Bosanskohercegovački slavistički kongres I: Zbornik radova (knjiga 1) 339 licka, Rudzka. Brak eksponentów żeńskości w formie nazwisk typu: Dudek, Nowak, Zaręba może utrudniać identyfikację płciową osoby3, np.: (1) Nowak jest dyrektorem. Funkcję informowania o płci pełnią wówczas inne środki językowe, np. imiona, leksemy typu pan, pani oraz formy wyrazów podrzędnych, np.: (2) (Pani / Anna) Nowak jest dyrektorem. (3) (Pan / Jan) Nowak jest dyrektorem. (4) (Pani / Anna) Nowak została wybrana na stanowisko dyrektora. (5) (Pan / Jan) Nowak został wybrany na stanowisko dyrektora. Nazwy indywidualne i rodzinne nie są notowane w słownikach ogólnych, więc nie będziemy się tutaj nimi zajmować. Większość polskich słowników ogólnych rezygnuje z zapisywania także innych grup osobowych antroponimów. Nazwy mieszkańców i mieszkanek państw, krajów i miast występują w słownikach wtedy, kiedy mają inne, nieosobowe znaczenie, np.: (6) amerykanka 1. Amerykanka ‘mieszkanka Ameryki Płd. lub Płn.’ 2. Amerykanka ‘obywatelka Stanów Zjednoczonych Ameryki Płn.’ 3. ‘fotel – łóżko o wysuwanym sprężynowym materacu’: Siedzieli na amerykance (SJPDor, t. I:109). (7) cieszynianka 1. ‘mieszkanka Cieszyna’ 2. ‘bot. ‘Hacquetia, roślina z rodziny baldaszkowatych, o żółtawych kwiatach, bardzo rzadka, występująca głównie na Śląsku Cieszyńskim, Podkarpaciu i w Lubelskiem” (SJPSzym, t. I:303). Liczniej zamieszczone są nazwy mieszkańców i mieszkanek w Uniwersalnym słowniku języka polskiego, np. Bośniak – Bośniaczka, Egipcjanin – Egipcjanka, paryżanin – paryżanka, warszawianin – warszawianka. W nazwach oficjalnych tylko sporadycznie brakuje żeńskich odpowiedników, np. Bałt, Celt, Rus. Częściej form żeńskich nie mają nazwy potoczne typu Angol, Japoniec, Jugol, Rusek (USJP 2003). Rječnik bosanskoga jezika notuje symetryczne nazwy mieszkańców i mieszkanek, np. Afrikanac – Afrikanka, Bosanac – Bosanka, Bošnjak – Bošnjakinja, Britanac – Britanka, Ciganin – Ciganka, Japanac – Japanka, Mostarac – Mostarka, Palestinac – Palestinka, Poljak – Poljakinja, Tuzlak – Tuzlanka, rzadziej tylko męskie, np. Alpinac, Bošnjanin. W języku polskim i bośniackim korelacja rodzaju naturalnego (płci) i gramatycznego wyraźnie widoczna jest w opozycyjnych nazwach męskich i żeńskich określających przedstawicieli płci męskiej i żeńskiej (por. tabela 1). Dotyczy to głównie nazw prymarnych, np. mężczyzna – kobieta, chłopak – dziewczyna, przyjaciel – przyjaciółka; muškarac – žena, mladić/momak – djevojka, prijatelj – prijateljica, nazw pokrewieństwa, np. ojciec 3 W języku polskim do niedawna nazwiska kobiet zamężnych tworzono od męskich przyrostkami -owa, -ina, np. Nowakowa, Zarebina, a kobiet niezamężnych -ówna, -anka, np. Nowakówna, Zarębianka. Obecnie obserwuje się tendencję do zanikania tego typu żeńskich nazwisk.