Blanka Paluchowska

ROK 1989 CZYLI ROK PIERWSZYCH WYBORÓW.
Wywiad Blanki Paluchowskiej z Lidią Pistor - Warszawianką, urodzoną w grudniu 1970 roku.
- Dzień dobry. Chciałabym z Panią porozmawiać o roku 1989 i pierwszych niezależnych wyborach w
Polsce. Jeśli się nie mylę dla Pani osobiście te wybory również były momentem wyjątkowym?
- Tak. To nie były tylko dla Polski pierwsze wybory, ja również jako osoba pełnoletnia po raz pierwszy
poszłam do urny głosować na przedstawicieli nowej, rodzącej się Polski. Jest to duże wydarzenie dla
młodego człowieka, który wie, że właśnie teraz tworzy się nowa historia i każdy głos ma znaczenie,
także ten jego. W okresie tym każdy Polak bardzo był zaangażowany emocjonalnie w rodzące się
zmiany.
- Jak Pani zapamiętała ten dzień to znaczy 4-go czerwca 1989 roku?
- Do lokali wyborczych szło już od rana bardzo dużo ludzi. Była atmosfera napięcia i oczekiwania. Ja
jako osoba po raz pierwszy głosująca pamiętam, że dostałam kwiaty od Komisji Obwodowej co było
bardzo miłym zaskoczeniem (…uśmiech). Potem do samego wieczora czekaliśmy na wyniki wyborów,
wszyscy Polacy przed telewizorami, aż usłyszeliśmy, że Solidarność, a właściwie pełna nazwa to
Komitet Obywatelski „Solidarność”, odniosła zwycięstwo zdobywając większość możliwych do
uzyskania mandatów w Sejmie i Senacie.
- Co to oznaczało dla Polski i Polaków?
- Tutaj musimy wrócić trochę do historii Polski sprzed wyborów. Polska była państwem
komunistycznym z jedną partią rządzącą- Polską Zjednoczoną Partią Robotniczą (PZPR). Właściwa
nazwa naszego kraju w tamtych czasach to Polska Rzeczpospolita Ludowa, w skrócie PRL. Był to
bardzo trudny okres dla Polaków. Pamiętam, że nawet żywność była sprzedawana w ograniczonych
ilościach. Wydawano tak zwane „kartki żywnościowe”, na których było określone ile i jakiego
produktu może kupić jeden obywatel w miesiącu. W sklepach często były puste półki a kolejki były
nawet po papier toaletowy. Niestety okres ten doprowadził nie tylko do upadku polskiej gospodarki.
Partia rządząca, aby utrzymać się u władzy terroryzowała Polaków wprowadzając ograniczenia w
zakresie szerzenia kultury, wolności słowa, wolności wyznania czy przemieszczania się poza granice
państwa. Pamiętam z tamtych czasów miałam wielu kolegów i koleżanki, których ojcowie byli
wojskowymi. Do Pierwszej Komunii musieli oni przystępować w innych miastach, gdzie nikt ich nie
zna, aby władze nie dowiedziały się, że osoba partyjna jest katolikiem i jej dziecko przystąpiło do
komunii. Za granicę mogli wyjechać tylko Ci obywatele, którzy mieli zgodę władz, co się zdarzało w
szczególnych przypadkach np. artyści czy sportowcy albo osoby z kręgu władzy. Na szczęście Polacy
zaczęli się powoli przeciwstawiać takiej władzy i powstał ruch Solidarności, czyli opozycji dla władzy
rządzącej. I właśnie efektem walki Solidarności były pierwsze niezależne wybory, czyli wybory w
których udział wzięła nie tylko partia rządząca ale również opozycja. Zwycięstwo dawało Polakom
szansę na zmianę życia na lepsze, wygodniejsze, z perspektywami dla młodych ludzi, z prawem do
własnego zdania.
- Rozumiem dlaczego Polacy dążyli do zmian. Czy wybory spełniły ich oczekiwania? Co bezpośrednio
wydarzyło się po zwycięstwie opozycji?
- Powstał pierwszy koalicyjny rząd czyli taki gdzie do sejmu i senatu weszli przedstawiciele dawnej
partii rządzącej PZPR oraz opozycji tzn. Solidarności. Oznaczało to, że teraz władza będzie miała
charakter demokratyczny i będzie reprezentowała różne grupy społeczne oraz dbała o prawa i
potrzeby wszystkich obywateli. Niestety nowa władza musiała współpracować ze starą partią
rządzącą, dlatego na prezydenta III Rzeczpospolite Polskiej w lipcu 1989 wybrano przedstawiciela
dawnych władz komunistycznych Wojciecha Jaruzelskiego. Jednak premierem pierwszego
niekomunistycznego rządu w Europie Środkowej został przedstawiciel Solidarności Tadeusz
Mazowiecki. Oczywiście wybory spełniły oczekiwania i nadzieje Polaków, bo były wielkim sukcesem
Solidarności. Zmieniły ustrój kraju z komunistycznego na demokratyczny. Władze nie ingerowały w
życie prywatne obywateli. W kilka tygodni po wyborach zniesiono kartki żywnościowe i można już
było kupić np. cukier w dowolnej ilości. Rozwinęła się gospodarka wolnorynkowa czyli taka, która nie
jest kontrolowana przez władzę. Potocznie nazywana działalnością prywatną. Zmiana ta miała też
ogromne znaczenie dla Europy Środkowej bo za naszym przykładem poszły inne Państwa
komunistyczne np. Czechosłowacja (obecnie Czechy i Słowacja). Do dzisiaj Solidarność jest symbolem
walki o wolność i niepodległość, chociażby dla dzisiejszej Ukrainy.
- A co to znaczy „częściowo wolne wybory”?
Jak wspomniałam, aby doszło do wolnych wyborów przez wiele lat Polacy musieli walczyć o prawo do
decydowania o swojej przyszłości. Powstał ruch solidarności, który poprzez strajki sprzeciwiał się
polityce obecnych wówczas władz. Dochodziło do coraz mocniejszych konfliktów, nawet siłowych. W
Polsce ogłoszono stan wojenny. Ostatecznie partia rządząca odpowiedzialna za niezadowolenie
narodu zgodziła się oddać część władzy opozycji, ale ta władza miała być ograniczona. Podczas
negocjacji tzw. okrągłego stołu, określono maksymalną liczbę mandatów w Sejmie jaką może
otrzymać opozycja. Pozostałe mandaty były przeznaczone dla przedstawicieli władz komunistycznych.
Oznacza to, że nawet gdyby wszyscy Polacy głosowali na przedstawicieli Solidarności to w Sejmie
musieli zasiąść również reprezentanci poprzedniej władzy (PZPR).
- W którym momencie najbardziej Pani sobie uświadomiła znaczenie wyborów i zapowiadających się
zmian?
- Zmiany następowały przez lata. Ale wtedy zaczęliśmy w nie wierzyć. Pamiętam wywiad w Dzienniku
Telewizyjnym (jedyny wówczas program informacyjny) z Joanną Szczepkowską, słynną polską aktorka
silnie związana z ruchem solidarności. Pytana o swoją karierę poprosiła o możliwość przekazania
dobrej nowiny i powiedziała wówczas: „ Proszę państwa, 4-go czerwca 1989 roku skończył się w
Polsce komunizm”. To jedno zdanie określało jak ważny dla nas był moment wyborów.
- Dziękuje za rozmowę i podzielnie się swoimi wspomnieniami i odczuciami.