Analiza zagroŜenia wybuchem w środowisku pracy oraz

Projekt badawczo-rozwojowy Nr VI.B.12
„Analiza zagroŜenia wybuchem w środowisku pracy oraz opracowanie
wzorcowych dokumentów zabezpieczenia dla małych i średnich
zakładów przemysłowych zagroŜonych występowaniem atmosfer
wybuchowych”
(realizowany w latach 2011 -2013 przy współpracy z Centralnym Instytutem Ochrony Pracy
Państwowym Instytutem Badawczym w Warszawie)
WYKONAWCA PROJEKTU
1. Nazwa i adres jednostki naukowej
Instytut Przemysłu Organicznego,
ul. Annopol 6, 03-236 Warszawa,
tel. (0-22) 811-12-31; fax. (0-22) 811-07-99;
e-mail: [email protected]; www.ipo.waw.pl
2. Kierownik jednostki
Dyrektor mgr inŜ. Urszula Wyrzykowska
3. Kierownik zadania
dr Tadeusz Piotrowski
Instytut Przemysłu Organicznego, 03-236 Warszawa, ul. Annopol 6
tel.: (22)811-12-31 wew. 298, [email protected]
STRESZCZENIE PROJEKTU
Podczas pracy z wieloma produktami chemicznymi (substancjami i mieszaninami, które dawniej
zwano preparatami), zawierającymi palne gazy i lotne rozpuszczalniki organiczne, palne materiały
stałe wysoce rozdrobnione (pyły, proszki, granulaty, ulegające pyleniu materiały naturalne i produkty
rolno-spoŜywcze) wytwarza się w miejscu pracy chmura parowo/gazowo/pyłowo-powietrzna,
stwarzająca potencjalne zagroŜenie wybuchem. MoŜe do niego dojść jeŜeli w tym samym miejscu i
czasie pojawi się aktywne źródło zapłonu o wystarczającej energii. Skutki takiego wybuchu to często
śmierć lub powaŜne uszkodzenie zdrowia pracowników, straty materialne mienia przedsiębiorstwa
oraz zanieczyszczenie środowiska.
Aby skutecznie zapobiegać tego typu sytuacjom, w Unii Europejskiej ustanowiono Dyrektywę
99/92/EC w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
pracowników zatrudnianych na stanowiskach pracy, na których moŜe wystąpić atmosfera wybuchowa.
Jej implementacją w prawie krajowym jest Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 8 lipca 2010
roku w sprawie minimalnych wymagań, dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, związanych z
moŜliwością wystąpienia w miejscu pracy atmosfery wybuchowej (Dz. U. Nr 138, poz. 931 z 2010 r.),
które zastąpiło starsze wersje rozporządzeń z 2003 r. i 2006 r.). JednakŜe jego zawartość podaje
tylko najwaŜniejsze wytyczne w przedmiotowej sprawie. Brak w nim nadal urzędowego wzoru
dokumentu zabezpieczenia przed wybuchem, którego nie udało się wprowadzić do treści
rozporządzenia w trakcie prowadzonych uzgodnień w Ministerstwie Gospodarki. W dalszym ciągu
istnieje duŜa rozbieŜność interpretacyjna i wykonawcza co do jego formy i zawartości szczegółowej.
Zostawia to zbyt duŜy margines dowolności, szczególnie w obszarze metod oceny zagroŜenia i ryzyka
oraz działań techniczno-organizacyjnych. Nadal istnieje więc pilna potrzeba kompleksowego
rozwiązania wielu problemów praktycznych, bardzo istotnych dla pracodawcy, jak teŜ dla organów
opiniujących i kontrolujących takie dokumenty na terenie kraju (PIP, PSP).
Wyniki uzyskane w niniejszym projekcie mają wypełnić tę lukę merytoryczną i formalno-prawną. Mają
teŜ przybliŜyć zagadnienie pracodawcom małych i średnich przedsiębiorstw poprzez akcje
informacyjno-szkoleniowe.
Małe i średnie przedsiębiorstwa przemysłowe zatrudniające od kilku do kilkunastu pracowników w
większości przypadków nie posiadają wysoko wyszkolonej kadry technicznej, ani dobrze
zorganizowanej słuŜby BHP.
Nadrzędnym celem projektu jest wsparcie merytoryczne i praktyczne tego typu przedsiębiorstw, w
których ze względu na uŜywane media (palne materiały chemiczne w róŜnych stanach skupienia) oraz
stosowane procesy technologiczne występuje zagroŜenie od moŜliwości tworzenia się w środowisku
pracy atmosfer wybuchowych i istnienia tam realnego zagroŜenia wybuchem dla zdrowia i Ŝycia
pracowników, środowiska naturalnego i mienia przedsiębiorstwa.
Istotnym celem projektu jest praktyczne zastosowanie rekomendowanych, wzorcowych metod oceny
ryzyka dla określonych, typowych grup stanowisk pracy zagroŜonych wystąpieniem atmosfery
wybuchowej w wytypowanych przedsiębiorstwach. Metody te róŜnią się rodzajem i stopniem
uszczegółowienia w zaleŜności od stopnia złoŜoności elementów stanowiska w danej grupie i
złoŜoności otoczenia miejsca pracy, co wiąŜe się teŜ z charakterem danego przedsiębiorstwa.
Stanowiska pracy skomplikowane technicznie i procesowo, zlokalizowane w środowisku duŜych
instalacji operujących powaŜnymi ilościami niebezpiecznych substancji wymagają bardziej
precyzyjnych i skomplikowanych metod oceny ryzyka, do których naleŜy exAWZ – Analiza Warstw
Zabezpieczeń dla zagroŜenia wybuchem. Natomiast dla stanowisk prostych z tego punktu widzenia
wystarczą eksperckie metody uproszczone typu Matryca Ryzyka lub PRAM, a więc szybsze i tańsze w
wykonaniu w małych i średnich firmach.
Zostaną więc przeprowadzone oceny zagroŜenia i ryzyka wybuchu na wybranych stanowiskach pracy,
obejmujące róŜne moŜliwe scenariusze naraŜenia i uwzględniające charakter tych stanowisk oraz
szkolenia kadry technicznej umoŜliwiające efektywne jej stosowanie w firmach posiadających tę grupę
stanowisk pracy potencjalnie zagroŜonych wybuchem. DuŜy nacisk zostanie połoŜony na analizę
ryzyka wybuchu od efektywnych źródeł zapłonu, w tym zagroŜeń od elektryczności statycznej oraz na
opracowanie pełnej dokumentacji zgodnie z przyjętymi wzorami.
Innymi waŜnymi celami są: poszerzenie stanu wiedzy o przyczynach i skutkach wypadków przy pracy
oraz kształtowanie i promocja kultury bezpieczeństwa wśród pracodawców i pracowników w
odniesieniu do miejsc pracy zagroŜonych wybuchem.
Następnym waŜnym celem prac jest ankietyzacja, weryfikacja i opracowanie wersji końcowych dwóch
poradników dla pracodawców: „Jak opracować dokument zabezpieczenia przed wybuchem w miejscu
pracy” oraz „Metody oceny zagroŜenia i ryzyka wybuchu oraz środki zabezpieczeń
przeciwwybuchowych”, a następnie rozpowszechnienie ich treści w ramach szkoleń w grupie małych i
średnich przedsiębiorstw nie posiadających wysoko wyszkolonej kadry technicznej.
Dodatkowym celem prac są działania związane z uzyskaniem rekomendacji Ministra Gospodarki oraz
instytucji w polskim systemie ochrony i bezpieczeństwa pracy dla opracowanych poradników.
Efektem końcowym projektu będą zweryfikowane i doprecyzowane wytyczne dla wzorcowego
„Dokumentu zabezpieczenia przed wybuchem”, ankietowane w 2011 r., a takŜe uszczegółowione i
wzbogacone o więcej przykładów „Wytyczne techniczne dla oceny ryzyka wybuchu”, które określają
jego zakres merytoryczny, wskazują optymalne metody oceny ryzyka dla róŜnych grup stanowisk
pracy i wskazują powiązania z aktualnie obowiązującymi aktami prawnymi w tej dziedzinie. Będzie nim
takŜe dokumentacja z ocen ryzyka, wdraŜana w wytypowanych małych i średnich przedsiębiorstwach
i szkolenia ich kadry technicznej. Finalnie zaś, opracowanie pilotaŜowej wersji oficjalnego poradnika
do rozporządzenia Ministra Gospodarki z 2010 r., wprowadzającego rekomendowany przez Ministra
Gospodarki wzór struktury „Dokumentu zabezpieczenia przed wybuchem w miejscu pracy” i kryteria
akceptacji poziomu ryzyka wybuchu w Polsce.
Charakterystyka planowanych do realizacji badań przemysłowych i prac rozwojowych:
Etap 1 – 2011 r.
1. Weryfikacja i opracowanie wersji końcowej oraz wydanie serii pilotaŜowej dwóch poradników dla
pracodawcy.
2. Wytypowanie zakładów i obiektów z grupy średnich i małych przedsiębiorstw posiadających miejsca
pracy zagroŜone wybuchem (technologie z uŜyciem palnych gazów, cieczy i pyłów), do wykonania
analiz ryzyka wybuchu i opracowania jego modelowej dokumentacji wymaganej obowiązującym
prawem.
Etap 2 – 2012 r.
3. Przeprowadzenie cyklu szkoleń kadry technicznej wytypowanych zakładów.
4. Wykonanie analiz zagroŜenia wybuchem w wytypowanych obiektach / miejscach pracy.
5. Wykonanie oceny ryzyka wybuchu z zastosowaniem polecanych metod i opracowanych procedur w
wytypowanych obiektach / miejscach pracy.
Etap 3 – 2013 r.
6. Opracowanie modelowej dokumentacji zabezpieczenia przed wybuchem dla wytypowanych
obiektów / miejsc pracy.
7. Przeprowadzenie szkolenia pilotaŜowego wśród zakładów z grupy małych i średnich
przedsiębiorstw posiadających miejsca pracy zagroŜone wybuchem.
Charakterystyka formy wyniku końcowego:
• Sprawozdanie i raport z realizacji projektu.
• Zweryfikowane poradniki dla pracodawcy zawierające praktyczne przykłady:
− „Poradnik Przedsiębiorcy - Jak opracować dokument zabezpieczenia przed wybuchem w
miejscu pracy”, zawierający zalecany wzór ramowy dokumentu zabezpieczenia przed
wybuchem.
− „Wytyczne techniczne - Metody oceny zagroŜenia i ryzyka wybuchu oraz środki zabezpieczeń
przeciwwybuchowych”
• Materiały szkoleniowe do pilotaŜowego szkolenia kadry technicznej wytypowanych
przedsiębiorstw.
• Szkolenia pilotaŜowe kadry technicznej w wytypowanych przedsiębiorstwach, dla których
opracowano wzorcowe dokumenty zabezpieczenia przed wybuchem obiektów i miejsc pracy.
• Publikacje w literaturze naukowo-technicznej.
• Referaty na konferencjach naukowo-technicznych.
• Materiały informacyjne na stronach internetowych.
Potencjalni odbiorcy zainteresowani wdroŜeniem wyników projektu:
1. Średnie i małe przedsiębiorstwa z sektora:
- przemysłu chemicznego,
- branŜ pokrewnych operujących palnymi chemikaliami (gazy, ciecze, pyły),
- przemysłu przetwórstwa rolno-spoŜywczego,
- przemysłu drzewnego,
zagroŜone występowaniem atmosfer wybuchowych w miejscu pracy – około dziesięć tysięcy
pracowników bezpośrednio zagroŜonych w skali kraju.
2. Instytucje w polskim systemie ochrony i bezpieczeństwa pracy:
• Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej,
• Ministerstwo Gospodarki,
• Państwowa Inspekcja Pracy,
• Państwowa StraŜ PoŜarna.
3. SłuŜby BHP duŜych zakładów przemysłowych.
Przewidywane efekty wdroŜenia wyników projektu do praktyki gospodarczej lub
społecznej:
• ObniŜenie poziomu ryzyka wystąpienia wybuchu w miejscu pracy oraz zmniejszenie
cięŜkości skutków tego rodzaju zdarzeń.
• Podniesienie poziomu kultury bezpieczeństwa w MSP (w zakresie ochrony przed
wybuchem w miejscu pracy) w wyniku przeprowadzonej akcji szkoleniowo informacyjnej wśród kręgu zakładów z tej grupy.
• Ujednolicenie zasad oceny poziomu ryzyka wybuchu oraz przedstawienie procedury
akceptacji poziomu ryzyka wybuchu w procedurach postępowania administracyjnego
kompetentnych władz nadzoru i kontroli.
Szacuje się, Ŝe liczba odbiorców wyników projektu wyniesie ok. 1000 MŚP, zatrudniających około
30 000 pracowników, w tym ok. 10 000 pracowników bezpośrednio zagroŜonych, których będzie
dotyczyć znaczące zmniejszenie ryzyka naraŜenia na szkodliwe skutki wybuchu i poprawa
bezpieczeństwa pracy. Dodatkowe efekty to zmniejszenie absencji chorobowej, kosztów leczenia i
wypłacanych odszkodowań, zasiłków oraz rent chorobowych.
Zamawianie poradników pracodawcy
W trakcie przeprowadzania ankietyzacji projektu poradników opracowanych w latach 2008 – 2010,
które w roku 2011 mają być wydane w wersji zweryfikowanej i rozszerzonej o większą liczbę
przykładów, spotkaliśmy się z duŜym zainteresowaniem ich treściami ze strony przedsiębiorstw.
Dlatego proponujemy wszystkim zainteresowanym zgłaszanie zamówienia na pilotaŜową serię
poradników na adres e-mail kierownika projektu, dr T. Piotrowskiego ([email protected]), za
pośrednictwem skrzynki kontaktowej na naszej stronie WWW.ipo.waw.pl .