dokument roboczy przygotowujący pakt o

COTER-VI/010
6. posiedzenie komisji w dniu 11 grudnia 2015 r.
DOKUMENT ROBOCZY
Komisji Polityki Spójności Terytorialnej i Budżetu UE
Konkretne działania na rzecz wdrożenia unijnego programu rozwoju miast
_____________
Sprawozdawca: Hella DUNGER-LÖPER (DE/PES),
sekretarz stanu, przedstawicielka kraju związkowego Berlin przy rządzie federalnym Niemiec
odpowiedzialna za sprawy europejskie
_____________
Niniejszy dokument będzie omawiany na posiedzeniu Komisji Polityki Spójności Terytorialnej
i Budżetu UE w piątek, 11 grudnia 2015 r., w godz. 11.00–17.00.
COR-2015-05511-00-00-DT-TRA (DE/EN) 1/8
— Rue Belliard/Belliardstraat 101 — 1040 Bruxelles/Brussel — BELGIQUE/BELGIË —
tel. +32 22822211 — faks +32 22822325 — internet: http://www.cor.europa.eu
PL
Dokument źródłowy
COR-2015-05511-00-00-DT-TRA (DE/EN) 2/8
Dokument roboczy Komisji Polityki Spójności Terytorialnej i Budżetu UE – Konkretne
działania na rzecz wdrożenia unijnego programu rozwoju miast
A.
Uwagi wstępne
1.
Dlaczego program rozwoju miast nie stanowi ataku na obszary wiejskie:
W debacie na temat programu rozwoju miast raz po raz wyrażana jest obawa, że położenie większego
nacisku na kwestie miejskie dokonuje się kosztem wsparcia udzielanego obszarom wiejskim.
Sprawozdawczyni Komitetu Regionów (KR) nie podziela tego zapatrywania. Obszary miejskie
i wiejskie nie są rywalami ani też nie są sobie przeciwstawne. Wprost przeciwnie – ze specyfiki obu
tych rodzajów obszarów wynika podział ról i funkcji między nimi, który dopiero umożliwia wspólne
osiągnięcie europejskich celów. Tylko wtedy, gdy jedne i drugie obszary będą prężne, można będzie
osiągnąć nadrzędny cel, jakim jest Europa silna pod względem ekologicznym, gospodarczym
i społecznym.
Ponadto gdy chodzi o miasta, mowa oczywiście nie tylko o stolicach i wielkich aglomeracjach, lecz
także o miastach średniej wielkości i małych, które mają zasadnicze znaczenie dla otaczających je
obszarów.
2.
Dlaczego nie da się zrealizować przedstawionej przez przewodniczącego Komisji Junckera idei
dotyczącej skoncentrowania prac Komisji Europejskiej na dziesięciu priorytetach, jeśli pominie
się kwestię miast:
Obecnie w Europie około 70 % ludności mieszka w miastach lub aglomeracjach miejskich. Obszary te
są motorem rozwoju gospodarczego. To właśnie tutaj będzie się decydowała przyszła pozycja UE
w skali globalnej. W miastach występują jednak także społeczne kontrasty, współistnieją ubóstwo
i bogactwo, bezrobocie i niedobór siły roboczej, znaczne dysproporcje w zakresie edukacji
i szczególne wyzwania w dziedzinie ochrony środowiska, by wymienić tylko kilka zjawisk. Miasta
muszą ponadto, jako „maszyny integracji”, w znacznym stopniu radzić sobie z zarządzaniem
obecnymi przepływami uchodźców.
3.
Dlaczego nie wolno zaniedbywać miast wobec zamiarów skupienia działań na najważniejszych
wyzwaniach:
Przywołane wyżej argumenty już pokazują, że miasta odgrywają kluczową rolę w osiąganiu celów
europejskich. Wdrażanie programu rozwoju miast świadczy o tym, że fakt ten znalazł
odzwierciedlenie w polityce instytucji europejskich. Miasta stanowią znaczną i ważną część Unii
Europejskiej (UE), nie można ich z góry pominąć jako niewielkiego gracza, o którego instytucje
i organy UE nie muszą się troszczyć.
B.
Przebieg debaty
Mimo że europejskie traktaty uwzględniają politykę miejską tylko na marginesie, polityką tą
zajmowano się na poziomie UE już od dawna, rozwijały ją bowiem takie organizacje, jak Eurocities,
Rada Gmin i Regionów Europy i inne:
COR-2015-05511-00-00-DT-TRA (DE/EN) 3/8
−
−
−
−
Po niemal dwudziestu latach debat przyjęto w 2005 r. wspólnotowy dorobek prawny w zakresie
polityki miejskiej.
Opracowanie karty lipskiej podczas prezydencji Niemiec w Radzie w 2007 r. stanowiło istotny
etap na drodze do stworzenia europejskiego wymiaru zintegrowanego rozwoju obszarów
miejskich.
Uwzględnienie „wymiaru miejskiego” w programowaniu w ramach poprzedniego okresu
programowania funduszy strukturalnych 2007–2014 było pierwszym ważnym praktycznym
krokiem w kierunku rozwinięcia wymiaru miejskiego w UE.
W okresie programowania na lata 2014–2020 rozporządzenie nr 1301/2013 w sprawie EFRR
przewiduje następujące środki o istotnym znaczeniu dla miast:
i)
z myślą o wspieraniu zrównoważonego rozwoju miejskiego miasta mają opracowywać
zintegrowane strategie dotyczące wyzwań gospodarczych, środowiskowych, w zakresie
klimatu, demograficznych i społecznych; co najmniej 5 % krajowego przydziału środków
z EFRR ma zostać przeznaczone na działania wynikające z tych strategii;
ii) EFRR wspiera innowacyjne działania (badania i projekty pilotażowe) w dziedzinie
zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich (art. 8);
iii) sieć na rzecz rozwoju obszarów miejskich ma promować budowanie potencjału, tworzenie
sieci oraz wymianę doświadczeń między władzami miejskimi, które są odpowiedzialne za
realizację strategii zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich lub innowacyjnych działań
na rzecz zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich (art. 9).
Komisja ma coraz większą świadomość, że cele strategii „Europa 2020” można osiągnąć tylko
w miastach i wspólnie z miastami. Komisarz Hahn zainicjował m.in. konferencję kopenhaską
w 2012 r. na temat przyszłości miast, podczas której szeroko omawiano tę sprawę i podkreślono
konieczność odpowiedniej polityki na rzecz miast. Poprzestano jednak przede wszystkim na opisie. Za
słowami nie poszły żadne konkretne działania.
Najważniejsze etapy debaty od 2012 r.
•
Lipiec 2012 r.
Opinia z inicjatywy własnej KR-u „Miasta przyszłości: miasta zrównoważone pod względem
ekologicznym i społecznym”.
•
Luty 2013 r.
Wspólna deklaracja prezydentów i burmistrzów miast stołecznych oraz Komisji Smart, sustainable
and inclusive growth: EU Capital Cities – essential partners for Europe 2020 [Inteligentny,
zrównoważony wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu: miasta stołeczne UE niezbędnymi
partnerami w realizacji strategii „Europa 2020”].
COR-2015-05511-00-00-DT-TRA (DE/EN) 4/8
•
Czerwiec 2014 r.
Opinia KR-u „W kierunku zintegrowanego programu rozwoju miast w Unii Europejskiej”,
zawierająca m.in. takie kluczowe postulaty:
−
−
−
wprowadzenie nowego sposobu sprawowania rządów, w ramach którego miasta będą silniej
i wcześniej angażowane w cały cykl procesu kształtowania europejskiej polityki;
uwzględnienie wymiaru miejskiego przy ocenie skutków wniosków i inicjatyw ustawodawczych;
utrwalenie zasady wielopoziomowego sprawowania rządów;
systematyczne włączanie przedstawicieli miast i samorządów lokalnych i regionalnych przez
służby Komisji w kształtowanie polityki (np. poprzez zapraszanie ich do udziału w grupach
ekspertów), tak aby w oparciu o praktyczne doświadczenia i konkretne dane osiągnąć lepsze
porozumienie co do wymiaru miejskiego w polityce europejskiej.
•
Jesień 2014 r.
−
Konsultacje na temat europejskiej polityki miejskiej przeprowadzone przez Komisję Europejską na
podstawie komunikatu „Miejski wymiar polityki UE – kluczowe elementy agendy miejskiej UE”
(COM(2014) 490 final), które zostały przeanalizowane w dokumencie roboczym z dnia 22 maja
2015 r. i przyniosły następujące konkluzje:
−
−
−
opracowanie programu rozwoju miast odnoszącego się do wszystkich miast niezależnie od ich
wielkości;
eliminacja ewentualnych podziałów między miastami i obszarami wiejskimi;
włączenie sieci miast w działania;
koncentracja tematyczna programu rozwoju miast.
•
Kwiecień 2015 r.
−
Deklaracja wiedeńska A strong voice in Europe [Silny głos w Europie].
•
Czerwiec 2015 r.
Ministrowie UE odpowiedzialni za kwestie spójności i sprawy miejskie przyjęli w dniu 10 czerwca
2015 r. w Rydze (Łotwa) deklarację w sprawie programu rozwoju miast („deklaracja ryska”), co
stanowi pierwsze oficjalne zobowiązanie ze strony ministrów krajów UE na rzecz przyczynienia się do
opracowania programu rozwoju miast UE. Przyszła prezydencja Niderlandów (pierwsza połowa
2016 r.) uznała program rozwoju miast za jeden ze swoich priorytetów i zapowiedziała, że na
nieformalnym posiedzeniu ministrów w dniu 30 maja 2016 r. przyjęty zostanie „pakt amsterdamski”
na rzecz wdrożenia unijnego programu rozwoju miast.
•
Wrzesień 2015 r.
Sprawozdanie z inicjatywy własnej Parlamentu Europejskiego w sprawie miejskiego wymiaru polityki
UE (sprawozdawca: Kerstin Westphal (S&D/DE)), zawierające m.in. takie konkluzje:
COR-2015-05511-00-00-DT-TRA (DE/EN) 5/8
−
−
−
zaangażowanie miast w politykę europejską we wszystkich dziedzinach, z poszanowaniem zasady
pomocniczości;
uwzględnienie programu rozwoju miast w programie prac Komisji;
wprowadzenie ocen skutków;
powołanie specjalnego koordynatora ds. polityki miejskiej w strukturach Komisji.
•
Październik 2015 r.
−
Wspólna deklaracja Komisji REGI PE i Komisji COTER KR-u w sprawie współpracy z myślą
o pakcie amsterdamskim.
C.
Główne postulaty niniejszej opinii
Ogólnie można stwierdzić, że w Parlamencie Europejskim, jak i w KR-ze oraz stowarzyszeniach
samorządów lokalnych i regionalnych istnieje znaczna zbieżność postulatów dotyczących wdrożenia
programu rozwoju miast. Najważniejsze z nich da się streścić następująco:
−
−
−
−
−
D.
systematyczne uwzględnianie polityki miejskiej w działaniach Komisji w sposób nadający jej
odpowiednią widoczność, tak aby zapewnić skoordynowane podejście polityczne;
włączenie programu rozwoju miast do programu prac Komisji;
utworzenie bazy danych, która będzie należycie odzwierciedlać sytuację miast;
wprowadzenie oceny skutków wszystkich inicjatyw politycznych i ustawodawczych
w odniesieniu do miast;
zrozumiałe samo przez się włączenie miast i regionów do wielopoziomowej struktury UE we
wszystkich obszarach polityki (wielopoziomowe sprawowanie rządów).
Jak się mają sprawy z wdrażaniem programu rozwoju miast?
W październiku 2015 r. Komisja i prezydencja niderlandzka Rady doszły do porozumienia w sprawie
procedury wdrażania programu rozwoju miast, z uwzględnieniem następujących celów:
−
−
−
better Regulation,
better funding: accessibility, identification and integration of funds,
better knowledge base and knowledge exchange.
Prace te będą się przy tym skupiały na dwunastu zagadnieniach o istotnym znaczeniu dla miast,
zagadnieniach takich jak: miejsca pracy i umiejętności w lokalnej gospodarce, ubóstwo na obszarach
miejskich, mieszkalnictwo, integracja migrantów i uchodźców, zrównoważone użytkowanie gruntów,
mobilność w miastach, jakość powietrza, agenda cyfrowa, zamówienia publiczne. Kwestie te będą
podejmowane w ramach partnerstw, działających na zasadzie wielopoziomowego sprawowania
rządów. Jeśli chodzi o uczestników tych partnerstw, proponuje się, aby byli to Komisja,
przedstawiciele państw członkowskich, przedstawiciele miast oraz eksperci np. z EBI i/lub Eurocities.
COR-2015-05511-00-00-DT-TRA (DE/EN) 6/8
Pierwsze partnerstwa w zakresie
−
−
−
−
mieszkalnictwa,
ubóstwa na obszarach miejskich,
integracji migrantów i uchodźców,
jakości powietrza
mają zostać uruchomione jeszcze w tym roku. Powinny one w ciągu trzech lat opracować plan
działania. Nad pomyślnym przebiegiem całego procesu czuwać będą nadrzędne instancje, które będą
okresowo kontrolowały postępy prac.
E.
Pytania
Komisja we współpracy z prezydencją niderlandzką przygotowała wniosek dotyczący wdrożenia
programu rozwoju miast, który to wniosek ma obecnie zostać oceniony przez KR. Ponadto w maju
2016 r. zaplanowano w Amsterdamie posiedzenie Komisji COTER z udziałem prezydencji
niderlandzkiej, a jego owocem ma być „pakt amsterdamski” na rzecz programu rozwoju miast.
W związku z tym KR poza możliwością oceny planowanej procedury ma także okazję, by przedstawić
pomysły dotyczące „paktu amsterdamskiego”.
W toku prac nad opinią należałoby odpowiedzieć na następujące pytania:
−
−
−
−
−
−
−
−
−
Czy wybrane podejście spełnia oczekiwania, jakie wyłaniają się ze stanowisk przedstawionych
przez KR i PE?
Czy podejście to może doprowadzić do osiągnięcia celu postulowanego w debacie, tj. do
systematycznego i wiążącego włączenia miast w proces kształtowania polityki europejskiej?
W jaki sposób opracowywanie modeli wielopoziomowego sprawowania rządów w odniesieniu do
wybranych zagadnień może się przełożyć na stworzenie stałej struktury dla dalszych prac? Czy
w procesie opracowywania ustawodawstwa UE jest miejsce dla ocen skutków w perspektywie
terytorialnej lub miejskiej?
Jak należy ocenić dokonany wybór zagadnień, które mają być rozpatrywane?
Czy wystarczająco dobrze odzwierciedlono społeczny wymiar problemów miejskich?
W jaki sposób różne podejścia oparte na uczestnictwie, stosowane już szeroko na szczeblu
lokalnym, mogą znaleźć swoje miejsce i zostać uwzględnione w modelach wielopoziomowego
sprawowania rządów i w procesie kształtowania polityki UE? (przykłady: budżety
partycypacyjne, aktywność obywatelska itd.).
Jak można zapewnić przejrzystość w procesie wyboru zainteresowanych podmiotów mających
wziąć udział w partnerstwach?
Jakie oczekiwania można wyrazić wobec „paktu amsterdamskiego”, aby doprowadzić do
przyjęcia wiążącego europejskiego programu rozwoju miast?
Kiedy i w jaki sposób program rozwoju miast zostanie uwzględniony w planowaniu prac
Komisji? Jakie kwestie ustawodawcze mają szczególne znaczenie dla miast (przykłady:
zapowiadany program na rzecz gospodarki dzielenia się, ang. collaborative economy,
rozporządzenie w sprawie obowiązku świadczenia usług w interesie ogólnym w zakresie
COR-2015-05511-00-00-DT-TRA (DE/EN) 7/8
−
−
−
lokalnego transportu publicznego itd.)? Czy zagadnienia o istotnym znaczeniu dla miast powinny
zostać na nowo określone w ustawodawstwie UE (przykład: apel KR-u o opracowanie programu
na rzecz budownictwa społecznego)?
Czy trzeba ponownie przemyśleć niektóre pojęcia w związku z programem rozwoju miast?
Przykład: Czy nie należałoby mówić raczej o „miastach, które łączą” (linking cities), zamiast
o „inteligentnych miastach” (smart cities)?
Jak można lepiej koordynować inicjatywy UE odnoszące się do miast? (przykłady:
Porozumienie Burmistrzów, Mayors Adapt itp.).
W jaki sposób miasta europejskie mają czy też mogą zostać włączone w prace nad wkładem
Komisji Europejskiej w obrady konferencji Habitat III, która jest planowana w połowie 2016 r.
(sprawozdanie dotyczące stanu europejskich miast)?
_____________
COR-2015-05511-00-00-DT-TRA (DE/EN) 8/8