pobierz

Acta Haematologica Polonica 2010, 41, Nr 4, str. 551–556
PRACA ORYGINALNA – Original Article
BEATA KULIK-RECHBERGER, ELŻBIETA SZPONAR, ARTUR KOŚCIESZA,
*WANDA FURMAGA-JABŁOŃSKA
Rozpuszczalny receptor transferyny jako wskaźnik zasobów
u noworodków i niemowląt urodzonych o czasie i przedwcześnie
żelaza
Soluble transferrin receptor as a marker of iron stores in fullterm and preterm
newborns and infants
Zakład Propedeutyki Pediatrii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie
Kierownik Zakładu: Dr hab. n. med. Beata Kulik-Rechberger, prof. UM
*Klinika Patologii Noworodków i Niemowląt Uniwersytetu Medycznego w Lublinie
Kierownik Kliniki: Prof. dr hab. n. med. Wanda Furmaga-Jabłońska
STRESZCZENIE
Rozpuszczalny receptor transferryny (sTfR) to krążąca we krwi forma błonowego receptora transferryny, odpowiedzialnego za wprowadzanie żelaza do komórek. Celem pracy była ocena stężenia sTfR w surowicy u wcześniaków
i noworodków donoszonych w odniesieniu do klasycznych wskaźników zasobów żelaza, takich jak stężenie żelaza
i ferrytyny oraz parametrów morfologii krwi. Badaniem objęto 117 noworodków i niemowląt urodzonych o czasie
i przedwcześnie w wieku od 1 do 20 tygodni wieku kalendarzowego. Dzieci podzielono na trzy grupy: wcześniaki
urodzone między 24–31 tyg. ciąży (n=32), wcześniaki urodzone między 32–37 tyg. ciąży (n=42) oraz noworodki
urodzone o czasie (n=43). Wyniki badań wykazały, że noworodki donoszone miały wyższe średnie stężenie ferrytyny, ale niższe stężenie sTfR w surowicy krwi niż dzieci urodzone przedwcześnie (p<0,02), szczególnie urodzone
przed 32 tygodniem ciąży. Te ostatnie miały również istotnie wyższy odsetek retikulocytów niż dzieci z pozostałych
grup (p<0,002). Stężenie sTfR korelowało ujemnie z wiekiem płodowym, masą urodzeniową, stężeniem żelaza i ferrytyny oraz dodatnio z odsetkiem retykulocytów. Na podstawie przeprowadzonych badań można wnioskować, że stężenie sTfR w surowicy odzwierciedla zapotrzebowanie na żelazo w czasie intensywnej erytropoezy a także jej nasilenie.
SŁOWA KLUCZOWE: Rozpuszczalny receptor transferyny – Zasoby żelaza – Wcześniak – Noworodek donoszony
SUMMARY
Soluble transferrin receptor (sTfR) is a form of tissue transferrin receptor circulating in blood, which is responsible
for donation of iron into the cells. The aim of the study was evaluation of sTfR serum concentration in preterm and
term newborns regarding classic markers of iron stores like iron and ferritine concentrations and blood counts. The
study group was composed of 117 fullterm and preterm newborns and infants between 1–20 weeks of chronological
age. The children were divided into three groups: preterms with a gestational age of 24–31 wk (n=32), preterms with
a gestational age of 32–37 wk (n=42) and fullterm newborns (n=43). Our results revealed that fullterm newborns had
higher ferritin but lower sTfR concentration than preterms (p<0.02), especially when born before 32 weeks of
gestation. The latter had also significantly higher reticulocyte count. The sTfR concentration correlated negatively
with gestational age, birth weight, iron and ferritine serum concentrations, and correlated positively with reticulocyte
count. On the basis of our investigation it can be concluded that serum sTfR concentration may reflect iron
requirement during intensive erythropoesis as well as its intensity.
KEY WORDS: Soluble transferrin receptor – Iron stores – Preterm – Fullterm newborn
552
B. KULIK-RECHBERGER i wsp.
WSTĘP
Niedokrwistość jest najczęstszym zaburzeniem hematologicznym okresu noworodkowego
i niemowlęcego. Szczególnie narażone są na nią wcześniaki i noworodki z małą urodzeniową masą
ciała. Częstą przyczyną niedokrwistości jest niedobór żelaza.
W okresie życia płodowego żelazo gromadzone jest głównie w ciągu ostatniego trymestru ciąży,
stąd też dzieci przedwcześnie urodzone zwykle mają niedostatek tego pierwiastka. Dodatkowo do niedoboru żelaza prowadzą częste pobierania krwi do badań laboratoryjnych, ograniczenia żywieniowe,
szybkie tempo rozwoju dziecka i wzmożona erytropoeza. Początkowo, niedobór żelaza jest utajony, bez
widocznych objawów klinicznych. Tymczasem obserwacje dowodzą, że żelazo jest niezmiernie ważne
dla prawidłowego rozwoju, a jego niedobór kojarzony jest z nieprawidłowościami w rozwoju psychomotorycznym, niekiedy nieodwracalnymi [1, 2]. Stąd też istnieje potrzeba określenia wskaźnika, który
odzwierciedlałby zasoby żelaza dokładniej niż wskaźniki powszechnie stosowane takie jak stężenie
ferrytyny, transferyny, żelaza w surowicy, wskaźnik wysycenia transferyny żelazem czy parametry
układu czerwonokrwinkowego. Istnieją poglądy, że takim wskaźnikiem mógłby być rozpuszczalny
monomer receptora transferyny (ang. soluble transferrin receptor – sTfR). Krąży on w połączeniu
z transferyną, białkiem nośnikowym transportującym żelazo we krwi. Receptorem dla tego białka jest
błonowy receptor transferyny (TfR), odpowiedzialny za wprowadzanie żelaza do komórek. Jest on dimerem glikoprotein składających się z 760 aminokwasów połączonych dwoma mostkami siarkowymi,
tworzącym cząstkę wielkości 190 kDa. Receptor transferyny obecny jest w błonie prawie wszystkich
komórek organizmu, oprócz dojrzałych erytrocytów. Najwięcej receptorów zlokalizowanych jest
w komórkach łożyska, wątroby i szpiku kostnego. Niedobór żelaza w komórkach zwiększa, jego nadmiar zmniejsza syntezę TfR. Odzwierciedleniem ilości TfR w komórkach jest stężenie jego formy krążącej we krwi, powstającej w procesie proteolizy białka receptora. Stężenie sTfR we krwi jest proporcjonalne do ilości receptorów błonowych i zależy w dużej mierze od nasilenia erytropoezy, gdyż pokaźnym źródłem receptora we krwi są erytroblasty i częściowo retikulocyty. Przy zmniejszonej aktywności szpiku (niewydolność nerek, po transfuzji krwi, po chemioterapii) stężenie sTfR w surowicy jest
obniżone. W czasie aktywnej erytropoezy, jak ma to miejsce w przypadku niedokrwistości niedoborowych czy hemolitycznych, stężenie sTfR zwiększa się [3]. Przypuszcza się, że stężenie sTfR może być
również wskaźnikiem tkankowego zapotrzebowania na żelazo [4, 5, 6].
Celem naszej pracy była ocena stężenia sTfR u wcześniaków i noworodków donoszonych, w odniesieniu do klasycznych wskaźników określających zasoby żelaza, takich jak stężenie żelaza i ferrytyny
w surowicy oraz parametrów morfologicznych krwi.
MATERIAŁ I METODY
Badaniem objęto 117 noworodków i niemowląt urodzonych o czasie i przedwcześnie hospitalizowanych w Klinice Patologii Noworodków i Niemowląt Dziecięcego Szpitala Klinicznego w Lublinie.
Do badań kwalifikowano dzieci po przebytej krótkotrwałej chorobie (infekcje układu oddechowego)
lub przyjęte celem diagnostyki układu moczowego. Warunkiem włączenia do badań był brak cech infekcji w badaniu klinicznym, potwierdzony prawidłowymi wartościami stężeń białka C-reaktywnego
(CRP). Spośród badanych, 74 noworodki urodzone były przedwcześnie przed ukończonym 37 tygodniem ciąży. Przed przyjęciem do szpitala i/lub w czasie pobytu w szpitalu otrzymywały one suplementację żelaza w dawce 2 mg/kg/dobę. Dzieci przedwcześnie urodzone podzielono na dwie grupy. Grupę I
stanowiły wcześniaki, które urodziły się między 24 i 31 tygodniem ciąży (n=32), grupę II wcześniaki
urodzone między 32 i 37 tygodniem ciąży (n=42). Noworodki urodzone o czasie stanowiły grupę III
(n=43). Średnią oraz zakres wieku płodowego, urodzeniowej masy ciała, wieku kalendarzowego, wieku
postkoncepcyjnego oraz masy ciała dzieci w dniu badania podano w Tabeli 1.
553
Rozpuszczalny receptor transferyny
Próbki krwi żylnej pobierane były w godzinach porannych, przed karmieniem. Stężenie sTfR
w surowicy badano używając zestawu firmy DRG – Transferrin Receptor (sTfR) human Elisa (Soluble). Stężenie żelaza oznaczano metodą kolorymetryczną z użyciem ferrozyny, stężenie transferyny
metodą immunoturbidymetryczną, natomiast stężenie ferrytyny metodą immunoturbidymetryczną
wzmocnioną lateksem. Wartości hemoglobiny i hematokrytu oraz odsetek retikulocytów mierzono przy
pomocy aparatu Sysmex XT-2000. Obliczono wysycenie transferyny żelazem.
W analizie statystycznej posłużono się statystykami opisowymi takimi jak średnia arytmetyczna
i odchylenie standardowe. Celem sprawdzenia istotności różnic między grupami stosowano test UManna-Whitneya. Związki zależności między badanymi cechami oceniano na podstawie współczynnika korelacji rang Spearmana. Analizę statystyczną przeprowadzono z wykorzystaniem pakietu Statistica
6.0 (StatSoft, Polska). Za poziom istotny statystycznie przyjęto wartość p<0,05.
Badania uzyskały akceptację Komisji Bioetycznej przy Uniwersytecie Medycznym w Lublinie.
WYNIKI
W czasie badania wcześniaki urodzone przed 32 tygodniem ciąży były starsze zważywszy na ich
wiek kalendarzowy (p<0,01), ale ich wiek postkoncepcyjny i masa ciała były niższe (odpowiednio:
p<0,001 i p<0,01) niż dzieci urodzonych po 32 tygodniu trwania ciąży (Tabela 1).
Tabela 1. Charakterystyka badanych dzieci: wcześniaki urodzone między 24–31 tyg. ciąży (Grupa I), wcześniaki urodzone
między 32–37 tyg. ciąży (Grupa II), dzieci urodzone o czasie (Grupa III)
Table 1. The characteristic of investigated children: preterms with a gestational age of 24–31 wk (Group I), preterms with
a gestational age of 32–37 wk (Group II), fullterm newborns (Group III)
Grupa I
n = 32
Wiek płodowy
(tyg.)
średnia
28,6±1,8
zakres wartości
24 – 31
Urodzeniowa
masa ciała (g.)
średnia
1240,8±276,9
zakres wartości
550–1730
Wiek postkonc.
(tyg.)
średnia
37,0 ± 3,4
zakres wartości
30,7–42,4
Wiek kalend.
(tyg.)
średnia
8,1 ± 3,8
zakres wartości
1,7 - 15,3
Masa ciała
w czasie badania
(g.)
średnia
2342,2±619,9
zakres wartości
1500–3720
postkonc. – postkoncepcyjny
kalend. – kalendarzowy
Grupa II
n = 42
Grupy I+II
n = 74
Grupa III
n =43
I vs II
I vs III
II vs III
I+II
vs III
34,5±1,9
32 – 37
32,0±3,5
24 – 37
39,8±0,9
(38–42)
p<0,001
p<0,001
p<0,001
p<0,001
2163,8±510,8
1200–3400
1764,6±625,4
550–3400
3321,6±526,4
2150–4340
p<0,001
p<0,001
p<0,001
p<0,001
40,3 ± 4,4
33,6–56,4
38,9 ± 4,3
30,7–56,4
42,7±3,0
34,4–50,3
p<0,001
p<0,001
p<0,001
p<0,001
5,8 ± 4,0
1,3 – 20,4
6,8 ± 4,1
1,3 – 20,4
3,2±2,7
0,3–10,3
p<0,01
p<0,001
p<0,001
p<0,001
2988,2±951,7
1560–5360
2705,0±879,1
1500–5360
3668,4±879,5
2000–5940
p<0,01
p<0,001
p<0,001
p<0,001
Noworodki donoszone były istotnie młodsze pod względem wieku kalendarzowego niż wcześniaki
z obu podgrup (p<0,001), ale z oczywistych względów ich masa ciała była wyższa (p<0,001). Analizując wartości morfologiczne krwi (Tabela 2) stwierdzono, że wcześniaki urodzone przed 32 tygodniem
życia płodowego miały podobne wartości hematokrytu, hemoglobiny i erytrocytów, ale większy odsetek retikulocytów niż wcześniaki urodzone po 32 tygodniu (p<0,002).
554
B. KULIK-RECHBERGER i wsp.
Tabela 2. Średnie wartości parametrów hematologicznych oraz stężeń żelaza, ferrytyny, transferyny i rozpuszczalnego receptora transferyny (sTfR) u wcześniaków urodzonych między 24–31 tyg. ciąży (Grupa I), między 32–37 tyg. ciąży (Grupa II)
oraz u dzieci urodzonych o czasie (Grupa III)
Table 2. Mean values of hematologic parameters and iron, ferritin, transferin as well as soluble transferrin receptor (sTfR)
concentrations in preterms with a gestational age of 24–31 wk (Group I), preterms with a gestational age of 32–37 wk (Group
II) and fullterm newborns (Group III)
Hematokryt
%
Hemoglobina
g/dl
Erytrocyty
M/µl
Retikulocyty
‰
Żelazo
µg/dl
Ferrytyna
ng/ml
Transferyna
mg/dl
Wysycenie
transferyny
żelazem %
sTfR
µg/ml
Grupa I
n = 32
Grupa II
n = 42
Grupa I+II
n = 74
Grupa III
n =43
I vs II
I vs III
II vs III
I+II
vs III
28,89±4,0
29,99±5,78
29,51±5,08
38,04±7,78
ns
p<0,001
p<0,001
p<0,001
9,88±1,43
10,43±2,12
10,19±1,86
13,22±2,74
ns
p<0,001
p<0,001
p<0,001
3,25±0,43
3,96±4,58
3,66±3,48
4,76±5,31
ns
p<0,001
p<0,001
p<0,001
38,39±26,99
23,32±20,63
29,71±24,52
25,24±22,65
p<0,002
p<0,01
ns
ns
49,90±44,04
51,46±36,32
50,80±39,50
50,42±34,24
ns
ns
ns
ns
126,76±85,97
187,43±159,15
161,20±135,20
211,30±92,93
ns
p<0,001
p<0,02
p<0,001
182,87±44,22
169,70±40,04
175,39±42,12
160,02±36,48
ns
ns
ns
ns
23,97±17,62
23,91±16,53
23,93±16,89
24,58±17,34
ns
ns
ns
ns
10,35±3,30
10,40±6,02
10,38±5,0
8,40±3,26
ns
p<0,01
ns
p<0,02
Porównując obie grupy nie wykazano różnic w stężeniu żelaza, ferrytyny, transferyny i sTfR w surowicy. Podobne było również wysycenie transferyny żelazem. Istotne różnice stwierdzano natomiast
między noworodkami donoszonymi i wcześniakami. Noworodki donoszone miały wyższe wartości
hematokrytu, hemoglobiny oraz liczbę erytrocytów niż wcześniaki z obu podgrup. Odsetek retikulocytów u dzieci donoszonych był statystycznie istotnie niższy niż u wcześniaków urodzonych przed 32
tygodniem trwania ciąży, ale nie okazał się statystycznie istotnie niższy niż u dzieci urodzonych po 32
tygodniu. Analizując parametry oceniające zasoby żelaza okazało się, że dzieci donoszone miały statystycznie istotnie wyższe stężenie ferrytyny niż wcześniaki urodzone przed i po 32 tygodniu trwania
ciąży (odpowiednio: p<0,001; p<0,02), oraz niższe stężenie sTfR niż wcześniaki urodzone przed 32
tygodniem trwania ciąży (p<0,01).
Analizując wszystkie grupy łącznie, nie wykazano korelacji między stężeniem żelaza w surowicy,
a wiekiem badanych dzieci (płodowym, postkoncepcyjnym, kalendarzowym), urodzeniową masą ciała
i masą ciała w dniu badania. Od wieku dziecka i jego masy zależało natomiast stężenie ferrytyny. Im
wyższy był wiek płodowy i masa urodzeniowa tym wyższe było stężenie ferrytyny (korelacje odpowiednio: R=0,30; p<0,001, R=0,35; p<0,001), im wyższy był wiek kalendarzowy dziecka w czasie
badania tym stężenie ferrytyny było niższe (R= –0,34; p<0,001). Stężenie transferyny nie zależało od
masy urodzeniowej czy wieku płodowego, ale im dziecko było starsze w czasie badania, tym stężenie
transferyny w surowicy było wyższe (R=0,39; p<0,001). Stężenie transferyny ujemnie korelowało ze
stężeniem ferrytyny (R= –0,28; p<0,002). Wykazano również ujemną korelację między stężeniem sTfR
w surowicy a masą urodzeniową (R= –0,19; p<0,04), wiekiem płodowym (R= –0,20; p<0,03), stężeniem żelaza (R= –0,26; p<0,003) i stężeniem ferrytyny (R= –0,27; p<0,003) oraz dodatnią korelację
między stężeniem sTfR i odsetkiem retikulocytów (R =0,29; p<0,01). Nie stwierdzono korelacji między
stężeniem sTfR i wiekiem dziecka czy jego masą ciała w czasie badania.
Rozpuszczalny receptor transferyny
555
OMÓWIENIE WYNIKÓW
Klasyczna metoda oceny zasobów żelaza w organizmie dziecka, na podstawie morfologii krwi i stężenia ferrytyny, jest często niewystarczająca. Szczególnie zawodzi u noworodków urodzonych przedwcześnie i niemowląt z nawracającymi infekcjami, niewłaściwie żywionych czy intensywnie rozwijających się [5, 7, 8, 9]. Część z badanych przez nas dzieci urodziła się przedwcześnie. Analizując średnie
wartości hematokrytu, hemoglobiny i erytrocytów w zależności od wieku płodowego stwierdziliśmy, że
u wcześniaków są one niższe niż u dzieci donoszonych. Różnica ta po części wynikała z wieku kalendarzowego dzieci. Wcześniaki w czasie badania były średnio w siódmym tygodniu życia zewnątrzmacicznego, a dzieci donoszone w czwartym. Zarówno jedne jak i drugie były w okresie, kiedy obserwowane jest fizjologiczne obniżenie wartości parametrów układu czerwonokrwinkowego, w stosunku do
wartości stwierdzanych w dniu narodzin. U dzieci donoszonych najniższe stężenie hemoglobiny notowane jest w 6–8 tygodniu życia zewnątrzmacicznego, u dzieci urodzonych przedwcześnie zwykle
wcześniej, ale nie jest to regułą [10]. Z badań Makeli i wsp. [6] wynika, że obserwowane przez nich
wcześniaki, najniższe stężenie hemoglobiny miały dopiero w 11 tygodniu życia pozapłodowego. Zarówno u noworodków donoszonych jak i u wcześniaków, w okresie narastania niedokrwistości fizjologicznej, erytrocyty płodowe (krwinki zawierające HbF) rozpadają się uwalniając żelazo. U dzieci, które
mają wystarczające zasoby żelaza na potrzeby bieżące, zostaje ono zmagazynowane, a następnie wykorzystane w procesie erytropoezy. Stąd też u noworodków donoszonych w pierwszym miesiącu życia
dochodzi do przejściowego wzrostu stężenia ferrytyny w surowicy, po czym w okresie nasilenia się
erytropoezy stężenie ferrytyny obniża się [5, 11]. U wcześniaków, rozpadające się krwinki płodowe nie
powodują wyraźnego wzrostu stężenia ferrytyny. Jej stężenie, począwszy od pierwszego dnia życia
obniża się i jak wynika z badań Makeli i wsp. [6] u 16 tygodniowych wcześniaków jest blisko pięć razy
niższe niż w dniu urodzin. Obserwowane przez nas wcześniaki były średnio w siódmym tygodniu życia
i oprócz niższego średniego stężenia hemoglobiny, niższego hematokrytu i niższej liczby erytrocytów
miały również istotnie niższe średnie stężenie ferrytyny niż noworodki donoszone. Wykazano dodatnią
korelację między stężeniem ferrytyny a wiekiem płodowym i masą urodzeniową, co potwierdza opinię,
że należy spodziewać się utajonego czy jawnego niedoboru żelaza, szczególnie u wcześniaków ocenianych przy porodzie jako skrajnie niedojrzałe. Niższe stężenie ferrytyny może być zarówno konsekwencją wcześniactwa jak i zwiększonej erytropoezy, co jest wyraźnie widoczne u wcześniaków urodzonych
przed 32 tygodniem ciąży. Miały one istotnie wyższy odsetek retikulocytów niż wcześniaki urodzone
po 32 tygodniu i noworodki donoszone. Schiza i wsp. [10] zauważyli, że nasilenie erytropoezy u wcześniaków (wyrażające się zwiększonym odsetkiem retikulocytów i obniżonym stężeniem ferrytyny) następuje między 1 i 2 miesiącem życia pozapłodowego i wiąże się ze zwiększonym zapotrzebowaniem
na żelazo. Zapasy żelaza, określane stężeniem ferrytyny, w obu badanych przez nas grupach wcześniaków okazały się podobne, ale w porównaniu z noworodkami donoszonymi wcześniaki urodzone przed
32 tygodniem ciąży miały niższe stężenie ferrytyny niż wcześniaki urodzone po 32 tygodniu ciąży.
Dzieci te miały też istotnie wyższe stężenia sTfR w surowicy niż noworodki donoszone. Tymczasem
stężenia żelaza, transferyny jak również wysycenie transferyny żelazem we wszystkich grupach były
podobne.
Nie jest pewne czy stężenie sTfR w surowicy jest miarą niedoboru żelaza czy nasilenia erytropoezy
[6]. Określając stężenie sTfR u noworodków donoszonych wykazano, że obniża się ono po urodzeniu
[5, 12]. Zjawisko to przypadało na okres niedokrwistości fizjologicznej, kiedy nasilenie erytropoezy jest
zmniejszone. Badając wcześniaki, Makela i wsp. [6] również stwierdzili, że stężenie sTfR po urodzeniu
obniża się. Najniższe jego wartości notowali w 9 tygodniu życia dziecka, po czym następowała tendencja wzrostowa. Autorzy jednocześnie wykazali, że między pierwszym i jedenastym tygodniem życia,
wzrasta odsetek retikulocytów i obniża się zawartość hemoglobiny w retikulocytach. Spostrzeżenie to
pozwoliło im na wysunięcie przypuszczenia, że stężenie sTfR jest nie tyle wskaźnikiem nasilenia erytropoezy, co zapotrzebowania na żelazo, określającym dostępność żelaza dla procesu erytropoezy. Do-
556
B. KULIK-RECHBERGER i wsp.
datnia, statystycznie istotna korelacja między stężeniem sTfR a ilością retikulocytów u badanych przez
nas dzieci zdaje się potwierdzać hipotezę, że stężenie receptora odzwierciedla nasilenie erytropoezy [4].
Fakt, że większość dzieci była wcześniakami z dużym prawdopodobieństwem wskazuje na możliwość
niedoboru żelaza. W porównaniu z dziećmi donoszonymi miały one niższe stężenia ferrytyny i wyższe
stężenia sTfR we krwi. W badaniach własnych wykazano dodatnią statystycznie istotną korelację między stężeniem ferrytyny a wiekiem płodowym i masą urodzeniową oraz ujemną korelację między stężeniem sTfR a masą urodzeniową, wiekiem płodowym, stężeniem żelaza i stężeniem ferrytyny w surowicy. Na odwrotnie proporcjonalne związki zależności między stężeniem ferrytyny i sTfR zwrócili
również uwagę Hay i wsp., [13] co zdaje się potwierdzać przydatność tego wskaźnika w określaniu
zapotrzebowania na żelazo.
Na podstawie przeprowadzonych badań możemy wnioskować, że stężenie sTfR w surowicy odzwierciedla zarówno zapotrzebowanie na żelazo w czasie intensywnej erytropoezy jak i stopień jej nasilenia. Ostateczne potwierdzenie przydatności oznaczeń sTfR w ocenie gospodarki żelazem u wcześniaków wymaga dalszych badań.
PIŚMIENNICTWO
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
Domellof M. Iron requirements, absorption and metabolism in infancy and childhood. Curr Opin Nutr Metab Care. 2007;
10: 329-335.
Rao R, Georgieff MK. Neonatal iron nutrition. Semin Neonatol. 2001; 6: 425-453.
Beguin Y. Soluble transferrin receptor for the evaluation of erythropoiesis and iron status. Clin Chim Acta. 2003; 329: 922.
Kling PJ, Roberts RA. Plasma transferrin receptor levels and indices of erythropoesis and iron status in healhy term
infants. J Pediatr Hematol Oncol. 1998; 20(4): 309-314.
Ulukol B, Tezcan S, Akar N, Gökçe H, Cin S. Evaluation of erythropoiesis by serum transferrin receptor and ferritin in
infants aged 0-6 months. Pediatr Hematol Oncol. 2004; 21: 293-305.
Makela E, Takala TI, Suominen P, et al. Hematological parameters in preterm infants from birth to 16 weeks of age with
reference to iron balance. Clin Chem Lab Med. 2008; 46(4): 551-557.
Siddappa AM, Rao R, Long JD, Widness JA, Georgieff MK. The assessment of newborn iron stores at birth: a review of
the literature and standards for ferritine concentrations. Neonatology. 2007; 92: 73-82.
Angeles Vázquez López M, Molinos FL, Carmona ML, et al. Serum transferrin receptor in children: usefulness for
determinating the nature of anemia in infection. J Pediatr Hematol Oncol. 2006; 28(12): 809-815.
Olivares M, Walter T, Cook JD, Hertrampf E, Pizarro F. Usefulness of serum transferrin receptor and serum ferritin in
diagnosis of iron deficiency in infancy. Am J Clin Nutr. 2000; 72: 1191-1195.
Schiza V, Giapros V, Pantou K, Theocharis P, Challa A, Andronikou S. Serum transferrin receptor, ferritin, and
retikulocyte maturity indices during the first year of life in “large” preterm infants. Eur J Haemat. 2007; 79: 439-446.
Rao R, Georgieff MK. Iron in fetal and neonatal nutrition. Semin Fet Neonat Med. 2007; 12: 54-63.
Choi JW, Pai SH, Im MW, Kim SK. Change in transferring receptor concentration with age. Clin Chem. 1999; 45: 15621563.
Hay G, Refsum H, Whitelaw A, Melbye EL, Haug E, Borch-Iohnsen B. Predictors of serum ferritin and serum soluble
transferrin receptor in newborns and their associations with iron status during the first 2 years of life. Am J Clin Nutr.
2007; 86: 64-73.
Praca wpłynęła do Redakcji 10.05.2010 r. i została zakwalifikowana do druku 07.07.2010 r.
Adres Autora:
dr hab. n. med. Beata Kulik-Rechberger, prof. UM
Zakład Propedeutyki Pediatrii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie
Dziecięcy Szpital Kliniczny, Klinika Patologii Noworodków i Niemowląt
ul. Chodźki 2
20-093 Lublin
tel. służbowy (81) 718 53 71
e-mail: [email protected]