62 Adam Olszewski, Andrzej Wierzbicki Celem prowadzonych

Raport o stanie środowiska przyrodniczego zlewni ZMŚP "Kampinos" w 2010 roku
9. USZKODZENIA DRZEW I DRZEWOSTANÓW (K1)
Adam Olszewski, Andrzej Wierzbicki
Celem prowadzonych corocznie na małych poletkach powtarzalnych obserwacji jest
szybsze uzyskanie wskaźnikowych informacji o zmianach zdrowotności drzewostanów i o
ewentualnej potrzebie wykonania kartowania na całym obszarze monitorowanym.
Do badań wybrano 3 siedliska leśne charakterystyczne dla typowych na obszarze
monitoringowym zbiorowisk roślinnych (rys. 9.1, tab. 9.1). W obrębie każdego siedliska
wybrano 20 drzew dominującego gatunku na powierzchni do 1 ha (Bśw – sosna zwyczajna,
BMśw – sosna zwyczajna, Ol – olsza czarna). Drzewa są oznaczone na stałe, w sposób nie
uszkadzający pni. Każde z monitorowanych drzew było mierzone: pierśnica (średnica na wys.
1,3 m), wysokość drzewa, wysokość i szerokość korony. Badania te rozpoczęto w roku 2009 i
zostaną one potraktowane jako dane pilotażowe dla następnych lat badań. Pomiary będą
powtarzane co 5 lat.
Tab. 9.1. Udział powierzchniowy poszczególnych typów siedliskowych lasu w zlewni ZMŚP
„Kampinos”.
typ siedliskowy lasu
Bśw
BMśw
Ol
LMśw
Lw
BMw
Lśw
LMw
Olj
Bs
ha
675,3
596,8
237,2
209,5
45,9
25,6
18,9
16,7
3,7
0,2
Rys. 9.1. Lokalizacja powierzchni monitoringu uszkodzeń drzew i drzewostanów w zlewni
ZMŚP „Kampinos”.
Obserwacje zdrowotności organów asymilacyjnych wykonywane są co roku: w lipcu
w przypadku gatunków zrzucających liście/igły, we wrześniu-październiku - iglastych.
Najlepszą wiarygodność/powtarzalność wyników dają obserwacje wykonywane przez dwie
dobrze przeszkolone osoby przy pełnym świetle słonecznym, używające lornetki i
zmieniające punkt widzenia. Obaj obserwatorzy powinni uzyskać zbliżone wyniki. Ocenę
defoliacji i odbarwienia wykonuje się oddzielnie. Zarówno w przypadku defoliacji jak i
odbarwienia stosuje się pięć klas: 0-10% (bez defoliacji/bez odbarwienia), 11-25% (lekka
defoliacja/lekkie odbarwienie), 26-60% (średnia defoliacja/średnie odbarwienie), 60%-99%
(duża defoliacja /duże odbarwienie) i 100% (drzewa martwe). Nieobligatoryjnie można ocenę
62
Raport o stanie środowiska przyrodniczego zlewni ZMŚP "Kampinos" w 2010 roku
defoliacji i odbarwienia wykonywać dla klas o szerokości 5% biorąc jako 0% idealne, zdrowe
drzewo całkowicie ulistnione. Jeżeli wg obserwatora defoliacja i odbarwienie mieści się w
przedziale 95-100%, za wynik uznaje się wartość 99%. Ocena zazwyczaj ograniczona jest do
części korony eksponowanej na światło. Pomocny w terenie jest album fotograficzny z
„wzorcami”, aby uniknąć zmian standardów oceny w czasie (Borecki, Keczyński 1992.
Diagnosis and classification; http://bazy.ibles.waw.pl/bazy/monitor/defol/def_05.html;
Müller, Stierlin 1990, Manual...2004).
Jeżeli dominujący gatunek należy do szpilkowych, liczone są pozostałe na pędach
roczniki igieł i notowane są wtórne przyrosty igieł w górnej części korony. Widoczne i
wyraźne uszkodzenia drzew w miarę możliwości ich przyczyny są klasyfikowane.
Klasyfikacja przyrostów igieł: 0 tylko normalne przyrosty; 1 wtórnych przyrostów
mniej niż normalnych; 2 wtórnych przyrostów więcej niż normalnych; 3 tylko wtórne
przyrosty.
Przyczyny uszkodzeń drzew: E zgryzanie i spałowanie (jelenie i sarny); R uszkodzenia szyi
korzeniowej i pędów (gryzonie); I owady; F grzyby; B butwienie (zgnilizny); M mechaniczne
(wiatr, śnieg); C klimat (susza, przymrozki); P zanieczyszczenia powietrza i/lub skażenia
gleb; U inne i nieznane.Tab. 9.2. Wartości średniej defoliacji, średniego odbarwienia, udziału
drzew w klasach defoliacji, odbarwienia i uszkodzenia na powierzchniach monitoringowych
zlewni Pożary i jej otuliny w 2010 roku.
Szero
Długość
kość
geogr.
geogr.
bór świeży
bór
mieszany
świeży
ols
Liczba drzew
iglasty
ch
liściasty
ch
raze
m
Średni
a
defolia
cja [%]
Udział procentowy
drzew w klasach
defoliacji
0
1
2-4
Średnie
odbarwie
nie [%]
Udział procentowy
drzew w klasach
odbarwienia
0
1
2-4
52°17'
93"
20°30'2
9"
20
0
20
33,50
0,00
15,0
0
85,0
0
0,00
100,0
0
0,00
0,00
52°17'
72"
20°26'7
4"
20
0
20
34,25
0,00
5,00
95,0
0
0,00
100,0
0
0,00
0,00
52°17'
69"
Razem
20°30'5
7"
0
20
20
21,50 15,00
0,00
20
60
29,75
25,0
0
68,3
3
0,00
40
60,0
0
26,6
7
0,00
0,00
5,00
100,0
0
100,0
0,00
0
0,00
Literatura:
Borecki, T., Keczyński, A., 1992: Atlas ubytku aparatu asymilacyjnego drzew leśnych.
Generalna Dyrekacja Lasów Państwowych, Agencja Reklamowa „Atut”, Warszawa, 1-48.
Diagnosis and classification…:Diagnosis and classification of new types of damage affecting
forest. Special edition EEC. Commission of the European Communities DGVI, F3 Forest and
Silviculture, rue de la Loi 200, B-1049 Brussels, conceived and edited by: Allgemeine Forest
Zeitschrift, Dr Franz Bauer, BLV Verlagsgesellschaft, München.
http://bazy.ibles.waw.pl/bazy/monitor/defol/def_05.html
Manual, 2004: Manual on methodologies and criteria for harmonized sampling, assessment,
monitoring and analysis of the effects of air pollution on forests. Part II. Visual Assessment of
Crown Conditions. Updatet 06/2004.
Müller, E., Stierlin, H.R., 1990: Sansilva tree crown photos with percentages of foliage loss.
Swiss Federal Institute for Forest, Snow and Landscape Research, Birmensdorf, 2nd revised
and extended edition, 1-129.
63