Wykorzystanie tradycji, kultury ludowej w pracy wychowawczo

Wykorzystanie tradycji, kultury ludowej w pracy wychowawczodydaktycznej z dzieckiem w wieku przedszkolnym
Tradycje, zwyczaje i sztuka ludowa są częścią historii i kultury narodowej. Dziecko
etapowo poznając obyczaje i tradycje, poczynając od własnej rodziny, poprzez region, aż do
początków wiedzy historycznej o Polsce kształtuje swoją tożsamość lokalną i narodową.
Zapoznawanie się dzieci z własnym dziedzictwem kulturowym powinno odbywać się
od wczesnego dzieciństwa, na każdym etapie edukacji poprzez formy dostosowane do wieku,
rozwoju psychofizycznego i intelektualnego we współpracy ze środowiskiem lokalnym. Aby
dzieci mogły przywiązać się do swojej „Małej Ojczyzny", muszą ją dobrze poznać i poczuć
jakie bogactwo tkwi w historii, tradycji i kulturze. Należy wzbogacać przeżycia dzieci,
a jednocześnie umożliwiać poznanie ziemi rodzinnej. Nie można zapomnieć o budzeniu się
ciekawości i życzliwości wobec najbliższego otoczenia oraz świata, który otacza nasz kraj.
Realizacji treści regionalnych sprzyja zintegrowany charakter tej edukacji oraz
związek z wychowaniem rodzinnym i środowiskiem, z którym dzieci są bardzo mocno
związane. W wieku przedszkolnym tworzy się poczucie przynależności narodowej związanej
z językiem i kulturą. Wrażliwość małych dzieci sprawia, że absorbują one obrazy, kształty,
barwy, zapachy i dźwięki w sposób niebywale intensywny. Doznania emocjonalne utrwalone
w dzieciństwie a przywołane w pamięci, po latach spowodują, że dzieci odkryją uroki miejsc
urodzenia, do których się tęskni i wraca.
Osiągnięciu celów wychowawczo - dydaktycznych sprzyja werbalne i niewerbalne
wyrażanie przeżyć w formie zabaw i różnego rodzaju zajęć, w związku ze znajomym
dzieciom środowiskiem życia. Aby zrealizować zamierzone cele, należy zapewnić dzieciom
jak najczęstszy kontakt z dziedzictwem kulturowym. Częste wycieczki i spacery poza teren
przedszkola umożliwią osiąganie zaplanowanych celów.
Zdaniem K. Stecha (1985) regionalizacja to „odwołanie się w różnych dziedzinach
działalności do regionalnej specyfiki w zakresie treści form, tradycji i zwyczajów”, a w pracy
przedszkola, szkoły i nauczyciela oznacza nasycenie procesu nauczania i wychowania
treściami regionalnymi.
Edukacja regionalna to proces, którego podmiotami są nauczyciele, dzieci, rodzice
oraz wszyscy, którzy dbają o rozwój własnej osobowości i rozwój kultury we wspólnocie
regionalnej. Jest to również nabywanie kompetencji językowej w danej grupie. Edukacja
regionalna to zapoznanie dzieci z historią regionu, życiem kulturalnym w najbliższym
środowisku.
Głównym zadaniem edukacji regionalnej jest przybliżenie dzieciom wiedzy o regionie, w
którym żyją. Powinniśmy najpierw umożliwić dziecku poznanie i zrozumienie jego „ małej
ojczyzny”, najbliższych mu okolic, aby potem mogło ono poznać dużą ojczyznę i świat.
„ Mała ojczyzna” to najbliższe otoczenie w którym żyjemy, to rodzina, przedszkole, miasto,
wieś. Ojczyzna przedszkolaka jest blisko, na wyciągniecie ręki. Małe, lokalne ojczyzny uczą
jak żyć i pracować nie tylko dla swego regionu, ale dla całego kraju.
Ważnym czynnikiem przybliżenia dzieciom regionalnych zwyczajów i obrzędów jest
wprowadzenie w świat folkloru.
Folklor to anonimowa twórczość artystyczna, niesiona słowem żywym,
przekazywanym z pamięci, łączącym nadawcę z odbiorcą twarzą w twarz.
Folklor dla dzieci to ogrom tekstów, rymowanek, opowiadań umoralniających
przekazywanych im świadomie przez dorosłych.
„Poprzez bogactwo form sztuki ludowej dziecko przyswaja sobie takie wartości, które
wpływająca kształtowanie się potrzeb i poglądów estetycznych. Humanistyczne treści sztuki
ludowej, regionalnej ukazują świat człowieka, jego Ojczyznę, zacieśniają łączność z własnym
narodem i kulturą” (Bulera M., Żuchelkowska K. 1996).
Celem edukacji regionalnej jest:


Kształtowanie szacunku do dziedzictwa kulturowego, systemu wartości, języka, do
tradycji i obyczajów.
Wpajanie dziecku kultury jego regionalnego środowiska.
Do ważnych zadań edukacji regionalnej w pracy wychowawczo- dydaktycznej zaliczamy:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Dostarczenie podstawowej wiedzy o regionie
Rozwinięcie zainteresowań dzieci problematyką regionalną
Kształtowanie wrażliwości i poczucia odpowiedzialności za sprawy własnego
środowiska, uczuć miłości i przywiązania do stron ojczystych
Kształtowanie więzi emocjonalnej z „małymi ojczyznami”
Rozbudzenie zainteresowania sztuką ludową
Budzenie przywiązania do elementów folkloru
Zapoznanie dzieci ze sztuką regionalną – legendy, opowiadania
Udostępnienie dzieciom wytworów sztuki ludowej
Przybliżenie dzieciom kultury ludowej podczas poznawania tańców regionalnych
Organizowanie wycieczek, wzmacnianie więzi emocjonalnej ze środowiskiem
lokalnym
W edukacji regionalnej dzieci w wieku przedszkolnym można wykorzystać różne
zagadnienia. Oto kilka przykładów:
•
•
•
•
•
•
Dawni i obecni mieszkańcy związani z dziejami miasta i okolic.
Wybitni ludzie regionu.
Tradycje własnych rodzin a tradycja ludowa.
Obrzędy ludowe związane ze świętami.
Miejsca kultowe w okolicy.
Osobliwości języka.
Można realizować je na wiele sposobów, do wartych zainteresowania dzieci należą:
•
•
•
•
•
•
•
•
badanie śladów przeszłości własnego regionu,
poznawanie legendy własnego miasta,
poznawanie tradycji związanych z uroczystościami świąt religijnych
i rodzinnych,
poznawanie pieśni, przyśpiewek, wierzeń, wróżb,
spotykania się
z ciekawymi ludźmi- poetami, malarzami, działaczami
społecznymi, twórcami ludowymi itp.
zwiedzanie wystaw malarskich rodzimych artystów,
udział w konkursach dotyczących regionu,
kolekcjonowanie pamiątek przodków,
W pracy z dzieckiem w wieku przedszkolnym stosuje się metody oparte na
praktycznym działaniu (metody czynne - praktyczne), metody oparte na obserwacji (metody
oglądowe: poglądowe), metody oparte na słowie (metody słowne).
Do metod czynnych (praktycznych) zalicza się, metodę samodzielnych doświadczeń,
metodę kierowania własną działalnością dziecka, metodę zadań stawianych dziecku oraz
metodę ćwiczeń.
Do metod oglądowych zalicza się obserwację i pokaz, przykład osobisty nauczyciela
oraz udostępnianie sztuki.
Do metod słownych zalicza się rozmowy, opowiadania i zagadki, objaśnienia i
instrukcje, sposoby społecznego porozumiewania się oraz metody żywego słowa.
W organizacji sytuacji edukacyjnych bardzo dużą rolę odgrywają:
•
•
•
metody problemowe – poznanie rzeczywistości poprzez wykrycie problemu,
poszukanie sposobów jego rozwiązania oraz ekspresję aktywności.
metody aktywizujące – kształtowanie postawy twórczej, integracja i
komunikacja budowanie poczucia własnej wartości.
metody odtwórcze zabawowo – naśladowcze, zadaniowe, sytuacyjne
gry dydaktyczne.
Formy pracy z dzieckiem poprzez, które nauczyciel realizuje wychowanie regionalne:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
wycieczki i spacery,
uroczystości środowiskowe,
spotkania z artystami,
uczestnictwo w festiwalach Zespołów Regionalnych i Teatralnych
zapoznanie z wyglądem strojów ludowych
kultywowanie tradycji i obrzędów ludowych,
spotkania z przedstawicielami dawnych zawodów (kowal, garncarz, szewc),
programy słowno – muzyczne,
wykorzystanie twórczości poetów i pisarzy w zajęciach,
•
gromadzenie materiałów źródłowych i literatury związanej z historią
i tradycją,
urządzanie kącików regionalnych,
wystawy prac dzieci o tematyce ludowej.
•
•
Opracowały:
Beata Gancarz
Katarzyna Tabiś
Bibliografia
1. Bulera M., Żuchelkowska K. „Ukochany kraj, umiłowany kraj” Bydgoszcz 1996
2. Dylak S., Wprowadzenie do konstruowania szkolnych programów
nauczania.
Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa 2000.
3. Klim – Klimaszewska A., Pedagogika przedszkolna. Polski Instytut Wydawniczy,
Warszawa 2005.
4. Korcz Wł. „O nauczaniu historii regionalnej”, Zielona Góra 1993
5. Sawicka A. „Z problematyki wychowania patriotycznego w przedszkolu”, WSiP
Warszawa 1980
6. Stachura K. „Regionalizm w teorii i praktyce nauczania”, Zielona Góra 1992
7. Stech
K. „Rola szkoły i nauczyciela w integracji społeczeństwa Ziemi Lubuskiej”
Zielona Góra 1985
8. Tokarska E., Kopała J., Zanim będę uczniem, Program wychowania przedszkolnego.
Wydawnictwo Edukacja Polska Sp. z o.o., Warszawa 2009.