Początki paƒstwa polskiego

Poczàtki paƒstwa polskiego
2 x 45 min
Scenariusz z zastosowaniem metody drzewka decyzyjnego
• praca z mapà,
• praca z tekstem êródłowym,
• metoda aktywizujàca – drzewko decyzyjne.
Cele lekcji:
Uczeƒ:
• poprawnie posługuje si´ terminami: chrystianizacja,
ksià˝´, danina, trybut, biskupstwo, kronika, dru˝yna
ksià˝´ca, gród,
• omawia znaczenie dokumentu Dagome iudex dla paƒstwa polskiego,
• okreÊla czas wydarzeƒ zwiàzanych z poczàtkami paƒstwa polskiego: 966 r. – chrzest Mieszka I, 972 r. –
bitwa pod Cedynià,
• przedstawia dokonania Mieszka I, Dobrawy, Jordana,
Hodona,
• opisuje proces kształtowania si´ paƒstwa polskiego,
• wyjaÊnia, dlaczego to Polanie, a nie WiÊlanie zjednoczyli plemiona polskie,
• wymienia nazwy plemion polskich i ich siedzib,
• podaje przyczyny chrztu,
• rozumie znaczenie chrztu dla sytuacji wewn´trznej
i zewn´trznej Polski,
• omawia sposób organizacji paƒstwa polskiego,
• charakteryzuje grupy społeczne w paƒstwie pierwszych
Piastów,
• lokalizuje na mapie terytoria zajmowane przez plemiona polskie oraz obszar paƒstwa polskiego za Mieszka I,
• analizuje tekst êródłowy „Dru˝yna Mieszka I”,
• wymienia nazwy paƒstw sàsiadujàcych z ziemiami polskimi w X w.,
• opisuje na podstawie infografiki uzbrojenie wojownika
z dru˝yny Mieszka I.
Formy pracy:
indywidualna, grupowa, zbiorowa.
Ârodki dydaktyczne:
• podr´cznik „Âladami przeszłoÊci 1” (s. 196–200),
• karta pracy „Chrzest Polski”.
Przebieg lekcji:
Faza wprowadzajàca
1. CzynnoÊci organizacyjne: sprawdzenie obecnoÊci, podanie tematu lekcji.
2. Uczniowie realizujà çwiczenia 1. i 2. „Zanim poznasz
nowy temat” ze s. 196 podr´cznika a . Przy podawaniu
okolicznoÊci powstania pierwszych paƒstw słowiaƒskich
mogà skorzystaç z mapy „Słowiaƒszczyna” ze s. 180.
Faza realizacyjna
1. Na podstawie mapy „Ziemie polskie w X w.” ze s. 196
b uczniowie wykonujà polecenie 1. z çwiczeƒ „Praca
z mapà” c . Wskazujà obszary zamieszkane przez plemiona polskie oraz okreÊlajà poło˝enie paƒstw WiÊlan
i Polan. Nast´pnie nauczyciel charakteryzuje obydwa
paƒstwa, a ochotnicy porównujà ich rozwój terytorialny. Wnioski zapisywane sà na tablicy w formie tabeli.
2. Osoba ch´tna czyta głoÊno pierwszy akapit tekstu
„Narodziny paƒstwa Piastów” ze s. 198 podr´cznika
d . Z pomocà nauczyciela uczniowie opisujà, jak nast´pował rozwój paƒstwa Polan na poczàtku panowania
Mieszka I i w okresie wczeÊniejszym. Najwa˝niejsze
informacje zapisujà w zeszytach.
Metody:
• elementy wykładu,
• praca z tekstem podr´cznika,
• praca z materiałem ikonograficznym,
• praca z infografikà,
„Âladami przeszłoÊci 1”
j
e
d
a
h
ł
b
c
i
k
Podr´cznik do historii, s. 196–197
Podr´cznik do historii, s. 198–199
1
3. Wybrana osoba odczytuje z mapy znajdujàcej si´ na
s. 196 b , jakie ziemie wchodziły w skład paƒstwa
Mieszka I. Nauczyciel zwraca uwag´, ˝e najwa˝niejszymi grodami paƒstwa Piastów były: Giecz, Poznaƒ
i Gniezno. Ostatnie z nich uznaje si´ za pierwszà stolic´ paƒstwa polskiego.
4. Nauczyciel dzieli klas´ na trzy grupy. Ka˝da z nich
otrzymuje kart´ pracy. Uczniowie samodzielnie czytajà tekst „Chrzest Polski” (podr´cznik, s. 199 e ).
Nast´pnie poszczególne zespoły uzupełniajà schemat
drzewka decyzyjnego z karty pracy. W ten sposób
odpowiadajà na pytanie: „Czy Mieszko I powinien
przyjàç chrzest?”. Podczas wykonywania çwiczenia
omawiajà nast´pujàce kwestie:
• Jakie przyczyny skłoniły Mieszka I do przyj´cia
chrztu? (punkt 3 schematu),
• Co władca chciał dzi´ki temu osiàgnàç? (punkt 3
schematu),
• Jakie istniały inne mo˝liwe rozwiàzania tej kwestii?
(punkt 2a, b i c schematu),
• Jakie były pozytywne i negatywne skutki decyzji
ksi´cia? (punkty 4a oraz 5a schematu),
• Jakie byłyby pozytywne i negatywne skutki pozostałych rozwiàzaƒ? (punkty 4b i c oraz 5b i c).
5. Przedstawiciele poszczególnych dru˝yn prezentujà
efekty pracy na forum klasy (przykładowy schemat
uzupełnionego drzewka decyzyjnego zamieszczono
w Materiałach dla nauczyciela). Nauczyciel podsumowuje wypowiedzi uczniów. Najwa˝niejsze wnioski zapisywane sà na tablicy.
6. Nauczyciel omawia sposób funkcjonowanie paƒstwa
Mieszka I. Wprowadza termin danina, po czym wyjaÊnia
militarne podstawy władzy ksià˝´cej.
7. Korzystajàc z ilustracji i tekstu „Społeczeƒstwo w czasach Mieszka I” ze s. 200 podr´cznika f , uczniowie
charakteryzujà organizacj´ społeczeƒstwa w paƒstwie
Piastów pod koniec X w. W ten sposób wykonujà polecenie zamieszczone pod tekstem g .
8. Na polecenie nauczyciela uczniowie samodzielnie zapoznajà si´ z tekstem êródłowym „Dru˝yna Mieszka I”
(podr´cznik, s. 198 h ). Nast´pnie wykonujà polecenia 1. i 2. z çwiczeƒ „Praca z tekstem êródłowym” ze
s. 198 i .
9. Na podstawie infografiki znajdujàcej si´ na s. 197
podr´cznika j ochotnicy opisujà uzbrojenie wojownika dru˝yny Mieszka (polecenia 1. i 2. z çwiczeƒ
„Praca z infografikà” k ).
10. Nauczyciel omawia treÊç i znaczenie dokumentu
Dagome iudex. WyjaÊnia równie˝, co oznacza jego
nazwa. Na polecenie nauczyciela wskazana osoba
odczytuje głoÊno tekst „Dagome iudex” ze s. 200 l .
Uczniowie, korzystajàc z mapy „Ziemie polskie
w X w.” ze s. 196 podr´cznika b , wymieniajà nazwy
paƒstw i ludów sàsiadujàcych z paƒstwem Polan.
Z pomocà nauczyciela ustalajà, które z nich u schyłku panowania Mieszka I były chrzeÊcijaƒskie, a które
pozostały pogaƒskie.
Faza podsumowujàca
1. Nauczyciel poleca zapoznaç si´ z biogramem Mieszka I
(„Postaç historyczna”, s. 199 podr´cznika ł ). Nast´pnie
uczniowie wspólnie wybierajà dwa najwi´ksze –
według nich – dokonania polskiego władcy. Uzasadniajà
swoje decyzje odpowiednimi argumentami.
2. W celu podsumowania lekcji ochotnicy opisujà, jak
zmieniło si´ paƒstwo piastowskie pod rzàdami
Mieszka I. Najwa˝niejsze informacje zamieszczane sà
w zeszycie.
3. Zadanie domowe:
Wykonaj çwiczenie 3. ze s. 200 podr´cznika m .
Zadanie domowe dla ch´tnych:
Na podstawie tekstu Karola Gintera „Mieszko i jego
dru˝yna”, zamieszczonego na stronie internetowej
http://link.nowaera.pl/his071, oraz informacji zawartych w podr´czniku opisz, w jaki sposób zorganizowana była dru˝yna ksià˝´ca.
Materia∏y dla nauczyciela
Opis metody drzewka decyzyjnego
Drzewko decyzyjne jest graficznym przedstawieniem
procesu podejmowania decyzji. Metoda ta wymaga
dokładnego sprecyzowania problemu, który uczniowie
analizujà, aby znaleêç dla niego mo˝liwe rozwiàzania. Sà
one uzale˝nione od przyj´tych wartoÊci i celów. Drzewko
decyzyjne uczy logicznego myÊlenia – przewidywania
pozytywnych i negatywnych skutków podejmowanych
decyzji. Kształci równie˝ umiej´tnoÊç pracy w zespole,
a tak˝e wypowiadania si´ na podany temat. Tworzenie
schematu zaczyna si´ od korzenia (punkt 1), w który
nale˝y wpisaç kwesti´ do rozstrzygni´cia. Nast´pnie na
szczycie (punkt 3) umieszcza si´ cele i wartoÊci. Po uzupełnieniu tej cz´Êci schematu wypełnia si´ pieƒ, podajàc
mo˝liwe rozwiàzania problemu (punkt 2a, b i c),
a nast´pnie konsekwencje ka˝dego z nich (punkty 4a,
b i c oraz 5a, b i c). Gał´zi konsekwencji powinno byç tyle,
ile jest rozwiàzaƒ.
„Âladami przeszłoÊci 1”
l
f
g
m
Podr´cznik do historii, s. 200–201
2
Materia∏y dla nauczyciela
Przykładowy schemat drzewka decyzyjnego
3. Cele i wartoÊci
– wzrost znaczenia paƒstwa
– wprowadzenie administracji
– rozwój kultury
4. Pozytywne skutki rozwiàzaƒ
5. Negatywne skutki rozwiàzaƒ
dla rozwiàzania a)
– rozwój pisma, kultury
dla rozwiàzania a)
– niezadowolenie ludnoÊci
dla rozwiàzania b)
– samodzielnoÊç paƒstwa
dla rozwiàzania b)
– pogaƒstwo pretekstem dla innych paƒstw
do najazdu w celu chrystianizacji
dla rozwiàzania c)
– uzyskanie silnego sojusznika
2. Mo˝liwe rozwiàzania
a) przyj´cie chrztu z Czech
b) nieprzyjmowanie chrztu
c) przyj´cie chrztu z Niemiec
dla rozwiàzania c)
– utrata niezale˝noÊci
– KoÊciół zale˝ny od arcybiskupów niemieckich
– niezadowolenie ludnoÊci
1. Problem
Czy Mieszko I powinien przyjàç chrzest?
✂
Karta pracy
Chrzest Polski
.................
Grupa
Uzupełnijcie schemat drzewka decyzyjnego dotyczàcego przyj´cia
chrztu przez Mieszka I.
.........................
................
Data
Klasa
3. Cele i wartoÊci
4. Pozytywne skutki rozwiàzaƒ
5. Negatywne skutki rozwiàzaƒ
dla rozwiàzania a)
dla rozwiàzania a)
dla rozwiàzania b)
dla rozwiàzania b)
dla rozwiàzania c)
dla rozwiàzania c)
2. Mo˝liwe rozwiàzania
a)
b)
c)
1. Problem
Czy Mieszko I powinien przyjàç chrzest?
3
Dodatkowe çwiczenia zintegrowane z podr´cznikiem
„Âladami przeszłoÊci 1”
✂
Temat: „Poczàtki Êredniowiecza”
1
Napisz, kim była ka˝da z wymienionych osób. (0–4 p.)
Sylwester II – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Leif Eriksson – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Grzegorz VII – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Robert Guiscard – . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2
WyjaÊnij znaczenie powiedzenia „pójÊç do Canossy”. (0–1 p.)
..................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
3
Przedstaw podział monarchii Karolingów po Êmierci Karola Wielkiego. (0–6 p.)
Traktat w Verdun w 843 r.
PA¡STWO FRANKÓW
cz´Êç
...............................
władca
...............................
4
cz´Êç
...............................
władca
...............................
cz´Êç
...............................
władca
...............................
Na podstawie mapy podaj nazwy terytoriów, które w VII i VIII w. opanowali Arabowie. (0–5 p.)
...........................................................
...........................................................
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
...........................................................
...........................................................
...........................................................
...........................................................
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
...........................................................
...........................................................
...........................................................
...........................................................
4