Majątek, jako przedMiot opodatkowania w

instytut studiów podatkowych
Uwaga:
W każdy poniedziałek ukazuje się „Serwis Doradztwa Podatkowego”, będący
elektronicznym dodatkiem do miesięcznika „Biuletyn ISP-Doradztwo Podatkowe”
wydawanego od ponad 13 lat przez Instytut. „Serwis Doradztwa Podatkowego” dostępny jest bezpłatnie dla wszystkich Osób oraz Instytucji zainteresowanych profesjonalną wiedzą podatkową, a zwłaszcza księgowych, biur rachunkowych, płatników
podatków, doradców podatkowych i biegłych rewidentów. W każdy poniedziałek od
godz. 10:00 jesteśmy dostępni na stronie: www.isp-modzelewski.pl.
Majątek, jako przedmiot opodatkowania
w orzecznictwie Trybunału
Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego
i sądów administracyjnych
Opracowali: Piotr Adamiak, Konrad Bednarowski
1. Majątek, jako przedmiot
opodatkowania w podatku
od nieruchomości
Teza:
Art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 12 stycznia
1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych
(Dz.U. Nr 9, poz. 31, zm. Dz.U. z 1991 r.
Nr 101, poz. 444, z 1992 r. Nr 21, poz.
86 oraz z 1994 r. Nr 123, poz. 600) nie
daje podstaw do wyboru podatnika
przez organ podatkowy przy wymiarze
podatku od nieruchomości, a w sytuacji
gdy samoistny posiadacz nie jest właścicielem nieruchomości albo obiektu
budowlanego nie złączonego trwale z
gruntem, określony w tym przepisie
obowiązek podatkowy ciąży na samoistnym posiadaczu.
Z uzasadnienia:
Podatek ten zaliczany jest do grupy
podatków majątkowych. Normatywny
sposób ujęcia przedmiotu podatku od
nieruchomości pozwala zakwalifikować go do grupy podatków od posia-
dania majątku (por. H. Litwińczuk,
Podatki majątkowe (w:) System instytucji prawno-finansowych PRL, t. III,
Ossolineum 1985, s. 336). Charakter
i zadania podatków od posiadania
majątku są zróżnicowane w zależności
od sposobu wykorzystywania majątku.
Posiadacze majątku podlegającego
opodatkowaniu podatkami majątkowymi, uzyskują bowiem szczególnego
rodzaju dochody, a mianowicie dochody w naturze polegające na zaspokajaniu potrzeb bytowych, socjalnych czy
gospodarczych na wyższym poziomie
niż osoby nie posiadające majątku.
Tym – wyodrębnionym w doktrynie –
cechom podatków obciążających posiadanie majątku w pełni odpowiada
podatek od nieruchomości, w którym
ciężar podatku został zróżnicowany w
zależności od charakteru majątku. Cecha ta ujawnia się najwyraźniej w
konstrukcji stawek podatkowych. Art.
5 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych przewiduje bowiem, że w wy-
Materia³y szkoleniowe – 2010
padku wykorzystywania majątku do
prowadzenia działalności gospodarczej stawki podatku są wyższe aniżeli w wypadkach wykorzystywania
tegoż majątku do innych celów.
(uchwała Trybunału Konstytucyjnego z
dnia 6 września 1995 r., sygn. akt W.
20/94)
Teza:
Decydujące znaczenie dla bytu
obowiązku podatkowego w podatku
od nieruchomości ma fakt istnienia po
stronie oznaczonego podmiotu jednego z tytułów prawnych do nieruchomości, wskazanych w art. 2 ust. 1
ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o
podatkach i opłatach lokalnych (Dz.U.
1991 r. Nr 9 poz. 31 ze zm.), w tych
ramach między innymi fakt samoistnego posiadania nieruchomości.
(wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego – Ośrodek Zamiejscowy w
Katowicach z dnia 25 stycznia 2000 r.,
sygn. akt I SA/Ka 574/98)
10
instytut studiów podatkowych
Teza:
Podatkiem od nieruchomości mogą
być solidarnie obciążeni wszyscy jej
współposiadacze (art. 2 ust. 4 ustawy
z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach
i opłatach lokalnych, Dz.U. 1991 r. Nr
9 poz. 31 ze zm.) także wówczas, gdy
posiadanie każdego z nich wynika z
innego tytułu prawnego.
Z uzasadnienia:
Podatek od nieruchomości zalicza
się do kategorii podatków majątkowych, gdyż przedmiotem opodatkowania jest majątek. Przedmiotem
opodatkowania w podatkach majątkowych jest posiadanie majątku bądź też
nabycie lub zbycie praw majątkowych. Ustawowa konstrukcja podatku
od nieruchomości wskazuje, że należy
on do grupy podatków od posiadania
majątku. Charakter i zadania tej kategorii podatków są zróżnicowane w
zależności od sposobu wykorzystywania majątku. Posiadacze majątku
uzyskują dochody w naturze polegające na zaspokajaniu potrzeb bytowych, socjalnych czy ekonomicznych
na wyższym poziomie niż osoby nieposiadające takiego majątku. Właściwości te ma również podatek od nieruchomości. Obciążenie tym podatkiem zależy od rodzaju i sposobu
wykorzystywania majątku. Zgodnie
z art. 5 ustawy z dnia 12 stycznia
1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych wykorzystywanie majątku do
prowadzenia działalności gospodarczej powoduje stosowanie wyższych
stawek podatku niż wykorzystywanie
tego majątku do innych celów. Powyższe uwagi prowadzą do wniosku, że
podatnikiem podatku od nieruchomości jest osoba, która faktycznie włada
majątkiem (…)
Odrębną kwestią jest sposób rozstrzygnięcia o obowiązku podatkowym w podatku od nieruchomości w
przypadku współposiadania. Skoro
obowiązek podatkowy ciąży solidarnie na wszystkich współwłaścicielach
nieruchomości, to decyzję ustalającą
wysokość podatku od nieruchomości
należy wydać obejmując nią wszystkich współwłaścicieli (por. wyrok
NSA w Krakowie z dnia 18 maja
2001 r. I SA/Kr 1487/2000 1487/2000
Przegląd Orzecznictwa Podatkowego
2002/3 poz. 101). Tak długo, jak długo istnieje współwłasność nieruchomości, obowiązek podatkowy od
nieruchomości ciąży solidarnie na jej
współwłaścicielach, a zatem adresatami decyzji są wszyscy współwłaściciele, bez względu na to, czy i w jaki
sposób wywiązują się z ciążących na
nich zobowiązań podatkowych. (…)
Ponadto, co wyraźnie wynika z art. 2
ust. 6 ustawy o podatkach i opłatach
lokalnych, nieruchomość znajdująca
się we współposiadaniu dwóch lub
więcej podmiotów stanowi odrębny
przedmiot opodatkowania.
(wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy,
Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych z dnia 13 lutego 2003 r.,
sygn. akt III RN 22/2002)
Teza:
Grunt pod budynkami nie podlega
wyłączeniu z podstawy opodatkowania podatkiem od nieruchomości,
bowiem ustawa z dnia 12 stycznia
1991 r. nie przewiduje takiego wyłączenia, a opodatkowanie nie jest uzależnione od tego, czy właściciel (posiadacz) ma możliwość korzystania
(uzyskiwania przychodów) z gruntu.
Z uzasadnienia:
Z treści przepisów ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, a w szczególności z art. 3 ust. 1 i art. 4 ust. 1
wynika, że opodatkowaniu podatkiem
od nieruchomości podlegają odrębnie
m.in. budynki lub ich części oraz
grunty nie objęte przepisami o podatku rolnym. Pogląd wyrażony w skardze, jakoby grunt znajdujący się pod
budynkami nie podlegał opodatkowaniu, nie znajduje więc żadnego uzasadnienia prawnego. (...)
(wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 23 stycznia 1992 r. III SA
1562/91)
Teza:
Organy ustalające wysokość zobowiązań podatkowych nie są uprawnione do dokonywania zmian w ewiden-
Materia³y szkoleniowe – 2010
cji gruntów i wypowiadania się w
przedmiocie prawa własności danej
nieruchomości jak również co do jej
powierzchni, rodzaju czy klasy użytków rolnych. Kwestionowanie danych
dotyczących prawa własności, powierzchni bądź klasy gruntów, może
odbywać się tylko i wyłącznie w odrębnym postępowaniu i dopóki to nie
nastąpi, dopóty nie można skutecznie
zarzucać organom podatkowym błędnych ustaleń, co do prawa własności,
powierzchni gruntu czy też jego klasy.
Z uzasadnienia:
Organy ustalające wysokość zobowiązań podatkowych nie są uprawnione do dokonywania zmian w ewidencji gruntów i wypowiadania się w
przedmiocie prawa własności danej
nieruchomości jak również co do jej
powierzchni, rodzaju czy klasy użytków rolnych (por. wyrok Naczelnego
Sądu Administracyjnego z dnia 23
grudnia 1993 r. III SA 747/93 oraz z
dnia 14 marca 2000 r. I SA/Ka
1562/98). Kwestionowanie danych
dotyczących prawa własności, powierzchni bądź klasy gruntów, może
odbywać się tylko i wyłącznie w odrębnym postępowaniu i dopóki to nie
nastąpi, dopóty nie można skutecznie
zarzucać organom podatkowym błędnych ustaleń, co do prawa własności,
powierzchni gruntu czy też jego klasy.
(wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 26
listopada 2008 r., sygn. akt I SA/Gl
782/2008)
Teza:
Ustanowienie odrębnej własności
lokalu w budynku mieszkalnym wielorodzinnym z przeznaczonymi w nim
lokalami mieszkalnymi na wynajem,
wybudowanego w 1998 r. ze wspólnych wydatków współwłaścicieli, nie
pozostaje w sprzeczności z warunkami
ulgi podatkowej określonej w art. 26
ust. 1 pkt 8 ustawy z dnia 26 lipca
1991 r. o podatku dochodowym od
osób fizycznych (Tekst jednolity:
Dz.U. 1993 r. Nr 90 poz. 416 ze zm.).
11
instytut studiów podatkowych
Z uzasadnienia:
Z różnorakich aspektów błędu
NSA należy podkreślić nieuzasadnione traktowanie przedmiotu odrębnej
własności lokalu mieszkalnego, jako
rzeczy całkowicie odrębnej (niezależnej) od budynku, w którym ten lokal
się znajduje. Tymczasem jest oczywiste, że lokal mieszkalny jest fizyczną
częścią określonego budynku i że w
związku z tym nie mógłby powstać w
jakiejś izolacji od „wydatków poniesionych w roku podatkowym na budowę własnego lub stanowiącego współwłasność budynku mieszkalnego
wielorodzinnego” (z art. 26 ust. 1 pkt
8), tak jak to miało miejsce w rozpatrywanym wypadku. Istotna jest tu –
podkreślona przez Rzecznika Praw
Obywatelskich – określona więź
prawna własności lokalu mieszkalnego z prawami do gruntu i do budynku,
w którym lokal taki się znajduje (por.
art. 46 § 1 i art. 195 kc), a zwłaszcza
to, że w samej istocie konstrukcji
prawnej odrębnej własności lokalu
mieszkalnego zawarte jest istnienie
współwłasności nieruchomości wspólnej obejmującej grunt oraz wszelkie
części budynku i inne urządzenia,
które nie służą wyłącznie do użytku
właścicieli lokali (por. art. 3 ust. 1, ust.
2 i ust. 3 ustawy z dnia 24 czerwca
1994 r. o własności lokali, Dz.U.
1994 r. Nr 85 poz. 388 ze zm.).
Sąd Najwyższy nie podziela wynikającej z wyroku NSA sugestii, jakoby wyodrębnienie własności lokalu
mieszkalnego było nieodpowiednie do
istoty przedmiotowej ulgi podatkowej.
(wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy,
Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych z dnia 12 grudnia 2003 r.
III RN 145/2002)
2. Majątek, jako przedmiot
opodatkowania w podatku
rolnym
Teza:
Skoro w art. 1 ust. 2 ustawy z dnia
15 listopada 1984 r. o podatku rolnym
mowa jest o gruntach stanowiących
własność danej osoby, należy przez to
rozumieć także grunty stanowiące jej
współwłasność.
Z uzasadnienia:
Należy zaznaczyć, że współwłasność nie jest instytucją samodzielną
lecz odmianą własności, o czym stanowi art. 195 Kodeksu cywilnego co
oznacza, że wszędzie tam gdzie jest
mowa o własności, należy przez to
rozumieć również współwłasność,
chyba że co innego wynika z przepisów prawa. Jeśli zatem w art. 1 ust. 2
ustawy o podatku rolnym, jest mowa
o gruntach stanowiących własność
danej osoby należy przez to rozumieć
także grunty stanowiące jej współwłasność.
Skoro zaś działka, której sprawa
dotyczy, w granicach udziału skarżącego w jej współwłasności, wchodzi
w skład gospodarstwa rolnego (w rozumieniu cyt. art. 1 ust. 2) skarżącego
– podlega opodatkowaniu podatkiem
rolnym. Podatek od nieruchomości
wchodzić może w rachubę jedynie
wówczas, gdy ustalenia faktyczne
potwierdzą, że grunty stanowiące
własność i współwłasność skarżącego
mają łącznie powierzchnię mniejszą
niż wymagana do celów podatku rolnego
(wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego – Ośrodek Zamiejscowy w
Krakowie z dnia 29 czerwca 2001 r.,
sygn. akt I SA/Kr 2090/99)
Teza:
Ustawowa definicja gospodarstwa
rolnego dla celów podatkowych (art.
1 ust. 2 ustawy z dnia 15 listopada
1984 r. o podatku rolnym – Dz.U.
1984 r. Nr 52 poz. 268 ze zm.) wyklucza możliwość rozważań, czy nieruchomość może być uznana za gospodarstwo rolne w rozumieniu art. 55[3]
kc.
(wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 maja 1994 r., sygn.
akt III SA 1438/93)
Teza:
Zaprzestanie uprawy gruntów rolnych lub ograniczanie produkcji rol-
Materia³y szkoleniowe – 2010
niczej nie stanowi podstawy do zwolnienia od podatku rolnego lub udzielenia ulgi w tym podatku.
Z uzasadnienia:
Podnoszona przez skarżącego okoliczność zaprzestania prowadzenia
działalności rolniczej, a w szczególności niska dochodowość produkcji
rolnej, trudności w zbycie produktów
rolnych, wysokie koszty produkcji
rolnej wskazują, że skarżący domaga
się zwolnienia od podatku rolnego,
uzależniając obowiązek płacenia tego
podatku od dochodowości produkcji.
Okoliczności te w świetle przepisów
ustawy o podatku rolnym nie stanowią
podstawy do zwolnienia od podatku.
Tak jak to już wyżej wskazano, ustawa
wiąże obowiązek podatkowy w podatku rolnym od gruntów z faktem posiadania gruntów nie zaś z uzyskiwanymi
z tych gruntów dochodami, dlatego
zaprzestanie działalności lub ograniczenie produkcji nie może stanowić
podstawy do zwolnienia z podatku lub
udzielenia ulgi w oparciu o przepisy
art. 12 i 13 ustawy . Przepisy te wyraźnie bowiem wskazują w jakich
przypadkach przysługuje zwolnienie
od podatku rolnego od gruntów lub
ulga w podatku rolnym. Sytuacja,
którą opisał skarżący, nie odpowiada
żadnemu z tych przypadków. Odrębną
natomiast sprawą jest możliwość wystąpienia przez skarżącego z umotywowanym wnioskiem o zastosowanie
ulg przewidzianych ustawą z dnia 19
grudnia 1980 r. o zobowiązaniach
podatkowych (Dz.U. 1980 r. Nr 27
poz. 111 z późn. zm.), tj. umorzenie
zaległości podatkowych, zaniechanie
poboru podatku, rozłożenia na raty lub
odroczenia terminu płatności.
(wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego – Ośrodek Zamiejscowy we
Wrocławiu z dnia 13 lutego 1992 r.,
sygn. akt SA/Wr 1396/91)
Teza:
Przepisy ustawy o podatkach i
opłatach lokalnych nie przewidują,
aby z tytułu prowadzenia na gruntach
rolnych działalności łowieckiej przysługiwało zwolnienie z podatku. Po-
12
instytut studiów podatkowych
nadto wskazać należy, iż podatek
rolny jest podatkiem o charakterze
majątkowym – istotny jest sam fakt
bycia właścicielem lub tylko posiadaczem przedmiotu opodatkowania,
natomiast fakt uzyskiwania z danego
gruntu dochodów bądź brak jakichkolwiek dochodów nie ma znaczenia.
(wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 14
stycznia 2009 r., sygn. akt I SA/Lu
512/2008)
Tezy:
Art. 1 ust. 1, art. 1 ust. 2 , art. 3 ust.
1 i ust. 3 ustawy z dnia 15 listopada
1984 r. o podatku rolnym (Dz.U.
1993 r. Nr 94 poz. 431 ze zm.) tworzą
normę prawną, w myśl której obowiązek podatkowy w podatku rolnym
ciąży na osobach fizycznych i osobach
prawnych będących w dniu 1 stycznia
roku podatkowego właścicielami lub
samoistnymi posiadaczami obszaru
użytków rolnych, lasów i gruntów
leśnych, gruntów pod stawami oraz
gruntów pod zabudowaniami związanymi z prowadzeniem tego gospodarstwa o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha lub o powierzchni
użytków rolnych przekraczającej 1 ha
przeliczeniowy.
Art. 3 ust. 3 rozciąga obowiązek
podatkowy właścicieli i posiadaczy
samoistnych w podatku rolnym na
posiadaczy zależnych, ale tylko wówczas, gdy są oni osobami prawnymi
oraz państwowymi jednostkami organizacyjnymi nie mającymi osobowości prawnej.
Jedność gospodarcza pewnego
areału, która umożliwia osiągnięcie
normy obszarowej z art. 1 ust. 2 nie
zmienia i nie sanuje odmienności tytułów prawnych do posiadania poszczególnych, połączonych części
gruntu.
Połączenie w całość gospodarczą
przez osobę nie wymienioną w art. 3
ust. 3 mimo osiągnięcia normy obszarowej z art. 1 ust. 2 działek użytkowych z tytułu prawa własności i z
tytułu posiadania zależnego – dzierżawy – nie tworzy obowiązku podat-
kowego w rozumieniu art. 3 ust. 1
ustawy o podatku rolnym.
(wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego – Ośrodek Zamiejscowy w Łodzi z
dnia 21 lutego 1996 r. SA/Ł 2994/94)
Teza:
Podstawowym kryterium rozgraniczającym zaliczenie do przedmiotu
opodatkowania podatkiem od nieruchomości, podatkiem rolnym, czy też
podatkiem leśnym było od dnia 1
stycznia 2003 r. właściwe sklasyfikowanie w ewidencji gruntów i budynków. Dopiero kolejnym kryterium
było to, czy zostały zajęte na prowadzenie (wykonywanie) działalności
gospodarczej innej niż działalność
rolnicza lub leśna.
Z uzasadnienia:
Fakt współistnienia trzech podatków o pokrywającym się częściowo
zakresie przedmiotowym wymaga
wprowadzenia reguły, która rozgranicza ten zakres. Z kolei z powołanym
przepisem koresponduje przepis art. 1
ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o
podatku rolnym (Dz.U. 1993 r. Nr 94
poz. 431 ze zm.) określający jako
przedmiot opodatkowania tym podatkiem grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako
użytki rolne lub jako grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach
rolnych, z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności
gospodarczej innej niż rolnicza. Natomiast opodatkowaniu podatkiem
leśnym podlegają grunty leśne sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako lasy – art. 1 ust. 1 i 2
ustawy z dnia 30 października 2002 r.
o podatku leśnym (Dz.U. 2002 r. Nr
200 poz. 1682 ze zm.).
Treść powołanych przepisów nie
pozostawia wątpliwości, iż podstawowym kryterium rozgraniczającym
zaliczenie do przedmiotu opodatkowania podatkiem od nieruchomości,
podatkiem rolnym, czy też podatkiem
leśnym było od dnia 1 stycznia 2003 r.
właściwe sklasyfikowanie w ewidencji
gruntów i budynków. Dopiero kolejnym kryterium było to, czy zostały
Materia³y szkoleniowe – 2010
zajęte na prowadzenie (wykonywanie)
działalności gospodarczej innej niż
działalność rolnicza lub leśna.
(…)Podstawę do ustalenia sklasyfikowania gruntów mogły stanowić wyłącznie dane wynikające z prowadzonych na ich podstawie ewidencji przez
starostów, obowiązanych m.in. do
zapewnienia aktualności tych danych
zgodnie z dostępnymi dokumentami i
materiałem źródłowymi.
(wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 29
stycznia 2004 r., sygn. akt III SA
1850/2003)
3. Majątek, jako przedmiot
opodatkowania w podatku
od spadków i darowizn
Teza:
Art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca
1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz.U. 1997 r. Nr 16 poz. 89 ze
zm.) bezpośrednio nakazuje ustalenie
wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych według cen rynkowych z
dnia powstania obowiązku podatkowego, a zatem odnosi się jedynie do
tzw. aktywów spadku. Nie zawiera
natomiast, podobnie jak ust. 3, analogicznej zasady w stosunku do długów
i ciężarów spadkowych. Długi i ciężary już wykonane potrąca się według
ich faktycznej wartości z dnia poniesienia.
Z uzasadnienia:
(…) podnieść należy, iż ustawa o
podatku od spadków i darowizn nie
określa na własne potrzeby pojęcia
długów i ciężarów niezbędne zatem
jest odniesienie do znaczenia jakie
mają one w przepisach prawa cywilnego. Definicja długów i ciężarów
spadkowych wynika z definicji spadku
zawartej w art. 922 kc. W myśl tego
przepisu do spadku należą prawa i
obowiązki majątkowe spadkodawcy z
wyłączeniem tych, które bądź są ściśle
związane z jego osobą, bądź też przechodzą na określone osoby niezależnie
od tego, czy są one spadkobiercami.
Długiem związanym z nabyciem
spadku są więc obowiązki majątkowe
13
instytut studiów podatkowych
zmarłego wynikające ze stosunków
prawnych pozostających w mocy
mimo jego śmierci, które z tą datą
przeszły na spadkobierców. Można
przyjąć, że takie długi obejmuje ust.
1 art. 7 ustawy o podatku od spadków
i darowizn. Natomiast ust. 3, będący
w znacznej mierze powtórzeniem art.
922 § 3 kc, rozszerza ten zakres i dotyczy obciążeń, które nie wynikają ze
stosunków prawnych istniejących za
życia spadkodawcy, lecz powstają z
mocy przepisów prawa spadkowego i
ponoszonych już przez spadkobiercę.
Odliczenie długów i ciężarów
spadkowych należy do istoty podatku
sprowadzającej się do opodatkowania
przyrostu czystej wartości majątku
podatnika. Wartość ta jest ustalona
według stanu rzeczy i praw w dniu
nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego.
Ustalenie czystej wartości polega więc
na wycenie praw i obowiązków majątkowych spoczywających na spadkobiercach według ich cen rynkowych. Jednakże wycenie tej nie podlegają obowiązki już wyrażone w
pieniądzu, o ile nie podlegają one
waloryzacji. Dotyczy to zwłaszcza
obowiązków już wykonanych, które
zmniejszyły w przeszłości wartość
rzeczy i praw majątkowych a zatem
także podstawę opodatkowania. Skoro podstawą opodatkowania jest przyrost czystej wartości majątku ustalony
w dniu powstania obowiązku podatkowego, to według cen rynkowych w
tej dacie można wycenić tylko długi i
ciężary istniejące. Jednocześnie jeżeli wyrażone są one w pieniądzu, potrąca się je w kwotach nominalnych,
chyba że zgodnie z przepisami prawa
podlegają waloryzacji. W takim tylko
wypadku można je potrącić w wysokości waloryzowanej na dzień powstania obowiązku podatkowego.
Długi i ciężary już wykonane potrąca się według ich faktycznej wartości z dnia poniesienia.
(wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 13 kwietnia 2000 r., sygn.
akt III SA 644/99)
Z uzasadnienia:
Zważywszy, iż przepisy podatkowe
nie zawierają własnej definicji nabycia
spadku, organ odwołał się w tym
względzie do przepisów Kodeksu
cywilnego, w szczególności zaś do
regulacji z art. 922 § 1 k.c. i art. 924925 k.c.
Pod pojęciem spadku przepisy
Kodeksu cywilnego rozumieją ogół
majątkowych praw i obowiązków
zmarłego. W myśl bowiem art. 922 §
1 k.c. prawa i obowiązki majątkowe
zmarłego przechodzą z chwilą jego
śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów niniejszej księgi.
Art. 925 k.c. stanowi, iż spadkobierca
nabywa spadek z chwilą otwarcia
spadku. Stosownie zaś do art. 924 k.c.
spadek otwiera się z chwilą śmierci
spadkodawcy.
Zatem spadkobierca nabywa spadek z chwilą śmierci spadkodawcy
niezależnie od tego, czy dokona jakichś czynności faktycznych lub
prawnych. Oznacza to, że od chwili
śmierci spadkodawcy prawa i obowiązki, których podmiotem był zmarły stają się wyodrębnioną masą majątkową, w której, aż do dokonania
działu spadku spadkobiercy uczestniczą na zasadach współwłasności w
częściach ułamkowych.
(wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26 sierpnia 2009 r., sygn.
akt II FSK 703/08)
Teza:
Podstawę opodatkowania stanowi
wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i
ciężarów ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania
obowiązku podatkowego ( art. 7 ust.
1 ustawy o podatku od spadków i
darowizn).
Z uzasadnienia:
Zgodnie zaś z art. 6 ust. 1 pkt 1 i
ust. 4 obowiązek podatkowy powstaje
przy nabyciu w drodze dziedziczenia
– z chwilą przyjęcia spadku. Jeżeli
nabycie nie zgłoszone do opodatkowania stwierdzono następnie pismem,
Materia³y szkoleniowe – 2010
obowiązek podatkowy powstaje z
chwilą sporządzenia pisma, jeśli pismem takim jest orzeczenie sądu,
obowiązek podatkowy powstaje z
chwilą uprawomocnienia się orzeczenia.
Podstawę opodatkowania stanowi
wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i
ciężarów ustalone wg stanu rzeczy i
praw majątkowych w dniu nabycia i
cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego (art. 7 ust. 1
ustawy).
(…) Organy podatkowe w oparciu
o złożone przez dwóch spadkobierców: skarżącą i jej córkę Urszulę S.
zeznania podatkowe, ustalenia faktyczne oparte na wypisach z Kw, treść
aktów notarialnych – umów sprzedaży, oraz treść wyroku Sądu Rejonowego w r. z dnia 1 czerwca 1992 r. I C.
658/91 ustaliły skład masy spadkowej
po Franciszku K. i ustaleń tych skarżąca nie obaliła żadnymi przekonującymi dowodami.
(wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego – Ośrodek Zamiejscowy w
Lublinie z dnia 7 stycznia 1998 r., sygn.
akt I SA/Lu 1116/96)
Teza:
Wartość prawa najmu lokalu komunalnego, objętego podziałem majątku wspólnego, stanowi różnica
między czynszem wolnym a czynszem
regulowanym z uwzględnieniem – w
konkretnych okolicznościach sprawy
– okresu prawdopodobnego trwania
stosunku najmu.
Z uzasadnienia:
Zważywszy, że istotą tego prawa
(najmu-red.) jest możliwość korzystania z cudzego przedmiotu majątkowego przez czas oznaczony lub nieoznaczony, przy ustalaniu wartości tego
prawa nie można nie uwzględniać
hipotetycznego okresu trwania owej
możliwości korzystania. Trudno byłoby sobie wyobrazić poprawne ustalenie wartości prawa najmu bez uwzględnienia faktu, że najem ten ma trwać w
przyszłości przez czas oznaczony lub
nieoznaczony. Innymi słowy, przyjąć
14
instytut studiów podatkowych
należy, że jednym z niezbędnych
czynników, podlegających uwzględnieniu przy ustalaniu wartości prawa
najmu lokalu mieszkalnego, jest przyszły prawdopodobny czas trwania
stosunku najmu. Nie chodzi tu więc w
istocie o „wartość prawa na przyszłość”, czy też o przyszłą wartość
istniejącego już prawa najmu, ale o
aktualną wartość tego prawa, istniejącą w chwili zamknięcia rozprawy, tyle
że określoną z uwzględnieniem praw-
dopodobnego czasu trwania tego
stosunku prawnego w przyszłości.
(…)Wartość prawa najmu jest określana przez wartość, jaką dla najemcy
przedstawia możliwość korzystania z
przedmiotu najmu, a więc że prawo
najmu lokalu jest warte tyle, ile dla
najemcy warta jest możliwość korzystania z tego lokalu, z uwzględnieniem
ograniczeń wynikających zarówno z
treści samego stosunku najmu, jak i ze
zdarzeń prawnych kreujących ten sto-
Materia³y szkoleniowe – 2010
sunek prawny. Ponieważ prawo najmu
lokalu komunalnego nie jest przeznaczone do obrotu, przy ustalaniu wartości tego prawa nie może być pomocna
jego wartość rynkowa, a konieczne
staje się odwołanie do przeciętnego
czynszu rynkowego, który musiałby
zapłacić zainteresowany korzystaniem
z takiego lokalu mieszkalnego.
(uchwała Sądu Najwyższego – Izba
Cywilna z dnia 24 maja 2002 r. III CZP
28/2002)
15