Biała Tarnowska

W tekście wykorzystano informacje ze strony www.wwfpl.panda.org
Biała Tarnowska
(PLH120090)
Projekt „Przywrócenie drożności korytarza
ekologicznego doliny rzeki Biała Tarnowska”
Natura 2000
w GMINIe Ciężkowice
D
oliny rzeczne były i są nadal najważniejszymi korytarzami ekologicznymi w Polsce. Korzystają z nich zwierzęta lądowe i wodne
oraz rośliny i grzyby. Niestety człowiek stale przekształca naturalny
krajobraz tworząc niemożliwe do pokonania bariery migracyjne. Na
lądzie powstają drogi i inne inwestycje liniowe, a w korytach rzek budowane są stopnie wodne i różnego rodzaju przeszkody poprzeczne, które
zaburzają naturalny cykl życia organizmów wodnych, w tym zwłaszcza
odbywających dalekie wędrówki, takich jak łosoś.
Biała Tarnowska i jej dolina stanowi bardzo ważny korytarz ekologiczny,
spajający ze sobą cenne obszary objęte ochroną w sieci NATURA 2000,
dlatego też Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie, Instytut
Ochrony Przyrody PAN i WWF Polska, prowadzą wspólny projekt na rzecz
udrożnienia przyrodniczego doliny rzeki Biała Tarnowska. Przedsięwzięcie to stanowi jeden z nielicznych w Polsce przykładów kompleksowego
przywrócenia rzece i jej dolinie ciągłości ekologicznej i związanych z tym
funkcji przyrodniczych.
W ramach tego projektu zaplanowano przebudowę czterech stopni
wodnych w dolnym i górnym biegu Białej Tarnowskiej. Jednocześnie
prowadzone będą prace na rzecz przywrócenia możliwości swobodnej
migracji koryta rzeki w miejscach, gdzie tereny nadrzeczne są słabo
zagospodarowane. Oddanie rzece przestrzeni i stworzenie możliwości
wylewania na terenach niezagospodarowanych, poza poprawą stanu
środowiska, zwiększa też bezpieczeństwo powodziowe. Jak pokazują
liczne przykłady ostatnich lat, regulacja koryt rzecznych, obwałowanie
i stabilizacja brzegów rzeki mają negatywne konsekwencje, przyspieszając spływ wód potęgują niszczące działania wezbrań i powodzi, na
terenach niżej położonych. Dlatego tak ważne staje się przywrócenie
rzekom możliwości naturalnego kształtowania ich koryt, tam, gdzie jest
to tylko możliwe.
Nadrzeczne lasy łęgowe to jedne z najcenniejszych i jednocześnie najbardziej zagrożonych siedlisk przyrodniczych Europy. W dolinie Białej Tarnowskiej, podobnie jak w całej Europie zostały one w dużej części zniszczone.
Opisywany projekt przewiduje również działania na rzecz rewitalizacji
i przywrócenia tych siedlisk w dolinie Białej. To działanie jest pomocne nie
tylko dla odtworzenia funkcji korytarza ekologicznego, ale dodatkowo
prowadzi do łagodzenia skutków okresowych wezbrań wody.
Realizowany projekt pomoże też w odtwarzaniu populacji łososia, przywróceniu historycznego zasięgu skójki gruboskorupowej – małża, który
jest naturalnym filtratorem wód i jednocześnie wskaźnikiem czystości
wód. Planowane są również działania na rzecz powstrzymania spadku
liczebności kumaka górskiego, którego istnienie jest związane z postępującą fragmentacją siedlisk tego płaza i zanikiem miejsc jego rozrodu.
Projekt „Przywrócenie drożności korytarza ekologicznego doliny rzeki
Biała Tarnowska” jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Fundusz Rozwoju Regionalnego w ramach Programu
Infrastruktura i Środowisko.
P
owierzchnia ostoi liczy 957,5 ha. Ma wąski, wydłużony kształt, obejmujący rzekę i dolinę Białej Tarnowskiej, począwszy do miejscowości Śnietnica do mostu w Bistuszowej pod Tarnowem. Na górnym
odcinku, do okolic Florynki, meandrująca rzeka płynie swym naturalnym
korytem w zakresie kamieniska o średniej szerokości kilkudziesięciu metrów. Brzegi porastają wierzbowe zarośla złożone z dominujących tam:
wierzby siwej, purpurowej i kruchej. Wzdłuż biegu rzeki poprowadzona
jest szosa, a przy niej rzadka zabudowa wiosek. W sąsiedztwie rzeki
znajdują się łąki i pastwiska, a również mocno rozproszone, niewielkie
fragmenty łęgów. Na kamieńcach dobrze rozwijają się zarośla wierzby
siwej, a także pospolitej tu wrześni, która tworzy zwarte płaty. Uregulowane miejscami odcinki rzeki znajdują się już poniżej Florynki, a w samym Grybowie i Tuchowie rzeka jest obwałowana albo też wpasowana
w żelbetonowe koryto. Tu Białej towarzyszą łąki i pola uprawne, a także
niewielkie powierzchnie łęgów oraz zarośli nadrzecznych.
Na obszarze ostoi znajdziemy cztery typy, dobrze zachowanych siedlisk
cennych w skali całego kontynentu europejskiego i są to:
pionierska roślinność na kamieńcach górskich potoków (pokrywająca
36% powierzchni ostoi),
zarośla wierzby siwej na kamieńcach i żwirowiskach górskich potoków (30%),
zarośla wrześni na kamieńcach i żwirowiskach górskich potoków (5%),
łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (5%).
Podmyte brzegi rzeki Biała na wysokości Zborowic są znakomitą kryjówką dla wydry
2
Ostoja pełni ważną funkcję w zakresie
ochrony ryb, których stwierdzono
tu 16 gatunków z pięciu rodzin, a do
najcenniejszych zaliczyć należy brzankę
i restytuowanego tu łososia atlantyckiego. Do najliczniejszych gatunków
zaliczają się: strzelba potokowa, kleń
i brzanka oraz pstrąg potokowy w górnym odcinku. Z kolei w jej dolnej części
najczęściej spotyka się: klenia, brzanę
i świnkę.
Spośród ryb znajdujących się na liście
Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej
znajdziemy tu: minoga strumieniowego,
łososia atlantyckiego, bolenia, głowacza
białopłetwego i wymienioną już wcze3
Ostoje Nietoperzy okolic Bukowca
(PLH120020)
1
C
hroniony obszar obejmuje
powierzchnię 586,3 ha,
gdzie ponad połowę tego
terenu porastają lasy iglaste
i liściaste. Pozostała część to
głównie siedliska rolnicze. Ostoja leży na Pogórzu Rożnowskim,
którego budowę geologiczną
cechuje naprzemienny układ
przeplatających się warstw
łupków i piaskowców. W ostoi
częste są osuwiska, a na wzgórzu Bukowiec (503 m n.p.m.)
znajduje się nieudostępniona
turystom jaskinia szczelinowa
Diabla Dziura o długości 365 m
i głębokości 42,5 m.
4
Celem ochrony w opisywanej
ostoi są dwa gatunki nietoperzy: nocek duży i podkowiec mały. Ich
kolonie rozrodcze, zimowiska i miejsca żerowania zlokalizowane są
w różnych, oddalonych od siebie miejscach, to też obszar ostoi rozbity
jest na cztery enklawy:
kolonie rozrodcze nocka dużego i podkowca małego na strychu i wieży kościoła w Bobowej
kolonia rozrodcza podkowca małego na strychu kościoła w Bruśniku,
kolonia rozrodcza podkowca małego na strychu kościoła w Bukowcu
i jego zimowisko w Jaskini Diabla Dziura,
kolonia rozrodcza podkowca małego na strychu kościoła w Paleśnicy.
Na terenie gminy Ciężkowice znajduje się jedna z tych enklaw – kościół
w Bruśniku.
Trzeba podkreślić, że ostoja ta, licząca cztery kolonie rozrodcze podkowca małego, stanowi jeden z trzech najważniejszych obszarów ochrony
tego gatunku w naszym kraju. Poza tymi rzadkimi gatunkami nietoperzy
zaobserwowano tu również inne gatunki nocków: Brandta, Natterera,
rudego, wąsatka, a także gacka brunatnego. Poza nietoperzami występuje tu cały szereg gatunków cennych w skali całej Europy: kumak górski,
traszka karpacka, jarząbek, derkacz, puszczyk uralski, lelek, zimorodek
i cały szereg dzięciołów: czarny, średni, białogrzbiety i bialoszyi.
Ze świata roślin stwierdzono tu trzy typy siedlisk z Załącznika I: kwaśne
buczyny, żyzne buczyny oraz grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny. Z ciekawszych przedstawicieli flory warto zwrócić uwagę na paproć
o intrygującej nazwie podrzeń żebrowiec i nie mniej ciekawą paprotkę
zwyczajną. Ponadto spotkamy tu efektowną goryczkę trojeściową i cisa
pospolitego z intensywnie czerwonymi owocami.
1.
2.
3.
4.
Wydra zasiedla rzekę Biała, korzystając z bogactwa żyjących w niej ryb
Żwirowa łacha nad Białą przepływającą przez Zborowice
Pławna – rzeka Biała na granicy z Sędziszową
Bruśnik – zabytkowy kościół z 1903 r.