INNOWACYJNY REGION – CO ROBIMY?

INNOWACYJNY REGION – CO ROBIMY?
rozmowa z Lechem Janiszewskim
– Członkiem Zarządu Województwa Świętokrzyskiego
www.spinno.pl lub www.spinno.eu
„w wieku XXI region będzie musiał być regionalnym systemem innowacji – w przeciwnym
przypadku nie będzie zasługiwał na miano regionu” - napisał prof. A. Kukliński.
Regiony Europy stanęły przed nowymi wyzwaniami rozwojowymi. Otwierające się gospodarki
europejskie spowodowały wzrost konkurencji zarówno ze strony ich partnerów przemysłowych,
jak i południowo-wschodnich państw azjatyckich. Unia Europejska zmieniła swoje podejście do
polityki regionalnej. Wypracowano nową wizję rozwoju Regionów Wiedzy i Innowacji. Kluczem
do sukcesu budowy takich regionów jest tworzenie regionalnych systemów innowacji.
Panie Marszałku, na czym polega europejska strategia
rozwoju Regionów Wiedzy i Innowacji? Czy ma ona jakiś
związek z koncepcją uczących się regionów?
Lech Janiszewski:
W obecnym okresie programowania, tj. w latach 20072013, Unia Europejska zmieniła podejście do wspólnotowej polityki regionalnej, ukierunkowując ją na realizację
Strategii Lizbońskiej. Dokument ten wskazał jednoznacznie
na związek pomiędzy wzrostem konkurencyjności a innowacyjnością oraz koniecznością przechodzenia do gospodarki opar tej na wiedzy, obejmującej rozwój społeczeństwa
informacyjnego, wzrost znaczenia nauki i badań, stymulowanie zdolności innowacyjnych oraz kształtowanie kwalifikacji i umiejętności pod potrzeby rynków pracy. W 2004
roku, po dokonaniu oceny poziomu realizacji celów tej Strategii, Komisja Europejska dokonała ich reorientacji. Odnowione cele Strategii Lizbońskiej koncentrują się wokół:
uczynienia wiedzy i innowacji siłą napędową zrównoważonego rozwoju gospodarczego; uczynienia Europy bardziej
atrakcyjnym miejscem do inwestowania i pracy oraz tworzenia nowych, lepszych miejsc pracy. Unia Europejska stoi
wobec konieczności: poprawienia jakości wiedzy „produkowanej” przez badania, upowszechniania wiedzy oraz nowych umiejętności przez edukację, a także wykorzystania
wiedzy poprzez innowacje. Odpowiedzią na te wyzwania
jest zwiększenie roli regionów w kreowaniu i realizacji polityki w zakresie badań i innowacji. W tym kontekście wprowadzono nową strategię rozwoju Regionów Wiedzy
i Innowacji. Polegała ona na wzmacnianiu potencjału badawczego regionów poprzez inicjowanie i rozwijanie innowacyjnych regionalnych klastrów – sieci badawczych
łączących uniwersytety, ośrodki badawcze, przedsiębiorstwa i władze samorządowe. Koncepcja Regionów Wiedzy
i Innowacji wynika z koncepcji regionów uczących się, czyli takich, które umieją przyciągać i przyjmować kreatywnych aktorów, potrafiących stworzyć warunki do
generowania innowacji. Uczenie się regionu jest traktowane jako kombinacja trzech rodzajów procesów zachodzących w określonej przestrzeni: uczenia się, zdolności do
ciągłego tworzenia innowacji oraz procesu terytorializacji,
czyli umiejscawiania działań w określonym obszarze.
Jednym z narzędzi rozwoju innowacyjnych regionów, czy
regionów wiedzy i innowacji wskazywanych przez ekspertów unijnych jest budowa regionalnego systemu innowacji. Co to jest regionalny system innowacji?
Lech Janiszewski:
Faktycznie, kluczem do sukcesu budowy Regionu Wiedzy
i Innowacji jest rozwój regionalnego systemu innowacji.
Regionalny system innowacji jest rozumiany jako sieć
współpracy instytucji prawnych i publicznych, których
współdziałanie umożliwia wytwarzanie, rozpowszechnianie
wiedzy oraz stosowanie innowacji i nowych technologii
w regionie. Fundamentem działania regionalnych systemów
innowacji są władze lokalne i regionalne, prowadzące efektywną politykę innowacyjną, określoną w regionalnych strategiach innowacji.
Czym w takim razie jest regionalna strategia innowacji?
Lech Janiszewski:
Regionalna strategia innowacji to podstawowe narzędzie
kształtowania polityki innowacyjnej na poziomie regionu.
Określa ona strategiczne cele polityki innowacyjnej oraz taktykę ich osiągnięcia na bazie diagnozy potencjału innowacyjnego regionu. Wskazuje sekwencję działań i zadań
niezbędnych do zdynamizowania innowacyjnego rozwoju
regionu. Regionalna strategia innowacji to jednocześnie
proces i dokument, dlatego powinna być w sposób ciągły
weryfikowana i dostosowywana do dynamicznie zmieniającej się sytuacji zarówno w regionie, jak i w jego otoczeniu.
Podstawowym celem regionalnej strategii innowacji jest budowanie efektywnego systemu innowacji, a w efekcie stymulowanie rozwoju regionalnego i przyczynianie się do
wzrostu konkurencyjności i atrakcyjności regionu poprzez
tworzenie i wykorzystywanie wiedzy i innowacji.
Czy istnieje jakiś sposób przekształcenia przeciętnego
regionu w regionalny system innowacji?
Lech Janiszewski:
Można przytoczyć wiele przykładów „przeciętnych” regionów, które odniosły sukces w tym obszarze. Analiza ich doświadczeń wskazuje, że proces tworzenia regionalnych
systemów innowacji miał u nich charakter ewolucyjnych
zmian – serii niewielkich, realnych do osiągnięcia kroków,
prowadzących do istotnej zmiany systemu. Takie podejście
opisuje stworzona przez Van der Vena koncepcja „regionalnej podróży innowacyjnej”. Każda typowa „regionalna podróż innowacyjna” obejmuje pięć etapów: zgromadzenie
zaangażowanych i upoważnionych reprezentantów wszystkich zainteresowanych środowisk, określenie wspólnej wizji i strategii działania, wdrożenie pilotażowych działań
nowatorskich, popularyzacja i integracja środowisk na
rzecz innowacji, aktualizacja strategii. Opisany proces ma
charakter długotrwały i powtarzalny.
Jak Pan zauważył, proces tworzenia regionalnego systemu
innowacji jest procesem ewolucyjnym. Na jakim etapie
„innowacyjnej podróży” znajduje się nasze województwo?
Lech Janiszewski:
Województwo świętokrzyskie znajduje się na początku tej
podróży. Proces budowania regionalnych strategii innowacji w Polsce zainicjowała Komisja Europejska, która wypracowała metodologię tworzenia strategii innowacji na
poziomie regionalnym, a także zapewniła środki na ich opracowanie. Dzięki tej inicjatywie we wszystkich polskich regionach powstały takie dokumenty strategiczne. Podobnie
jak inne polskie regiony, nasze województwo rozpoczęło
prace nad opracowaniem regionalnej strategii innowacji na
początku 2003 roku. Zaowocowało to jej przyjęciem z końcem 2004 roku. W kolejnych latach prowadzone były działania promocyjne, ewaluacyjne i analityczne na rzecz
zwiększenia wiedzy i tworzenia sieci współpracy dla innowacyjnego rozwoju regionu, m.in. w ramach projektów pt.
„RSI PROMONIT – Rozwój Regionalnej Strategii Innowacji
Województwa Świętokrzyskiego poprzez promocję i monitoring” czy „Priorytetowe technologie dla zrównoważonego
rozwoju województwa świętokrzyskiego”. Te i inne działania podejmowane przez głównych regionalnych par tnerów
systemu innowacji doprowadziły do stworzenia pokaźnego
zasobu opracowań statystycznych, analitycznych i kierunkowych odnoszących się do teraźniejszości i przyszłości
świętokrzyskiej strategii innowacji. Doświadczenia te sprawiły, że narastać zaczęło przekonanie o konieczności podjęcia działań dodatkowych czy odmiennych od
dotychczasowych, mających na celu podniesienie poziomu integracji środowisk i skuteczności Świętokrzyskiego
Systemu Innowacji. Doprowadziło to do realizacji obecnego etapu projektu systemowego „Perspektywy RSI Świętokrzyskie”, współfinansowanego przez Unię Europejską ze
środków Europejskiego Funduszu Społecznego, w ramach
poddziałania 8.2.2 Regionalne Strategie Innowacji, działania
8.2 Transfer Wiedzy, Priorytetu VIII Regionalne Kadry Gospodarki w Programie Operacyjnym Kapitał Ludzki. Projekt
ten ma z jednej strony stanowić podsumowanie dotychczasowych doświadczeń i usystematyzowanie wniosków
z nich płynących, po drugie stanowi zestaw działań służących wzmocnieniu i instytucjonalizacji współpracy poszczególnych środowisk „złotego trójkąta”. Projekt ten
zakłada wyłonienie przedstawicieli tych środowisk do zespołów horyzontalnych, które mają wypracować propozycje
do programu wykonawczego do świętokrzyskiej strategii
innowacji i planu badań regionalnych.
Jakie są perspektywy rozwoju regionalnego systemu innowacji w województwie świętokrzyskim?
Lech Janiszewski:
Czeka nas z pewnością droga żmudna i pełna przeszkód.
Jak wskazują doświadczenia liderów innowacji, kluczowe
znaczenie dla sukcesu regionalnych systemów innowacji
mają: zaangażowanie we współpracę wszystkich regionalnych uczestników systemu, określenie jasnej wizji przyszłości regionu, unikanie nadawania zbyt dużego znaczenia
rozwiązaniom technologicznym, określenie zasobów koniecznych do wdrożenia strategii oraz uwzględnienie nowych aspektów innowacyjności. Wśród mechanizmów
rządzenia rekomendowanych do zastosowania w regionalnych systemach innowacji wymieniono: jasny podział ról
i odpowiedzialności poszczególnych uczestników systemu;
skoncentrowanie się na zarządzaniu, szczególnie zarządzaniu strategicznym; a także konieczność powołania niezależnego panelu reprezentującego wszystkich regionalnych
uczestników systemu. Wydaje się więc, że najważniejsze
znaczenie dla rozwoju regionalnych systemów innowacji,
w tym naszego – Świętokrzyskiego Systemu Innowacji będzie miało szerokie zaangażowanie kluczowych par tnerów
regionalnych, świadomych swojej roli i realizujących jasno
określone zadania oraz konsekwentna i systematyczna realizacja wspólnie wypracowanej strategii. Odzwierciedla to
hasło Świętokrzyskiego Systemu Innowacji: Wielu ludzi
– Wspólny cel. Kluczem do sukcesu jest współpraca i zarządzanie strategiczne. Wspólnie działając i kreatywnie myśląc, przyśpieszymy „innowacyjną podróż” naszego
regionu. Pozwoli to nam tworzyć lepszą przyszłość dla województwa świętokrzyskiego.
Dziękuję za rozmowę
„Artykuł współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego”
29189050
16042010
DLOKI