ART 3 - KoperNET

Joanna Matuszczak
ALIMENTY
Alimenty to obowiązek polegający na dostarczaniu środków
utrzymania (a takŜe w miarę potrzeby równieŜ środków
wychowania w szczególności w stosunku do dzieci) osobie
uprawnionej przez osoby zobowiązane. Dostarczanie środków
utrzymania polega przede wszystkim na zaspokajaniu takich
bieŜących potrzeb osoby uprawnionej jak m. in. wyŜywienie,
odzieŜ, lekarstwa, wydatki na mieszkanie. Natomiast środki
wychowania obejmują: starania o rozwój fizyczny, a takŜe
umysłowy, umoŜliwienie zdobycia odpowiedniego wykształcenia,
a takŜe dostępu do dobór kultury. W przypadku, gdy owe środki
nie są dostarczane w naturze (czyli bezpośrednio w Ŝyciu
codziennym poprzez zakup Ŝywności, ubrań, pokrywaniu opłat
związanych z mieszkaniem) sąd zasądza dostarczanie ich
równowartości w pieniądzu. W praktyce zatem, gdy mowa jest
o alimentach mamy na myśli konkretną kwotę pienięŜną.
Komu przysługują alimenty?
Istnieją tu dwie podstawowe reguły określające kolejność
obowiązku alimentacyjnego.
1) Według linii pokrewieństwa obowiązek alimentacyjny obciąŜa
najpierw krewnych w linii prostej bez ograniczeń.
W pierwszej kolejności obciąŜają zstępnych przed wstępnymi,
czyli dzieci, wnuki względem rodziców i dziadków, a dopiero
potem rodziców, dziadków względem ich dzieci lub wnuków.
Dopiero gdy nie ma wstępnych i zstępnych (rodziców,
dziadków, dzieci, wnuków) obowiązek alimentacyjny obciąŜa
krewnych w linii bocznej, czyli rodzeństwo.
36
Joanna Matuszczak Alimenty
2) Obowiązek alimentacyjny obciąŜa bliŜszych krewnych przed
dalszymi. Zatem, najpierw domagamy się alimentów
od rodziców, a dopiero potem od dziadków lub rodzeństwa.
Kto moŜe otrzymać alimenty?
DZIECKO - które nie jest w stanie utrzymać się samodzielne ma
prawo do alimentów od rodziców. Istotne jest tu, iŜ nie musi ono
udowadniać, Ŝe znajduje się w niedostatku. Jeśli jednak dziecko
posiada własny majątek, z którego dochody są w stanie pokryć
koszty jego utrzymania, wówczas dziecko nie ma prawa do
alimentów.
RODZICE - mogą Ŝądać alimentów od dzieci, jeśli sami znajdują
się w niedostatku. Wysokość alimentów zaleŜy tu w znacznej
mierze od moŜliwości zarobkowych i majątkowych dzieci.
Poszczególne dzieci mogą płacić alimenty w róŜnej wysokości.
RODZEŃSTWO - alimenty mogą przysługiwać najbliŜszym
krewnym w linii bocznej, czyli rodzeństwu. Osoba zobowiązana
do płacenia alimentów czyli np. brat moŜe uchylić się od
świadczeń, w stosunku do siostry, jeśli są one połączone
z nadmiernym uszczerbkiem dla jego najbliŜszej rodziny (Ŝony,
dzieci). Obowiązek alimentacyjny dotyczy zarówno rodzeństwa
rodzonego jak i przyrodniego.
POWINOWACI - alimenty moŜe równieŜ otrzymać dziecko
(pasierb, pasierbica) od męŜa swojej matki ( który nie jest przy
tym jego ojcem biologicznym) lub Ŝony swojego ojca (która nie
jest jego matką biologiczną) jeśli odpowiada to zasadom
współŜycia społecznego. Macocha lub ojczym mogą domagać się
alimentów od dziecka, jeśli przyczynili się do jego utrzymania
37
Vademecum prawno-administracyjne
i wychowania, a Ŝądanie odpowiada zasadom współŜycia
społecznego.
MAŁśONKOWIE - alimenty w tym przypadku przysługują
w razie orzeczenia separacji jak równieŜ w razie rozwodu
małŜonkowi, który nie został uznany za wyłącznie winnego
rozkładu poŜycia i który znajduje się w niedostatku. Obowiązek
dostarczania mu środków utrzymania wygasa, gdy małŜonek
uprawniony do alimentów (przyjmujący alimenty) zawrze nowe
małŜeństwo. Obowiązek jednego małŜonka do dostarczania
środków utrzymania drugiemu małŜonkowi po rozwiązaniu lub
uniewaŜnieniu małŜeństwa lub orzeczeniu separacji wyprzedza
obowiązek alimentacyjny krewnych tego małŜonka, czyli np. były
mąŜ w pierwszej kolejności jest zobowiązany do płacenia
alimentów na rzecz Ŝony zamiast jej ojca.
Od kogo przysługują alimenty w pierwszej kolejności?
W pierwszej kolejności do płacenia alimentów zobowiązani są
rodzice dziecka. JednakŜe, jeśli dziecko (chodzi tu o osoby
pełnoletnie) zawrze związek małŜeński to obowiązek ten
przechodzi na małŜonka i to od niego będzie dochodzić alimentów
w pierwszej kolejności, (np. gdy studiująca córka wyjdzie za mąŜ
za męŜczyznę, którego dochody są dostateczne na utrzymanie
obojga wówczas rodzice nie muszą juŜ jej utrzymywać).
Zstępny – kaŜdy kolejny potomek tej samej osoby, jej dziecko,
wnuk, prawnuk, praprawnuk itd. Osoby te są spokrewnione w linii
prostej.
Wstępny – oznacza przodka danej osoby a więc jej rodzica
(matkę, ojca), dziadków (dziadka, babcię), pradziadków
(pradziadka, prababcię), prapradziadków itd.. Osoby te są
spokrewnione ze sobą w linii prostej.
www.bio.tomaszow.info
38
Joanna Matuszczak Alimenty
Linia prosta - Krewnymi w linii prostej są osoby pochodzące
jedna od drugiej.
Linia boczna - Krewnymi w linii bocznej są pozostali krewni
(rodzeństwo, ciotki, stryjowie, kuzynowie itd.).
Jaka jest wysokość alimentów?
Wysokość
alimentów
moŜe
być
określona
w konkretnej kwocie lub jako pewien ułamek wynagrodzenia
zobowiązanego. W polskim prawie nie istnieje tabela określająca
wysokość alimentów w zaleŜności od wieku dziecka lub teŜ
zarobków rodziców. W przepisach zawarte są ogólne
stwierdzenia, iŜ zakres świadczeń alimentacyjnych zaleŜy od
usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego (np. dziecka), a takŜe
od zarobkowych i majątkowych moŜliwości zobowiązanego
(osoby płacącej alimenty).
Usprawiedliwione potrzeby obejmują przede wszystkim środki
utrzymania (zaspokojenie potrzeb materialnych, takich jak
jedzenie, ubrania, lekarstwa) i wychowania (troska o rozwój
psychiczny i fizyczny osoby). Przez usprawiedliwione potrzeby
rozumieć naleŜy niezbędne do prawidłowego rozwoju
psychicznego i fizycznego starania osoby zobowiązanej.
Dostarczanie tych świadczeń uwarunkowane jest od moŜliwości
zarobkowych i indywidualnych osoby zobowiązanej.
MoŜliwości zarobkowe – nie chodzi tu o faktyczne zarobki osoby
zobowiązanej do płacenia alimentów, ale jej moŜliwości do ich
uzyskania. Jeśli w przeciągu ostatnich 3 lat przed sądowym
dochodzeniem świadczeń alimentacyjnych osoba, która była do
tych świadczeń zobowiązana, bez Ŝadnego istotnego powodu
zrezygnowała z pracy lub zmieniała ja na mniej dochodową, lub
teŜ zrzekła się praw majątkowych lub w inny sposób dopuściła do
39
Vademecum prawno-administracyjne
ich utraty lub uszczuplenia, nie uwzględnia się zmiany, jaka
zaszła w jej sytuacji majątkowej, czyli osobę tę uznaje się za
posiadająca dany majątek lub teŜ zarabiającą daną (wyŜszą)
stawkę pienięŜną.
Alimenty zawsze ustalane są sądownie, na wniosek osoby
uprawnionej. Ich kwota nie zmienia się wraz ze zmianami
następującymi, np. w gospodarce. Jeśli sądzimy, Ŝe wysokość
alimentów jest za niska, potrzebny jest tu nowy wyrok sądu
(sprawę naleŜy skierować ponownie do sądu z wnioskiem
o podwyŜszenie alimentów). W przypadku małoletniego dziecka
taki wniosek w jego imieniu składa rodzic, przy którym dziecko
zostało. Powodem takiego wniosku moŜe być:
znaczne pogorszenie się sytuacji materialnej dziecka
i osoby, przy której dziecko zostało, spowodowane np.
zwiększonymi potrzebami rodziny lub teŜ
polepszenie się sytuacji osoby zobowiązanej do płacenia.
W stosunku do dzieci waŜne jest prawo dziecka do równej
stopy Ŝyciowej z rodzicami, np. podobne warunki mieszkaniowe,
Ŝywieniowe.
Wykonywanie
obowiązku
alimentacyjnego
względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie samodzielnie się
utrzymać, moŜe polegać w całości lub części, na osobistych
staraniach o jego wychowanie lub utrzymanie, czyli jeśli mamy
sytuację, iŜ dziecko po rozwodzie lub separacji rodziców
pozostaje przy matce (która się nimi opiekuje), to nie jest ona
zobowiązana do płacenia na nie alimentów.
Jak długo trzeba płacić alimenty na dziecko?
Obowiązek taki istnieje, nawet wówczas, gdy dziecko
ukończyło 18 lat, ale nadal się uczy i nie moŜe się samodzielnie
utrzymać. JednakŜe pełnoletnie dziecko musi wykazać, Ŝe nie
www.bio.tomaszow.info
40
Joanna Matuszczak Alimenty
z własnej winy nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Jeśli
jednak dziecko posada własny majątek, z którego dochody
wystarczą na jego utrzymanie i wychowanie, wówczas nie
otrzyma alimentów.
Trzeba jednak pamiętać, iŜ obowiązek płacenia alimentów moŜe
utrzymać
się
nawet
do
śmierci
dziecka
w przypadku, gdy nigdy się nie usamodzielni (np. na skutek
choroby) lub, gdy straci zdolność swego utrzymania, (np. na
skutek wypadku).
Kiedy zaczynamy płacić alimenty?
Zasadniczo dziecku naleŜą się alimenty dopiero, gdy się
urodzi, jednak juŜ w okresie ciąŜy moŜna zadbać pośrednio
o utrzymanie dziecka. W tym przypadku Ŝona moŜe Ŝądać
większych alimentów od męŜa z uwagi na swoją ciąŜę. Kobieta
niezamęŜna moŜe Ŝądać od ojca poczętego dziecka, by ten jeszcze
przed urodzeniem dziecka wyłoŜył odpowiednią sumę pienięŜną
na koszty utrzymania matki przez 3 miesiące w okresie porodu
oraz koszty utrzymania dziecka przez pierwsze 3 miesiące po
urodzeniu. Termin i sposób zapłaty tej sumy określa sąd.
Generalnie, ojciec nie będący męŜem matki zobowiązany jest do
pomocy matce poprzez pokrycie, w rozmiarze odpowiadającym
okolicznościom wydatków związanych z ciąŜą i porodem oraz do
poniesienia kosztów trzymiesięcznego utrzymania matki
w okresie porodu. Z waŜnych powodów matka moŜe Ŝądać
udziału ojca w ponoszeniu kosztów swego utrzymania przez czas
dłuŜszy niŜ 3 miesiące. Prawo do takiej pomocy przysługuje
równieŜ matce, której dziecko urodzi się nieŜywe.
Separacja a alimenty.
Okres płacenia alimentów po rozwodzie dla drugiego
małŜonka jest ograniczony do 5 lat (istnieje moŜliwość
41
Vademecum prawno-administracyjne
sądownego przedłuŜenia tego okresu). Przy separacji natomiast
nie ma takiego ograniczenia. Istnieje moŜliwość polubownego
załatwienia kwestii alimentów, moŜna zawrzeć umowę o płacenie
alimentów w formie aktu notarialnego, będzie ona miała moc
wyroku sądowego. Ponadto, jest moŜliwość wystąpienia takŜe do
sądu o wypłatę alimentów (w razie braku zgody między
małŜonkami). Co do zasady obowiązek alimentacyjny nie jest
ograniczony jedynie do dzieci lub teŜ małŜonka, ale do całości
potrzeb rodziny i zawsze moŜna wystąpić do sądu o alimenty na
zaspokojenie potrzeb rodziny.
Dochodzenie alimentów przed sądem.
Pozew o alimenty składa się w sądzie rejonowym, wydziale
rodzinnym i nieletnich, właściwym dla miejsca zamieszkania
osoby uprawnionej do alimentów (np. dziecka) lub właściwym dla
miejsca zamieszkania osoby pozwanej (np. ojca). O właściwości
sądu decyduje powód, czyli uprawniony do alimentów lub jego
przedstawiciel ustawowy (np. matka dziecka). Zatem, to, w
którym sądzie odbędzie się rozprawa zaleŜy od osoby, która
składa pozew; moŜe to być np. matka małoletniego dziecka (w
przypadku osoby małoletniej musi to być zawsze jej
przedstawiciel ustawowy, powództwa bowiem nie moŜe wytoczyć
sam małoletni). To ona decyduje czy sprawę rozpatrzy sąd
w mieście, w którym sama mieszka czy teŜ np. będzie to sąd
w pobliŜu miejsca zamieszkania ojca dziecka.
Osoba dochodząca alimentów, czyli ta, która dąŜy do otrzymania
alimentów jest zwolniona z kosztów sądowych. Jeśli dochodzimy
alimentów dla dwóch lub więcej osób (najczęściej, jeśli mamy do
czynienia z rodzinami, w których jest kilkoro dzieci) naleŜy dla
kaŜdej z nich osobno podać kwoty, jakie chcemy dla nich uzyskać
(konkretnie ile, na które dziecko) oraz przyczyny uzasadniające
Ŝądanie, czyli dlaczego uwaŜamy, Ŝe Ŝądana kwota będzie
www.bio.tomaszow.info
42
Joanna Matuszczak Alimenty
odpowiednia, naleŜy podać konkretne przyczyny uzasadniające.
Wymagane jest równieŜ podanie moŜliwości zobowiązanego
(osoby, która będzie płacić alimenty) podać jego zawód,
kwalifikacje, określić jego sytuację majątkową, tryb Ŝycia.
Do pozwu powinny być dołączone następujące załączniki:
odpis pozwu dla kaŜdej strony oraz odpisy załączników,
odpisy aktów stanu cywilnego,
odpisy poprzedniego wyroku lub umowy alimentacyjnej,
ugody sądowej ustalającej alimenty (jeśli takie są),
wszelkie moŜliwe dokumenty potwierdzające informacje
zawarte w pozwie (zaświadczenia dotyczące kosztów
utrzymania i wychowania uprawnionego do alimentów, np.
rachunki związane z jego edukacją (ubezpieczenie, komitet
rodzicielski, opłaty za szkołę, dodatkowe zajęcia), z zakupem
lekarstw, odzieŜy, rekreacji, opłat za mieszkanie, telefon, itp.
zaświadczenia dotyczące wysokości zarobków (zadłuŜeń)
przedstawiciela ustawowego (np. matki dziecka, z którą to
dziecko mieszka).
Pozew składa się w biurze podawczym sądu (moŜna go
przesłać pocztą). Sąd zawiadamia strony o terminie i miejscu
rozprawy, doręcza teŜ pozwanemu odpis pozwu (czyli tego, czego
druga strona się domaga i dlaczego) oraz zobowiązuje go do
dostarczenia zaświadczenia o wysokości zarobków. Pozwany
moŜe złoŜyć odpowiedź na pozew oraz przedstawić dowody na
potwierdzenie swoich zeznań. Odpis tego pisma doręcza się
stronie powodowej (tej, która złoŜyła pozew).
Jak ustalane są alimenty?
Alimenty ustalane są przez sąd w przypadku, gdy strony, czyli
osoba uprawniona do alimentów i zobowiązana nie mogą się ze
sobą porozumieć lub, gdy osoba zobowiązana nie wywiązuje się z
43
Vademecum prawno-administracyjne
tego obowiązku. Strony mogą zawrzeć między osobą umowę, na
mocy której ustalają wysokość alimentów, tryb płatności, sposób
płatności (tzw. zasady alimentacji). Następnie przedstawiają ją
sądowi zawierając przy tym tzw. ugodę przed sądem.
Czy jest moŜliwe ustalenie alimentów w trakcie trwania
małŜeństwa?
Jest to moŜliwe, gdy jeden z małŜonków nie przyczynia się do
zaspokajania potrzeb rodziny, czyli nie angaŜuje się, nie
uczestniczy w pokrywaniu wydatków związanych z mieszkaniem,
zakupem Ŝywności, itp. MoŜna wtedy złoŜyć pozew o tzw.
alimenty małŜeńskie, wypłacane do rąk małŜonka. Osobną
sprawą jest tu moŜliwość wystąpienia do sądu o alimenty na
wspólne dzieci w trakcie trwania małŜeństwa.
Czym jest Fundusz Alimentacyjny?
Podmiotem wypłacającym świadczenie jest tutaj gmina.
Świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego ustala się i wypłaca na
podstawie wniosku osoby uprawnionej do alimentów, (np.
małŜonek, który powinien otrzymywać alimenty) lub jego
przedstawiciela ustawowego (np. matki małoletniego dziecka).
Od 1 października 2008r. ponownie rozpoczął swoją działalność
Fundusz Alimentacyjny. Fundusz alimentacyjny wypłaca
świadczenia alimentacyjne za tzw. okresy świadczeniowe, które to
trwają od 1 października do 30 września następnego roku. Istotne
jest to, by złoŜyć wniosek o pieniądze z funduszu jak
najwcześniej, poniewaŜ jeśli wniosek zostanie złoŜony do końca
sierpnia, pieniądze z Funduszu Alimentacyjnego otrzymamy do
30 października. Jeśli złoŜymy wniosek później np. we wrześniu,
pieniądze otrzymamy dopiero 30 listopada.
www.bio.tomaszow.info
44
Joanna Matuszczak Alimenty
Komu przysługują świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego?
Osobą uprawnioną do pobierana świadczeń z Funduszu
Alimentacyjnego jest dziecko, które ma zasądzone alimenty,
a przy tym egzekucja alimentów była bezskuteczna.
Z egzekucją bezskuteczną mamy do czynienia wówczas, kiedy
w ciągu 2 miesięcy przed złoŜeniem wniosku do Funduszu
Alimentacyjnego komornik nie wyegzekwował pełnej naleŜności
z zaległych i bieŜących alimentów, czyli osoba płacąca alimenty
nie przekazała całej zaległej i aktualnej kwoty pienięŜnej osobie
(np. dziecku), która te alimenty powinna otrzymywać.
Bezskuteczna egzekucja musi być potwierdzona. Takiego
potwierdzenia dokonuje komornik (wydając odpowiednie
zaświadczenie). Owo zaświadczenie moŜna równieŜ otrzymać
z urzędu gminy lub ośrodka pomocy społecznej, w którym ubiega
się o świadczenie.
Jeśli dłuŜnik (osoba, która winna jest płacić alimenty) przebywa
za granicą - w celu potwierdzenia bezskuteczności egzekucji - do
wniosku o świadczenie musimy dołączyć odpowiednie
zaświadczenie z:
sądu okręgowego
zagranicznej instytucji egzekucyjnej
Pomoc z Funduszu będzie przysługiwać osobie uprawnionej na
podstawie tytułu wykonawczego, czyli zasądzenie alimentów
przez sąd lub zawarcie ugody przed sądem lub teŜ mediatorem,
potrzebny jest tu wyrok sądu zasądzający alimenty.
Świadczenie przysługuje na:
45
dziecko, które nie ukończyło 18 roku Ŝycia,
dziecko, które nie ukończyło 25 roku Ŝycia, pod warunkiem,
Ŝe uczy się w szkole lub szkole wyŜszej,
Vademecum prawno-administracyjne
dziecko
z
orzeczonym
znacznym
niepełnosprawności, bez względu na wiek.
stopniem
Świadczenia z Funduszu mogą otrzymać dzieci wychowywane
przez samotnych rodziców oraz dzieci z rodzin pełnych.
Komu nie przysługują świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego?
Nie przysługują one:
osobie samotnie wychowującej dzieci, jeśli nie posiada
zasądzonych alimentów z powodu śmierci drugiego
z rodziców lub gdy ojciec dziecka jest nieznany (osoby takie
nie mogą otrzymać pieniędzy z Funduszu, poniewaŜ nie mają
tytułu wykonawczego, czyli wyroku sądowego zasądzającego
alimenty),
osobie, która umieszczona została w instytucji zapewniającej
całodobowe utrzymanie,
osoba wychowującej się w rodzinie zastępczej,
osobie, która jest pełnoletnia i posiada własne dziecko,
osobie, która zawarła związek małŜeński.
Jakie kwoty wypłaca Fundusz Alimentacyjny?
Świadczenia alimentacyjne przysługują w takiej kwocie, jaką
zasądzi sąd, jednak nie mogą uzyskać więcej niŜ 500 zł na
dziecko. Np. jeśli dziecko ma zasądzone 400 zł, otrzyma 400 zł,
w przypadku, gdy ma zasądzone 600 zł, dziecko dostanie
maksymalnie tylko 500 zł.
NaleŜy pamiętać, iŜ z Funduszu Alimentacyjnego mogą korzystać
tylko rodziny, w których dochód na osobę nie przekroczy 725 zł.
www.bio.tomaszow.info
46
Joanna Matuszczak Alimenty
Literatura źródłowa:
1.Drzewiecki M., Alimenty, Warszawa 2004.
2.Banasik E., Poradnik prawny, Warszawa 2007.
3.Krzemiński Z., Alimenty i ojcostwo komentarz, Warszawa 2008.
47