Potrzeba badań rentgenowskich a bezpieczeństwo - Acta Bio

IB_05-2009 [PL_2].qxd
2007-06-13
15:45
Page 177
Zagadnienia związane z ochroną pacjentów narażonych na
promieniowanie jonizujące podczas badań medycznych
stały się priorytetowe po wejściu Polski do krajów Wspólnoty Europejskiej. Dla potencjalnych pacjentów jest to o
tyle ważne, że rozwój w dziedzinie metod rentgenodiagnostycznych i sprzętu spowodował niespotykany wręcz postęp w możliwości przewidywania, terapii i zapobiegania
chorób. W ten sposób wzrost zapotrzebowania na badania
rentgenowskie ze strony pacjentów i lekarzy musiał pójść
w parze z systemami zapewnienia bezpieczeństwa ­ w rozumieniu pochłanianych dawek promieniowania oraz trafności diagnozy na podstawie przeprowadzanych badań.
Nadzór nad bezpieczeństwem pacjentów jest realizowany
w Polsce na kilku poziomach. Poziom pierwszy ­ to placówka służby zdrowia z wdrożonym systemem bieżącej kontroli
sprzętu rtg i jakości obrazowania.
Poziom drugi ­ sprawowany zewnętrznie przez Wojewódzkie Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne na zasadach kontroli
sanitarnych, a więc takich, które w razie wykrycia usterek na
poziomie pierwszym, stanowią podstawę do wszczęcia postępowań administracyjnych.
Poziom trzeci ­ to audyty zewnętrzne, będące właściwie
ocenami systemu w placówkach służby zdrowia z przeprowadzeniem specjalistycznych testów sprzętu rtg przez akredytowane laboratorium.
Analiza kilku ostatnich lat funkcjonowania systemów nadzoru nad bezpieczeństwem pacjentów wskazuje na celowość tych
działań, biorąc pod uwagę chociażby liczbę wykrywanych usterek sprzętu rentgenodiagnostycznego, a także nieprawidłowości
związanych z błędami pracowników odpowiedzialnych za bezpieczeństwo. Analiza ukazuje więc te obszary diagnozowania,
które mogą zwiększyć ryzyko popełnienia błędu w diagnozie.
Niewątpliwie obszarem diagnozowania o dużym stopniu
ryzyka i sporej wrażliwości na jakość są badania tkanek miękkich. Do grupy tych badań zalicza się badania mammograficzne piersi, których liczba z roku na rok rośnie za sprawą
wzrostu liczby placówek służby zdrowia wyposażonych
w mammografy, ale także za sprawą ogólnokrajowych programów przesiewowych.
Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Programy Profilaktyczne we Wrocławiu prowadził w 2008 roku Populacyjny
Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi, w ramach którego wytypowano i sprawdzono pracownie mammograficzne
do prowadzenia badań w tym zakresie. Nie mając własnych
możliwości, WOKPP na zlecenie Ministerstwa Zdrowia dokonał oceny działania placówek w oparciu o wyniki badań
mammografów, przeprowadzone w szerokim zakresie przez
akredytowane bądź upoważnione laboratoria.
Ocena końcowa, która objęła 20 mammografów z Dolnego
Śląska, a biorąca pod uwagę głównie aspekt sprzętowy, wykazała praktycznie we wszystkich aparatach występowanie usterek, w rozumieniu przyjętych kryteriów poprawności. Według
przyjętych kryteriów 17 aparatów uzyskało akceptację na poziomie odpowiednio średnim i wysokim, a pod względem organizacji badań oraz posiadanego sprzętu i wyposażenia do
kontroli jakości zdjęć placówki na terenie Dolnego Śląska
osiągnęły poziom bliski 90% w stosunku do wartości maksymalnej. Wyniki tych ocen potwierdziły kontrole sanitarne,
przeprowadzone w pełnym zakresie (sprzęt i organizacja badań) przez pracowników Oddziału Higieny Radiacyjnej Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej we Wrocławiu.
Kontroli dokonano w 20 placówkach w I kwartale 2009 roku.
Podsumowując dotychczasowe działania, można wskazać
trzy, wzajemnie uzupełniające się kluczowe obszary dla bezpieczeństwa pacjentów podczas badań rentgenowskich:
1. Obszar związany ze sprzętem rentgenowskim, jego poprawnością działania i kontrolą w ramach testów podstawowych i specjalistycznych, w tym również kontroli procesu otrzymywania obrazu.
Acta Bio-Optica et Informatica Medica 2/2009, vol. 15
2.
Obszar organizacji i dokumentacji badań, dotyczący szeroko rozumianego programu zapewnienia jakości.
3. Końcowy etap opisu zdjęcia i postawienia diagnozy.
Należy podkreślić, że dotychczasowe działania wymienionych instytucji potwierdzają fakt znacznego postępu w obu
pierwszych obszarach. Poza nadzorem jednak pozostaje obszar trzeci, związany przede wszystkim z pracą lekarzy. Od
ich kwalifikacji i doświadczenia, a nawet aktualnego stanu
dyspozycji zależy bowiem rokowanie, co dalej w wyniku przeprowadzonego badania. Wymagane są konieczne zmiany
w przepisach, które w sposób jednoznaczny uporządkują istniejącą sytuację w tym zakresie, wskażą kryteria i pozwolą na
konieczną minimalizację ryzyka złej diagnozy. Trudno sobie
bowiem wyobrazić gorszą sytuację, gdy pacjent otrzymuje pozytywny wynik diagnozy, a rzeczywistość, której lekarz nie
zauważa, jest zgoła inna. dr Piotr Demczuk
Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna we Wrocławiu
177
diagnostyka obrazowa / diagnostic imaging
Potrzeba badań rentgenowskich a bezpieczeństwo